Đề tài Vi phạm hành chính về đất đai ở Thái Bình - Thực trạng và giải pháp khắc phục

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất đai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất chính không thể thay thế được của một số ngành sản xuất như nông nghiệp, lâm nghiệp, là một bộ phận không thể tách rời lãnh thổ quốc gia, gắn liền với chủ quyền quốc gia, là nơi trên đó, con người xây dựng nhà cửa, các công trình kiến trúc…; là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa; là nơi phân bổ các vùng kinh tế, các khu dân cư; là thành quả cách mạng của cả dân tộc; là cơ sở để phát triển hệ sinh thái, tạo nên môi trường, duy trì sự sống của con người và sinh vật. C.Mác đã khái quát vai trò kinh tế của đất đai: "Đất là mẹ, sức lao động là cha, sản sinh ra mọi của cải vật chất" [24, tr. 189]. Đất đai có vai trò quan trọng như vậy, nên Đảng và Nhà nước ta luôn luôn quan tâm vấn đề đất đai, tăng cường quản lý nhà nước về đất đai. Chánh cương vắn tắt của Đảng năm 1930 đã chỉ rõ: "Thâu tóm hết ruộng đất của đế quốc chủ nghĩa làm của công chia cho dân cày". Ngay sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Nhà nước ta đã ban hành nhiều sắc lệnh, đạo luật để quản lý đất đai. Khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp chưa hoàn thành, ngày 04/12/1953, Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ban hành Luật Cải cách ruộng đất nhằm xóa bỏ sự bóc lột của đế quốc, phong kiến do chiếm hữu đất đai mang lại. Cũng từ đó, Đảng và Nhà nước ta luôn luôn quan tâm ban hành, sửa đổi, bổ sung các quy định, các chủ trương, đường lối, chính sách trong quản lý nhà nước về đất đai cho phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Một trong các biện pháp hữu hiệu được Nhà nước chú trọng để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai đó là xử lý các vi phạm hành chính về đất đai. Các văn bản quan trọng liên quan đến xử lý vi phạm hành chính về đất đai là Nghị định 143/CP ngày 27/5/1977 của Hội đồng 2 Chính phủ ban hành Điều lệ Xử phạt vi cảnh; Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính ngày 30/11/1989 của Hội đồng Nhà nước; Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính ngày 06/7/1995 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; Nghị định 04/NĐ-CP ngày 10/01/1997 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai; Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính ngày 02/7/2002 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; Nghị định 182/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai. Nghị định 182/2004/NĐ-CP được ban hành trên cơ sở tổng kết rút kinh nghiệm thực tiễn thi hành Nghị định 04/NĐ-CP ngày 10/01/1997 của Chính phủ phù hợp với Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính ngày 02/7/2002, có tính đến các yêu cầu mới về đấu tranh, phòng, chống vi phạm pháp luật đất đai trong điều kiện nước ta mở cửa, xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN). Các văn bản trên đã góp phần lập lại trật tự trong quản lý, sử dụng đất đai, hạn chế những tiêu cực nảy sinh. Tuy nhiên, trong điều kiện chuyển sang nền kinh tế thị trường, mặc dù Nhà nước có nhiều văn bản để quản lý và xử lý vi phạm về đất đai, nhưng do đất đai trở thành hàng hóa mà giá trị của nó ngày càng tăng với tốc độ rất cao, lợi nhuận thu được từ việc mua bán đất đai không có mặt hàng và nghề kinh doanh nào sánh nổi. Vì vậy, những hành vi vi phạm pháp luật đất đai, trục lợi từ đất diễn ra ngày càng phổ biến và nghiêm trọng. Những hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai tuy chưa đến mức nguy hiểm là tội phạm nhưng diễn ra ở khắp mọi nơi, hàng ngày, hàng giờ, không những gây khó khăn cho quản lý nhà nước về đất đai, mà còn là nguyên nhân của những tranh chấp, mâu thuẫn gay gắt trong nội bộ nhân dân và xã hội; nhiều khi chuyển hóa thành vụ việc hình sự, thành điểm nóng, thậm chí trở thành vấn đề chính trị. Về mặt thực tiễn, do chủ quan, coi thường những vi phạm nhỏ nên xử lý không kiên quyết, thiếu nghiêm minh dẫn đến tình trạng coi thường pháp luật, vi phạm ngày càng tràn lan, khó kiểm soát. Trong bối cảnh đó, nghiên cứu về vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai góp phần lập 3 lại trật tự kỷ cương, phòng, chống vi phạm, tăng cường quản lý nhà nước về đất đai thực sự có ý nghĩa cấp bách cả về lý luận cũng như thực tiễn đặt ra. Thái Bình là một tỉnh ven biển thuộc lưu vực sông Hồng, là tỉnh thuần nông, diện tích đất tự nhiên 154.542,0396 ha, dân số 1.845.000 người [6, tr. 3]. Nhiều thập kỷ, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, người dân Thái Bình đã lao động cần cù, "một nắng, hai sương", sử dụng đất có hiệu quả, ít có vi phạm pháp luật đất đai; đã lập nên những kỳ tích với "Bài ca 5 tấn", rồi 10 tấn, 12 tấn thóc/ha… Nhưng rồi, tháng 5/1997, Thái Bình đã xảy ra khiếu kiện đông người, gây mất ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội; một trong những nguyên nhân đó là do "... cấp đất, bán đất trái thẩm quyền một cách phổ biến; chính quyền ở nhiều cơ sở đã lạm dụng việc xử phạt hành chính một cách tùy tiện, trái quy định, quá sức chịu đựng của dân, gây bất bình trong dân" [47, tr. 7]. Sau sự kiện trên, các cấp, các ngành trong tỉnh đã rút kinh nghiệm; đề ra các chủ trương, giải pháp sửa chữa, khắc phục những khuyết điểm, thiếu sót, chấn chỉnh công tác quản lý, xử phạt vi phạm hành chính về đất đai, vì vậy các vi phạm pháp luật về đất đai ngày càng giảm. Những năm gần đây, Thái Bình đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ; xây dựng nhiều khu công nghiệp, cụm công nghiệp tập trung; với phong trào "xây dựng cánh đồng đạt giá trị sản xuất 50 triệu đồng/ha/năm và hộ gia đình có thu nhập đạt 50 triệu đồng/ha/năm" [53, tr. 1]. Với quyết tâm trên, Thái Bình từ tỉnh có thu ngân sách trên địa bàn đạt 235 tỷ đồng năm 2001, đã vinh dự được vào câu lạc bộ tỉnh có thu ngân sách trên địa bàn đạt 1.000 tỷ đồng năm 2004. Nhưng bên cạnh đó: Công tác quản lý nhà nước về đất đai ở cấp xã, cấp huyện trong tỉnh còn bị buông lỏng; còn tình trạng cấp đất, giao đất sai thẩm quyền. Một số địa phương lợi dụng chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi đã chuyển đổi không đúng mục đích theo quy định của tỉnh. Một số doanh nghiệp trong cụm công nghiệp của huyện 4 Đông Hưng còn vi phạm nghiêm trọng Luật Đất đai. Việc xử lý các vi phạm trên chưa kịp thời, gây bức xúc trong nhân dân [76, tr. 8]. Chính vì vậy, làm thế nào để hạn chế các vi phạm hành chính về đất đai, bảo đảm xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm hành chính về đất đai, đặc biệt là với Thái Bình, một tỉnh "đất chật, người đông" thì càng trở thành những yêu cầu bức xúc. Là giảng viên giảng dạy môn Quản lý Nhà nước - Luật tại Trường Chính trị Thái Bình, qua thực tiễn giảng dạy, qua tìm hiểu thực tế vi phạm hành chính về đất đai ở Thái Bình và xuất phát từ những yêu cầu bức xúc về lý luận và thực tiễn nêu trên, tôi lựa chọn đề tài "Vi phạm hành chính về đất đai ở Thái Bình - thực trạng và giải pháp khắc phục" để nghiên cứu, nhằm góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai ở Thái Bình trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu Nội dung vi phạm hành chính là một vấn đề hết sức phức tạp và nhạy cảm; nhưng do nhận thức được tầm quan trọng, ý nghĩa lý luận, ý nghĩa thực tiễn của vấn đề này, nên đã có nhiều công trình nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau như: Pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính của Hoàng Xuân Hoan - Nguyễn Trí Hòa (1993), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh; Hỏi đáp về Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính của Đặng Thanh Sơn - Hà Thị Nga (1996), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội; Tìm hiểu về xử phạt vi phạm hành chính của Phạm Dũng - Hoàng Sao (1998), Nxb Pháp lý, Hà Nội; Chế tài hành chính - Lý luận và thực tiễn của tiến sĩ Vũ Thư (2000), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội; Vi phạm pháp luật và đấu tranh chống vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh tế ở Việt Nam hiện nay (2003), Luận án tiến sĩ Luật học của Bùi Minh Thanh, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội; Vi phạm pháp luật hành chính trong lĩnh vực hải quan và giải pháp xử lý, Luận văn thạc sĩ Luật học của Lê Nguyễn Nam Ninh (2004), Học viện Hành chính 5 Quốc gia, Hà Nội... Hoặc một số công trình có đề cập nội dung rất nhỏ liên quan đến vi phạm pháp luật nói chung như: Chính sách đất đai của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Tôn Gia Huyên (trong cuốn Bình luận khoa học Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2002); Về thực trạng chính sách đất đai ở Việt Nam của Phạm Hữu Nghị, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, 8/2002; Một số vấn đề quản lý nhà nước về đất đai trong giai đoạn hiện nay của tiến sĩ Nguyễn Đình Bồng, Tạp chí Quản lý nhà nước, 4/2001; Quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với đất đai qua thực tiễn tỉnh Thái Bình, Luận văn thạc sĩ Luật học của Nguyễn Mạnh Hùng (2003), Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội… Nhìn chung, các công trình trên mới chỉ đề cập đến vi phạm pháp luật, vi phạm hành chính nói chung; hoặc vi phạm pháp luật ở lĩnh vực cụ thể là hải quan; hoặc ở một phạm vi rộng hơn, trong đó có nội dung nhỏ đề cập đến vi phạm pháp luật nói chung về đất đai…; mà chưa đề cập đến vi phạm hành chính về đất đai, đặc biệt cụ thể là ở tỉnh Thái Bình. Chính vì vậy, đề tài "Vi phạm hành chính về đất đai ở Thái Bình - thực trạng và giải pháp khắc phục" được xem là công trình đầu tiên nghiên cứu vấn đề vi phạm hành chính về đất đai ở một địa phương cụ thể. 3. Mục đích, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu + Mục đích nghiên cứu Đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm phòng, chống vi phạm hành chính về đất đai ở Thái Bình hiện nay. + Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa, phân tích lý luận chung về vi phạm pháp luật và vi phạm hành chính. - Nghiên cứu cơ sở lý luận và quy định của pháp luật về vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai. 6 - Phân tích thực trạng vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính về đất đai ở Thái Bình. - Đề xuất các quan điểm và giải pháp phòng, chống vi phạm hành chính về đất đai ở Thái Bình trong thời gian tới. + Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: Từ tháng 7/1995 (thời gian Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 1995 có hiệu lực thi hành) đến hết năm 2004. - Về nội dung và không gian: Luận văn chỉ đi sâu nghiên cứu một vấn đề cụ thể là vi phạm hành chính về đất đai tại Thái Bình. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu + Cơ sở lý luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; đồng thời dựa trên quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về Nhà nước và pháp luật nói chung, về quản lý nhà nước đối với đất đai, trong đó có xử lý vi phạm hành chính về đất đai nói riêng. + Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu của triết học Mác-Lênin; kết hợp với các phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê... 5. Đóng góp mới về khoa học của đề tài + Luận văn là công trình đầu tiên dưới góc độ chuyên ngành Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật nghiên cứu vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai ở Thái Bình. Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và các quy định của pháp luật về vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, phân tích đánh giá thực trạng vi phạm hành chính về đất đai, từ đó đưa ra các quan điểm và giải pháp nhằm tăng cường phòng, chống vi 7 phạm hành chính về đất đai ở Thái Bình góp phần tăng cường quản lý nhà nước về đất đai ở Thái Bình cũng như trên phạm vi cả nước. Ngoài những đóng góp chung nêu trên luận văn còn có những đóng góp mới cụ thể sau đây: - Luận văn góp phần nghiên cứu khái niệm, đặc điểm vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai. - Phân tích tình hình diễn biến phức tạp và khẳng định yêu cầu bức xúc của việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai ở Thái Bình. - Đề xuất các quan điểm và giải pháp phù hợp với thực tiễn của Thái Bình mang tính kiến nghị để các nhà quản lý cũng như những người trực tiếp thi hành xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai ở Thái Bình nghiên cứu vận dụng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 8 tiết. 8 Ch−¬ng 1 C¥ Së Lý LuËn Vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt VÒ VI Ph¹m Hµnh ChÝnh, xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh TRONG LÜnh Vùc §Êt §AI 1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm vi ph¹m hµnh chÝnh 1.1.1. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i vi ph¹m ph¸p luËt a) Kh¸i niÖm vi ph¹m ph¸p luËt vµ cÊu thµnh vi ph¹m ph¸p luËt + Kh¸i niÖm vi ph¹m ph¸p luËt Ph¸p luËt lµ hÖ thèng c¸c quy t¾c xö sù chung, lµ tiªu chuÈn cña hµnh vi con ng−êi. Hµnh vi lµ nh÷ng ph¶n øng, c¸ch øng xö ®−îc biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña con ng−êi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh nhÊt ®Þnh. Mçi hµnh vi ®Òu ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së nhËn thøc vµ kiÓm so¸t cña chñ thÓ, mµ chñ thÓ ý thøc ®−îc vµ chñ ®éng thùc hiÖn nã. Nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi kh«ng thÓ coi lµ hµnh vi, nÕu con ng−êi ho¹t ®éng trong tr¹ng th¸i v« thøc. Trong ho¹t ®éng cña mçi ng−êi th−êng cã rÊt nhiÒu hµnh vi kh¸c nhau ®−îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng ph−¬ng thøc kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, trao ®æi, sinh ho¹t hµng ngµy trong cuéc sèng. Song tïy theo tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm vµ nh÷ng lÜnh vùc thÓ hiÖn cña hµnh vi con ng−êi mµ x· héi ®Æt ra nh÷ng tiªu chuÈn, nh÷ng c«ng cô ®iÒu chØnh chóng kh¸c nhau. Nh÷ng hµnh vi nµo cña con ng−êi ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh, ®iÒu chØnh th× ®−îc gäi lµ hµnh vi ph¸p luËt. Hµnh vi ph¸p luËt g¾n liÒn víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nh÷ng hµnh vi kh«ng ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh, ®iÒu chØnh th× kh«ng ph¶i lµ hµnh vi ph¸p luËt. Hµnh vi ph¸p luËt rÊt ®a d¹ng nªn cã thÓ ph©n chia chóng dùa theo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau. 9 - C¨n cø vµo ph−¬ng thøc biÓu ®¹t ra bªn ngoµi cã thÓ chia hµnh vi ph¸p luËt thµnh hµnh vi hµnh ®éng vµ hµnh vi kh«ng hµnh ®éng. Hµnh vi hµnh ®éng lµ hµnh vi mµ chñ thÓ ph¶i thùc hiÖn b»ng nh÷ng thao t¸c nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n, hµnh vi ký hîp ®ång, hµnh vi tham gia giao th«ng trªn ®−êng phè... Hµnh vi kh«ng hµnh ®éng lµ hµnh vi mµ chñ thÓ thùc hiÖn nã b»ng c¸ch kh«ng tiÕn hµnh nh÷ng thao t¸c nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n, hµnh vi kh«ng tè gi¸c ng−êi ph¹m téi, hµnh vi kh«ng cøu gióp ng−êi ®ang trong t×nh tr¹ng nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng... - C¨n cø vµo chñ thÓ thùc hiÖn cã thÓ chia hµnh vi ph¸p luËt thµnh hµnh vi cña c¸ nh©n vµ hµnh vi (ho¹t ®éng) cña tæ chøc... - C¨n cø vµo sù phï hîp cña hµnh vi víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt cã thÓ chia hµnh vi ph¸p luËt thµnh hµnh vi hîp ph¸p vµ hµnh vi kh«ng hîp ph¸p. Hµnh vi hîp ph¸p lµ nh÷ng hµnh vi ®−îc thùc hiÖn phï hîp víi yªu cÇu, ®ßi hái cña ph¸p luËt. Hµnh vi kh«ng hîp ph¸p lµ hµnh vi ®−îc thùc hiÖn tr¸i víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh− kh«ng lµm nh÷ng viÖc mµ ph¸p luËt yªu cÇu, lµm nh÷ng viÖc mµ ph¸p luËt cÊm, hµnh ®éng v−ît qu¸ ph¹m vi cho phÐp cña ph¸p luËt... Hµnh vi kh«ng hîp ph¸p ®−îc ph©n thµnh hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vµ nh÷ng hµnh vi tr¸i ph¸p luËt nh−ng kh«ng bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt. Hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lµ nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, tr¸i ph¸p luËt, cã lçi vµ do chñ thÓ cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý thùc hiÖn. VËy muèn x¸c ®Þnh hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt th× ph¶i dùa vµo c¸c dÊu hiÖu c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi: Nh− ta ®· biÕt c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®−îc ®Æt ra lµ ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ng−êi. C. M¸c ®· nhÊn m¹nh: 10 Ngoµi hµnh vi cña m×nh ra t«i hoµn toµn kh«ng tån t¹i ®èi víi ph¸p luËt, hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ®èi t−îng cña nã. Nh÷ng hµnh vi cña t«i - ®ã lµ lÜnh vùc duy nhÊt trong ®ã t«i ®ông ch¹m víi ph¸p luËt, bëi v× hµnh vi lµ c¸i duy nhÊt v× nã mµ t«i ®ßi quyÒn tån t¹i, quyÒn hiÖn thùc, vµ nh− vËy lµ do nã mµ t«i r¬i vµo quyÒn lùc cña ph¸p luËt hiÖn hµnh [25, tr. 19]. Cho nªn vi ph¹m ph¸p luËt tr−íc hÕt lµ hµnh vi cña con ng−êi hoÆc lµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc, c¸c tæ chøc x· héi... nguy hiÓm hoÆc cã kh¶ n¨ng g©y nguy hiÓm cho x· héi. Khi x¸c ®Þnh vi ph¹m ph¸p luËt th× dÊu hiÖu hµnh vi lµ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc, nãi c¸ch kh¸c, kh«ng cã hµnh vi nguy hiÓm cña con ng−êi th× kh«ng cã vi ph¹m ph¸p luËt. Thø hai, lµ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt: §ã lµ hµnh vi x©m h¹i tíi c¸c quan hÖ x· héi ®−îc ph¸p luËt x¸c lËp vµ b¶o vÖ. Vi ph¹m ph¸p luËt kh«ng nh÷ng ph¶i cã dÊu hiÖu lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi mµ cßn ph¶i cã dÊu hiÖu tr¸i ph¸p luËt, x©m h¹i tíi c¸c quan hÖ x· héi ®−îc ph¸p luËt x¸c lËp vµ b¶o vÖ. Thø ba, cã lçi cña chñ thÓ: DÊu hiÖu tr¸i ph¸p luËt chØ lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi cña hµnh vi, ®Ó x¸c ®Þnh vi ph¹m ph¸p luËt cÇn xem xÐt c¶ mÆt chñ quan cña hµnh vi, nghÜa lµ, x¸c ®Þnh lçi cña chñ thÓ khi thùc hiÖn hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ®ã. Lçi lµ yÕu tè chñ quan thÓ hiÖn th¸i ®é cña chñ thÓ ®èi víi hµnh vi tr¸i ph¸p luËt cña m×nh. NÕu mét hµnh vi tr¸i ph¸p luËt ®−îc thùc hiÖn do nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh kh¸ch quan, chñ thÓ thùc hiÖn hµnh vi ®ã kh«ng cè ý vµ còng kh«ng v« ý hoÆc kh«ng thÓ nhËn thøc ®−îc, tõ ®ã kh«ng lùa chän ®−îc c¸ch xö sù theo yªu cÇu cña ph¸p luËt th× chñ thÓ thùc hiÖn hµnh vi ®ã kh«ng bÞ coi lµ cã lçi vµ hµnh vi ®ã kh«ng bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt. KÓ c¶ nh÷ng hµnh vi tr¸i ph¸p luËt mµ chñ thÓ buéc ph¶i thùc hiÖn khi kh«ng cã sù lùa chän kh¸c còng cã thÓ kh«ng bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt. Thø t−, chñ thÓ cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý: N¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý lµ kh¶ n¨ng tù m×nh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh vi vi ph¹m ph¸p 11 luËt tr−íc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn. V× vËy, chñ thÓ cña vi ph¹m ph¸p luËt ph¶i lµ nh÷ng ng−êi ®· ®¹t tíi mét ®é tuæi nhÊt ®Þnh, kh«ng m¾c bÖnh t©m thÇn vµ c¸c bÖnh kh¸c lµm mÊt kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hµnh vi cña m×nh, cã ®iÒu kiÖn lùa chän vµ quyÕt ®Þnh c¸ch xö sù. Do ®ã, ph¸p luËt chØ quy ®Þnh n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cho nh÷ng ng−êi ®· ®¹t ®−îc mét ®é tuæi nhÊt ®Þnh, cã kh¶ n¨ng lý trÝ vµ cã tù do ý chÝ. Tãm l¹i, vi ph¹m ph¸p luËt lµ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt, cã lçi, do chñ thÓ cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý thùc hiÖn mét c¸ch cè ý hoÆc v« ý, x©m h¹i c¸c quan hÖ x· héi ®−îc ph¸p luËt b¶o vÖ. + CÊu thµnh vi ph¹m ph¸p luËt Lµ mét sù kiÖn ph¸p lý, vi ph¹m ph¸p luËt ®−îc cÊu thµnh bëi mÆt kh¸ch quan, mÆt chñ quan, chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ. - MÆt kh¸ch quan cña vi ph¹m ph¸p luËt: Lµ nh÷ng biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña vi ph¹m ph¸p luËt, bao gåm: Hµnh vi tr¸i ph¸p luËt; hËu qu¶ do hµnh vi tr¸i ph¸p luËt g©y ra; mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi tr¸i ph¸p luËt víi hËu qu¶ mµ nã g©y ra cho x· héi. Ngoµi nh÷ng yÕu tè trªn trong mÆt kh¸ch quan cña vi ph¹m ph¸p luËt cßn cã c¸c yÕu tè kh¸c nh− thêi gian, ®Þa ®iÓm, ph−¬ng tiÖn vµ c«ng cô vi ph¹m... - MÆt chñ quan cña vi ph¹m ph¸p luËt: Lµ nh÷ng biÓu hiÖn t©m lý bªn trong cña chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt. Nã bao gåm nh÷ng yÕu tè nh−: Lçi cña chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt: Lçi lµ tr¹ng th¸i t©m lý cña chñ thÓ ®èi víi hµnh vi vi ph¹m cña m×nh vµ hËu qu¶ do hµnh vi ®ã g©y ra. Khoa häc ph¸p lý chia lçi ra thµnh hai lo¹i lçi cè ý vµ lçi v« ý. Lçi cè ý cã thÓ lµ cè ý trùc tiÕp hoÆc cè ý gi¸n tiÕp. Lçi v« ý cã thÓ lµ v« ý v× qu¸ tù tin hoÆc v« ý v× cÈu th¶. §éng c¬ vi ph¹m: §éng c¬ ®−îc hiÓu lµ ®éng lùc thóc ®Èy chñ thÓ thùc hiÖn hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt. Th«ng th−êng khi thùc hiÖn hµnh vi vi 12 ph¹m ph¸p luËt chñ thÓ th−êng ®−îc thóc ®Èy bëi mét ®éng c¬ nµo ®ã. §éng c¬ ®ã cã thÓ lµ vô lîi, tr¶ thï, hay ®ª hÌn... Môc ®Ých vi ph¹m: Môc ®Ých lµ kÕt qu¶ cuèi cïng mµ trong suy nghÜ cña m×nh, chñ thÓ mong muèn ®¹t ®−îc khi thùc hiÖn hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i khi nµo kÕt qu¶ mµ chñ thÓ vi ph¹m ®¹t ®−îc trong thùc tÕ còng trïng hîp víi môc ®Ých mµ chñ thÓ vi ph¹m mong muèn ®¹t ®−îc. Ch¼ng h¹n, H chØ muèn lµm K ®au (môc ®Ých g©y th−¬ng tÝch) nh−ng kÕt qu¶ thùc tÕ K chÕt (c¸i chÕt cña K n»m ngoµi mong muèn cña H). - Chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt: Chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc tæ chøc cã n¨ng lùc chñ thÓ, nghÜa lµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× hä ph¶i chÞu tr¸ch n