Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty cổ phần Sông Đà 207

LỜI NÓI ĐẦU Trải qua hơn 20 năm đổi mới, nền kinh tế đất nước đã có nhiều biến động phức tạp và đạt được không ít những thành tựu phát triển to lớn. Bên cạnh đó thì đời sống xã hội của nhân dân cũng đã có những bước cải tiến rõ rệt, thể hiện ở chỗ người dân Việt Nam không chỉ có cuộc sống no đủ mà họ ngày càng hướng tới thỏa mãn những nhu cầu riêng của cá nhân mình, vì thế mà thị hiếu tiêu dùng của họ ngày càng cao. Nền sản xuất xã hội phải luôn luôn nâng cao để phát triển, cải tiến không ngừng, tạo ra nhiều sản phẩm mới với chất lượng cao nhất, và mẫu mã phù hợp với thời đại mới. Trong thời điểm hiện tại, tình trạng giá cả các loại hàng hóa trong nước tăng rất mạnh, đa số các loại mặt hàng đều có mức giá tăng lên gấp đôi dẫn đến việc không những người tiêu dùng gặp rất nhiều khó khăn trong đời sống mà các doanh nghiệp cũng gặp trở ngại trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Nguyên nhân để dẫn đến việc giá cả tăng đột biến là mức lạm phát tiền tệ quá cao. Chính vì vậy các doanh nghiệp sản xuất với vai trò là nơi trực tiếp tạo ra của cải vật chất luôn phấn đấu tìm mọi biện pháp để tiết kiệm chi phí, hạ giá thành và nâng cao chất lượng sản phẩm để giá cả các loại hàng hóa phù hợp với mức tiêu dùng của người tiêu dùng. Để thực hiện tốt mục tiêu đó các doanh nghiệp sản xuất phải luôn chú ý tới công tác kế toán nói chung và cụ thể là công tác hạch toán chi phí và tính giá thành sản phẩm. Tiết kiệm chi phí sản xuất và hạ giá thành sản phẩm có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển, tích lũy của doanh nghiệp và góp phần cải thiện từng bước đời sống của người lao động. Trong những năm gần đây, ngành xây dựng đã có nhiều đóng góp với việc tham gia thi công xây dựng các công trình nhà ở, các khu công nghiệp, các công trình kỹ thuật, xây dựng hạ tầng cơ sở cho đất nước. Có thể nói xây dựng cơ bản đã tạo ra nhiều công trình kiến trúc, trang bị tài sản cố định, góp phần xây dựng cơ bản cơ sở hạ tầng, nâng cao năng lực sản xuất cho nền kinh tế. Nhưng cùng với các loại hàng hóa khác, thì giá cả các loại nguyên vật liệu trong xây dựng cũng đã có sự gia tăng rõ rệt, mà chi phí nguyên vật liệu lại chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng chi phí thi công các công trình, chưa kể đến chi phí phải trả cho công nhân trực tiếp, chi phí thuê máy...cũng tăng do vậy mà giá thành công trình xây dựng sẽ ngày càng tăng cao cũng đồng nghĩa với việc sẽ khó khăn hơn cho các nhà đầu tư cũng như các chủ thầu hoàn thiện công trình của mình. Mà sản phẩm xây lắp hoàn thành cần đặt tiêu chuẩn chất lượng lên làm mục tiêu chính. Vì vậy mà công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp cần có được sự quan tâm hàng đầu, nó đã giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác kế toán nói chung. Căn cứ vào những chi phí bỏ ra và kết quả của quá trình sản xuất, tình hình thực hiện định mức tiêu hao vật tư, lao động, tình hình thực hiện giá thành, từ đó có biện pháp giám sát, kiểm tra khoản mục chi phí bất hợp lý, thúc đẩy giám sát chi phí đến mức thấp nhất trên cơ sở hạ giá thành sản phẩm. Nhận thức được vai trò quan trọng của kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm, trong thời gian thực tập tại Công ty Cổ phần Sông Đà 207 em đã đi sâu nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty cổ phần Sông Đà 207“. Khóa luận của em bao gồm những nội dung chính sau : Chương 1 : Lý luận chung về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp. Chương 2 : Thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty CP Sông Đà 207. Chương 3 : Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty CP Sông Đà 207. Em xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Ngọc Quang đã tận tình hướng dẫn để em có thể hoàn thiện phần khóa luận của mình. CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN CHI PHÍ SX VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SP TRONG CÁC DOANH NGHIỆP Trong điều kiện nền kinh tế hiện nay, các doanh nghiệp luôn phải cạnh tranh nhau trên thị trường để thu hút khách hàng về phía mình. Và những yếu tố quan trọng nhất để tạo nên thành công cho doanh nghiệp đó là chất lượng, mẫu mã và giá thành sản phẩm của công ty mình. Vì vậy vấn đề kế toán chi phí và giá thành sản phẩm đã đóng góp một vai trò hết sức quan trọng đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, mỗi doanh nghiệp cần phải làm sao cho tiết kiệm chi phí và xác định giá thành phù hợp với khả năng tài chính của người tiêu dùng. Khái niệm và phân loại chi phí sản xuất 1.1.1 Khái niệm chi phí sản xuất Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí mà doanh nghiệp phải tiêu dùng trong một kỳ để thực hiện quá trình sản xuất sản phẩm và dịch vụ. Thực chất chi phí là sự dịch chuyển vốn – chuyển dịch giá trị của các yếu tố sản xuất vào các đối tượng tính giá (sản phẩm, lao vụ, dịch vụ ). 1.1.2 Phân loại chi phí sản xuất Phân loại chi phí sản xuất kinh doanh là việc sắp xếp chi phí sản xuất kinh doanh vào từng loại, từng nhóm khác nhau theo những đặc trưng nhất định. Phân loại chi phí sản xuất sẽ thuận lợi cho công tác quản lý và hạch toán kế toán trong mỗi doanh nghiệp vì chi phí sản xuất có rất nhiều loại, nhiều khoản khác nhau về nội dung, tính chất, công dụng…Xuất phát từ các mục đích và yêu cầu khác nhau của quản lý, chi phí sản xuất được phân loại theo nhiều cách thức khác nhau như sau : * Phân loại theo yếu tố chi phí : Để phục vụ cho việc tập hợp, quản lý chi phí theo nội dung kinh tế ban đầu đồng nhất của nó mà không xét đến công dụng cụ thể, địa điểm phát sinh của chi phí thì chi phí được phân loại theo yếu tố. Thực chất chỉ có 3 yếu tố chi phí là chi phí về sức lao động, chi phí về đối tượng lao động và chi phí về tư liệu lao động. Tùy theo yêu cầu và trình độ quản lý của mỗi nước, mỗi thời kỳ mà chi phí có thể phân loại chi tiết hơn. Theo quy định hiện hành ở Việt Nam, toàn bộ chi phí được chia làm 7 yếu tố sau : - Yếu tố chi phí nguyên liệu, vật liệu : bao gồm toàn bộ giá trị nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, phụ tùng thay thế, công cụ, dụng cụ…sử dụng vào sản xuất kinh doanh ( không bao gồm giá trị vật liệu dùng không hết nhập lại kho và phế liệu thu hồi ). - Yếu tố chi phí nhiên liệu, động lực sử dụng vào quá trình sản xuất kinh doanh trong kỳ ( trừ số dùng không hết nhập lại kho và phế liệu thu hồi ). - Yếu tố chi phí tiền lương và các khoản phụ cấp lương : phản ánh tổng số tiền lương và phụ cấp mang tính chất lương phải trả cho toàn bộ người lao động. - Yếu tố chi phí bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và kinh phí công đoàn : phản ánh số quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và kinh phí công đoàn trích theo tỷ lệ quy định trên tổng số tiền lương và phụ cấp lương phải trả cho người lao động tính vào chi phí. - Yếu tố chi phí khấu hao tài sản cố định : phản ánh tổng số khấu hao tài sản cố định phải trích trong kỳ của tất cả tài sản cố định sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong kỳ. - Yếu tố chi phí dịch vụ mua ngoài : phản ánh toàn bộ chi phí dịch vụ mua ngoài dùng vào sản xuất kinh doanh. - Yếu tố chi phí khác bằng tiền : phản ánh toàn bộ chi phí khác bằng tiền chưa phản ánh vào các yếu tố trên dùng vào hoạt động sản xuất kinh doanh trong kỳ. * Phân loại theo khoản mục chi phí trong giá thành sản phẩm : Căn cứ vào ý nghĩa của chi phí trong giá thành sản phẩm và để thuận tiện cho việc tính giá thành sản phẩm, chi phí được chia làm 5 khoản mục sau: - Chi phí nguyên, vật liệu trực tiếp : phản ánh toàn bộ chi phí về nguyên vật liệu chính, phụ, nhiên liệu…tham gia trực tiếp vào việc sản xuất chế tạo sản phẩm hay thực hiện lao vụ, dịch vụ. - Chi phí nhân công trực tiếp : gồm tiền lương, phụ cấp lương phải trả cho công nhân trực tiếp sản xuất hay thực hiện các dịch vụ và các khoản trích cho các quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và kinh phí công đoàn trích theo tỷ lệ với tiền lương công nhân trực tiếp phát sinh tính vào chi phí. - Chi phí sản xuất chung : là những chi phí phát sinh trong phạm vi phân xưởng sản xuất ( trừ chi phí nhân công trực tiếp và chi phí vật liệu ). - Chi phí bán hàng : là những chi phí phát sinh liên quan đến tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ trong doanh nghiệp. - Chi phí quản lý doanh nghiệp : là những chi phí phát sinh liên quan đến quản trị kinh doanh và quản lý hành chính trong phạm vi doanh nghiệp. Ba khoản mục đầu tạo nên chỉ tiêu giá thành sản xuất ( còn gọi là giá thành công xưởng ), còn toàn bộ 5 khoản mục trên cấu thành chỉ tiêu giá thành toàn bộ ( còn gọi là giá thành tiêu thụ ) của sản phẩm, dịch vụ. * Phân loại chi phí theo chức năng trong sản xuất kinh doanh : Căn cứ vào chức năng hoạt động trong quá trình kinh doanh và chi phí liên quan đến việc thực hiện các chức năng hoạt động mà toàn bộ chi phí được chia làm 3 loại : - Chi phí thực hiện chức năng sản xuất : gồm những chi phí phát sinh liên quan đến việc chế tạo sản phẩm hay thực hiện các lao vụ, dịch vụ trong phạm vi phân xưởng. - Chi phí thực hiện chức năng tiêu thụ : gồm tất cả những chi phí phát sinh liên quan đến việc tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa, lao vụ… - Chi phí thực hiện chức năng quản lý : gồm các chi phí quản lý kinh doanh, hành chính và những chi phí chung phát sinh liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp. * Phân loại chi phí theo cách thức kết chuyển chi phí : Theo cách thức này toàn bộ chi phí sản xuất kinh doanh được chia thành chi phí sản phẩm và chi phí thời kỳ. Chi phí sản phẩm là những chi phí gắn liền với các sản phẩm được sản xuất ra hoặc được mua. Chi phí thời kỳ là những chi phí làm giảm lợi tức trong một thời kỳ nào đó, nó không phải là một phần giá trị sản phẩm được sản xuất hoặc được mua nên được xem là các phí tổn cần được khấu trừ ra từ lợi tức của thời kỳ mà chúng phát sinh. * Phân loại theo quan hệ của chi phí với khối lượng, công việc, sản phẩm hoàn thành : Theo cách này chi phí được chia thành biến phí và định phí, để thuận lợi cho việc lập kế hoạch và điều tra chi phí, đồng thời làm căn cứ để đề ra các quyết định kinh doanh. - Biến phí ( còn gọi là chi phí khả biến, chi phí thay đổi hay chi phí không cố định ) : là những chi phí thay đổi về tổng số, về tỷ lệ so với khối lượng công việc hoàn thành, ví dụ như chi phí về nguyên liệu, nhân công trực tiếp…các chi phí này nếu tính trên một đơn vị sản phẩm thì lại có tính cố định. - Định phí ( còn gọi là chi phí bất biến, chi phí không thay đổi hay chi phí cố định ) : là những chi phí không đổi về tổng số so với khối lượng công việc hoàn thành, ví dụ như chi phí về khấu hao tài sản cố định, chi phí thuê mặt bằng, phương tiện kinh doanh… các chi phí này nếu tính cho một đơn vị sản phẩm thì lại biến đổi nếu số lượng sản phẩm thay đổi. Ngoài các cách phân loại chi phí nói trên còn có các cách phân loại chi phí như sau : - Phân theo quan hệ với quá trình sản xuất : chia thành chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp. Chi phí trực tiếp là những chi phí có quan hệ trực tiếp tới quá trình sản xuất. Còn chi phí gián tiếp là những chi phí chung, không phân định được cho từng đối tượng nên cần phân bổ. - Phân theo khả năng kiểm soát : có chi phí kiểm soát được và chi phí không kiểm soát được. Hai loại chi phí này là những chi phí tùy thuộc vào cấp quản lý có đủ thẩm quyền ra quyết định về chi phí đó hay không. Thông thường ở những cấp quản lý thấp do thẩm quyền có hạn nên mới có các chi phí không kiểm soát được phát sinh. Bên cạnh các cách phân loại nói trên trong quản ký kinh tế người ta còn sử dụng một số thuật ngữ khác như chi phí khác biệt, chi phí cơ hội… 1.2 Khái niệm và phân loại giá thành sản phẩm 1.2.1 Khái niệm Gía thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các hao phí về lao động sống và lao động vật hóa có liên quan đến khối lượng công tác, sản phẩm, dịch vụ đã hoàn thành. Như vậy giá thành sản phẩm chỉ bao gồm những chi phí tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào quá trình sản xuất, tiêu thụ phải được bồi hoàn để tái sản xuất ở doanh nghiệp mà không bao gồm những chi phí đã phát sinh trong kỳ kinh doanh của doanh nghiệp. Những chi phí đưa vào giá thành sản phẩm phải phản ánh được giá trị thực tế của các tư liệu sản xuất, tiêu thụ và các khoản chi tiêu khác có liên quan. 1.2.2 Phân loại giá thành Gía thành sản phẩm trong đơn vị được xem xét dưới nhiều góc độ, nhiều phạm vi tính toán khác nhau chính vì vậy mà giá thành cũng được phân loại theo các tiêu chí khác nhau, một mặt để đáp ứng nhu cầu của quản lý, hạch toán và kế hoạch hóa giá thành, mặt khác để tính toán giá thành một cách hợp lý và chính xác. Xét theo thời điểm tính và nguồn số liệu giá thành được chia thành 3 loại: - Gía thành kế hoạch : là chỉ tiêu giá thành được xác định trước khi bước vào sản xuất kinh doanh, dựa trên giá thành thực tế kỳ trước và các định mức, các dự toán chi phí của kỳ kế hoạch. - Gía thành định mức : đây cũng là một loại giá thành được xác định trước khi bắt đầu sản xuất sản phẩm. Nhưng nó lại được xây dựng trên cơ sở các định mức chi phí hiện hành tại từng thời điểm nhất định trong kỳ kế hoạch ( thường là ngày đầu tháng ) nên giá thành định mức luôn thay đổi theo sự biến đổi của các chi phí định mức đạt được trong quá trình sản xuất sản phẩm. - Gía thành thực tế : là chỉ tiêu giá thành được xác định sau khi kết thúc quá trình sản xuất sản phẩm, dựa trên cơ sở các chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất sản phẩm. Xét theo phạm vi phát sinh chi phí, giá thành được chia thành 2 loại sau : - Gía thành sản xuất : là chỉ tiêu phản ánh tất cả các chi phí phát sinh liên quan đến việc sản xuất sản phẩm trong phạm vi phân xưởng sản xuất ( chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung ). - Gía thành tiêu thụ (hay còn gọi là giá thành toàn bộ ) : là chỉ tiêu phản ánh tất cả các khoản chi phí liên quan đến quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm (gồm chi phí sản xuất, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp). Gía thành toàn bộ của sản phẩm  =  Gía thành sản xuất  sản phẩm  +  Chi phí tiêu thụsản phẩm  +  Chi phí quản lýdoanh nghiệp   Tuy nhiên theo thực tế thì cách phân chia giá thành này hầu như không được sử dụng nữa, do không còn phù hợp với tình tình kinh tế của đất nước cũng như yêu cầu quản lý của doanh nghiệp. 1.2.3 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm Hai yếu tố chi phí SX và giá thành SP có mối quan hệ mật thiết với nhau, bổ sung cho nhau. Chi phí biểu hiện mặt hao phí còn giá thành biều hiện mặt kết quả của quá trình sản xuất. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm xây lắp đều bao gồm các hao phí về lao động sống và lao động vật hoá mà doanh nghiệp xây lắp đã bỏ ra trong quá trình thi công. Cụ thể mối quan hệ giữa chi phí và giá thành được thể hiện qua công thức sau : Tổng giá thành sx sản phẩm  =  Chi phí sx dở dang đầu kỳ  +  Chi phí sx phát sinh trong kỳ  -  Chi phí sx dở dang cuối kỳ   Chi phí phát sinh trong quá trình sản xuất là cơ sở để kế toán tập hợp và xác định được giá thành sản phẩm hoàn thành, ngược lại dựa vào chỉ tiêu giá thành sản phẩm doanh nghiệp có thể có những tính toán để làm giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm trong những kỳ kinh doanh tiếp theo. 1.3 Kế toán chi phí sản xuất trong các doanh nghiệp Khi phát sinh trước hết chi phí sản xuất được biểu hiện theo yếu tố chi phí rồi mới được biểu hiện thành các khoản mục giá thành sản phẩm. Việc kế toán chi phí sản xuất phải luôn được tiến hành theo một trình tự hợp lý, khoa học thì mới có thể tính giá thành sản phẩm một cách chính xác, kịp thời. Và tùy theo phương pháp kế toán hàng tồn kho áp dụng trong doanh nghiệp mà nội dung, cách thức kế toán chi phí sản xuất có những điểm khác biệt nhất định. Thông thường có hai phương pháp kế toán chi phí sản xuất như sau : 1.3.1 Đặc điểm kế toán chi phí SX theo phương pháp kê khai thường xuyên 1.3.1.1 Kế toán chi phí nguyên, vật liệu trực tiếp Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao gồm giá trị nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu…được xuất dùng trực tiếp cho việc chế tạo sản phẩm. Đối với những vật liệu được xuất dùng có liên quan trực tiếp đến từng đối tượng tập hợp chi phí riêng biệt như phân xưởng, bộ phận sản xuất… thì sẽ được hạch toán trực tiếp cho đối tượng đó. Còn với những vật liệu xuất dùng có liên quan đến nhiều đối tượng tập hợp chi phí, không tổ chức hạch toán riêng thì phải phân bổ chi phí cho từng đối tượng đó theo công thức sau : Chi phí vật liệu phân bổcho từng đối tượng  =  Tổng tiêu thức phân bổ của từng đối tượng  *  Tỷ lệ ( hay hệ số )phân bổ         Tỷ lệ ( hay hệ số )phân bổ  =  Tổng chi phí vật liệu cần phân bổ     Tổng tiêu thức phân bổ của tất cả các đối tượng   Để theo dõi các khoản chi phí nguyên vật liệu phát sinh kế toán dùng tài khoản 627 “ Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp “. Tài khoản này cuối kỳ không có số dư. TK 627 được mở chi tiết cho từng đối tượng tập hợp chi phí ( phân xưởng, bộ phận sản xuất,…) và được hạch toán theo sơ đồ sau: Sơ đồ 1 : Kế toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ( theo phương pháp kê khai thường xuyên )    TK 621      TK 151,152,111,112,331,…          TK 152                           Vật liệu dùng trực tiếp chế  Vật liệu dùng không hết         tạo sản phẩm hay thực hiện  Nhập kho hay chuyển         các dịch vụ  kỳ sau                                         TK 154                          Kết chuyển chi phí            nguyên vật liệu trực tiếp                                        1.3.1.2 Kế toán chi phí nhân công trực tiếp Chi phí nhân công trực tiếp là khoản thù lao lao động phải trả cho công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm, trực tiếp thực hiện các lao vụ dịch vụ như tiền lương chính, lương phụ, các khoản phụ cấp lương. Ngoài ra chi phí này còn bao gồm các khoản đóng góp cho các quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn do chủ lao động chịu và được tính vào chi phí kinh doanh theo một tỷ lệ nhất định. Để theo dõi chi phí nhân công trực tiếp, Kế toán sử dụng TK 622 “ Chi phí nhân công trực tiếp “. Tài khoản này cuối kỳ không có số dư và được chi tiết theo từng đối tượng kế toán chi phí và hạch toán theo sơ đồ sau : Sơ đồ 2 : Kế toán chi phí nhân công trực tiếp ( theo phương pháp kê khai thường xuyên )    TK 622      TK 334          TK 154                           Tiền lương và phụ cấp  Kết chuyển chi phí         lương phải trả cho công  nhân công trực tiếp         nhân trực tiếp sản xuất  sản xuất                           TK 338                             Các khoản trích cho các          quỹ BHXH, BHYT, KPCD          theo tỷ lệ với tiền lương của          công nhân sản xuất thực tế          phát sinh                      1.3.1.3 Kế toán chi phí sản xuất chung Chi phí sản xuất chung là những chi phí cần thiết còn lại để sản xuất sản phẩm sau chi phí nguyên vật liệu trực tiếp và chi phí nhân công trực tiếp. Đây là nhưng chi phí phát sinh trong phạm vi các phân xưởng, bộ phận sản xuất của doanh nghiệp. Để theo dõi chi phí sản xuất chung kế toán sử dụng tài khoản 627 “ Chi phí sản xuất chung “. TK này cuối kỳ cũng không có số dư và được chi tiết thành các tài khoản cấp hai sau : TK 6271 “ Chi phí nhân viên phân xưởng “ TK 6272 “ Chi phí vật liệu “ TK 6273 “ Chi phí dụng cụ sản xuất “ TK 6274 “ Chi phí khấu hao tài sản cố định “ TK 6277 “ Chi phí dịch vụ mua ngoài “ TK 6278 “ Chi phí bằng tiền khác “ Ngoài ra tùy theo yêu cầu quản lý của từng doanh nghiệp trong từng ngành cụ thể mà TK 627 có thể được mở chi tiết thêm một số tài khoản cấp hai để phản ánh một số nội dung hoặc yế