Kế toán tập hợp chi phí và tính giá thành công ty cổ phần việt Tiên Sơn

LỜI NÓI ĐẦU Đất nước ta đang trên đà phát triển và hội nhập với nền kinh tế thế giới. Các thành phần kinh tế đều được tạo mọi điều kiện phát triển và bình đẳng trước phát luật. Trước điều kiện thuận lợi đó, nhiều các loại hình công ty được thành lập như: công ty liên doanh, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty 100% vốn nước ngoài…với nhiều ngành nghề khác nhau rất đa dạng và phong phú. Do vậy, đòi hỏi chúng ta phải có một đội ngũ kế toán viên lớn mạnh cả về chất và lượng để đáp ứng kịp thời cho sự phát triển kinh tế nói trên. Là một häc sinh sau thời gian học tập và nghiên cứu lý thuyết tại trường thì việc đi xuống các công ty, xí nghiệp để tìm hiểu và làm thực tế là một yêu cầu cần thiết giúp cho häc sinh được cọ sát thực tế. Trước sự tạo điều kiện của nhà trường, của công ty Cổ phần Việt Tiên Sơn và sự giúp đỡ hướng dẫn của thÇy NguyÔn H¶i Hµ, em đã hoàn thành bài báo cáo thực tập tổng hợp của mình. Nội dung bài báo cáo tổng hợp bao gồm các phần sau: Néi dung cña chuyªn ®Ò gåm 3 phÇn chÝnh : Ch­¬ng I : lý luËn chung vÒ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c«ng ty cæ phÇn viÖt tiªn s¬n. Chương II. Thực tế kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty cổ phần Việt Tiên Sơn Chương III. Một số ý kiến đóng góp nhằm hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty cổ phần Việt Tiên Sơn Ch­¬ng I lý luËn chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt 1 . Vai trß cña c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¸c chØ tiªu quan träng trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp vµ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi doanh thu, kÕt qu¶ ( l·i , lç) ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch khoa häc hîp lÝ vµ ®óng ®¾n cã ý nghÜa rÊt lín trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. ViÖc tæ chøc kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lý cña chi phÝ ph¸t sinh ë doanh nghiÖp ë tõng bé phËn, tõng ®èi t­îng, gãp phÇn t¨ng c­êng qu¶n lý tµi s¶n, vËt t­ lao ®éng, tiÒn vèn mét c¸ch tiÕt kiÖm cã hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn phÊn ®Êu tiÕt kiÖm chi phÝ h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng t¹o cho doanh nghiÖp mét ­u thÕ trong c¹nh tranh, doanh nghiÖp cã thÓ gi¶m bít gi¸ ®Ó ®Èy nhanh tiªu thô s¶n phÈm , thu håi vèn nhanh lµm t¨ng lîi nhuËn. 2. Yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong kinh doanh ai còng muèn chi phÝ m×nh bá ra lµ Ýt nhÊt nh­ng kh¶ n¨ng thu lîi lµ lín nhÊt. Thùc tÕ cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó t¨ng thu nhËp, mét trong c¸c biÖn ph¸p cã thÓ mang l¹i kÕt qu¶ cao lµ tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó qu¶n lý chi phÝ cã hiÖu qu¶ tr­íc tiªn ph¶i nhËn ®Þnh vµ hiÓu c¸c ph©n lo¹i tæng chi phÝ nh»m kiÓm so¸t tæng chi phÝ vµ c¸c chi phÝ riªng biÖt. X©y dùng ®Þnh møc chi phÝ vµ qu¶n lý chi phÝ theo ®Þnh møc ®Ó cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c kho¶n chi tiªu lµ tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh. Ph¶i qu¶n lý chi phÝ theo tæng lo¹i chi phÝ vµ tæng lo¹i ph¸t sinh chi phÝ, cã nh­ vËy míi ®¶m viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ ë tõng bé phËn chi phÝ. 3. NhiÖm vô cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi mµ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cÇn ®­îc quan t©m ®¸ng kÓ th× kÕ to¸n cµng cã ý nghÜa thiÕt thùc ®èi víi c«ng t¸c chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó thùc hiÖn tèt kh©u nµy cÇn thùc hiªn c¸c nhiªm vô sau: Tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n mét c¸ch khoa häc , hîp lý X¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lùa chän ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo c¸c ph­¬ng ¸n phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña doanh nghiÖp. - Tæ chøc vËn dông hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n phï hîp - Tæ chøc tËp hîp chi phÝ vµ ph©n bæ tæng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®· x¸c ®Þnh Tæ chøc kiÓm kª ®¸nh gi¸ khèi l­îng s¶n phÈm dë dang chÝnh x¸c khoa häc, hîp lý. -Tæ chøc lËp b¸o c¸o chi phÝ cung cÊp sè liÖu kÞp thêi vÒ chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cho ban qu¶n lý. §ång thêi th­êng xuyªn ph©n tÝch kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ h¹ gi¸ thµnh ®Ó kÞp thêi cã biÖn ph¸p qu¶n lý chi phÝ . II. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. 1.1.1. B¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt : Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã thÓ ®­îc hiÓu lµ : “Toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vµ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®­îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn vµ tÝnh cho mét thêi k× nhÊt ®Þnh “. §é lín cña chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ®¹i l­îng x¸c ®Þnh vµ phô thuéc vµo hai yÕu tè chñ yÕu: Khèi l­îng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®· tiªu hao trong kú vµ gi¸ c¶ cña mét ®¬n vÞ yÕu tè s¶n xuÊt ®· hao phÝ trong kú. Nghiªn cøu b¶n chÊt chi phÝ gióp doanh nghiÖp ph©n biÖt ®­îc chi phÝ víi chi tiªu: chi tiªu cña doanh nghiÖp lµ sù chØ ra, sù gi¶m ®i thuÇn tuý cña tµi s¶n, kh«ng kÓ tµi s¶n ®ã dïng vµo viÖc g× vµ dïng nh­ thÕ nµo. Chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm chi tiªu trong qu¸ tr×nh mua hµng, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh lµm cho c¸c kho¶n tiªu dïng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng lªn. Cßn chi phÝ trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm toµn bé phÇn tµi s¶n tiªu dïng hÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Ngoµi ra chi phÝ cßn bao gåm c¶ phÇn chi tiªu dïng cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh nhËp hoÆc ph©n bæ vµo chi phÝ trong kú. Nh­ vËy gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, ®ång thêi cã sù kh¸c nhau vÒ l­îng vµ vÒ thêi ®iÓm ph¸t sinh. Chi phÝ phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, v× vËy nã ®­îc tµi trî tõ vèn kinh doanh; cßn chi tiªu kh«ng g¾n liÒn víi môc ®Ých kinh doanh, v× vËy nã cã thÓ ®­îc tµi trî tõ nh÷ng nguån kh¸c nhau, cã thÓ lÊy tõ quü phóc lîi, tõ trî cÊp cña nhµ n­íc… vµ kh«ng ®­îc bï ®¾p tõ thu nhËp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 1.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. §Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ra tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo tæng tiªu thøc kh¸c nhau. *Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xu¸t theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ. C¨n cø vµo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó s¾p xÕp c¸c chi phÝ s¶n xuÊt cã cïng néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ vµo trong cïng mét yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt, kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã cã môc ®Ých, c«ng dông nh­ thÕ nµo trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Bao gåm: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu: Lµ toµn bé chi phÝ vµ c¸c lo¹i nguyªn liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, phô tïng thay thÕ vµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu kh¸c mµ doanh nghiÖp sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú. - Chi phÝ nh©n c«ng: Bao gåm tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho ng­êi lao ®éng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng (nh­ BHXH , BHYT , KPC§)… - Chi phÝ khÊu hao TSC§: Lµ toµn bé sè tiÒn trÝch KHTSC§ sö dông cho s¶n xuÊt cña DN trong kú. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi : lµ toµn bé sè tiÒn ®· tr¶ cho ng­êi cung cÊp dÞch vô mua ngoµi phôc vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh­ : TiÒn ®iÖn, n­íc , ®iÖn thäai… - Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: Bao gåm toµn bé chi phÝ dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú ngoµi bèn yÕu tè trªn. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng trong qu¶n trÞ h¹ch to¸n, nã gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ biÕt ®­îc kÕt cÊu tØ träng trong yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lµ c¬ së ®Ó lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t­, kÕ ho¹ch quü tiÒn l­¬ng, quy ho¹ch vèn. Ngoµi ra, nã cßn lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc, cÇn thiÕt ®Ó kÕ to¸n lËp b¸o c¸o CPSXKD theo yÕu tè trong thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh. * Ph©n lo¹i chi phÝ theo môc , c«ng dông kinh tÕ cña chi phÝ: C¨n cø vµo môc ®Ých cña tõng ho¹t ®éng, c«ng dông kinh tÕ cña tõng lo¹i chi phÝ th× toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i chi phÝ sau : - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Gåm toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu,…®­îc sö dông trùc tiÕp vµo viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp :Bao gåm toµn bé cho phÝ tiÒn c«ng, tiÒn l­¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n cÊp theo l­¬ng (nh­ BHXH , BHYT , KPC§) cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt liªn quan ®Õn viÖc phôc vô vµ qu¶n lý s¶n xuÊt trong ph¹m vi ph©n x­ëng, ®éi s¶n xuÊt. Chi phi s¶n xuÊt chung bao gåm c¸c yÕu tè chi phÝ sau: + Chi phÝ nh©n viªn ph©n x­ëng: Lµ chi phÝ tiÒn l­¬ng c¸c kho¶n ph¶i tr¶, c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng cña nh©n viªn ph©n x­ëng , ®éi s¶n xuÊt + Chi phÝ vËt liÖu: Bao gåm c¸c chi phÝ vËt liÖu dïng chung cho ph©n x­ëng s¶n xuÊt. + Chi phÝ dông cô: Lµ chi phÝ vÒ c«ng cô dông cô vÒ ph©n x­ëng phôc vô s¶n xuÊt vµ qu¶n lý s¶n xuÊt Ph©n lo¹i chi phÝ theo môc ®Ých vµ c«ng cô kinh tÕ cña kinh tÕ cña chi phÝ cã t¸c dông phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý CPSX theo ®Þnh møc, cung cÊp sè liÖu cho kÕ to¸n tËp hîp CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo kho¶n môc ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm, lµm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp ®Þnh møc CPSX ,lËp kÕ ho¹ch cho kú. * Ph©n lo¹i theo mèi quan hÖ víi khèi l­îng s¶n phÈm c«ng viÖc, lao vô s¶n xuÊt trong kú. + Chi phÝ biÕn ®æi: lµ chi phÝ cã thÓ thay ®æi vÒ tæng sè t­¬ng quan tØ lÖ thuËn víi sù tbay ®æi khèi l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú. Thuéc lo¹i nµy cã chi phÝ nguyªn vËt liÖu trôc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. + Chi phÝ cè ®Þnh: Lµ chi phÝ kh«ng thay ®æi tæng sè khi cã sù thay ®æi khèi l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt nh­ chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n, chi phÝ ®iÖn th¾p s¸ng. * Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xu¸t theo ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ vµ mèi quan hÖ víi ®èi t­îng chÞu chi phÝ. + Chi phÝ trùc tiÕp: Chi phÝ trùc tiÕp lµ kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc s¶n xuÊt ra mét lo¹i s¶n phÈm, hoÆc trùc tiÕp thùc hiÖn mét lao vô, dÞch vô nhÊt ®Þnh, nh÷ng chi phÝ nµy kÕ to¸n c¨n cø vµo sè liÖu chøng tõ gèc ®Ó ghi trùc tiÕp cho tõng ®èi t­îng chÞu chi phÝ. + Chi phÝ gi¸n tiÕp: Chi phÝ gi¸n tiÕp lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn nhiÒu lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt nhiÒu c«ng viÖc thùc hiÖn nh÷ng chi phÝ nµy kÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh ph©n bæ cho c¸c ®èi t­îng cã liªn quan theo tiªu chuÈn thÝch hîp. * Ph©n lo¹i chi phÝ theo néi dung cÊu thµnh chi phÝ. + Chi phÝ ®¬n gi¶n nhÊt: Chi phÝ ®¬n gi¶n nhÊt lµ chi phÝ cho mét yÕu tè duy nhÊt cÊu thµnh nh­: nguyªn liÖu. VËt liÖu chÝnh dïng trong s¶n xuÊt, tiÒn l­¬ng c«ng nh©n s¶n xuÊt. + Chi phÝ tæng hîp: Chi phÝ tæng hîp lµ nh÷ng chi phÝ do nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau tËp hîp l¹i theo cïng mét c«ng dông nh­ chi phÝ s¶n xuÊt chung. 1.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2.1 B¶n chÊt cña gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm :” Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt vµ lao d«ng vËt ho¸ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c tÝnh trªn m«t khèi l­îng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh nhÊt ®Þnh. “ Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu mang tÝnh giíi h¹n vµ x¸c ®Þnh, võa mang tÝnh chÊt kh¸ch quan võa mang tÝnh chÊt chñ quan. §ång thêi, nã cßn lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, còng nh­ tÝnh ®óng ®¾n cña nh÷ng gi¶i ph¸p, qu¶n lý nhµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn nh»m môc ®Ých n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n xuÊt, h¹ thÊp chi phÝ, t¨ng cao lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. V× vËy, qu¶n lý nh­ thÕ nµo lµ vÊn ®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt quan t©m. 1.2.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm Cïng víi viÖc ph©n lo¹i chi phÝ gióp cho viÖc nghiªn cøu vµ qu¶n lý tèt th× trong kÕ to¸n tiÕn hµnh ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm còng hÕt søc quan träng . * Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm theo c¬ së sè liÖu vµ thêi gian tÝnh gi¸ thµnh: - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch, s¶n l­îng kÕ ho¹ch, ®­îc tiÕn hµnh tr­íc khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. §ång thêi, nã lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp, lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc tÝnh trªn c¬ së ®Þnh møc c¸c chi phÝ hiÖn hµnh vµ chi phÝ tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm , viÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®­îc thùc hiÖn tr­íc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp trong viÖc tæ chøc vµ c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ, tæ chøc, kÜ thuËt ®Ó thùc hiÖn s¶n xuÊt s¶n phÈm , lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. ViÖc ph©n lo¹i nµy, cho phÐp ®¸nh gi¸ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp trong mèi quan hÖ víi doanh nghiÖp kh¸c, cho phÐp ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ c¬ së vËt chÊt, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý cña b¶n th©n doanh nghiÖp. * Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n chi phÝ. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt: Bao gåm c¸c chi phÝ s¶n xuÊt : CPNVLTT, CPNCTT vµ CPSXC tÝnh cho s¶n phÈm, c«ng viÖc ho¹c lao vô ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt lµ c¨n cø ®Ó h¹ch to¸n thµnh phÈm nhËp kho, gi¸ vèn hµng ban, møc l·i gép trong kú cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh toµn bé: Bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt céng thªm CPBH vµ CPQLDN tÝnh cho khèi l­îng s¶n phÈm ®ã. Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm chØ ®­îc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh khi s¶n phÈm c«ng viÖc hoÆc lao vô ®­îc tiªu thô, lµ c¨n cø ®Ó tÝnh thu nhËp tr­íc thuÕ cña doanh nghiÖp. 1.3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp. Gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ chÆt chÏ biÖn chøng víi nhau trong qóa tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Trong ®ã, CPSX lµ c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ng­îc l¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ th­ãc ®o møc CPSX thùc tÕ ®Ó s¶n xuÊt ra tõng lo¹i s¶n phÈm tõ ®ã kiÓm so¸t gi¸m s¸t c¸c chi phÝ thùc tÕ bá ra. Chóng lµ biÓu hiÖn hai mÆt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Òu cïng biÓu hiÖn b»ng tiÒn nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vµ c¸c chi phÝ kh¸c doanh nghiÖp chi ra cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm. Nh­ng l¹i cã sù kh¸c nhau ë c¸c ph­¬ng diÖn sau : - Chi phÝ s¶n xuÊt g¾n víi mét thêi k× nhÊt ®Þnh, kh«ng ph©n biÖt cho lo¹i s¶n phÈm nµo, ®· hoµn thµnh hay ch­a, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ x¸c ®Þnh mét l­îng chi phÝ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh, tÝnh cho mét ®¹i l­îng kÕt qu¶ hoµn thµnh nhÊt ®Þnh. - XÐt cho mét k× nhÊt ®Þnh ®é lín cña tÇm chi phÝ s¶n xuÊt vµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm còng kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau vÒ mÆt l­îng vµ mèi quan hÖ cña hai chØ tiªu nay ®­îc thÓ hiÖn ë c«ng thøc sau: Gi¸ thµnh = Chi phÝ s¶n xuÊt + chi phÝ s¶n xuÊt - chi phÝ s¶n xuÊt S¶n phÈm dë dang ®Çu kú ph¸t sinh trong kú dë dang cuèi kú Trong c«ng thøc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nªu trªn, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc hiÓu lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, cho phÝ bao gåm c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm; kh«ng bao gåm chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm vµ c¸c kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng qu¶n lý chung toµn doanh nghiÖp, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp sÏ ®­îc tÝnh vµ thu nhËp cña sè s¶n phÈm , lao vô dÞch vô ®· ®­îc tiªu thô trong kú ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. III. §èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. 1. §èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t sinh ë nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau liªn quan ®Ðn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm , lao vô kh¸c nhau. C¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cÇn biÕt ®­îc c¸c chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë ®©u, dïng vµo viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo. ChÝnh v× vËy, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t sinh trong k× ph¶i ®­îc kÕ to¸n tËp hîp theo mét ph¹m vi, giíi h¹n nhÊt ®Þnh. §ã chÝnh lµ ®èi t­îng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. §èi tuîng kÕ to¸n tËp hîp CPSX lµ ph¹m vi vµ giíi h¹n mµ CPSX ph¸t sinh cÇn ®­îc tËp hîp nh»m ®¸p øng yªu cÇu kiÓm tra, gi¸m s¸t CPSX vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh. Ph¹m vi, giíi h¹n ®Ó tËp hîp CPSX trong DN cã thÓ lµ: - N¬i ph¸t sinh chi phÝ : ph©n x­ëng, tæ ®éi, bé phËn chøc n¨ng - §èi t­îng chÞu chi phÝ : S¶n phÈm c«ng viÖc hoÆc lao vô do DN ®ang s¶n xuÊt, c«ng tr×nh, h¹ môc c«ng tr×nh, ®¬n ®Æt hµng C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt : §Æc ®iÓm c¬ cÊu s¶n xuÊt tæ chøc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt , chÕ t¹o s¶n phÈm §Æc ®iÓm vµ c«ng dông cña chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xó©t §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm , yªu cÇu kiÓm tra , kiÓm xo¸t vÒ chi phÝ C¨n cø vµo yªu cÇu t×nh gi¸ thµnh theo ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh . 2. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¸c lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô doanh nghiÖp ®· s¶n xuÊt hoµn thµnh ®ßi hái ph¶i tÝnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ . C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh : + Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. + §Æc ®iÓmtæ chøc vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt + §Æc ®iÓm sö dông s¶n phÈm, nöa thµnh phÈm + C¸c yªu cÇu qu¶n lý, yªu cÇu cung cÊp th«ng tin + Kh¶ n¨ng tr×nh ®é qu¶n lý, h¹ch to¸n. * NÕu quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt liªn tôc th× ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm hoµn thµnh ë giai ®o¹n cuèi cïng. * NÕu thµnh phÇn cã b¸n ra ngoµi hoÆc nöa thµnh phÇn cã b¸n ra ngoµi th× ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ thµnh phÇn hoÆc c¶ nöa thµnh phÇn ë nöa giai ®o¹n. NÕu quy tr×nh c«ng nghÖ lµ s¶n xuÊt song song th× ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh chÝnh lµ thµnh phÇn c¸c bé phËn chi tiÕt ®­îc s¶n xuÊt ®­îc chÕ t¹o. NÕu quy tr×nh s¶n xuÊt hçn hîp th× ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ thµnh phÈm vµ cã thÓ lµ c¶ nöa thµnh phÈm ë giai ®o¹n ®ang chÕ biÕn. 3. Mèi quan hÖ gi÷a ®èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. Ta thÊy: §èi t­îng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh gièng nhau ë b¶n chÊt, ®Òu lµ nh÷ng ph¹m vi giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ®ã, vµ cïng phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, ph©n tÝch vµ kiÓm tra chi phÝ, gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi÷a chóng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ xuÊt ph¸t tõ mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, thÓ hiÖn ë viÖc sö dông sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®­îc ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ chuyÓn dÞch c¸c yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. Tuy vËy, gi÷a hai kh¸i niÖm nµy vÉn cã sù kh¸c nhau nhÊt ®Þnh. - X¸c ®Þnh ®èi t­îng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ x¸c ®Þnh ph¹m vi giíi h¹n tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. Cßn x¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ x¸c ®Þnh ph¹m vi, giíi h¹n cña chi phÝ liªn quan ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh cña quy t×nh s¶n xuÊt. Cã thÓ hiÓu lµ ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ cã ph¹m vi réng h¬n ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh; V× ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ lµ n¬i ph¸t sinh chi phÝ hoÆc n¬i chÞu phÝ, cßn ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh chØ lµ n¬i chÞu chi phÝ. - Trong thùc tÕ, mét ®èi t­îng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ trïng víi mét ®èi t­îng gi¸ thµnh. Còng cã nh÷ng tr­êng hîp mét ®èi t­îng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt l¹i bao gåm nhiÒu ®èi t­îng kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh vµ ng­îc l¹i . IV. Néi dung ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt . 1. Ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt Ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®­îc sö dông trong kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ cho tong ®èi t­îng kÕ to¸n chi phÝ ®· x¸c ®Þnh * Ph­¬ng ph¸p tËp hîp trùc tiÕp Ph­¬ng ph¸p nµy ¸p dông trong tr­êng hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸p sinh liªn quan trùc tiÕp ®Õn tæng ®èi t­îng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt riªng biÖt. C¨n cø vµo chøng tõ ban ®Çu ®Ó h¹ch to¸n trùc tiÕp cho tõng ®èi tù¬ng chÞu chi phÝ . ¦u ®iÓm lµ: chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®­îc tÝnh trùc tiÕp cho tõng ®èi t­îng chÞu chi phÝ nªn ®¶m