Đề tài Thực trạng hoạt động xuất khẩu hàng hoá Việt Nam vào thị trường EU

Ch­¬ng 1 Giíi thiÖu chung vÒ thÞ tr­êng EU 1.1. Vµi nÐt vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn minh Ch©u ¢u 1.1.1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Liªn minh Ch©u ¢u Liªn minh Ch©u ¢u (European Union – EU) hiÖn cã 15 n­íc thµnh viªn, gåm: Ph¸p, §øc, Italy, BØ, Hµ Lan, Lóc X¨m Bua, Anh, Ai Len, §an M¹ch, Hy L¹p, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, ¸o, Thuþ §iÓn, PhÇn Lan. Tæng diÖn tÝch c¸c n­íc EU lµ 3,3 triÖu km, tæng sè d©n kho¶ng 400 triÖu ng­êi, tæng GDP kho¶ng 8.000 tû USD. Trô së cña EU ®­îc ®Æt t¹i Bruxelles (thñ ®« BØ). EU ®­îc qu¶n lý bëi mét lo¹t c¸c thÓ chÕ chung ( NghÞ ViÖn, Héi ®ång, Uû Ban, v.v…). B­íc khëi ®Çu cña qu¸ tr×nh thµnh lËp Liªn minh Ch©u ¢u lµ ngµy 18/04/1951, BØ, Ph¸p, Italy, Hµ Lan, Lóc X¨m Bua vµ CHLB §øc (tøc T©y §øc) kÝ HiÖp ­íc Paris thµnh lËp Céng ®ång Than ThÐp Ch©u ¢u (CESC), nh»m t¹o ra mét thÞ tr­êng chung cho than, thÐp, quÆng, s¾t. TiÕp ®ã, ngµy 25/07/1957, c¸c n­íc CESC kÝ HiÖp ­íc Roma thµnh lËp Céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u (EEC), nh»m thiÕt lËp mét thÞ tr­êng chung vÒ c«ng – n«ng nghiÖp, råi thµnh lËp Céng ®ång N¨ng l­îng Nguyªn tö Ch©u ¢u (CEEA) nh»m kiÓm so¸t vµ phèi hîp viÖc sö dông n¨ng l­îng vµ nghiªn cøu nguyªn tö. Tõ ngµy 1/7/1967, c¸c c¬ quan ®iÒu hµnh cña CESC, EEC, CEEA ®· hîp nhÊt vµ ®­îc gäi chung lµ Céng ®ång Ch©u ¢u ( EC ). Th¸ng 12/1991, t¹i Maastrict (Hµ Lan), nguyªn thñ quèc gia c¸c n­íc EC ®· quyÕt ®Þnh vµ ngµy 7/2/1992 ®· kÝ HiÖp ­íc Liªn minh Ch©u ¢u , th­êng ®­îc gäi lµ HiÖp ­íc Maastricht, ®æi tªn EC thµnh Liªn minh Ch©u ¢u ( EU ). Ngµy 10/11/1993, Liªn minh Ch©u ¢u chÝnh thøc ®­îc thµnh lËp. VÒ Liªn minh kinh tÕ, c¸c n­íc EU ®· tiÕn hµnh xo¸ bá kiÓm so¸t giao l­u vèn trong c¸c n­íc thµnh viªn, thµnh lËp ViÖn tiÒn tÖ Ch©u ¢u n¨m 1945, thµnh lËp Ng©n hµng Trung ¦¬ng Ch©u ¢u n¨m 1998, vµ tõ ngµy 1/1/1999, ®ång euro ®· chÝnh thøc trë thµnh ®ång tiÒn chung cho 11 n­íc trong 15 n­íc thuéc EU. Kho¶ng ®Çu n¨m 2002, ®ång tiÒn chung Ch©u ¢u EURO míi chÝnh thøc ®­îc ®­a vµo l­u hµnh, thay thÕ cho c¸c ®ång tiÒn quèc gia c¸c n­íc thµnh viªn, víi ý ®å xo¸ bá vÞ trÝ ®éc t«n cña ®ång USD trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Khi HiÖp ­íc më réng EU cã hiÖu lùc (1/5/2004), EU sÏ trë thµnh khu vùc kinh tÕ lín trªn thÕ giíi víi 25 n­íc thµnh viªn (10 øng cö viªn míi: SÝp, Céng hoµ SÐc, Estonia, Hungary, Latvia, Litva, Manta, Ba Lan, Slovalia, Slovennia), cã tæng sè d©n lªn tíi gÇn 500 triÖu ng­êi. 1.1.2. Vai trß cña EU trªn lÜnh vùc ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ Sù lín m¹nh vÒ kinh tÕ qua qu¸ tr×nh nhÊt thÓ ho¸ vµ nh÷ng b­íc tiÕn tíi mét Liªn minh ChÝnh trÞ ®· vµ ®ang ®em l¹i cho Liªn minh Ch©u ¢u mét søc m¹nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ to lín trªn thÕ giíi. Víi kho¶ng 380 triÖu ng­êi tiªu dïng vµ tæng gi¸ trÞ GDP ®¹t 8.458 tû USD n¨m 1999, ®¹t 7.837 tû USD vµo n¨m 2000, EU ®· t¹o ra mét thÞ tr­êng quan träng cña thÕ giíi, ®Èy m¹nh th­¬ng m¹i gi÷a 15 n­íc thµnh viªn vµ phô thuéc nhiÒu vµo th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy chØ chiÕm 6% d©n sè thÕ giíi nh­ng EU ®· chiÕm tíi 1/5 trÞ gi¸ th­¬ng m¹i toµn cÇu. HiÖn nay, EU lµ khèi th­¬ng m¹i më lín nhÊt thÕ giíi vµ lµ thµnh viªn chñ chèt cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), chiÕm kho¶ng 40% tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i toµn cÇu (gåm c¶ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu) B¶ng: Tû lÖ thÞ phÇn cña EU trong mËu dÞch thÕ giíi. (% xuÊt nhËp khÈu) 1980 1985 1990 2000 XuÊt khÈu EU Mü Ch©u ¸ - TBD 36,5 11,6 14,5 35,9 11,8 21,2 41,0 11,8 22,2 44,9 9,8 31,9 NhËp khÈu EU Mü Ch©u ¸ - TBD 39,7 13,2 8,0 35,1 19,1 11,6 41,0 15,0 13,7 49,2 10,3 35,1 Nguån: WB, World Development Repot, 2000 Qua c¸c viÖc lµm thiÕt thùc, EU ®· cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá ®èi víi viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i thÕ giíi. Khèi l­îng th­¬ng m¹i ngµy cµng t¨ng lªn ®¸ng kÓ nhê vµo viÖc tiÕp tôc lo¹i bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi quan thuÕ. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña EU t¨ng lªn hµng n¨m (n¨m 1998: 1.463,13 tû USD; n¨m 1999: 1,532,37 tû USD; n¨m 2000: 1.572,51 tû USD). Kim ng¹ch nhËp khÈu cña EU n¨m 2000 lµ 757,852 tû USD trong ®ã 59,1% lµ bu«n b¸n trong néi bé EU vµ 40,9% lµ tõ c¸c n­íc ngoµi EU. Gi¸ trÞ nhËp khÈu vµo EU t¨ng trung b×nh 4%/n¨m, trong ®ã nhËp khÈu tõ Mü vµ Trung Quèc chiÕm kho¶ng 50%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña EU n¨m 2000 ®¹t 814,658 tû USD gåm xuÊt khÈu gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn víi nhau chiÕm 61,8%, phÇn cßn l¹i lµ xuÊt khÈu ra bªn ngoµi. Tõ nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch trªn, chóng ta nhËn thÊy EU chiÕm mét tû träng lín trong th­¬ng m¹i toµn cÇu vµ cã vai trß næi bËt trong Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi, bÊt k× mét sù suy gi¶m nµo cña nÒn kinh tÕ EU ®Òu ¶nh h­ëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i toµn cÇu. 1.2. §Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng EU 1.2.1. TËp qu¸n, thÞ hiÕu tiªu dïng vµ kªnh ph©n phèi TËp qu¸n vµ thÞ hiÕu tiªu dïng EU gåm 15 thÞ tr­êng quèc gia, nh­ng 15 n­íc thµnh viªn ®Òu lµ nh÷ng quèc gia n»m trong khu vùc T©y vµ B¾c ¢u nªn còng cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸ ®ång ®Òu, cho nªn ng­êi d©n thuéc khèi EU cã së thÝch vµ thãi quen tiªu dïng kh¸ thèng nhÊt nh­: ­a chuéng hµng cã nguån gèc tù nhiªn, lµnh m¹nh. Møc sèng cña ng­êi d©n EU rÊt cao nªn vÊn ®Ò lµ chÊt l­îng, mÉu m·, chñng lo¹i chø kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶. Ng­êi d©n EU chÊp nhËn gi¸ cao khi hµng ®¹t yªu cÇu thÞ hiÕu vµ chÊt l­îng theo ý cña hä. Xu h­íng tiªu dïng cña ng­êi d©n EU ngµy nay ®· thay ®æi tõ hµng bÒn tr­íc ®©y nay sang hµng sö dông ng¾n ngµy, kh«ng thÝch sö dông ®å nhùa mµ thÝch dïng ®å gç, thÝch ¨n thuû h¶i s¶n h¬n ¨n thÞt, yªu cÇu vÒ mÉu mèt vµ kiÓu d¸ng hµng ho¸ lµ nh÷ng s¶n phÈm cã chu k× sèng ng¾n h¬n, gi¸ rÎ h¬n vµ ph­¬ng thøc dÞch vô tèt h¬n. Tuy nhiªn, ng­êi tiªu dïng EU yªu cÇu rÊt kh¾t khe vÒ chÊt l­îng vµ ®é an toµn cña s¶n phÈm nãi chung, cßn riªng ®èi víi thùc phÈm th× chÊt l­îng vµ vÖ sinh lµ hµng ®Çu. ThÞ tr­êng EU vÒ c¬ b¶n còng gièng nh­ mét thÞ tr­êng quèc gia, do vËy cã 3 nhãm ng­êi tiªu dïng kh¸c nhau: (1) Nhãm cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ë møc cao, chiÕm gÇn 20% d©n sè cña EU, dïng hµng cã chÊt l­îng tèt nhÊt vµ gi¸ c¶ còng ®¾t nhÊt hoÆc nh÷ng mÆt hµng hiÕm vµ ®éc ®¸o; (2) Nhãm cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ë møc trung b×nh, chiÕm 68% d©n sè cña EU, sö dông hµng cã chÊt l­îng kÐm h¬n mét chót so víi nhãm 1 vµ gi¸ còng rÎ h¬n; (3) Nhãm cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ë møc thÊp, chiÕm h¬n 10% d©n sè cña EU, tiªu dïng nh÷ng lo¹i hµng ho¸ cã chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ ®Òu thÊp h¬n so víi hµng cña nhãm 2.. §èi t­îng tiªu dïng hµng ViÖt Nam lµ nhãm 2 vµ 3. C¸c ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh cña hµng ViÖt Nam lµ hµng Trung Quèc vµ hµng cña c¸c n­íc ASEAN kh¸c ( Th¸i Lan, Indonesia, Malaysia,v.v…). §Ó xuÊt khÈu ®­îc hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng EU, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng nh÷ng ph¶i n¾m v÷ng nhu cÇu thÞ tr­êng, thÞ hiÕu tiªu dïng vµ ®¶m b¶o s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng còng nh­ gi¸ c¶, mµ cßn ph¶i th«ng th¹o kªnh ph©n phèi vµ hÖ thèng ph¸p luËt cña EU, n¾m ®­îc hÖ thèng qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu. Kªnh ph©n phèi HÖ thèng ph©n phèi EU vÒ c¬ b¶n còng gièng nh­ hÖ thèng ph©n phèi cña mét quèc gia, gåm m¹ng l­íi b¸n bu«n vµ m¹ng l­íi b¸n lÎ. Tham gia vµo hÖ thèng ph©n phèi nµy lµ c¸c C«ng ty xuyªn quèc gia, hÖ thèng c¸c cöa hµng, siªu thÞ, c¸c c«ng ty b¸n lÎ ®éc lËp, v.v… H×nh thøc tæ chøc phæ biÕn nhÊt cña c¸c kªnh ph©n phèi trªn thÞ tr­êng EU lµ theo tËp ®oµn vµ kh«ng theo tËp ®oµn. Kªnh ph©n phèi theo tËp ®oµn cã nghÜa lµ c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ nhµ nhËp khÈu cña mét tËp ®oµn chØ cung cÊp hµng ho¸ cho hÖ thèng c¸c cöa hµng vµ siªu thÞ cña tËp ®oµn nµy mµ kh«ng cung cÊp hµng cho hÖ thèng b¸n lÎ cña tËp ®oµn kh¸c. Cßn kªnh ph©n phèi kh«ng theo tËp ®oµn th× ng­îc l¹i, c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu cña tËp ®oµn nµy ngoµi viÖc cung cÊp hµng ho¸ cho hÖ thèng b¸n lÎ cña tËp ®oµn m×nh cßn cung cÊp hµng ho¸ cho hÖ thèng b¸n lÎ cña tËp ®oµn kh¸c vµ c¸c c«ng ty b¸n lÎ ®éc lËp. RÊt Ýt tr­êng hîp c¸c siªu thÞ lín hoÆc c¸c c«ng ty b¸n lÎ ®éc lËp mua hµng trùc tiÕp tõ nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi. Mèi quan hÖ b¹n hµng gi÷a c¸c nhµ b¸n bu«n vµ b¸n lÎ trªn thÞ tr­êng EU kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn mµ phÇn lín lµ do cã quan hÖ tÝn dông vµ mua cæ phÇn cña nhau. Hä liªn kÕt víi nhau chÆt chÏ thµnh mét chuçi m¾t xÝch trong kinh doanh b»ng c¸c hîp ®ång kinh tÕ. C¸c cam kÕt trong hîp ®ång ®­îc gi¸m s¸t nghiªm ngÆt bëi c¸c chÕ tµi cña luËt kinh tÕ. HÖ thèng ph©n phèi cña EU ®· h×nh thµnh lªn mét tæ hîp rÊt chÆt chÏ vµ cã nguån gèc l©u ®êi. TiÕp cËn ®­îc hÖ thèng ph©n phèi nµy kh«ng ph¶i lµ viÖc dÔ ®èi víi c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam hiÖn nay. Tuy nhiªn, cã thÓ tiÕp cËn víi nhµ nhËp khÈu EU b»ng hai c¸ch: thø nhÊt, t×m c¸c nhµ nhËp khÈu EU ®Ó xuÊt khÈu trùc tiÕp ( t×m c¸c nhµ nhËp khÈu nµy qua c¸c Th­¬ng vô cña ViÖt Nam t¹i EU, ph¸i ®oµn EC t¹i Hµ Néi, c¸c §¹i sø qu¸n cña c¸c n­íc EU t¹i ViÖt Nam ); thø hai, nh÷ng doanh nghiÖp ViÖt Nam cã tiÒm lùc kinh tÕ nªn thµnh lËp liªn doanh víi c¸c C«ng ty xuyªn quèc gia EU ®Ó trë thµnh c«ng ty con. 1.2.2. C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng EU Mét ®Æc ®iÓm næi bËt trªn thÞ tr­êng EU lµ quyÒn lîi cña ng­êi tiªu dïng rÊt ®­îc b¶o vÖ, kh¸c h¼n víi thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi tiªu dïng, EU tiÕn hµnh kiÓm tra c¸c s¶n phÈm ngay tõ n¬i s¶n xuÊt vµ cã hÖ thèng b¸o ®éng gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, ®ång thêi b·i bá viÖc kiÓm tra c¸c s¶n phÈm ë biªn giíi. C¸c tæ chøc chuyªn nghiªn cøu ®¹i diÖn cho giíi tiªu dïng sÏ ®­a ra c¸c quy chÕ ®Þnh chuÈn Quèc gia hoÆc Ch©u ¢u. HiÖn nay ë EU cã 3 tæ chøc ®Þnh chuÈn: Uû ban Ch©u ¢u vÒ §Þnh chuÈn, Uû ban Ch©u ¢u vÒ §Þnh chuÈn ®iÖn tö, ViÖn §Þnh chuÈn ViÔn th«ng Ch©u ¢u. TÊt c¶ c¸c s¶n phÈm chØ cã thÓ b¸n ®­îc ë thÞ tr­êng nµy víi ®iÒu kiÖn ph¶i b¶o ®¶m an toµn chung cña EU, c¸c luËt vµ ®Þnh chuÈn quèc gia ®­îc sö dông chñ yÕu ®Ó cÊm bu«n b¸n s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra tõ c¸c n­íc cã nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ch­a ®¹t ®­îc møc an toµn ngang víi tiªu chuÈn cña EU. 1.2.3. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i chung cña EU EU ngµy nay ®­îc xem nh­ lµ mét ®¹i quèc gia ë Ch©u ¢u. Bëi vËy,chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i chung cña EU còng gièng nh­ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña mét quèc gia. Nã bao gåm chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i néi khèi vµ chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i néi khèi ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i néi khèi tËp chung vµo viÖc x©y dùng vµ vËn hµnh thÞ tr­êng chung Ch©u ¢u nh»m xo¸ bá viÖc kiÓm so¸t biªn giíi l·nh thæ quèc gia, biªn giíi h¶i quan (xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan) ®Ó tù do l­u th«ng hµng ho¸, søc lao ®éng, dÞch vô, vµ vèn; vµ ®iÒu hoµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ x· héi cña c¸c n­íc thµnh viªn. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng Trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña EU, ngo¹i th­¬ng ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng. Nã ®· ®em l¹i sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ t¹o ra viÖc lµm trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt, nghiªn cøu, b¶o hiÓm, ng©n hµng vµ rÊt nhiÒu ngµnh kh¸c. TÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn EU cïng ¸p dông mét chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng chung ®èi víi c¸c n­íc ngoµi khèi. Uû ban Ch©u ¢u ( EC) lµ ng­êi ®¹i diÖn duy nhÊt cho Liªn Minh trong viÖc ®µm ph¸n, kÝ kÕt c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ dµn xÕp tranh chÊp trong lÜnh vùc nµy. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña EU gåm: chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tù trÞ (Autonomous Commercial) vµ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i dùa trªn c¬ së HiÖp ®Þnh (Treaty based Commercial policy), ®­îc x©y dùng dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau: kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, minh b¹ch, cã ®i cã l¹i vµ c¹nh tranh c«ng b»ng. C¸c biÖn ph¸p ®­îc ¸p dông phæ biÕn trong chÝnh s¸ch nµy lµ thuÕ quan, hµng rµo kü thuËt, chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ trî cÊp xuÊt khÈu. Tù do th­¬ng m¹i thùc hiÖn b»ng viÖc gi¶m thuÕ, xo¸ bá h¹n ng¹ch, chèng hµng gi¶, ¸p dông hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP). 1.2.4. T×nh h×nh nhËp khÈu cña EU trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Liªn minh Ch©u ¢u cã nÒn ngo¹i th­¬ng lín thø hai thÕ giíi sau Mü, lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín nhÊt vµ thÞ tr­êng nhËp khÈu lín thø hai. Hµng n¨m, EU nhËp khÈu mét khèi l­îng lín hµng ho¸ tõ kh¾p c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Kim ng¹ch nhËp khÈu kh«ng ngõng gia t¨ng, tõ 622,48 tû USD n¨m 1997, lªn tíi 757,85 tû USD vµo n¨m 2000, t¨ng trung b×nh 6,79%/n¨m ( xem b¶ng 2). B¶ng 2: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña EU §¬n vÞ: Tû USD 1997 1998 1999 2000 Kim ng¹ch xuÊt khÈu 680,93 794,87 793,87 814,66 Kim ng¹ch nhËp khÈu 622,48 713,25 738,5 757,85 Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu 1.303,41 1.436,12 1.532,37 1.572,51 TrÞ gi¸ xuÊt siªu 58,45 36,62 55,37 56,81 Tû träng cña xuÊt khÈu trong tæng kim ng¹ch XNK (%) 52,24 51,25 51,80 51,80 Tû träng cña nhËp khÈu trong tæng kim ng¹ch XNK (%) 47,76 48,75 48,20 48,20 Nguån: Kim ng¹ch nhËp khÈu chiÕm tû träng 48,22% trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña EU hµng n¨m. Kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng nhanh, nh­ng tû träng trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng l¹i cã xu h­íng ch÷ng l¹i vµ gi¶m nhÑ, n¨m 1997 lµ 47,67%, n¨m 1998 lªn ®Õn 48,75%, n¨m 1999 gi¶m xuèng 48,20% vµ n¨m 2000 lµ 48,20%. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu chÝnh cña EU lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, chÌ, cµ phª, gia vÞ, thuû s¶n, nhiªn liÖu, hµng dÖt may,v.v… C¬ cÊu hµng nhËp khÈu cña EU: s¶n phÈm th« chiÕm 29,74% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu hµng n¨m, s¶n phÈm chÕ t¹o chiÕm 67,19%, c¸c s¶n phÈm kh¸c chiÕm gÇn 3,07%. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu cña EU ph¶i kÓ ®Õn lµ hµng n«ng s¶n chiÕm 11,79%, kho¸ng s¶n chiÕm kho¶ng 17,33%, m¸y mãc chiÕm 24,27%, thiÕt bÞ vËn t¶i chiÕm trªn 8,19%, ho¸ chÊt chiÕm gÇn 7,59%, c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o kh¸c chiÕm trªn 27,11% ( trong ®ã hµng dÖt may chiÕm tû träng lín nhÊt: 8,32% ) ( xem phô lôc 1 ). C¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu chñ yÕu cña EU: Mü chiÕm 19,65% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu, NhËt B¶n chiÕm 9,75%, Trung Quèc chiÕm 5,02%, khèi NAFTA chiÕm 22,15%, khèi ASEAN chiÕm 6,5%, khèi OPEC chiÕm 7,75%, v.v… C¸c sè liÖu thèng kª cho thÊy nhËp khÈu hµng ho¸ tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµo EU ®ang gia t¨ng vµ cã chiÒu h­íng nhËp nhiÒu hµng chÕ t¹o. EU nhËp khÈu c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, kho¸ng s¶n, thuû h¶i s¶n, giµy dÐp vµ hµng dÖt may chñ yÕu tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn; cßn nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn ( xem phô lôc 2). 1.3. thuËn lîi vµ khã kh¨n cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng EU 1.3.1. Nh÷ng thuËn lîi Liªn minh Ch©u ¢u lµ mét khèi liªn kÕt kinh tÕ chÆt chÏ vµ s©u s¾c nhÊt thÕ giíi hiÖn nay. §©y còng lµ mét khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ æn ®Þnh vµ cã ®ång tiÒn riªng kh¸ v÷ng ch¾c. ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng nµy sÏ kh«ng gÆp sù chao ®¶o nh­ vµo NhËt B¶n n¨m 1997-2000. Khung ph¸p lý vÒ thÞ tr­êng ®· ®­îc më do ®· kÝ ®­îc c¸c HiÖp ®Þnh, Tho¶ thuËn th­¬ng m¹i vÒ hµng giÇy dÐp, dÖt may, thuû s¶n, v.v… lµ nh÷ng hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cã kim ng¹ch lín, chiÕm 80% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. EU lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng tiªu thô lín trªn thÕ giíi, cã nhu cÇu rÊt ®a d¹ng vµ phong phó vÒ hµng ho¸, nhu cÇu nhËp khÈu hµng n¨m cña EU vÒ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta lµ rÊt lín vµ kh¸ æn ®Þnh nh­: giµy dÐp, dÖt may, thuû h¶i s¶n, n«ng s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ. Do vËy, §Èy m¹nh xuÊt khÈu sang khu vùc nµy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã ®­îc sù t¨ng tr­ëng æn ®Þnh vÒ kim ng¹ch, n©ng cao ®­îc tr×nh ®é vµ tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng, mÆt kh¸c cßn thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña EU ®èi víi ViÖt Nam ®ang dÇn hoµn thiÖn. Dù th¶o GSP míi ®­îc Héi ®ång Ch©u ¢u phª duyÖt ¸p dông tõ 1/1/2002 ®Õn 31/12/2004 quy ®Þnh sÏ gi¶m 3,5% thuÕ theo gi¸ trÞ hoÆc gi¶m 30% thuÕ ®Æc thï. ViÖc nµy sÏ lµm gi¶m hoÆc t¨ng thuÕ so víi GSP cò tuú lo¹i hµng. Nh­ng nh×n chung thuÕ GSP míi gi¶m so víi GSP cò. ViÖc EU ®­a ra c¸c tiªu chÝ vÒ chØ sè ph¸t triÓn thùc chÊt lµ ®Ó lo¹i nh÷ng nhãm hµng, nh÷ng n­íc ®· ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸ ra khái GSP ®Ó t¹o sù c«ng b»ng h¬n trong th­¬ng m¹i.Víi ViÖt Nam, chØ cã hai nhãm hµng t«m vµ c¸ trÞ gi¸ kho¶ng 60 triÖu USD, chiÕm kho¶ng 4% gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu bÞ t¨ng thuÕ gÊp ®«i. C¸c nhãm hµng xuÊt khÈu quan träng kh¸c nh­ giµy dÐp, hµng may mÆc, n«ng s¶n, thñ c«ng mü nghÖ trÞ gi¸ kho¶ng 4 tû USD chiÕm 90% trÞ gi¸ xuÊt khÈu sÏ cã thuÕ b»ng hoÆc thÊp h¬n GSP cò. Nh­ vËy, nh×n tæng thÓ GSP míi cã lîi. Khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang bÊt cø n­íc thµnh viªn nµo trong khèi chØ cÇn tu©n theo chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i chung vµ thanh to¸n b»ng ®ång EU ( EU –11); kh«ng phøc t¹p nh­ tr­íc ®©y lµ ph¶i tÝnh gi¸ hµng theo 11 ®ång tiÒn b¶n ®Þa vµ biÓu thuÕ nhËp khÈu, quy chÕ nhËp khÈu rÊt kh¸c nhau. ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, cÇn thÞ tr­êng xuÊt khÈu, trong khi ®ã EU cã thÓ tiªu thô khèi l­îng lín h¸ng cña ViÖt Nam. EU l¹i cã c«ng nghÖ cao, cã thÓ hç trî vèn ®Çu t­ c«ng nghÖ. Do ®ã, thÞ tr­êng EU lµ m«i tr­êng lý t­ëng cho c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam thÓ hiÖn søc m¹nh cña m×nh. 1.3.2. Nh÷ng khã kh¨n Cho dï c¬ héi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ rÊt lín, nh­ng ®Ó x©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng nµy th× c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam còng sÏ gÆp ph¶i nh÷ng th¸ch thøc vµ khã kh¨n khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU. EU lµ mét thÞ tr­êng b¶o hé rÊt chÆt chÏ v× hµng rµo phi quan thuÕ ( rµo c¶n kü thuËt ) rÊt nghiªm ngÆt. Do vËy, hµng xuÊt khÈu cña ta muèn vµo ®­îc thÞ tr­êng nµy th× ph¶i v­ît qua rµo c¶n kü thuËt cña EU. Rµo c¶n kü thuËt chÝnh lµ qui chÕ nhËp khÈu chung vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng cña EU, ®­îc cô thÓ ho¸ ë 5 tiªu chuÈn cña s¶n phÈm: tiªu chuÈn chÊt l­îng, tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm, tiªu chuÈn an toµn cho ng­êi sö dông, tiªu chuÈn b¶o vÖ m«i tr­êng vµ tiªu chuÈn vÒ lao ®éng. ViÖc tù do ho¸ vÒ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trªn thÕ giíi còng nh­ nh÷ng c¶i c¸ch vÒ chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cña EU ®ang cã xu h­íng ngµy cµng ®­îc líi láng. Do ®ã, c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng nµy sÏ ngµy cµng gay g¾t nhÊt lµ khi Trung Quèc ®· gia nhËp tæ chøc WTO. ThÞ tr­êng EU cã ®Æc tÝnh c¹nh tranh m¹nh mÏ nh­ vËy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh h¬n so víi c¸c ®èi thñ kh¸c. Cã nghÜa lµ chÊt l­îng s¶n phÈm ph¶i liªn tôc ®­îc c¶i thiÖn, mÉu m· vµ kiÓu d¸ng ph¶i ®­îc ®æi míi nhanh h¬n tr­íc ®©y. Chu tr×nh sèng cña mét s¶n phÈm sÏ ng¾n h¬n. gi¸ s¶n phÈm rÎ h¬n, ph­¬ng thøc dÞch vô tèt h¬n. C¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam cã thÓ dùa vµo chi phÝ lao ®éng thÊp ®Ó c¹nh tranh. Kªnh ph©n phèi EU rÊt phøc t¹p, muèn tiÕp cËn ®­îc kªnh ph©n phèi EU, c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m ®­îc ®Æc ®iÓm cña kªnh ph©n phèi ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ x©m nhËp vµo. NhiÒu khi hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam th©m nhËp vµo thÞ tr­êng EU chØ theo mét kªnh ph©n phèi, viÖc nµy ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ n©ng cao gi¸ b¸n cña c¸c doanh nghiÖp. ViÖt Nam cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña EU, nh­ng ch­a lµ thµnh viªn cña WTO nªn kh«ng ®­îc ®èi sö nh­ lµ thµnh viªn cña tæ chøc nµy. ViÖc më cöa thÞ tr­êng EU lu«n g¾n liÒn víi viÖc më cöa thÞ tr­êng ViÖt Nam, do ®ã th× kh¶ n¨ng më thªm thÞ tr­êng EU lµ rÊt khã. Tãm l¹i, tù do th­¬ng m¹i, toµn cÇu ho¸ lµ c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc. Víi ViÖt Nam, vÊn ®Ò nµy cßn rÊt míi c¶ vÒ nhËn thøc vµ hµnh ®éng. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU 2.1. mèi quan hÖ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi EU sau khi ViÖt Nam thèng nhÊt ®Êt n­íc Sau n¨m 1975, mèi quan hÖ gi÷a n­íc ViÖt Nam thèng nhÊt vµ Céng ®ång Ch©u ¢u (EC) dÇn ®­îc thiÕt lËp. Trong giai ®o¹n 1975-1978, viÖn trî kinh tÕ cña EC dµnh cho ViÖt Nam lµ 109 triÖu USD, trong ®ã viÖn trî trùc tiÕp lµ 68 triÖu USD. Quan hÖ ViÖt Nam – EC ®ang cã nh÷ng tiÕn triÓn thuËn lîi th× x¶y ra sù kiÖn C¨mpuchia vµo n¨m 1979. ChÝnh v× vËy, nã ®· bÞ gi¸n ®o¹n trong mét thêi gian. Nh­ng kÓ tõ cuèi n¨m 1984, EU b¾t ®Çu nèi l¹i viÖn trî nh©n ®¹o cho ViÖt Nam. §Æc biÖt ngµy 22/10/1990, Héi nghÞ ngo¹i tr­ëng EU ®· tho¶ thuËn vÒ viÖc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt Nam ë cÊp ®¹i sø. §©y lµ mét sù kiÖn hÕt søc quan träng, ®¸nh dÊu mét b­íc chuyÓn míi trong quan hÖ EU – ViÖt Nam. Cïng víi ho¹t ®éng viÖn trî nh©n ®¹o, mét sè n­íc thµnh viªn EC ®· cã quan hÖ ngo¹i giao chÝnh thøc víi ViÖt Nam nh­ Ph¸p, BØ, Hµ Lan, §øc, Italia vµ Anh. Còng tõ ®ã sù hîp t¸c cña EU víi ViÖt Nam kh«ng ngõng ®­îc më réng trªn c¶ quy m« lÉn h×nh thøc nh­ quan hÖ hîp t¸c, ®Çu t­, th­¬ng m¹i… Tõ n¨m 1995, n¨m ViÖt Nam ký HiÖp ®Þ