Hoàn thiện kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương tại Công ty VINAPON

Lêi nãi ®Çu Trong nhiÒu n¨m qua, c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh­ng thµnh tùu to lín. Tuy nhiªn, sù ®æi míi trªn mét sè lÜnh vùc x· héi cßn ch­a theo kÞp c«ng cuéc ®æi míi chung cña ®Êt n­íc. C¸c vÊn ®Ò vÒ tiÒn l­¬ng, viÖc lµm vµ qu¶n lý lao ®éng cßn nhiÒu ®iÓm bÊt hîp lý ch­a t¹o ®­îc ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. §©y lµ mét vÊn ®Ò réng lín vµ phøc t¹p, nã kh«ng chØ giíi h¹n trong lÜnh vùc lao ®éng mµ cßn liªn quan tíi tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong c¬ chÕ míi vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng cÇn ®­îc ®æi míi vµ hoµn thiÖn. Thùc hiÖn tèt ®­îc vÊn ®Ò nµy míi t¹o ra ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng ph¸t huy søc s¸ng t¹o lµm giµu cho b¶n th©n vµ cho ®Êt n­íc, ®ång thêi t¹o m«i tr­êng cho c«ng cuéc ®æi míi tiÕp tôc tiÕn lªn. MÆt kh¸c cã tæ chøc h¹ch to¸n tiÌn l­¬ng tèt, hîp lý míi gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ, ph©n bæ chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh ®­îc chÝnh x¸c qua ®ã h¹ thÊp ®­îc gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô lµm t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp còng nh­ lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. Sau thêi gian t×m hiÓu vµ trong qu¸ tr×nh thùc tËp t«i ®· chän chuyªn ®Ò: “Hoµn thiÖn kÕ to¸n tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng”. Chuyªn ®Ò ®­îc kÕt cÊu gåm 3 phÇn ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn: PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng. PhÇn 2: Thùc tr¹ng kÕ to¸n tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng ë C«ng ty Vinapon. PhÇn 3: Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn kÕ to¸n tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng ë C«ng ty Vinapon . PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng 1.1. Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña ngµnh du lÞch. 1.1.1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch Ngµy nay, ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch kh«ng chØ lµ mét ngµnh kinh tÕ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, mµ cßn lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy sù ph¸t triÓn sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c trong ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Du lÞch lµ mét ngµnh ®Æc biÖt mang tÝnh chÊt pha trén ®Æc ®iÓm cña nhiÒu ngµnh. Ho¹t ®éng cña nã võa mang tÝnh chÊt ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô, võa mang tÝnh chÊt v¨n hãa-x· héi. Ho¹t ®éng kinh tÕ cña ngµnh du lÞch ®a d¹ng mang tÝnh tæng hîp. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®­îc ph©n thµnh 3 lo¹i sau: - Ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt dÞch vô gåm: DÞch vô kh¸ch s¹n, dÞch vô h­íng dÉn du lÞch, dÞch vô vËn t¶i.... - Ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt s¶n xuÊt gåm: C¸c ho¹t ®éng chÕ biÕn c¸c mãn ¨n, ®å uèng, hoÆc s¶n xuÊt vËt l­u niÖm, dông cô du lÞch. - Ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i gåm: C¸c ho¹t ®éng vÒ mua b¸n hµng hãa, vËt l­u niÖm... C¸c ho¹t ®éng trªn ®Òu kÕt hîp víi nhau t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng, phong phó, phøc t¹p cña ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch- dÞch vô. Ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch mang tÝnh chÊt thêi vô, phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ, v¨n hãa- x· héi, ®iÒu kiÖn vÒ di s¶n lÞch sö v¨n hãa.... Trong tæng chi phÝ kinh doanh du lÞch- dÞch vô, th«ng th­êng tû träng “ chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh “ lµ lín nhÊt, sau ®ã ®Õn “chi phÝ tiÒn l­¬ng”. ë mét sè n­íc ph¸t triÓn du lÞch trªn thÕ giíi th× chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh th­êng chiÕm tû träng tõ 40% - 50% tæng chi phÝ, cßn chi phÝ tiÒn l­¬ng th­êng chiÕm tõ 25% - 30% tæng chi phÝ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi môc tiªu n©ng cao doanh lîi vµ t¨ng tÝch lòy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i t×m c¸c gi¶i ph¸p phÊn ®Êu tiÕt kiÖm, h¹ thÊp chi phÝ gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô. Do ®ã, qu¶n lý h¹ch to¸n tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng lu«n lµ sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp du lÞch, c¸c nhµ qu¶n lý. 1.1.2. §Æc ®iÓm vÒ s¶n phÈm du lÞch - S¶n phÈm du lÞch lµ s¶n phÈm tæng hîp, lµ kÕt qu¶ cña nhiÒu ho¹t ®éng nh»m cung cÊp tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cÇn thiÕt cña kh¸ch du lÞch. - §a phÇn s¶n phÈm du lÞch kh«ng mang h×nh th¸i vËt chÊt. - Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm du lÞch ®­îc thùc hiÖn ®ång thêi vµ t¹i chç, trao ®æi trùc tiÕp víi kh¸ch du lÞch. - S¶n phÈm du lÞch b¸n cho kh¸ch du lÞch tr­íc khi hä thÊy s¶n phÈm ®ã. - Kh¸ch mua s¶n phÈm du lÞch ph¶i tiªu pha thêi gian tiÒn b¹c tr­íc khi sö dông s¶n phÈm. - S¶n phÈm du lÞch kh«ng thÓ tån ®äng l­u kho. - S¶n phÈm du lÞch cã nhiÒu chñng lo¹i thø h¹ng 1.2. Kh¸i niÖm, vai trß, ®Æc ®iÓm cña tiÒn l­¬ng 1.2.1. Kh¸i niÖm ViÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tõ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái ph¶i cã nhËn thøc ®óng vÒ tiÒn l­¬ng phï hîp c¬ chÕ qu¶n lý míi. Theo c¬ chÕ míi, do thõa nhËn ng­êi lao ®éng ®­îc tù do lµm viÖc theo hîp ®ång tháa thuËn, tù do chuyÓn dÞch lao ®éng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi÷a c¸c c¬ së s¶n xuÊt, nghÜa lµ vÒ mÆt lý luËn thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña ph¹m trï thÞ tr­êng søc lao ®éng nªn tiÒn l­¬ng kh«ng chØ thuéc ph¹m trï ph©n phèi mµ cßn lµ ph¹m trï trao ®æi, ph¹m trï gi¸ trÞ. Trong s¶n xuÊt kinh doanh, tiÒn l­¬ng lµ mét yÕu tè quan träng cña chi phÝ s¶n xuÊt, nã cã quan hÖ trùc tiÕp vµ cã t¸c ®éng nh©n qu¶ ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. V× vËy, quan niÖm vÒ tiÒn l­¬ng còng ph¶i ®æi míi vÒ c¬ b¶n, ph¶i ®¸p øng mét sè yªu cÇu sau: - Ph¶i quan niÖm søc lao ®éng lµ mét lo¹i hµng hãa cña thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xuÊt. TÝnh chÊt hµng hãa cña søc lao ®éng cã thÓ bao gåm kh«ng chØ lùc l­îng lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh thuéc së h÷u nhµ n­íc mµ c¶ ®èi víi c«ng chøc - viªn chøc trong lÜnh vùc qu¶n lý nhµ n­íc, qu¶n lý x· héi. Tuy nhiªn, do nh÷ng ®Æc thï riªng trong viÖc sö dông lao ®éng cña tõng khu vùc kinh tÕ vµ qu¶n lý mµ c¸c quan hÖ thuª m­ín, mua b¸n hîp ®ång lao ®éng còng kh¸c nhau, c¸c tháa thuËn vÒ tiÒn l­¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng còng ®­îc thùc hiÖn theo c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. - TiÒn l­¬ng ph¶i lµ tiÒn tr¶ cho søc lao ®éng, tøc lµ gi¸ c¶ cña hµng hãa søc lao ®éng mµ ng­êi sö dông vµ ng­êi cung øng tháa thuËn víi nhau theo luËt cung cÇu, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng lao ®éng. - TiÒn l­¬ng lµ bé phËn c¬ b¶n ( hoÆc duy nhÊt) trong thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, ®ång thêi lµ mét trong c¸c yÕu tè chi phÝ ®Çu vµo cña s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. §Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu trªn th× tiÒn l­¬ng ®­îc hiÓu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ gi¸ cña yÕu tè søc lao ®éng mµ ng­êi sö dông (nhµ n­íc, chñ doanh nghiÖp) ph¶i tr¶ cho ng­êi cung øng søc lao ®éng, tu©n theo c¸c nguyªn t¾c cung-cÇu, gÝa c¶ cña thÞ tr­êng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc. Quan hÖ cung øng vµ sö dông lao ®éng tuú thuéc tõng quèc gia vµ tïy tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña kinh tÕ-x· héi mµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp nhÊt ®Þnh. Nh­ng b¶n chÊt cña lao ®éng- tiÒn l­¬ng trong c¸c quan hÖ ®ã lµ thèng nhÊt víi kh¸i niÖm ®· nªu ë trªn. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cµng ph¸t triÓn vµ ®­îc x· héi hãa cao th× quan hÖ cung øng vµ sö dông søc lao ®éng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cµng trë nªn linh ho¹t h¬n, tÝnh chÊt x· héi hãa cña lao ®éng ngµy cµng cao h¬n, tiÒn l­¬ng trë thµnh nguån thu nhËp duy nhÊt, lµ mèi quan t©m vµ ®éng lùc lín nhÊt víi mäi ®èi t­îng cung øng søc lao ®éng. Còng víi kh¸i niÖm trªn, tiÒn c«ng chØ lµ mét biÓu hiÖn, mét tªn gäi kh¸c cña tiÒn l­¬ng. TiÒn c«ng g¾n trùc tiÕp h¬n víi c¸c quan hÖ tháa thuËn, mua b¸n søc lao ®éng vµ th­êng ®­îc sö dông trong lÜnh vùc s¶n xuÊt- kinh doanh, c¸c hîp ®ång thuª lao ®éng cã thêi h¹n. TiÒn c«ng cßn ®­îc hiÓu lµ tiÒn tr¶ cho mét ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng cung øng, tiÒn tr¶ theo khèi l­îng c«ng viÖc ®­îc thùc hiÖn phæ biÕn trong nh÷ng tháa thuËn thuª nh©n c«ng trªn thÞ tr­êng tù do vµ cã thÓ gäi lµ gi¸ c«ng lao ®éng. Trong nh÷ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng vµ tiÒn c«ng ®­îc xem lµ ®ång nhÊt c¶ vÒ b¶n chÊt kinh tÕ, ph¹m vi vµ ®èi t­îng ¸p dông. Nh­ng ë c¸c n­íc ®ang chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ mÖnh lÖnh sang kinh tÕ thÞ tr­êng, kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng th­êng ®­îc g¾n víi chÕ ®é tuyÓn dông suèt ®êi, hoÆc mét tháa thuËn hîp ®ång sö dông lao ®éng dµi h¹n, æn ®Þnh. Trong bÊt cø doanh nghiÖp nµo còng cÇn sö dông mét lùc l­îng lao ®éng nhÊt ®Þnh tuú theo quy m«, yªu cÇu s¶n xuÊt cô thÓ. Chi phÝ vÒ tiÒn l­¬ng lµ mét trong c¸c yÕu tè chi phÝ c¬ b¶n cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra. V× vËy, sö dông hîp lý lao ®éng còng chÝnh lµ tiÕt kiÖm chi phÝ vÒ lao ®éng sèng (l­¬ng), do ®ã gãp phÇn h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng doanh lîi cho doanh nghiÖp vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho c«ng nh©n viªn, cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. TiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò chi phÝ trong néi bé tõng doanh nghiÖp thu nhËp ®èi víi ng­êi lao ®éng mµ cßn lµ mét vÊn ®Ò kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi mµ ChÝnh phñ cña mçi quèc gia cÇn ph¶i quan t©m. 1.2.2. C¸c h×nh thøc tr¶ tiÒn l­¬ng Trong c¸c doanh nghiÖp ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã rÊt nhiÒu lo¹i lao ®éng kh¸c nhau; tÝnh chÊt, vai trß cña tõng lo¹i lao ®éng ®èi víi mçi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh l¹i kh¸c nhau. V× thÕ, mçi doanh nghiÖp ph¶i lùa chän h×nh thøc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng sao cho hîp lý, phï hîp víi ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ, phï hîp víi tr×nh ®é n¨ng lùc qu¶n lý. HiÖn nay, viÖc tr¶ l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn theo luËt lao ®éng vµ theo NghÞ ®Þnh N§ 197 CP 31-12-1994 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh t¹i ®iÒu 58 Bé luËt lao ®éng n­íc ta. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông 3 h×nh thøc tr¶ l­¬ng nh­ sau: - H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian - H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm - H×nh thøc tr¶ l­¬ng kho¸n 1.2.2.1. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian Theo h×nh thøc nµy, c¬ së ®Ó tÝnh tr¶ l­¬ng lµ thêi gian lµm viÖc vµ tr×nh ®é nghiÖp vô cña ng­êi lao ®éng. Tuú theo tÝnh chÊt lao ®éng kh¸c nhau, mçi ngµnh nghÒ cô thÓ cã mét thang l­¬ng riªng, trong mçi mét thang l­¬ng l¹i tuú theo tr×nh ®é thµnh th¹o nghiÖp vô, kû luËt, chuyªn m«n mµ chia lµm nhiÒu bËc l­¬ng, mçi bËc l­¬ng cã mét møc tiÒn l­¬ng nhÊt ®Þnh. TiÒn l­¬ng theo thêi gian cã thÓ tÝnh theo c¸c ®¬n vÞ thêi gian nh­: th¸ng, tuÇn, ngµy, giê. L­¬ng th¸ng ®­îc quy ®Þnh s½n ®èi víi tõng bËc l­¬ng trong c¸c thang l­¬ng, nã cã nhiÒu nh­îc ®iÓm bëi kh«ng tÝnh ®­îc ng­êi lµm viÖc nhiÒu hay Ýt ngµy trong th¸ng, do ®ã kh«ng cã t¸c dông khuyÕn khÝch tËn dông ®ñ sè ngµy lµm viÖc quy ®Þnh. L­¬ng th¸ng th­êng ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho nh©n viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸c nh©n viªn thuéc c¸c ngµnh ho¹t ®éng kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt. L­¬ng tuÇn ®­îc tr¶ cho ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo møc l­¬ng th¸ng vµ sè tuÇn thùc tÕ trong th¸ng. L­¬ng tuÇn ¸p dông tr¶ cho c¸c ®èi t­îng lao ®éng cã thêi gian lao ®éng kh«ng æn ®Þnh mang tÝnh chÊt thêi vô. L­¬ng ngµy tr¶ cho ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo møc l­¬ng ngµy vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng. L­¬ng ngµy th­êng ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho lao ®éng trùc tiÕp h­ëng l­¬ng thêi gian, tÝnh l­¬ng cho ng­êi lao ®éng trong nh÷ng ngµy héi häp, häc tËp hoÆc lµm nghÜa vô kh¸c vµ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh trî cÊp b¶o hiÓm x· héi (BHXH). H×nh thøc nµy cã ­u ®iÓm ®¬n gi¶n, dÔ tÝnh to¸n, ph¶n ¸nh ®­îc tr×nh ®é kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng. Song, nã ch­a g¾n tiÒn l­¬ng víi kÕt qu¶ lao ®éng cña tõng ng­êi nªn kh«ng kÝch thÝch viÖc tËn dông thêi gian lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. Møc l­¬ng giê tÝnh dùa trªn c¬ së møc l­¬ng ngµy, nã th­êng ®­îc ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho lao ®éng trùc tiÕp trong thêi gian lµm viÖc kh«ng h­ëng theo s¶n phÈm. ¦u ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ ®· tËn dông ®­îc thêi gian lao ®éng cña c«ng nh©n nh­ng nh­îc ®iÓm lµ vÉn ch­a g¾n tiÒn l­¬ng víi kÕt qu¶ lao ®éng víi tõng ng­êi, theo dâi phøc t¹p... Thùc tÕ cho thÊy ®¬n vÞ thêi gian ®Ó tr¶ l­¬ng cµng ng¾n th× viÖc tr¶ l­¬ng cµng gÇn víi møc ®é hao phÝ lao ®éng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng. *TiÒn l­¬ng TiÒn l­¬ng cÊp bËc Sè ngµy lµm viÖc = ( th¸ng chøc vô 1 ngµy thùc tÕ trong th¸ng  TiÒn l­¬ng th¸ng ( 12 th¸ng *TiÒn l­¬ng tuÇn = Sè tuÇn lµm viÖc theo chÕ ®é (52) TiÒn l­¬ng th¸ng *TiÒn l­¬ng ngµy = Sè ngµy lµm viÖc theo chÕ ®é (26) TiÒn l­¬ng ngµy *TiÒn l­¬ng giê = Sè giê lµm viÖc theo chÕ ®é H×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy cã nh­îc ®iÓm lµ kh«ng ph¸t huy ®Çy ®ñ nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng v× nã kh«ng xÐt ®Õn th¸i ®é lao ®éng, ®Õn c¸ch sö dông thêi gian lao ®éng, sö dông nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ, ch­a chó ý ®Õn kÕt qu¶ vµ chÊt l­îng c«ng t¸c thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng. 1.2.2.2. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm Theo h×nh thøc nµy, c¬ së ®Ó tÝnh tr¶ l­¬ng lµ sè l­îng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh. §©y lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng phï hîp víi nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, g¾n bã chÆt chÏ thï lao lao ®éng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kü thuËt, chuyªn m«n, nghiÖp vô, ph¸t huy n¨ng lùc, khuyÕn khÝch tµi n¨ng, sö dông vµ ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng cña m¸y mãc trang thiÕt bÞ ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cßn cã nh÷ng h¹n chÕ cã thÓ kh¾c phôc ®­îc nh­ n¨ng suÊt cao nh­ng chÊt l­îng kÐm do lµm Èu, vi ph¹m quy tr×nh, sö dông qu¸ n¨ng lùc cña m¸y mãc... ®ã lµ do qu¸ coi träng sè l­íng s¶n phÈm hoµn thµnh vµ mét phÇn còng do c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt x©y dùng qu¸ láng lÎo, kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Bëi vËy, trong viÖc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm, vÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i x©y dùng c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm, tõng c«ng viÖc mét c¸ch hîp lý . Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn vµ t×nh h×nh cô thÓ ë tõng doanh nghiÖp, h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm ®­îc vËn dông theo c¸c ph­¬ng ph¸p cô thÓ: - Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp kh«ng h¹n chÕ - Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp - Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã th­ëng - ph¹t - Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn 1.2.2.3. H×nh thøc tr¶ l­¬ng khãan Theo h×nh thøc nµy, c«ng nh©n ®­îc giao viÖc vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc ®ã cho tíi khi hoµn thµnh. Cã 2 ph­¬ng ph¸p kho¸n: kho¸n c«ng viÖc vµ kho¸n quü l­¬ng. *Kho¸n c«ng viÖc: Theo h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp quy ®Þnh møc tiÒn l­¬ng cho mçi c«ng viÖc hoÆc khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh. Ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo møc l­¬ng nµy cã thÓ tÝnh ®­îc tiÒn l­¬ng cña m×nh th«ng qua khèi l­îng c«ng viÖc m×nh ®· hoµn thµnh. Møc l­¬ng quy ®Þnh Khèi l­îng c«ng viÖc TiÒn l­¬ng kho¸n c«ng viÖc = ( cho tõng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh C¸ch tr¶ l­¬ng nµy ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc lao ®éng ®¬n gi¶n, cã tÝnh chÊt ®ét xuÊt nh­ bèc dì hµng, söa ch÷a nhµ cöa... * Kho¸n quü l­¬ng: Theo h×nh thøc nµy, ng­êi lao ®éng biÕt tr­íc sè tiÒn l­¬ng mµ hä sÏ nhËn sau khi hoµn thµnh c«ng viÖc vµ thêi gian hoµn thµnh c«ng viÖc ®­îc giao. C¨n cø vµo khèi l­îng tõng c«ng viÖc hoÆc khèi l­îng s¶n phÈm vµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh mµ doanh nghiÖp tiÕn hµnh kho¸n quü l­¬ng. Tr¶ l­¬ng theo c¸ch kho¸n quü l­¬ng ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thÓ ®Þnh møc cho tõng bé phËn c«ng viÖc hoÆc nh÷ng c«ng viÖc mµ xÐt ra giao kho¸n tõng c«ng viÖc chi tiÕt th× kh«ng cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ, th­êng lµ nh÷ng c«ng viÖc cÇn hoµn thµnh ®óng thêi h¹n. Tr¶ l­¬ng theo c¸ch nµy t¹o cho ng­êi lao ®éng cã sù chñ ®éng trong viÖc s¾p xÕp tiÕn hµnh c«ng viÖc cña m×nh tõ ®ã tranh thñ thêi gian hoµn thµnh c«ng viÖc ®­îc giao. Cßn ®èi víi ng­êi giao kho¸n th× yªn t©m vÒ thêi gian hoµn thµnh. Nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p tr¶ l­¬ng nµy lµ dÔ g©y ra hiÖn t­îng lµm bõa, lµm Èu, kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng do muèn ®¶m b¶o thêi gian hoµn thµnh. V× vËy, muèn ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy th× c«ng t¸c kiÓm nghiÖm chÊt l­îng s¶n phÈm tr­íc khi giao nhËn ph¶i ®­îc coi träng, thùc hiÖn chÆt chÏ. Nh×n chung, ë c¸c doanh nghiÖp do tån t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Æt lîi nhuËn lªn môc tiªu hµng ®Çu nªn viÖc tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ l­¬ng lµ mét nhiÖm vô quan träng, trong ®ã c¸ch thøc tr¶ l­¬ng ®­îc lùa chän sau khi nghiªn cøu thùc tÕ c¸c lo¹i c«ng viÖc trong doanh nghiÖp lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n, cã hiÖu qu¶ cao ®Ó tiÕt kiÖm kho¶n chi phÝ nµy. Th«ng th­êng ë mét doanh nghiÖp th× c¸c phÇn viÖc ph¸t sinh ®a d¹ng víi quy m« lín nhá kh¸c nhau. V× vËy, c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng ®­îc c¸c doanh nghiÖp ¸p dông linh ho¹t, phï hîp trong mçi tr­êng hîp, hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó cã ®­îc tÝnh kinh tÕ cao nhÊt. 1.2.3. Vai trß cña tiÒn l­¬ng §èi víi c¸c chñ doanh nghiÖp, tiÒn l­¬ng lµ mét yÕu tè cña chi phÝ s¶n xuÊt. Cßn ®èi víi ng­êi cung øng søc lao ®éng, tiÒn l­¬ng lµ nguån thu nhËp chñ yÕu. Môc ®Ých cña nhµ s¶n xuÊt lµ lîi nhuËn, cßn môc ®Ých lîi Ých cña ng­êi cung øng søc lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng. Víi ý nghÜa nµy, tiÒn l­¬ng kh«ng chØ mang b¶n chÊt lµ chi phÝ, mµ nã ®· trë thµnh ph­¬ng tiÖn t¹o ra gi¸ trÞ míi, hay ®óng h¬n, lµ nguån cung øng sù s¸ng t¹o, søc s¶n xuÊt, n¨ng lùc cña lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n sinh ra c¸c gi¸ trÞ gia t¨ng. §èi víi ng­êi lao ®éng, tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc tho¶ ®¸ng, sÏ lµ ®éng lùc kÝch thÝch n¨ng lùc s¸ng t¹o ®Ó lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. MÆt kh¸c, khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng th× lîi nhuËn doanh nghiÖp sÏ t¨ng, do ®ã nguån phóc lîi cña doanh nghiÖp mµ ng­êi lao ®éng ®­îc nhËn l¹i còng sÏ t¨ng lªn, nã lµ phÇn bæ sung thªm cho tiÒn l­¬ng, lµm t¨ng thu nhËp vµ t¨ng lîi Ých cho ng­êi cung øng lao ®éng. H¬n n÷a, khi lîi Ých cña ng­êi lao ®éng ®­îc ®¶m b¶o b»ng c¸c møc l­¬ng tho¶ ®¸ng, nã sÏ t¹o ra sù g¾n kÕt céng ®ång nh÷ng ng­êi lao ®éng víi môc tiªu vµ lîi Ých cña doanh nghiÖp, xo¸ bá sù ng¨n c¸ch gi÷a ng­êi chñ doanh nghiÖp víi ng­êi cung øng søc lao ®éng, lµm cho ng­êi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm h¬n, tù gi¸c h¬n víi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp... c¸c nhµ kinh tÕ gäi ®ã lµ “c¸c ph¶n øng d©y truyÒn tÝch cùc” cña tiÒn l­¬ng. Ng­îc l¹i, nÕu doanh nghiÖp tr¶ l­¬ng kh«ng hîp lý hoÆc v× môc tiªu lîi nhuËn thuÇn tuý, kh«ng chó ý ®óng møc ®Õn lîi Ých cña ng­êi lao ®éng th× nguån nh©n c«ng cã thÓ bÞ kiÖt quÖ vÒ thÓ lùc, gi¶m sót vÒ chÊt l­îng, lµm h¹n chÕ c¸c ®éng c¬ cung øng søc lao ®éng. BiÓu hiÖn râ nhÊt lµ t×nh tr¹ng c¾t xÐn thêi gian lµm viÖc, l·ng phÝ nguyªn, nhiªn vËt liÖu vµ thiÕt bÞ; lµm dèi, lµm Èu; mÉu thuÉn gi÷a ng­êi lµm c«ng vµ chñ doanh nghiÖp cã thÓ dÉn ®Õn l·n c«ng, b·i c«ng, ®i×nh c«ng... Mét biÓu hiÖn n÷a lµ sù di chuyÓn lao ®éng, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ tay nghÒ cao, sang nh÷ng khu vùc vµ doanh nghiÖp cã møc l­¬ng hÊp dÉn h¬n. HËu qu¶ g©y ra, võa lµm mÊt ®i nguån nh©n lùc quan träng, võa lµm thiÕu hôt lao ®éng côc bé, ®×nh ®èn hoÆc ph¸ vì tiÕn tr×nh b×nh th­êng trong s¶n xuÊt - kinh doanh cña doanh nghiÖp. 1.3. Lý luËn chung vÒ b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn 1.3.1. B¶o hiÓm x· héi Trong thùc tÕ, kh«ng ph¶i lóc nµo con ng­êi còng chØ gÆp thuËn lîi, cã ®Çy ®ñ thu nhËp vµ mäi ®iÒu kiÖn ®Ó sinh sèng b×nh th­êng. Tr¸i l¹i, cã rÊt nhiÒu tr­êng hîp khã kh¨n, bÊt lîi, Ýt nhiÒu ngÉu nhiªn ph¸t sinh lµm cho ng­êi ta bÞ gi¶m mÊt thu nhËp hoÆc c¸c ®iÒu kiÖn sinh sèng kh¸c nh­ èm ®au, tai n¹n, tuæi giµ mÊt søc lao ®éng... nh­ng nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt cña cuéc sèng kh«ng nh÷ng mÊt ®i hay gi¶m ®i mµ thËm chÝ cßn t¨ng lªn, xuÊt hiÖn thªm nh÷ng nhu cÇu míi (khi èm ®au cÇn ch÷a bÖnh...). V× vËy, con ng­êi vµ x· héi loµi ng­êi muèn tån t¹i, v­ît qua ®­îc nh÷ng lóc khã kh¨n Êy th× ph¶i t×m ra vµ thùc tÕ ®· t×m ra nhiÒu c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c nhau. Trong x· héi c«ng x· nguyªn thuû, khã kh¨n bÊt lîi cña mçi ng­êi ®­îc c¶ céng ®ång san sÎ g¸nh chÞu. Cßn ë x· héi phong kiÕn quan l¹i, nh÷ng lóc gÆp khã kh¨n th× cËy nhê ë Vua, d©n c­ gÆp khã kh¨n th× tr«ng cËy vµo sù ®ïm bäc, h¶o t©m cña hä hµng lµng x·. Nh­ vËy lµ tÊt c¶ ®Òu ë thÕ bÞ ®éng, thô ®éng tr«ng chê vµo sù h¶o t©m cña phÝa gióp ®ì mµ hoµn toµn kh«ng ®­îc ch¾c ch¾n. TiÕn bé h¬n, khi nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn xuÊt hiÖn mèi quan hÖ chñ - thî. Khi hai bªn cam kÕt vÒ lao ®éng, ®iÒu kiÖn vÒ sù ®¶m b¶o mét phÇn thu nhËp ®Ó trang tr¶i nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu khi èm ®au, tai n¹n... cho ng­êi lao ®éng ®· ®­îc ng­êi lao ®éng quan t©m ®Õn. Tuy nhiªn, míi ®Çu do viÖc ®¶m b¶o nµy chØ liªn quan gi÷a hai bªn chñ- thî mµ chñ th× râ rµng kh«n