Điều kiện phát triển Doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam trong xu thế hội nhập hiện nay
Trải qua hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã để lại những tàn tích, hậu quả nặng nề và nghiêm trọng cho nền kinh tế nước ta. Chúng ta phải bắt tay vào công việc vực dậy nền kinh tế trong một điều kiện hết sức khó khăn: Là một nước có trình độ kinh tế phát triển thấp kém so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Cơ sở vật chất kỹ thuật yếu kém, trình độ sản xuất, tổ chức quản lý còn nhiều hạn chế. Yếu kém cơ bản vẫn là năng suất lao động thấp, đất lao động bình quân đầu người thấp khoảng 0,1 ha/người do đó tình trạng thừa lao động khá nghiêm trọng. Khoảng cách chênh lệch về mức sống giữa thành thị và nông thôn cũng như chênh lệch giữa các vùng Bắc, Trung, Nam ngày càng tăng, trong khi đó trình độ đô thị hoá nông thôn diễn ra chậm khiến cho quá trình tạo việc làm,chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp diễn ra rất chậm. Thực hiện công cuộc đổi mới từ năm 1990 trở lại đây đã làm cho nền kinh tế nước ta phát triển nhanh, ổn định, đẩy lùi lạm phát, tăng xuất khẩu và thu hút vốn nước ngoài.Quá trình hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới đang được mở rộng và phát triển. Trong bối cảnh đó, định hướng phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ với công nghệ hiện đại theo hướng công nghiệp hoá và hiện đại hoá nhằm đẩy mạnh xuất khẩu, tham gia cạnh tranh, giải quyết việc làm, đô thị hoá nông thôn tạo sự phất triển đồng đều giữa các vùng là một nhiệm vụ hết sức cần thiết và cấp bách hiện nay. Chính vì vậy em đã lựa chọn đề tài “Điều kiện phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam trong xu thế hội nhập hiện nay”.
Bạn đang xem nội dung tài liệu Điều kiện phát triển Doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam trong xu thế hội nhập hiện nay, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
A-Më ®Çu
Tr¶i qua hai cuéc chiÕn tranh chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü ®· ®Ó l¹i nh÷ng tµn tÝch, hËu qu¶ nÆng nÒ vµ nghiªm träng cho nÒn kinh tÕ níc ta. Chóng ta ph¶i b¾t tay vµo c«ng viÖc vùc dËy nÒn kinh tÕ trong mét ®iÒu kiÖn hÕt søc khã kh¨n: Lµ mét níc cã tr×nh ®é kinh tÕ ph¸t triÓn thÊp kÐm so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. C¬ së vËt chÊt kü thuËt yÕu kÐm, tr×nh ®é s¶n xuÊt, tæ chøc qu¶n lý cßn nhiÒu h¹n chÕ. YÕu kÐm c¬ b¶n vÉn lµ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, ®Êt lao ®éng b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp kho¶ng 0,1 ha/ngêi do ®ã t×nh tr¹ng thõa lao ®éng kh¸ nghiªm träng. Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ møc sèng gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n còng nh chªnh lÖch gi÷a c¸c vïng B¾c, Trung, Nam ngµy cµng t¨ng, trong khi ®ã tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ n«ng th«n diÔn ra chËm khiÕn cho qu¸ tr×nh t¹o viÖc lµm,chuyÓn dÞch lao ®éng tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp diÔn ra rÊt chËm.
Thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y ®· lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn nhanh, æn ®Þnh, ®Èy lïi l¹m ph¸t, t¨ng xuÊt khÈu vµ thu hót vèn níc ngoµi.Qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ang ®îc më réng vµ ph¸t triÓn.
Trong bèi c¶nh ®ã, ®Þnh híng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i theo híng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, tham gia c¹nh tranh, gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®« thÞ ho¸ n«ng th«n t¹o sù phÊt triÓn ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng lµ mét nhiÖm vô hÕt søc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch hiÖn nay. ChÝnh v× vËy em ®· lùa chän ®Ò tµi “§iÒu kiÖn ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay”.
Song do kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cßn cã nhiÒu h¹n chÕ nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. KÝnh mong ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy ®Ó ®Ò ¸n m«n häc cña em ®îc hoµn chØnh h¬n.
B-néi dung
I-Thùc tr¹ng ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam.
1-§Æc ®iÓm vµ vai trß doanh ngiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam.
1.1-Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá.
ë mçi mét níc trªn thÕ giíi, ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lu«n cã mét ý nghÜa v« cïng quan träng. Bëi v× sù thµnh ®¹t vÒ kinh tÕ-x· héi cña mét quèc gia phô thuéc rÊt lín vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay, ®Ó ®a ra mét kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá mét c¸ch chung nhÊt phô thuéc vµo viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá dùa trªn ®é lín hay quy m« cña c¸c doanh nghiÖp. §iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n trong kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá gi÷a c¸c níc chÝnh lµ viÖc lùa trän c¸c tiªu thøc ®¸nh gi¸ quy m« doanh nghiÖp vµ lîng ho¸ c¸c tiªu thøc Êy th«ng qua c¸c tiªu chuÈn cô thÓ. MÆc dï cã nh÷ng sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c níc vÒ quy ®Þnh c¸c tiªu thøc ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá, song kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá cã néi dung nh sau:
Doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cã t c¸ch ph¸p nh©n kinh doanh v× môc ®Ých lîi nhuËn, cã quy m« doanh nghiÖp trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh tÝnh theo c¸c tiªu thøc vèn,lao ®éng, doanh thu,gi¸ trÞ gia t¨ng thu ®îc trong tõng thêi kú theo quy ®Þnh cña tõng quèc gia.
Qua kh¸i niÖm trªn ta cã thÓ nhËn thÊy mét sè tiªu thøc chung phæ biÕn nhÊt dïng ®Ó ph©n lo¹i c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá thêng ®îc sö dông trªn thÕ giíi lµ:
-Sè lao ®éng thêng xuyªn
-Vèn s¶n xuÊt
-Doanh thu
-Lîi nhuËn
-Gi¸ trÞ gia t¨ng
Tiªu thøc vÒ sè lao ®éng vµ vèn ph¶n ¸nh quy m« sö dông c¸c yÕu tè ®Çu vµo, cßn c¸c tiªu thøc vÒ doanh thu, lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ gia t¨ng l¹i ®¸nh gi¸ quy m« theo kÕt qu¶ ®Çu ra. Mçi tiªu thøc cã nh÷nh mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ riªng. Nh vËy ®Ó ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ dïng c¸c yÕu tè ®Çu vµo hoÆc c¸c yÕu tè ®Çu ra cña doanh nghiÖp, hoÆc lµ sù kÕt hîp cña c¶ hai lo¹i yÕu tè ®ã. ViÖc sö dông c¸c tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c níc trªn thÕ giíi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
-C¸c níc sö dông c¸c tiªu thøc kh¸c nhau. Trong sè c¸c tiªu thøc ®ã, hai tiªu thøc ®îc sö dông nhiÒu nhÊt ë c¸c níc lµ quy m« vèn vµ lao ®éng. Tiªu thøc ®Çu ra Ýt ®îc sö dông h¬n.
-Sè lîng tiªu thøc sö dông ®Ó ph©n lo¹i còng kh«ng gièng nhau. Cã níc chØ sö dông mét tiªu thøc nhng cònh cã níc l¹i sñ dông ®ång thêi nhiÒu tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá .
-Lîng ho¸ c¸c tiªu thøc nµy thµnh c¸c tiªu chuÈn giíi h¹n cô thÓ ë mçi níc lµ kh«ng gièng nhau. §é lín cña c¸c tiªu chuÈn giíi h¹n phô thuéc vµo tr×nh ®é, hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Þnh híng chÝnh s¸ch vµ kh¶ n¨ng trî gióp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña mçi níc.
-Kh¸i niÖm doanh nghiÖp võa vµ nhá mang tÝnh t¬ng ®èi, nã thay ®æi theo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña tõng níc.
-Trong tõng thêi kú, c¸c tiªu thøc vµ tiªu chuÈn giíi h¹n l¹i cã sù thay ®æi cho phï hîp víi ®êng nèi, chÝnh s¸ch, chiÕn lîc vµ kh¶ n¨ng hç trî cña mçi quèc gia.Nh÷ng tiªu thøc ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá ®îc dïng lµm c¨n cø thiÕt lËp nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¸c chÝnh phñ.
1.2- C¸c ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam.
Tõ viÖc t×m hiÓu kh¸i niÖm chung,c¸c tiªu thøc vµ giíi h¹n tiªu chuÈn, tiªu thøc ®îc sö dông trong ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá trªn thÕ giíi kÕt hîpvíi ®iÒu kiÖn cô thÓ, nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt vÒ quan ®iÓm phát triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta. Chóng ta cã thÓ nªu ra kh¸i niÖm nh sau:
Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt-kinh doanh cã t c¸ch ph¸p nh©n, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ, cã quy m« vÒ vèn hoÆc lao ®éng tho¶ m·n c¸c quy ®Þnh cña chÝnh phñ ®èi víi tõng ngµnh nghÒ t¬ng øng víi tõng thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ.
Theo kh¸i niÖm nµy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gåm c¸c lo¹i h×nh c¬ së s¶n xuÊt-kinh doanh n»m trong nh÷ng tiªu thøc vµ giíi h¹n tiªu chuÈn quy ®Þnh cña chÝnh phñ nh:
-C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®¨ng ký theo luËt doanh nghiÖp nhµ níc.
-C¸c c«ng ty cæ phÇn,c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c¸c doanh nghiÖp t nh©n ®¨ng ký ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty, luËt doanh nghiÖp t nh©n, luËt doanh nghiÖp vµ luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
-C¸c hîp t¸c x· ®¨ng ký kinh doanh theo luËt hîp t¸c x·.
-C¸c c¸ nh©n vµ nhãm s¶n xuÊt-kinh doanh ®¨ng ký theo nghÞ ®Þnh 66-H§BT.
ViÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam, theo quy ®Þnh cña thñ tíng chÝnh phñ t¹i c«ng v¨n sè 681/CP-KTN ngµy 20 th¸ng 6 n¨m 1998 x¸c ®Þnh tiªu thøc doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹m thêi quy ®Þnh trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ díi 5 tû ®ång vµ cã sè lao ®éng hµng n¨m díi 200 ngêi. Còng theo quy ®Þnh, doanh nghiÖp nhá lµ doanh nghiÖp cã sè lao ®éng díi 30 ngêi vµ vèn díi 1 tû ®ång. Doanh nghiÖp võa cã tõ 30-200 lao ®éng vµ vèn tõ 1-5 tû ®ång. §èi víi c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp,doanh nghiÖp nhá cã vèn tõ 1 tû ®ång trë xuèng vµ sè lao ®éng < 50 ngêi,cßn c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i vµ dÞch vô sè lao ®éng < 30 ngêi.Nh vËy, tÊt c¶ mäi doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã ®¨ng ký kinh doanh vµ tho¶ m·n c¸c quy ®Þnh trªn ®Òu ®îc coi lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Qua viÖc ph©n tÝch kh¸i niÖm vµ c¸ch ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam ®· ®Æt ra mét sè vÊn ®Ò sau ®©y:
-Thứ nhÊt, giíi h¹n díi cña doanh nghiÖp nhá kh«ng quy ®Þnh râ. Trong ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña ViÖt Nam, sè hé gia ®×nh ®¨ng ký kinh doanh rÊt nhiÒu. Nh÷ng hé kinh doanh nhá nµy cã thuéc doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng? NÕu coi chóng lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá th× sÏ rÊt khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch u tiªn bëi sè lîng qu¸
®«ng. C¸c nguån lùc sÏ bÞ ph©n t¸n, dµn tr¶i, tÝnh hiÖu qu¶ sÏ kh«ng cao, cha gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cÊp b¸ch ®Æt ra. H¬n n÷a nhµ níc còng kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch u tiªn, kiÓm so¸t,®¸nh gi¸ hç trî cho tÊt c¶ c¸c ®èi tîng nµy cïng mét lóc. V× vËy, cÇn quy ®Þnh râ tiªu thøc doanh nghiÖp nhá víi giíi h¹n tèi thiÓu ®Ó ph©n biÖt râ gi÷a kinh tÕ hé gia ®×nh vµ doanh nghiÖp võa vµ nhá.
-Thø hai, doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam thêng g¾n víi c«ng nghÖ l¹c hËu thñ c«ng.Cã thÓ lÊy vÝ dô qua biÓu tr×nh ®é thiÕt bÞ trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë TPHCM nh sau:
*Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë TPHCM.
Lo¹i doanh nghiÖp
Tr×nh ®é c«ng nghÖ m¸y mãc thiÕt bÞ
HiÖn ®¹i
Trung b×nh
L¹c hËu
1. Nhµ níc
11,4
53,1
35,5
2. Ngoµi quèc doanh
6,7
27,0
66,3
-Cæ phÇn, tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
19,4
54,8
25,8
-Doanh nghiÖp t nh©n
30,0
30,3
50,0
-Hîp t¸c x·
16,7
33,3
50,0
-Tæ hîp, c¸ thÓ
3,6
22,8
73,6
-TÝnh chung
10,0
22,8
52,0
§¬n vÞ: %
C«ng nghÖ l¹c hËu chiÕm tû träng rÊt lín lµ ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam so víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c níc c«ng nghÖ ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ rÊt chËm. VÝ dô TPHCM lµ trung t©m c«ng nghiÖp lín cña c¶ níc nhng tèc ®é ®æi míi chØ ®¹t 10% trong khi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn bi×nh qu©n lµ 15%. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trªn thÕ giíi, c«ng nghÖ trang bÞ vµ sö dông rÊt hiÖn ®¹i. Chóng chØ kh¸c doanh nghiÖp lín vÒ quy m« vèn ®Çu t, sè lao ®éng. Do ®ã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, n¨ng suÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm do c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña níc ngoµi t¹o ra kh¸ cao vµ lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña c¸c doanh nghiÖp lín, cã liªn kÕt chÆt chÏ víi doanh nghiÖp lín díi d¹ng vÖ tinh cung cÊp c¸c bé phËn, linh kiÖn vËt t cho doanh nghiÖp lín. Mét sè kh¸c tån t¹i ®éc lËp th× l¹i cã chÊt lîng cao vµ tËp hîp thµnh mét quÇn thÓ nh nh÷ng liªn hiÖp s¶n xuÊt khu vùc cã chÊt lîng s¶n phÈm cao, cã thÓ tham gia c¹nh tranh trªn thÞ trêng nhê cã chÊt lîng cao. So víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá níc ngoµi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam ph©n t¸n h¬n, kh¶ n¨ng liªn kÕt víi doanh nghiÖp lín yÕu h¬n.
Thø ba, nãi ®Õn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam tríc tiªn vµ chñ yÕu lµ nãi ®Õn c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc ngoµi quèc doanh. Do tÝnh lÞch sö cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ níc ta, ®¹i bé phËn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Thñ tíng chÝnh phñ, ®Òu thuéc khu vùc ngoµi quèc doanh. Bëi vËy, ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc nµy mang tÝnh ®¹i diÖn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n, c¸c con sè thèng kª vÒ tû träng GDP ®ãng gãp trong c¬ cÊu kinh tÕ, tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m, sè lao ®éng, vèn, ®Æc ®iÓm vÒ c«ng nghÖ, m¸y mãc sö dông, tr×nh ®é qu¶n lý, kh¶ n¨ng vÒ vèn cho ®Õn nay chñ yÕu tæng kÕt cho khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, chø cha cã sè liÖu ®iÒu tra chÝnh thøc riªng biÖt cho toµn bé c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chñ yÕu bao gåm c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn. VÞ trÝ, vai trß vµ tèc ®é, xu híng ph¸t triÓn cña nh÷ng doanh nghiÖp nµy rÊt kh¸c nhau.
1.3-VÞ trÝ, vai trß cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá .
Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vÞ trÝ, vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ cña mçi níc, kÓ c¶ c¸c níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao. Trong bèi c¶nh c¹nh tranh toµn cÇu gay g¾t nh hiÖn nay, c¸c níc ®Òu chó ý hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh»m huy ®äng tèi ®a c¸c nguån lùc vµ hç trî cho c«ng nghiÖp lín,t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. VÒ mÆt lý luËn vµ thùc tÕ sè liÖu thèng kª cho thÊy doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vÞ trÝ kh¸ lín ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi trong ®ã bao gåm c¶ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. VÞ trÝ,vai trß cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ®îc kh¼ng ®Þnh thÓ hiÖn qua c¸c ®iÓm sau:
-Sè lîng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm u thÕ tuyÖt ®èi. VÝ dô doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm tíi h¬n 99% trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp ë NhËt B¶n vµ §øc cßn ë ViÖt Nam th× doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm tíi 95% trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp cña níc ta.
-Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã mÆt trong nhiÒu ngµnh nghÒ, lÜnh vùc vµ tån t¹i nh mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña nÒn kinh tÕ mçi níc. Nã lµ mét bé phËn h÷u c¬ g¾n bã chÆt chÏ víi doanh nghiÖp lín, cã t¸c dông hç trî, bæ xung, thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lín ph¸t triÓn.
Sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gãp phÇn quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng môc tiªu kinh tÕ – x· héi sau ®©y:
Mét lµ, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña mçi níc. ViÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng gãp vµo tèc ®é t¨ng trëng nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt ®èi víi mét níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cßn thÊp nh níc ta th× gi¸ trÞ gia t¨ng hoÆc GDP do c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹o ra hµng n¨m chiÕm tû träng kh¸ lín, ®¶m b¶o nh÷ng chØ tiªu t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ.
Hai lµ, cung cÊp cho x· héi mét khèi lîng hµng ho¸ ®¸ng kÓ.
Ba lµ, thu hót lao ®éng, t¹o ra nhiÒu viÖc lµm víi chi phÝ ®Çu t thÊp, giam thÊt nghiÖp. Qua sè liÖu cho thÊy doanh nghiÖp võa vµ nhá thu hót rÊt nhiÒu lao ®éng ë ViÖt Nam , íc tÝnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· thu hót kho¶ng 7,8 triÖu lao ®éng t¬ng ®¬ng 26% sè lao ®éng c¶ níc.
Bèn lµ, t¹o nguån thu nhËp æn ®Þnh, thêng xuyªn cho d©n c, gãp phÇn gi¶m bít chªnh lÖch vÒ thu nhËp c¸c bé phËn d©n c, t¹o ra sù ph¸t triÓn t¬ng ®èi ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng cña ®Êt níc vµ c¶i thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c nhau. Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ph©n t¸n, sö dông lao ®éng t¹i chç võa t¹o viÖc lµm võa t¹o thu nhËp æn ®Þnh cho d©n c trong c¸c vïng gãp phÇn quan träng trong viÖc gi¶m bít kho¶ng c¸ch thu nhËp vµ møc sèng gi÷a c¸c vïng trong níc.
N¨m lµ, khai th¸c, ph¸t huy c¸c nguån lùc vµ tiÒm n¨ng t¹i chç cña c¸c ®Þa ph¬ng, c¸c nguån lùc tµi chÝnh cña d©n c trong vïng.
S¸u lµ, h×nh thµnh, ph¸t triÓn ®éi ngò c¸c nhµ kinh doanh n¨ng ®éng. Cïng víi viÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ sù xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu h¬n c¸c nhµ kinh doanh s¸ng lËp. §©y lµ mét lùc lîng rÊt cÇn thiÕt ®Ó gèp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt – kinh doanh ë ViÖt Nam ph¸t triÓn. §éi ngò c¸c nhµ kinh doanh ë níc ta cßn rÊt khiªm tèn c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng do ¶nh hëng cña c¬ chÕ cò ®Ó l¹i. trong nh÷ng n¨m ®æi míi ®· xuÊt hiÖn nhiÒu g¬ng mÆt trÎ, ®iÓn h×nh, n¨ng ®éng trong qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
B¶y lµ, t¹o ra m«i trêng c¹nh tranh thóc ®Èy s¶n xuÊt – kinh doanh ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ h¬n. Sù tham gia cña rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµo s¶n xuÊt – kinh doanh lµm cho sè lîng vµ chñng lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt t¨ng lªn rÊt nhanh. KÕt qu¶ lµ lµm t¨ng tÝnh chÊt c¹nh tranh trªn thÞ trêng, t¹o ra søc Ðp lín buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i thêng xuyªn ®æi míi mÆt hµng, gi¶m chi phÝ, t¨ng chÊt lîng ®Ó thÝch øng víi m«i trêng míi. Nh÷ng yÕu tè ®ã cã t¸c ®éng lín lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ h¬n.
2-Thùc tr¹ng chung cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam.
Theo sè liÖu thèng kª cña viÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ¬ng, n¨m 2002 c¶ níc cã 5970 doanh nghiÖp nhµ níc, 4607 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi vµ gÇn 39000 c«ng ty TNHH vµ doanh nghiÖp t nh©n, 5487 hîp t¸c x· kiÓu míi vµ 3,5 triÖu hé phi n«ng nghiÖp kinh doanh theo nghÞ ®Þnh 66. trong tæng sè c¸c c¬ së kinh doanh nãi trªn, kÓ c¶ sè doanh nghiÖp nhµ níc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, kho¶ng 95% doanh nghiÖp võa vµ nhá , cha kÓ ®Õn kho¶ng 110000 trang tr¹i gia ®×nh kinh doanh l©m ng nghiÖp ®Òu quy m« nhá. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh huy ®éng vèn trong x· héi, gi¶i quyÕt viÖc lµm , t¨ng s¶n phÈm , t¨ng ng©n s¸ch nhµ níc, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng d©n c. Ch¼ng h¹n n¨m 2002,chØ tÝnh sè c¬ së s¶n xuÊt vµ dÞch vô d©n doanh (hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ) ®· chiÕm tû träng vèn ®Çu t x· héi lµ 24,5%, gi¶i quyÕt 93% sè n¬i lµm viÖc, t¹o ra 22% tæng s¶n phÈm c«ng nghiÖp, 44,3% GDP nép ng©n s¸ch nhµ níc víi tû träng 22%. HiÖn nay c¶ níc víi trªn 110 ngh×n trang tr¹i gia ®×nh ®· khai th¸c 600 ngh×n ha ®Êt trèng, ®åi träc ®a vµo s¶n xuÊt n«ng, l©m , ng nghiÖp. ¦íc tÝnh sè trang tr¹i nµy huy ®éng kho¶ng 28000 tû ®ång vèn, b×nh qu©n mçi n¨m s¶n xuÊt ®îc gÇn 14000 tû ®ång gi¸ trÞ n«ng s¶n hµng ho¸, chiÕm 12% tæng gi¸ trÞ toµn ngµnh n«ng nghiÖp.
Tuy nhiªn, thùc tr¹ng chung cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá níc ta lµ nh÷ng c¸i khã kh¨n, h¹n chÕ, víng m¾c mµ tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang ph¶i ®¬ng ®Çu cã thÓ ®îc kh¸i qu¸t nh sau:
-VÒ c¸c quan ®iÓm vµ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch: Tríc ®©y, nhËn thøc vÒ vai trß vµ tÇm quan träng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cha râ rµng, dÉn tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn mang tÝnh tù ph¸t, cha cã ®Þnh híng vµ hç trî tõ phÝa nhµ níc. T×nh h×nh ®· thay ®æi cïng víi viÖc chÝnh phñ c«ng nhËn tÇm quan träng trong viÖc ph¸t triÓn hÕt tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i ®¹i héi §¶ng VIII vµ gÇn ®©y lµ c«ng v¨n sè 681/CP-KTN cña chÝnh phñ ®· ®a ra tiªu chÝ x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ giao bé kÕ ho¹nh vµ ®Çu t lµm ®Çu mèi chñ tr× phèi hîp cïng víi c¸c bé, ngµnh vµ c¸c ®Þa ph¬ng tiÕp tôc nghiªn cøu hoµn chØnh dù th¶o ®Þnh híng chiÕn lîc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. §©y lµ bíc tiÕn lín trong thùc hiÖn chñ tr¬ng vµ kÕ ho¹ch cña §¶ng vµ chÝnh phñ vÒ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá.
-Vèn vµ tÝn dông: §Ó ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vay vèn chñ yÕu tõ c¸c tæ chøc phi tµi chÝnh, th«ng thêng tõ b¹n bÌ, tõ ngêi th©n nhiÒu víi møc l·i suÊt vay kh«ng chÝnh thøc gÊp 3 ®Õn 6 lÇn l·i suÊt ng©n hµng. Mét phÇn do c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá khã cã thÓ vay ®îc c¸c kho¶n tÝn dông ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc kh¸c. MÆt kh¸c, nh÷ng kho¶n vay cã b¶o ®¶m hiÕm khi dµnh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nguyªn nh©n chÝnh lµ c¸c thñ tôc tÝn dông ng¾n, trung vµ dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc rÊt phøc t¹p, dÉn ®Õn chi phÝ giao dÞch cao, lµm cho nh÷ng kho¶n tin dông nµy trë nªn qu¸ tèn kÐm ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. H¬n n÷a ng©n hµng kh«ng muèn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá vay v× cho doanh nghiÖp võa vµ nhá vay mét kho¶n kh«ng lín nhng móc ®é phøc t¹p cã thÓ lín h¬n hoÆc b»ng cho mét doanh nghiÖp lín vay. Nguyªn nh©n lµ do ¸p dông cïng mét thñ tôc cho vay mµ kh«ng ph©n biÖt quy m« doanh nghiÖp nhá hay lín víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c kho¶n vay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh khã kh¨n h¬n vµ mang l¹i Ýt lîi nhuËn h¬n so víi yªu cÇu ph¶i ký quü. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng quy chÕ vµ viÖc ký quü vµ c¸c dù ¸n ®Çu t qu¸ cøng nh¾c lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc khi muèn vay tÝn dông tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, trong khi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá l¹i ®îc miÔn ký quü.
- §Êt ®ai: §Êt ®ai cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn thiÕu. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt hoÆc hä gÆp khã kh¨n khi thuª ®Êt lµm trô së vµ nhµ m¸y. Nguyªn nh©n lµ c¸c thñ tôc ®Ó ®îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt lµ kh«ng râ rµng vµ thêng kh«ng c«ng nhËn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Æc biÖt trong trêng hîp ®Êt c«ng nghiÖp, c¸c quyÒn b¸n, mua , chuyÓn nhîng vµ cÇm cè, quyÒn sö dông ®Êt ®Ó ký quü vÉn cßn cha ®îc chÊp nhËn. Trong cuéc ®iÒu tra 452 dù ¸n ®Çu t míi n¨m 1997 chØ cã 17 dù ¸n thuéc khu vùc t nh©n. Còng do nh÷ng khã kh¨n trong viÖc chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p, nªn cßn tån t¹i mét thÞ trêng ®Êt ®ai ®¸ng kÓ ho¹t ®éng kh«ng chÝnh thøc vµ bÊt hîp ph¸p.
- C«ng nghÖ: Theo ®¸nh gi¸ th× phÇn lín c¸c c«ng nghÖ do c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sö dông lµ l¹c hËu. Lý do xuÊt ph¸t tõ viÖc vèn ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt thÊp so víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, h¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®îc x¸c ®Þnh víi tiªu chÝ vÒ vèn t¬ng ®èi thÊp. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng rÊt khã cã vay ®îc mét kho¶n tÝn dông trung vµ dµi h¹n cÇn thiÕt ®Ó ®Çu t n©ng cÊp c«ng nghÖ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc nhËp khÈu m¸y mãc vµ thiÕt bÞ bÞ ®¸nh thuÕ víi møc thuÕ suÊt cao, trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi l¹i ®îc miÔn trõ. So
