Hoàn thiện các hình thức trả lương ở Xí nghiệp Công nghiệp vật tư thiết bị cơ điện

Mở đầu Tiền lương là một phạm trù kinh tế có ý nghĩa quan trọng trong đời sống kinh tế xã hội. Nó tác động lớn đến việc phát triển kinh tế, ổn định và cải thiện đời sống của người lao động. Vì vậy dưới mọi hình thái kinh tế xã hội, mọi Nhà nước và mọi tầng lớp đều quan tâm đến vấn đề tiền lương. Các chính sách tiền lương phải luôn đổi mới cho phù hợp với các điều kiện kinh tế, chính trị xã hội của mỗi nước trong từng thời kỳ, đây là một nhiệm vụ quan trọng. Đất nước ta đang chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đến nay chúng ta đã thu được một số thành tựu đáng kể về kinh tế, đời sống của nhân dân ngày càng được nâng cao cả về vật chất và tinh thần. Các thành phần kinh tế ngày càng đổi mới và phát triển theo cơ chế mới. Trong cơ chế mới, các doanh nghiệp được hoàn toàn tự chủ trong hoạt động sản xuất kinh doanh, lấy thu bù chi và có lãi mới có thể tồn tại và phát triển được. Trước yêu cầu đó các doanh nghiệp ra sức phấn đấu đổi mới cơ chế quản lý, đổi mới máy móc thiết bị,... để làm giảm giá thành sản phẩm, để có thể cạnh tranh được trên thị trường. Một trong những vấn đề mà hiện nay các doanh nghiệp thường quan tâm là việc sử dụng hiệu quả các phương pháp kinh tế trong quản lý doanh nghiệp. Một trong những phương pháp kinh tế quan trọng trong quản lý kinh tế là tổ chức trả lương hợp lý cho người lao động trong các doanh nghiệp. Tiền lương phải đảm bảo tái sản xuất mở rộng sức lao động trên cơ sở thực hiện theo nguyên tắc phân phối theo lao động. Nhà nước cho phép các doanh nghiệp lựa chọn các hình thức trả lương cho người lao động sao cho phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh của mình và sao cho có lợi nhất, phát huy tốt nhất tác dụng đòn bẩy của tiền lương. ở nước ta hình thức trả lương theo sản phẩm và hình thức trả lương theo thời gian đang được áp dụng rộng rãi trong các doanh nghiệp. Tuy vậy các hình thức trả lương phải luôn kèm theo một số điều kiện nhất định để có thể trả lương một cách hợp lý, đúng đắn và có hiệu quả. Chúng ta cần phải hoàn thiện các hình thức đó thì mới phát huy hết tác dụng của tiền lương, nếu không sẽ có tác dụng xấu đến hoạt động sản xuất kinh doanh, phát sinh mâu thuẫn về lợi ích giữa người lao động và người sử dụng lao động, giữa công nhân và cán bộ quản lý, làm suy giảm động lực lao động và sự sáng tạo của họ. Do đó vấn đề lựa chọn các hình thức trả lương như thế nào là một nhiệm vụ quan trọng của một doanh nghiệp. Làm sao phải chọn được các hình thức trả lương một cách hợp lý, trả lương cho người lao động phải đúng với công sức mà họ bỏ ra, lại vừa đảm bảo được hiệu quả cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Sau một thời gian thực tập ở Xí nghiệp Công nghiệp vật tư thiết bị cơ điện, qua sự tìm hiểu và qua sự trao đổi với các cán bộ quản lý của xí nghiệp, em đi sâu nghiên cứu và phân tích các hình thức trả lương cho người lao động ở xí nghiệp, trên cơ sở đánh giá thực trạng, đánh giá các ưu điểm và nhược điểm của các phương pháp trả lương và đưa ra một vài ý kiến nhằm hoàn thiện các hình thức trả lương của xí nghiệp. Chuyên đề thực tập: "Hoàn thiện các hình thức trả lương ở Xí nghiệp Công nghiệp vật tư thiết bị cơ điện" Cơ cấu của chuyên đề gồm 3 phần: Phần I: Cơ sở lý luận về vấn đề trả lương cho người lao động. Phần II: Phân tích tình hình trả lương cho người lao động tại Xí nghiệp Công nghiệp vật tư thiết bị cơ điện. Phần III: Một số ý kiến góp phần hoàn thiện các hình thức trả lương ở Xí nghiệp Công nghiệp vật tư thiết bị cơ điện Phần I Cơ sở lý luận về vấn đề trả lương cho người lao động I. Khái niệm về tiền lương 1. Khái niệm về tiền lương Trong nền kinh tế thị trường tồn tại nhiều thị trường hàng hoá khác nhau, bao gồm cả thị trường lao động, thị trường lao động là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi mua bán sức lao động. Sức lao động cũng là một hàng hoá và nó cũng có giá cả. Như vậy, tiền lương chính là giá cả của hàng hoá sức lao động. Khi nói về nền kinh tế tư bản chủ nghĩa nơi mà các quan hệ thị trường thống trị chi phối mọi quan hệ kinh tế, xã hội khác Các Mác viết: "Tiền công không phải là giá trị hay giá cả của lao động mà chỉ là một hình thái cải trang của giá trị hay giá cả sức lao động". Tiền lương phản ánh nhiều quan hệ kinh tế xã hội khác nhau. Tiền lương là số tiền mà người sử dụng lao động trả cho người lao động. Hay tiền lương là số tiền mà người mua sức lao động trả cho người sở hữu sức lao động (người bán sức lao động). Tiền lương không chỉ thuần tuý là vấn đề kinh tế mà còn là một vấn đề xã hội rất quan trọng, liên quan đến đời sống và trật tự xã hội do đó tiền lương còn là quan hệ xã hội. Theo quan điểm đổi mới của Đảng và Nhà nước ta hiện nay để chính sách tiền lương phù hợp với điều kiện của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng ta đã khẳng định tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 7 "Cải cách cơ bản chính sách tiền lương và tiền công theo nguyên tắc, tiền lương và tiền công phải dựa trên số lượng và chất lượng lao động - đảm bảo tái sản xuất sức lao động, tiền tệ hoá tiền lương, xoá bỏ mọi chế độ bao cấp ngoài lương dưới mọi hình thức hiện vật. Thực hiện mối tương quan hợp lý giữa tiền lương và thu nhập của các bộ phận lao động xã hội" - (Trích trang 74 - Văn kiện Đại hội Đảng 7). Tiền lương đóng vai trò đặc biệt trong đời sống của người lao động, nó quyết định sự ổn định và phát triển của kinh tế gia đình họ. Tiền lương là nguồn để tái sản xuất sức lao động cho người lao động. Do đó nó tác động rất lớn đến thái độ của họ đối với sản xuất và xã hội. Tiền lương cao họ sẽ nhiệt tình hăng say làm việc, làm việc với năng suất, chất lượng cao, ngược lại nếu tiền lương thấp sẽ làm cho họ chán nản không quan tâm đến công việc của doanh nghiệp. Vì vậy tiền lương và tiền công không chỉ là phạm trù kinh tế mà còn là yếu tố hàng đầu của chính sách xã hội. Xét trên góc độ quản lý kinh doanh, quản lý xã hội vì tiền lương là nguồn sống của người lao động nên nó là một đòn bẩy kinh tế quan trọng. Thông qua chính sách tiền lương Nhà nước có thể điều chỉnh nguồn lao động giữa các vùng theo yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Xét trên phạm vi doanh nghiệp tiền lương đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích người lao động phát huy mọi khả năng lao động sáng tạo của họ, làm việc tận tuỵ có trách nhiệm cao đối với công việc. Tiền lương cao hay thấp sẽ là yếu tố quyết định đến tình cảm và ý thức công việc của họ đối với doanh nghiệp. Đặc biệt trong cơ chế thị trường hiện nay, phần lớn lao động được tuyển dụng trên cơ sở hợp đồng lao động người lao động được tự do bán sức lao động của mình cho nơi nào mà họ coi là hợp lý nhất. Đồng thời tiền lương không mánh tính chất bình quân chủ nghĩa có nghĩa là: có thể cùng một trình độ chuyên môn, cùng một bậc thợ nhưng thu nhập lại khác nhau do giá trị sức lao động khác nhau và có như vậy, tiền lương mới thực sự là một đòn bảy kinh tế kích thích sản xuất phát triển. Trong thành phần kinh tế Nhà nước và khu vực hành chính sự nghiệp, tiền lương là số tiền mà các doanh nghiệp quốc doanh, các cơ quan tổ chức của Nhà nước trả cho người lao động theo cơ chế và chính sách của Nhà nước và được thể hiện trong hệ thống thang lương, bảng lương do Nhà nước quy định. Trong khu vực kinh tế ngoài quốc doanh, tiền lương chịu sự tác động, chi phối rất lớn của thị trường nói chung và thị trường lao động nói riêng. Tiền lương trong khu vực này dù vẫn nằm trong khuôn khổ luật pháp và theo những chính sách của Chính phủ, nhưng là những giao dịch trực tiếp giữa chủ và thợ, những mặc cả cụ thể giữa một bên làm thuê và một bên đi thuê. Những hợp đồng lao động này có tác động trực tiếp đến phương thức trả công. Như vậy tiền lương đóng vai trò quan trọng trong doanh nghiệp nó không chỉ đảm bảo đời sống cho người lao động tái sản xuất sức lao động cho họ mà còn là một công cụ để quản lý doanh nghiệp, một đòn bẩy kinh tế đầy hiệu lực. Tuy nhiên chỉ trên cơ sở áp dụng đúng đắn chế độ tiền lương, đảm bảo các nguyên tắc của nó thì mới phát huy được mặt tích cực và ngược lại sẽ ảnh hưởng xấu đến toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp. 2. Tiền lương danh nghĩa và tiền lương thực tế. 2.1. Tiền lương danh nghĩa: Được hiểu là số tiền mà người sử dụng lao động trả cho người lao động. Số tiền này nhiều hay ít tuỳ thuộc vào năng suất và hiệu quả làm việc của người lao động, phụ thuộc vào trình độ, kinh nghiệm,... ngay trong quá trình lao động. 2.2. Tiền lương thực tế: Được hiểu là số lượng hàng hoá tiêu dùng và các loại dịch vụ cần thiết mà người lao động có thể mua được bằng tiền lương danh nghĩa. Tiền lương thực tế phụ thuộc vào số tiền lương danh nghĩa và giá cả của các loại hàng hoá tiêu dùng và các loại dịch vụ cần thiết mà họ muốn mua. Điều này được biểu hiện qua công thức: Itltt = Nếu giá cả tăng lên thì tiền lương thực tế giảm đi. Điều này có thể xảy ra ngay cả khi tiền lương danh nghĩa tăng lên. Trong xã hội tiền lương thực tế là mục đích trực tiếp của người lao động hưởng lương. Đó cũng là đối tượng quản lý trực tiếp trong các chính sách về thu nhập, tiền lương và đời sống. 3. Tiền lương và lạm phát Mối quan hệ giữa tiền lương và lạm phát được nói đến trong quan hệ giữa tiền lương thực tế và tiền lương danh nghĩa qua giá cả và sự biến động của giá cả trong nhóm các loại hàng hoá tiêu dùng và dịch vụ cần thiết trong xã hội. Lạm phát làm cho tình trạng giá cả của hàng hoá tăng lên dẫn đến tiền lương thực tế giảm. Có nhiều nguyên nhân gây ra lạm phát nhưng có một nguyên nhân do tăng lương tạo ra. Khi tiền lương tăng lên làm cho tổng cầu trong xã hội tăng làm cho giá cả hàng hoá và dịch vụ tăng lên. Tiền lương tăng làm tăng chi phí sản xuất sản phẩm do đó giá thành cũng tăng lên, dẫn đến giá cả tăng và gây ra lạm phát. Khi lạm phát xảy ra thì tiền lương thực tế giảm, điều này đòi hỏi tăng tiền lương trong xã hội. Tiền lương tăng do lạm phát không gắn với tăng năng suất lao động, nhưng lại làm tăng chi phí sản xuất. Đây là trường hợp lạm phát kéo theo tăng lương. Vì vậy việc ổn định và đảm bảo tiền lương không tách rời kiểm soát lạm phát rong xã hội và ngược lại. Tiền lương và lạm phát là một trong những mối quan tâm hàng đầu trong xã hội. II. Các nguyên tắc trả lương. 1. Yêu cầu của tổ chức tiền lương Để phát huy tác dụng của tiền lương trong hoạt động sản xuất kinh doanh và đảm bảo hiệu quả của doanh nghiệp thì tổ chức tiền lương cho người lao động phải đạt được các yêu cầu sau: - Đảm bảo tái sản xuất sức lao động và không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người lao động. Đây là một yêu cầu quan trọng nhằm bảo đảm thực hiện đúng chức năng và vai trò của tiền lương trong đời sống xã hội: - Làm cho năng suất lao động không ngừng nâng cao. - Đảm bảo tính đơn giản, rõ ràng dễ hiểu. Tiền lương luôn là mối quan tâm hàng đầu của mọi người lao động. Một chế độ tiền lương đơn giản, rõ ràng, dễ hiểu có tác động trực tiếp tới động cơ và thái độ làm việc của họ, đồng thời làm tăng hiệu quả của hoạt động quản lý, nhất là quản lý về tiền lương. 2. Những nguyên tắc cơ bản của tổ chức tiền lương. Để phản ánh đầy đủ các yêu cầu trên khi tổ chức tiền lương phải đảm bảo 3 nguyên tắc cơ bản sau: 2.1. Nguyên tắc 1: Trả lương ngang nhau cho những lao động ngang nhau. Nguyên tắc này được đề ra dựa trên cơ sở quy luật phân phối theo lao động. Nội dung của nguyên tắc này là trong mọi điều kiện, mọi công việc của quá trình sản xuất cũng như việc hao phí như nhau phải được trả lương như nhau. Ngược lại, những lao động khác nhau phải trả lương khác nhau. Nguyên tắc đòi hỏi trả lương cho lao động không phân biệt nam, nữ, tuổi tác, dân tộc,... mà phải căn cứ vào đóng góp của họ để trả lương. 2.2. Nguyên tắc 2: Đảm bảo tốc độ tăng năng suất lao động bình quân lớn hơn tốc độ tăng tiền lương bình quân. Thực ra nguyên tắc này nêu lên quan hệ giữa làm và ăn, không thể tiêu dùng vượt quá những gì đã làm ra. Mặt khác yêu cầu của phát triển xã hội là phải có tái sản xuất mở rộng, phải có tích luỹ ngày càng tăng cũng không cho phép vi phạm nguyên tắc này. 2.3. Nguyên tắc 3: Đảm bảo mối quan hệ hợp lý về tiền lương giữa những người lao động làm các nghề khác nhau trong nền kinh tế quốc dân. Tiền lương phải đảm bảo tái sản xuất sức lao động vì sức lao động là năng lực lao động của con người là toàn bộ thể lực, trí tuệ của con người. Sức lao động thể hiện ở trạng thái thể lực, tinh thần, trạng thái tâm lý, sinh lý, thể hiện ở trình độ nhận thức, kỹ năng lao động, phương pháp lao động. Trên đây là các nguyên tắc cơ bản của chính sách tiền lương đối với toàn xã hội. Còn đối với việc trả lương, trả công ở các đơn vị cơ sở được dựa vào năng suất chất lượng và hiệu quả công tác của từng người lao động và không được thấp hơn mức lương tối thiểu do Nhà nước quy định. II. Các chế độ tiền lương 1. Chế độ tiền lương cấp bậc. 1.1. Khái niệm và ý nghĩa của chế độ tiền lương cấp bậc. 1.1.1. Khái niệm: Chế độ tiền lương cấp bậc là toàn bộ những quy định của Nhà nước mà các xí nghiệp, doanh nghiệp áp dụng, vận dụng để trả lương cho người lao động căn cứ vào chất lượng và điều kiện lao động khi họ hoàn thành một công việc nhất định. Chế độ này áp dụng với công nhân, người lao động trực tiếp và trả lương theo kết quả lao động của họ, thể hiện qua số lượng và chất lượng. 1.1.2. ý nghĩa của việc áp dụng chế độ tiền lương cấp bậc. Thực hiện chế độ tiền lương cấp bậc có các ý nghĩa sau: - Tạo khả năng điều chỉnh tiền lương giữa các ngành, các nghề một cách hợp lý, giảm bớt tính chất bình quân trong việc trả lương. - Chế độ tiền lương cấp bậc có tác dụng làm cho việc bố trí và sử dụng công nhân thích hợp với khả năng về sức khoẻ, trình độ lành nghề của họ, tạo cơ sở để xây dựng kế hoạch lao động, nhất là kế hoạch tuyển chọn, đào tạo nâng cao trình độ lành nghề cho người lao động. - Khuyến khích và thu hút người lao động làm việc trong những ngành nghề có điều kiện lao động nặng nhọc, khó khăn độc hại,... 1.2. Nội dung của chế độ tiền lương cấp bậc. 1.2.1. Thang lương: Là bảng xác định quan hệ tỷ lệ về tiền lương giữa những công nhân trong cùng một nghề hoặc một nhóm nghề giống nhau, theo trình độ lành nghề (xác định theo bậc) của họ. Những ngành nghề khác nhau sẽ có những thang lương khác nhau. Mỗi một thang lương gồm một số bậc lương và hệ số phù hợp với bậc tương ứng. Bậc lương là bậc phân biệt về trình độ lành nghề của công nhân và được xếp từ thấp đến cao. Hệ số lương chỉ rõ lao động của công nhân ở một bậc nào đó được trả lương cao hơn công nhân bậc I trong nghề bao nhiêu lần. Bội số của thang lương là hệ số của bậc cao nhất trong một thang lương. Đó là sự gấp bội giữa hệ số lương của bậc cao nhất so với hệ số lương của bậc thấp nhất, hoặc so với mức lương tối thiểu. Trình tự xây dựng một thang lương như sau: - Xây dựng chức danh nghề của các nhóm công nhân. Chức danh nghề của nhóm công nhân là chức danh cho công nhân trong cùng một nghề hay một nhóm nghề. - Xác định bội số của thang lương thực hiện qua phân tích thời gian và các yêu cầu về phát triển nghề nghiệp cần thiết để một công nhân có thể đạt tới bậc cao nhất trong nghề. - Xác định số bậc của thang lương. Xác định số bậc của một thang lương căn cứ vào bội số của một thang lương, tính chất phức tạp của sản xuất và trình độ trang bị kỹ thuật cho lao động và trình độ tự phát triển trình độ lành nghề. - Xác định hệ số lương của các bậc. Dựa vào bội số của thang lương, số bậc trong thang lương và tính chất trong hệ số tăng tương đối mà xác định hệ số lương tương ứng cho từng bậc lương. 1.2.2. Mức tiền lương Mức tiền lương là số tiền dùng để tra công lao động trong một đơn vị thời gian (giờ, ngày hay tháng) phù hợp các bậc trong thang lương. Trong một thang lương, mức tuyệt đối của mức lương được quy định cho bậc 1 hay mức lương tối thiểu, các bậc còn lại thì được tính dựa vào suất lương bậc một và hệ số lương tương ứng với bậc đó, theo công thức sau: Si = S1 x k Trong đó: Si : Suất lương (mức lương) bậc i S1 : Suất lương (mức lương) bậc 1 hay mức lương tối thiểu. ki : hệ số lương bậc i. 2. Chế độ tiền lương chức vụ 2.1. Khái niệm và điều kiện áp dụng Chế độ tiền lương chức vụ là toàn bộ những quy định của Nhà nước mà các tổ chức quản lý Nhà nước, các tổ chức kinh tế, xã hội và các doanh nghiệp áp dụng để trả lương cho lao động quản lý. Lao động quản lý ở doanh nghiệp bao gồm những hoạt động sau: 1. Lãnh đạo sản xuất kinh doanh; 2. Thiết kế sản phẩm công việc; 3. Chuẩn bị công nghệ sản xuất; 4. Trang bị và đảm bảo cho sản xuất kinh doanh; 5. Định mức lao động vật tư; 6. Tổ chức và điều hành quản lý; 7. Tổ chức lao động tiền lương; 8. Phục vụ năng lượng, sửa chữa; 9. Kiểm tra chất lượng sản phẩm; 10. Điều độ và tác nghiệp sản xuất; 11. Lập kế hoạch và kiểm soát; 12. Marketing. 2.2. Xây dựng chế độ tiền lương chức vụ. Tiền lương trong chế độ tiền lương chức vụ trả theo thời gian, thường trả theo tháng và dựa vào các bảng lương chức vụ. 2.2.1. Xây dựng chức danh - Chức danh lãnh đạo quản lý; - Chức danh chuyên môn kỹ thuật; - Chức danh thực hành, phục vụ, dịch vụ. 2.2.2. Đánh giá sự phức tạp của lao động trong từng chức danh. Thường được thực hiện trên cơ sở của việc phân tích nội dung công việc và xác định mức độ phức tạp của từng nội dung đó qua phương pháp cho điểm. 2.2.3. Xác định bội số và số bậc trong một bảng lương hay ngạch lương. Một bảng lương có thể có nhiều ngạch lương, mỗi ngạch ứng với một chức danh và trong ngạch có nhiều bậc lương. Bội số của bảng ngạch lương thường được xác định tương tự như phương pháp được áp dụng khi xây dựng tiêu chuẩn cấp bậc kỹ thuật, cấp bậc công việc của công nhân. Số bậc lương trong ngạch lương, bảng lương được xác định dựa vào mức độ phức tạp của lao động và số chức danh nghề được áp dụng. 2.2.4. Xác định mức lương bậc một và các mức lương khác trong bảng lương. Xác định mức lương bậc một bằng cách lấy mức lương tối thiểu nhân với hệ số của mức lương bậc một so với mức lương tối thiểu. Hệ số của mức lương bậc một so với mức lương tối thiểu được xác định căn cứ vào các yếu tố như mức độ phức tạp của lao động quản lý tại bậc đó, điều kiện lao động liên quan đến hao phí lao động yếu tố trách nhiệm,... Các mức lương của các bậc khác nhau được xác định bằng cách lấy mức lương bậc một nhân với hệ số của bậc lương tương ứng. Phần II Phân tích tình hình trả lương tại Xí nghiệp Công nghiệp vật tư thiết bị cơ điện I. Một số đặc điểm kinh tế - kỹ thuật của xí nghiệp có ảnh hưởng đến tiền lương của xí nghiệp 1. Quá trình hình thành và phát triển. Từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, nền kinh tế nước ta tồn tại nhiều hình thức sở hữu khác nhau do đó tồn tại nhiều thành phần kinh tế khác nhau. Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến vai trò vị trí của kinh tế Nhà nước và kinh tế tập thể HTX. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 8 đã khẳng định phát triển kinh tế hợp tác với nhiều hình thức đa dạng từ thấp đến cao từ tổ nhóm hợp tác đến HTX tuân thủ theo nguyên tắc tự nguyện bình đẳng cùng có lợi, quản lý dân chủ. Như vậy ta thấy tầm quan trọng của kinh tế hợp tác xã trong công cuộc xây dựng CNXH. Đảng và Nhà nước đã và đang tạo mọi điều kiện thuận lợi cả về cơ chế chính sách như vốn ưu đãi, thuế, mặt bằng,... để khuyến khích kinh tế HTX phát triển. Hiện nay cùng với tiến trình đổi mới đất nước, kinh tế HTX và phong trào HTX đã có những chuyển biến sâu sắc, có bước phát triển mới và đạt được những thành tựu quan trọng, kinh tế HTX đã đặt trở lại đúng vị trí, theo yêu cầu phát triển tự nhiên khách quan của nó. Đó là HTX được hình thành trên cơ sở người lao động, các thành viên tự nguyện góp vốn, góp công góp sức và quản lý dân chủ, phát huy vai trò tự chủ của hộ xã viên, thành viên, hợp tác xã chủ yếu tập trung vào các hoạt động phục vụ cho sản xuất kinh doanh của các thành viên, xã viên. Kinh tế HTX phát triển tuân thủ theo quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất nên không hề gượng ép mà được tổ chức tuỳ nhu cầu và điều kiện từng nơi với nhiều loại hình, quy mô và trình độ hợp tác phong phú, đa dạng từ nhỏ đến lớn, từ thấp đến cao, từ hẹp đến rộng, từ