Đề tài Tình hình thu chi quỹ bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội quận Hai Bà Trưng

Lêi nãi ®Çu. Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ®æi míi ®Êt n­íc, BHXH lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ta quan t©m nhiÒu. Së dÜ nh­ vËy lµ do ®i ®«i víi c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ th× sù quan t©m vµ ph¸t triÓn cña BHXH lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt. Chóng ta thÊy ®­îc tÇm quan träng cña BHXH th«ng qua vai trß ®Ých thùc mµ nã ®em l¹i cho ®«ng ®¶o tÇng líp nh©n d©n lao ®éng. Gióp hä æn ®Þnh cuéc sèng khi gÆp khã kh¨n hoÆc khi kh«ng cßn tham gia vµo lao ®éng n÷a. MÆt kh¸c, khi cã sù ph©n c«ng, ph©n cùc trong x· héi ngµy cµng cao th× ®Ó gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ phøc t¹p trong quan hÖ lao ®éng, ®ßi hái BHXH ph¶i thùc sù trë thµnh mét chÝnh s¸ch kinh tÕ h÷u hiÖu gãp phÇn gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. §Ó thùc hiÖn ®ù¬c ®iÒu nµy ®ßi hái nghµnh BHXH ph¶i ho¹t ®éng thùc sù cã hiÖu qu¶, trong ®ã quü BHXH lµ s­¬ng sèng gióp cho BHXH duy tr× vµ ho¹t ®éng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i xem xÐt quü BHXH ®Ó thÊy ®­îc nguån thu, nguån chi cña quü ®Ó tõ ®ã rót ra nh÷ng mÆt ®· ®­îc vµ nh÷ng mÆt cßn ch­a ®¹t ®­îc, tõ ®ã nh»m ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña BHXH gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ x· héi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, em ®· lùa chän nghiªn cøu ®Ò tµi “ T×nh h×nh thu chi quü BHXH t¹i BHXH quËn Hai Bµ Tr­ng”. KÕt cÊu cña ®Ò tµi ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn gåm 3 Ch­¬ng. Ch­¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ BHXH vµ quü BHXH. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng thu chi quü BHXH t¹i BHXH quËn Hai Bµ Tr­ng. Ch­¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c thu chi quü BHXH t¹i BHXH quËn Hai Bµ Tr­ng. Do lµ mét sinh viªn ®i thùc tËp, thêi gian thùc tËp cã h¹n, h¬n n÷a tr×nh ®é chuyªn m«n cßn h¹n chÕ nªn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó hoµn thµnh ®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái cã nh÷ng thiÕu sãt, cã nh÷ng vÊn ®Ò ph©n tÝch cßn ch­a s©u, ch­a hoµn thiÖn… V× vËy, em kÝnh mong cã ®­îc sù gãp ý, bæ sung cña c« gi¸o h­íng dÉn, cïng c¸c c« chó c¸n bé t¹i BHXH quËn Hai Bµ Tr­ng. Qua ®©y em xin ®­îc tr©n thµnh c¶m ¬n ban l·nh ®¹o vµ c¸c c¸n bé ®ang c«ng t¸c t¹i BHXH quËn Hai Bµ Tr­ng cïng toµn thÓ mäi ng­êi ®· gióp ®ì em trong thêi gian thùc tËp. §Æc biÖt em xin tr©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Th¹c sü: NguyÔn ThÞ ChÝnh ®· tËn t×nh gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i c¬ quan BHXH QuËn Hai Bµ Tr­ng, ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh tèt chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp nµy. CH¦¥NG I KH¸I QU¸T CHUNG VÒ B¶O HIÓM X· HéI I. TæNG QUAN VÒ B¶O HIÓM X· HéI 1. B¶n chÊt cu¶ b¶o hiÓm x· héi. Cho ®Õn nay ch­a cã mét ®Þnh nghÜa chÝnh thèng vÒ b¶o hiÓm x· héi (BHXH). C¸c n­íc trªn thÕ giíi cã xu h­íng chung lµ thùc hiÖn hÖ thèng an toµn x· héi mµ trong ®ã BHXH lµ mét trong nh÷ng c¬ chÕ chñ yÕu. Do vËy, th­êng tËp chung vµo ®Þnh nghÜa vÒ an toµn, cßn BHXH chØ ®­îc ph©n biÖt víi c¸c c¬ chÕ kh¸c trong hÖ thèng b»ng nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña BHXH. Theo tæ chøc lao ®éng thÕ giíi (ILO), BHXH ®­îc hiÓu lµ sù b¶o vÖ cña x· héi ®èi víi c¸c thµnh viªn cña m×nh th«ng qua mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p c«ng céng (b»ng ph¸p luËt, tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ) ®Ó chèng l¹i t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ x· héi do bÞ ngõng hoÆc bÞ gi¶m thu nhËp g©y ra do èm ®au, do mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, do tuæi giµ, do tµn tËt, do chÕt. B¶o hiÓm x· héi ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ vËy ph¶n ¸nh tæng quan vÒ môc tiªu, b¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña sù nghiÖp nµy. BHXH cã môc ®Ých cuèi cïng lµ h­íng tíi sù ph¸t triÓn cña mçi c¸ nh©n vµ toµn x· héi, thÓ hiÖn sù g¾n kÕt quyÒn lîi vËt chÊt tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¸ nh©n trong céng ®ång vµ cña toµn x· héi víi mçi ng­êi. Víi nh÷ng c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau ta cã nh÷ng ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ BHXH, sau ®©y lµ mét trong nh÷ng kh¸i niÖm ®ã ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ph¶n ¸nh kh¸ râ nÐt vÒ b¶n chÊt cña BHXH. BHXH lµ tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ x· héi gi÷a Nhµ n­íc víi ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ bï ®¾p mét phÇn thu nhËp ®èi víi ng­êi lao ®éng khi hä gÆp nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng, vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy b¶n chÊt cña BHXH lµ qu¸ tr×nh tÝch luü dÇn do sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia vµ ®Æt d­íi sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc nh»m ®¶m b¶o thu nhËp cho nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi gÆp nh÷ng biÕn cè x¶y ra lµm gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. D­íi gãc ®é kinh tÕ. BHXH lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp trong ®ã: §èi víi nh÷ng ng­êi h­ëng chÕ ®é BHXH th× ®ã lµ sù ®¶m b¶o thu nhËp, ®¶m b¶o cuéc sèng khi hä gÆp khã kh¨n do bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng dÉn ®Õn gi¶m hay mÊt thu nhËp, th«ng qua viÖc tÝch luü dÇn cña c¸ nh©n trong quü BHXH vµ sù ®ãng gãp cña sè ®«ng nh÷ng ng­êi cã cïng kh¶ n¨ng gÆp rñi ro nh­ nhau. Trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, ho¹t ®éng BHXH mang néi dung cña qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i mét phÇn thu nhËp trong d©n c­ th«ng qua viÖc h×nh thµnh vµ sö dông quü BHXH, mét quü tiÒn tÖ tËp trung, cã quy m« lín vµ ngµy cµng t¨ng lªn. Khi cã sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ nÕu ®­îc sù qu¶n lý, quü BHXH cßn cã kh¶ n¨ng sinh lêi tõ ®Çu t­ hîp ph¸p kh¸c nhau. ViÖc sö dông quü BHXH ®Ó ®Çu t­ sinh lêi ®­îc thÊy dâ trong c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. HiÖn t¹i BHXH ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn ho¹t ®éng nay nh­ dïng quü ®Ó mua tr¸i phiÕu, cho ChÝnh phñ vay… Trong t­¬ng lai, viÖc sö dông quü BHXH vµo c¸c hoat ®éng ®Çu t­ còng sÏ ®­îc më réng víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× BHXH ngµy cµng ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn. V× thÕ cã thÓ nãi kinh tÕ lµ nÒn t¶ng cña BHXH hay BHXH kh«ng v­ît qu¸ tr¹ng th¸i kinh tÕ cña mçi n­íc. VÒ ph­¬ng diÖn chÝnh trÞ: BHXH lµ sù liªn kÕt gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c nhau trong x· héi còng v× lîi Ých trung cña céng ®ång, trong ®ã cã c¸ nh©n tham gia BHXH. BHXH còng ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña mét chÕ ®é x· héi nhÊt ®Þnh. §èi víi mçi quèc gia ®©y cßn lµ nh÷ng hoat ®éng thÓ hiÖn th¸i ®é tr¸ch nhiÖm cña chÝnh phñ ®èi víi ng­êi d©n trong x· héi. Trong rÊt nhiÒu n­íc, sù kh«ng æn ®Þnh hay khñng ho¶ng cña hÖ thèng BHXH cã t¸c ®éng rÊt m¹nh ®Õn hÖ thèng chÝnh trÞ cña c¸c n­íc ®ã chÝnh v× vËy mµ chÝnh s¸ch BHXH l»m trong hÖ thèng trung cña c¸c chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ x· héi vµ lµ mét trong nh÷ng bé phËn h÷u c¬ trong nh÷ng bé phËn h÷u c¬ trong hÖ thèng chÝnh s¸ch qu¶n lý ®Êt n­íc cña c¸c quèc gia. VÕ m¨t x· héi: BHXH ®­îc xem nh­ lµ mét lo¹t c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi d©n vµ lµm lµnh m¹nh x· héi. Th«ng qua ®ã b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nguån lao ®éng x· héi, më réng x¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh trËt tù x· héi nãi chung. BHXH mang tÝnh nh©n v¨n, nh©n ®¹o s©u s¾c v× lîi Ých cña con ng­êi trong nh÷ng hoµn c¶nh gÆp khã kh¨n, v× an toµn x· héi vµ cã ý nghÜa x· héi l©u dµi. Mèi quan hÖ gi÷ c¸c bªn trong BHXH ph¸t sinh trªn c¬ së quan hÖ lao ®éng vµ diÔn ra gi÷a ba bªn: Ng­êi lao ®éng, chñ sö dông lao ®«ng vµ BHXH. Nh­ vËy tæ chøc vµ vËn hµnh mét hÖ thèng BHXH ph¶i ®øng trªn mét quan ®iÓm tæng thÓ, toµn diÖn. BHXH kh«ng thÓ t¸ch khái mét thÓ chÕ chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh vµ ph¶i dùa trªn nÒn t¶ng kinh tÕ cô thÓ. BHXH kh«ng ph¶i lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓn c¸ nh©n hay c¸ nh©n tù b¶o hiÓn mµ ®ã lµ sù b¶o hiÓm ®Æt trong nh÷ng dµng buéc gi÷ nh÷ng con ng­êi víi nhau trong nh÷ng mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh trong céng ®ång, mÆc dï xuÊt ph¸t ®iÓm bao giê còng lµ nhu cÇu cña mçi con ng­êi. 2.Sù cÇn thiÕt cña BHXH. Con ng­êi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn lu«n cÇn ph¶i tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tèi thiÓu vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn vµ ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ®ã con ng­êi ph¶i lao ®éng, s¸ng t¹o s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm. Tuy nhiªn, con ng­êi kh«ng ph¶i bao giê còng gÆp thuËn lîi, cã ®ñ thu nhËp vµ ®iÒu kiÖn sinh sèng mµ rñi ro lu«n ®i kÌm víi con ng­êi. Trong nhiÒu tr­êng hîp rñi ro bÊt ngê x¶y ra lµm cho ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp nh­ ®au èm, tai nan lao ®éng, giµ yÕu… Khi r¬i vµo c¸c tr­êng hîp ®ã c¸c nhu cÇu cÇn thiÕt cña cuéc sèng con ng­êi kh«ng v× thÕ mµ gi¶m ®i hoÆc mÊt ®i thËm chÝ cßn t¨ng lªn hoÆc ph¸t sinh nh÷ng nhu cÇu míi nh­ chi phÝ kh¸m ch÷a bÖnh khi èm ®au x¶y ra. Bëi vËy, muèn duy tri ®¶m b¶o cuéc sèng ng­êi lao ®éng ®ßi hái ph¶i cã nguån thu nhËp thay thÒ hoÆc bï ®¾p. Khi nÒn x¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, s¶n xuÊt mang tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao th× quan hÖ thuª m­ín lao ®éng ra ®êi vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. Nh­ng ng­êi lµm c«ng ph¶i hoµn toµn dùa vµo tiÒn l­¬ng lµm nguån sèng chñ yÕu khi èm ®au, tai n¹n, sinh ®Î… th× ph¶i nghØ viÖc vµ kh«ng cã l­¬ng cuéc sèng bÞ ®e do¹. Ng­êi lao ®éng ®· ý thøc ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i cã thu nhËp ®Ò phßng khi hä gÆp rñi ro tai n¹n bÊt ngê nªn hä ®Êu tranh ®ßi giíi chñ ph¶i cam kÕt ®¶m b¶o mét sè thu nhËp nhÊt ®Þnh ®Ó hä trang tr¶i nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu khi èm ®au thai s¶n… Lóc ®Çu giíi chñ c¶m kÕt ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng nh÷ng kho¶n thu nhËp nhÊt ®Þnh ®ã. Song nhiÒu khi rñi ro x¶y ra liªn tôc buéc ng­êi chñ ph¶i chi ra nh÷ng kho¶n tiÒn lín mµ hä kh«ng muèn. Do vËy, giíi chñ ®· chi nhiÒu h¬n nªn xuÊt hiÖn m©u thuÉn vµ tranh chÊp gi÷a chñ vµ thî, m©u thuÉn ngµy cµng gay g¾t. §øng tr­íc t×nh c¶nh ®ã Nhµ n­íc lµ ng­êi thø ba ®øng ra gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã vµ ®iÒu hßa lîi Ých gi÷a chñ vµ thî, cô thÓ: Yªu cÇu c¶ giíi chñ vµ giíi thî ph¶i ®ãng gãp nh÷ng kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó h×nh thµnh quü ®ång thêi nhµ n­íc hç trî mét phÇn ®Ó gióp c¸c bªn gi¶i quyÕt khã kh¨n. Tõ ®ã, c¶ giíi chñ vµ thî ®Òu ®­îc ®¶m b¶o vµ hä thÊy cã lîi c¸c nguån ®ãng gãp cña giíi chñ, thî vµ sù hç chî cña Nhµ n­íc h×nh thµnh nªn quü tiÒn tÖ tËp trung - quü BHXH. Nh­ vËy BHXH ra ®êi lµ mét ®êi hái kh¸ch quan cña thùc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ- x· héi cña mçi quèc gia, mäi thµnh viªn trong x· héi ®Òu thÊy cÇn thiÕt ph¶i tham gia BHXH, nã trë thµnh quyÒn lîi vµ nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng. 3. T¸c dông cña BHXH. BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín cña ®¶ng vµ Nhµ n­íc do Nhµ n­íc thèng nhÊt vµ qu¶n lý. Tõ khi BHXH xuÊt hiÖn ®Õn nay, ho¹t ®éng võa mang tÝnh kinh tÕ võa mang tÝnh céng ®ång lín ®iÒu nµy còng cã nghÜa lµ dï kinh tÕ cã ph¸t triÓn ®Õn møc ®é nµo dï cã biÕn ®éng nh­ thÕ nµo vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ th× b¶n chÊt cña BHXH vÉn kh«ng thay ®æi , vÉn lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng cña mét quèc gia. BHXH cã nh÷ng t¸c dông sau: Mét lµ: Thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng­êi lao ®éng gióp hä æn ®Þnh cuéc sèng. Môc ®Ých lín nhÊt cña BHXH lµ ®¶m b¶o cuéc sèng æn ®Þnh cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä khi hä gÆp rñi ro gi¶m hoÆc mÊt lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm. B¶o vÖ vµ t¨ng c­êng søc khoÎ cho ng­êi lao ®éng gãp phÇn t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n søc lao ®éng cho ng­êi lao ®éng. Gióp ng­êi lao ®éng nhanh chãng trë l¹i lµm viÖc gãp phÇn t¹o ra s¶n phÈm cho doanh nghiÖp vµ tæng s¶n phÈm quèc d©n. Hai lµ: G¾n bã lîi Ých gi÷a ng­êi lao ®éng víi ng­êi sö dông lao ®éng gi÷a ng­êi lao ®éng víi x· héi. Trong thùc tÕ lao ®éng s¶n xuÊt, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng vèn cã nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i, kh¸ch quan vÒ tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng, thêi gian lao ®éng… Th«ng qua BHXH, nh÷ng m©u thuÉn ®ã sÏ ®­îc ®iÒu hoµ vµ gi¶i quyÕt. §Æc biÖt, c¶ giíi chñ vµ giíi thî ®Òu thÊy nhê cã BHXH mµ m×nh cã lîi vµ ®­îc b¶o vÖ. Tõ ®ã lµm cho hä hiÓu nhau h¬n vµ g¾n bã lîi Ých nhau. MÆt kh¸c ®èi víi x· héi vµ Nhµ n­íc th× chi cho BHXH lµ biÖn ph¸p mang l¹i hiÖu qu¶ cao xong l¹i tiÕt kiÖm nhÊt. Ba lµ: Ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. Còng gièng nh­ tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm kh¸c, BHXH còng dùa trªn nguyªn t¾c “ lÊy sè ®«ng bï sè Ýt” v× vËy ng­êi lao ®éng b×nh ®¼ng trong nghÜa vô ®ãng gãp còng nh­ quyÒn lîi nhËn ®­îc tõ quü BHXH. BHXH thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang. - Theo chiÒu däc lµ ph©n phèi l¹i gi÷a thÕ hÖ lao ®éng tr­íc vµ lao ®éng sau, gi÷a nghµnh nghÒ ra ®êi tr­íc vµ nghµnh nghÒ ra ®êi sau. - Theo chiÒu ngang: §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao vµ nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp, gi÷a nh÷ng ng­êi khoÎ m¹nh ®ang lµm viÖc vµ nh÷ng ng­êi èm ®au bÖnh tËt…, gi÷a nh÷ng ng­êi ®ang cã thu nhËp vµ nh÷ng ng­êi t¹m thêi bÞ mÊt c¸c nguån thu nhËp do bÞ èm ®au, bÖnh tËt… thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi l¹i, BHXH còng ®ång thêi gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x½ héi. Bèn lµ: BHXH tËp chung ®­îc nguån vèn lín cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Quü BHXH cã thÓ cã sè d­ vµ phÇn quü nhµn rçi ®­îc ®­a vµo ®Çu t­ cho c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ, x· héi, võa ®ãng gãp vµo x©y dùng ®Êt n­íc võa lµm quü lín m¹nh. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ho¹t ®éng nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng. Ngoµi ra, BHXH cßn cã t¸c dông lµm cho ng­êi lao ®éng g¾n bã h¬n víi c«ng viÖc, sèng vµ lµm viÖc cã tr¸ch nhiÖn h¬n ®èi víi chÝnh m×nh, ®èi víi céng ®ång. §iÒu nµy ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc n©ng cao n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng. 4. §èi t­îng vµ nguyªn t¾c cña BHXH. a. §èi t­îng cña BHXH. BHXH lµ mét hÖ thèng ®¶m b¶o kho¶n thu nhËp bÞ gi¶m hoÆc bÞ mÊt ®i do ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m, bÞ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, bÞ mÊt viÖc lµm v× c¸c nguyªn nh©n rñi ro nh­ èm ®au, tai n¹n lao ®éng, giµ yÕu… ChÝnh v× vËy, ®èi t­îng cña BHXH chÝnh lµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng bÞ biÕn ®éng gi¶m hoÆc mÊt ®i, do bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm cña nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. §èi t­îng tham gia cña BHXH lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng vµ nh÷ng ng­êi sö dông lao ®éng. Tuy vËy, tuú theo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi n­íc mµ ®èi t­îng nµy cã thÓ lµ tÊt c¶ hoÆc mét bé phËn cña nh÷ng ng­êi lao ®éng nµo ®ã. HÇu hÕt c¸c n­íc khi míi cã chÝnh s¸ch BHXH, ®Òu thùc hiÖn BHXH ®èi víi c¸c viªn chøc Nhµ n­íc, nh÷ng ng­êi lµm c«ng h­ëng l­¬ng, ViÖt Nam còng kh«ng v­ît ra khái thùc tÕ nµy mÆc dï biÕt r»ng nh­ vËy lµ kh«ng b×nh ®¼ng gi÷ tÊt c¶ nh÷ng ng­êi lao ®éng. NÕu xem xÐt trªn mèi quan hÖ r»ng buéc trong BHXH, ngoµi ng­êi lao ®éng cßn cã ng­êi sö dông lao ®éng vµ c¬ quan BHXH, d­íi sù b¶o trî cña Nhµ n­íc. Ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng gãp vµo quü BHXH lµ tr¸ch nhiÖm cña hä ®Ó b¶o hiÓm cho ng­êi lao ®éng mµ hä sö dông lao ®éng. Cßn c¬ quan BHXH nhËn sù ®ãng gãp cña ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, sö dông quü ®Ó thùc hiÖn mäi c«ng viÖc vÒ BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng. Mèi quan hÖ r»ng buéc nµy chÝnh lµ ®Æc tr­ng riªng cña BHXH nã quyÕt ®Þnh sù tån t¹i, ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña BHXH mét c¸ch æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. C¸c nguyªn t¾c cña BHXH. LÜnh vùc BHXH liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu ®èi t­îng, cã ph¹m vi ho¹t ®éng rÊt réng vµ thÓ hiÖn trªn nhiÒu mÆt kh¸c nhau. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy lµ ®¶m b¶o an toµn cho ng­êi lao ®éng, khuyÕn khÝch cho ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lµm viÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lao ®éng x· héi, ho¹t ®éng nµy ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. *. §¶m b¶o c¸c thµnh viªn trong x· héi ®Òu cã quyÒn tham gia vµ h­ëng quyÒn lîi vÒ BHXH. Yªu cÇu nµy xuÊt ph¸t tõ tÝnh b×nh ®¼ng cña mäi c«ng d©n trong x· héi. Thùc hiÖn yªu cÇu nµy lµ sù ®¶m b¶o cho mäi thµnh viªn trong x· héi, tr­íc hÕt lµ nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu tham gia vµo lÜnh vùc BHXH. Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ nhµ qu¶n lý toµn bé vµ ®¹i diÖn quÒn lîi cña mäi thµnh viªn trong x· héi, cã tr¸ch nhiÖm ®øng ra tæ chøc hÖ thèng BHXH ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã. ViÖc ®¶m b¶o nhu cÇu nµy ph¶i ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së mét hÖ thèng ph¸p luËt víi nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch phï hîp. §ång thêi ph¶i dùa trªn c¬ së mét hÖ thèng tæ chøc BHXH ph¸t triÓn thèng nhÊt vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cao. Cßn cã mét bé phËn lín ch­a tham gia BHXH chøng tá nh÷ng h¹n chÕ cña hÖ thèng BHXH trong viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, ®©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®­îc gi¶i quyÕt ë n­íc ta trong thêi gian tíi. *. BHXH võa mang tÝnh b¾t buéc võa mang tÝnh tù nguyÖn. Tr­íc hÕt BHXH ph¶i mang tÝnh b¾t buéc, ®ã lµ qu¸ tr×nh tiÕn tíi x· héi ho¸ hoµn toµn BHXH vµ ë ®©y thÓ hiÖn râ nhÊt vai trß cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc nµy. TÝnh b¾t buéc ë ®©y thÓ hiÖn ë trong nghÜa vô tham gia vµ ®ãng gãp, bao gåm møc tiÒn ®ãng vµ thêi gian tham gia theo mçi chÕ ®é cña BHXH. MÆt tù nguyÖn trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh lµ viÖc t¹o c¬ héi cho ng­êi lao ®éng cã nguyÖn väng cã thÓ cã c¬ héi vµ tù nguyÖn tham gia hay lùa chän c¸c h×nh thøc vµ chÕ ®é tham gia cho phï hîp. Thùc tÕ ë ®©y cÇn cã sù khuyÕn khÝch ®Ó ng­êi lao ®éng tham gia vµo BHXH. TÝnh tù nguyÖn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nhËn thøc, ý thøc cña ng­êi lao ®éng trong x· héi, nã cã thÓ thùc hiÖn cho nhiÒu ®åi t­îng vµ theo c¸c h×nh thøc kh¸c nhau nh­ tù nguyÖn tham gia vµo mét lo¹i h×nh nµo ®ã, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi thuéc ®èi t­îng b¾t buéc, ®· tham gia vµo BHXH nh­ng tù nguyÖn tham gia thªm mét chÕ ®é nµo nÕu thÊy cã thÓ ®­îc vµ cã nhu cÇu. *. X¸c ®Þnh møc ®ãng vµ h­ëng. Tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ vµ cña lÜnh vùc BHXH mµ cã thÓ x¸c ®Þnh mét sè møc kh¸c nhau ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu ®a d¹ng vÒ BHXH cña ng­êi lao ®éng. Møc ®ãng BHXH cã thÓ liªn quan ®Õn thu nhËp dïng ®Ó tÝnh tû lÖ ®ãng BHXH. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu, thiÕt kÕ c¸c chÝnh s¸ch vµ néi dung cña tõng chÕ ®é cô thÓ thÝch hîp trong BHXH. *. §¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng trong x· héi. §©y lµ mét nguyªn t¾c quan träng nh­ng còng rÊt phøc t¹p trong x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch vÒ BHXH. Sù c«ng b»ng tr­íc hÕt ph¶i ®­îc xÐt ®Õn nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a ®ãng gãp vµ h­ëng thô. Ng­êi ®ãng nhiÒu ph¶i ®­îc h­ëng nhiÒu h¬n. C«ng b»ng cßn ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong viÖc ®Ó cho ng­êi lao ®éng cã c¬ héi tham gia vµo BHXH. Tuy nhiªn, còng nh­ c¸c lÜnh vùc b¶o hiÓm kh¸c trong nhiÒu chÕ ®é cña BHXH vÉn mang tÝnh chÊt bï trõ cho nhau gi÷a nh÷ng ng­êi cïng tham gia BHXH. §ã lµ lÊy sè ®«ng bï sè Ýt, lÊy thêi gian dµi trong ®ãng gãp ®Ó tÝnh tr¶ cho thêi gian h­ëng. §ã còng lµ tÝnh x· héi, tÝnh céng ®ång. Do vËy khã cã ®­îc sù c«ng b»ng mang tÝnh tuyÖt ®èi, nh­ng ph¶i ®¶m b¶o sù hîp lý vµ tr­íc hÕt v× lîi Ých sè ®«ng cña céng ®ång. TÝnh c«ng b»ng sÏ ®­îc n©ng cao cïng víi viÖc n©ng cao tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lý trong lÜnh vùc BHXH. §¶m b¶o thËt sù cho ng­êi lao ®éng vÒ møc thu nhËp ®Ó hä cã thÓ duy tr× ®­îc cuéc sèng cña hä khi bÞ mÊt søc lao ®éng vµ còng nh­ khi ng­êi lao ®éng hÕt tuæi lao ®éng. II. Kh¸i qu¸t vÒ lÞch sö ph¸t triÓn cña BHXH. BHXH ra ®êi tõ thÕ kû XIX ë Nam ¢u, khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. HÖ thèng BHXH ®Çu tiªn lµ ë n­íc §øc, d­íi thêi Thñ t­íng Bismarch ( nhiÖm kú 1883-1889). N¨m 1850, ë §øc cã nhiÒu bang cã s¸ng kiÕn lËp quü èm ®au vµ b¾t buéc c«ng nh©n ph¶i ®ãng gãp ®Ó dù phßng khi mÊt thu nhËp vÒ bÖnh tËt. Lóc nµy chØ cã ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ph¶i ®èng gãp. N¨m 1883 ®· chuyÓn quü èm ®au nµy cho héi t­¬ng tÕ qu¶n lý ®Ó më réng diÖn ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vµ tõ ®ã t¨ng nguån tµi chÝnh cho quü. N¨m 1884, c¸c hiÖp héi giíi chñ thiÕt lËp vµ qu¶n lý quü rñi ro nghÒ nghiÖp. N¨m 1889, më sang h×nh thøc tuæi giµ vµ bÖnh tËt ®ång thêi cã sù qu¶n lý vµ tµi trî cña chÝnh quyÒn ®Æc biÖt lµ cã sù ®ãng gãp cña giíi chñ. §Õn ®©y BHXH cã mét ®Æc ®iÓm míi: ViÖc ®ãng gãp phÝ lµ do 3 bªn vµ yªu cÇu tham gia b¾t buéc ®èi víi ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. §Õn ®©y BHXH ®· thùc sù h×nh thµnh vµ gÇn hoµn thiÖn nh­ ngµy nay. ë §øc BHXH ®· thÓ hiÖn ®­îc tÝnh ­u viÖt vµ t¸c dông to lín cña m×nh, chÝnh v× vËy nã nhanh chãng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn réng r·i ë c¸c n­íc Ch©u ¢u. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II, nhiÒu n­íc ë Ch©u Phi, Ch©u ¸ vµ vïng Caribe sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp còng ®· x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng BHXH. Tõ ®ã ®Õn nay hÖ thèng BHXH ®· ph¸t triÓn réng kh¾p trªn 160 n­íc trªn thÕ giíi. Ngµy 18/06/1952 t¹i G¬never trong héi nghÞ quèc tÕ vÒ lao ®éng, tæ chøc quèc tÕ lao ®éng (ILO) ®· th«ng qua c«ng ­íc 102- c«ng ­íc ®Çu tiªn vÒ nh÷ng quy ph¹m tèi thiÓu cña BHXH gåm 9 chÕ ®é chî cÊp nh­ sau: Ch¨m sãc y tÕ Trî cÊp èm ®au Trî cÊp tuæi giµ Trî cÊp thÊt nghiÖp Trî cÊp gia ®×nh Trî cÊp thai s¶n Trî cÊp tµn tËt Trî cÊp tiÒn tuÊt Trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. Ngµy nay c«ng t¸c BHXH ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë c¸c n­íc lµ kh¸c nhau, kh«ng ph¶i n­íc nµo còng thùc hiÖn ®Çy ®ñ 9 chÕ ®é trî cÊp nh­ trªn. ILO ®· khuyÕn c¸o cho c¸c n­íc tïy theo ®iÒu kiÖn kinh