Khóa luận Đánh giá hiệu quả kinh tế cây chè xanh trên địa bàn xã Thanh Thủy, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An

Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HUẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN **** KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ CÂY CHÈ XANH TRÊN ĐỊA BÀN XÃ THANH THỦY, HUYỆN THANH CHƯƠNG, TỈNH NGHỆ AN NGUYỄN VĂN SÁNG Khóa học: 2007 – 2011 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 2 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HUẾ KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN **** Đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ CÂY CHÈ XANH TRÊN ĐỊA BÀN XÃ THANH THỦY, HUYỆN THANH CHƯƠNG, TỈNH NGHỆ AN Giảng viên hướng dẫn : TS. Phan Văn Hòa Sinh viên thực hiện : Nguyễn Văn Sáng Lớp : R7 – KTNN Huế, tháng 05 năm 2011 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 3 Lôøi Caûm Ôn Khoaù luaän toát nghieäp laø keát quaû cuûa 4 naêm hoïc taäp taïi tröôøng, cuøng vôùi vieäc tìm hieåu keát hôïp vôùi nhöõng tích luyõ, ñuùc keát kinh nghieäm trong quaù trình thöïc taäp vaø söï noã löïc phaán ñaáu heát söùc cuûa baûn thaân. Ñeå thöïc hieän vaø hoaøn thaønh khoaù luaän toát nghieäp naøy, toâi ñaõ nhaän ñöôïc söï quan taâm, giuùp ñôõ taän tình veà nhieàu maët cuûa caùc caù nhaân vaø toå chöùc. Toâi ñaõ nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ quyù baùu cuûa quyù thaày, coâ giaùo vaø taäp theå caùn boä tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Hueá, ñaëc bieät laø thaày giaùo TS. Phan Vaên Hoøa. Toâi cuõng nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa taäp theå caùn boä UBND xaõ Thanh Thuûy, vaø ñaëc bieät laø baø con noâng daân treân ñìa baøn xaõ. Beân caïnh ñoù, toâi coøn nhaän ñöôïc söï ñoäng vieân quyù baùu töø boá meï, nhöõng ngöôøi thaân vaø baïn beø. Vaäy, hoâm nay: - Toâi xin ñöôïc baøy toû loøng bieát ôn ñeán quyù thaày coâ giaùo Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Hueá ñaõ trang bò cho toâi kieán thöùc ñeå thöïc hieän ñeà taøi. - Toâi xin baøy toû loøng bieát ôn ñeán thaày giaùo TS. Phan Vaên Hoøa, ngöôøi thaày ñaõ tröïc tieáp höôùng daãn vaø giuùp ñôõ toâi trong quaù trình thöïc taäp, nghieân cöùu vaø hoaøn thieän khoaù luaän naøy. - Toâi cuõng xin ñöôïc baøy toû loøng bieát ôn caùc hoä noâng daân treân ñòa baøn xaõ Thanh Thuûy ñaõ cung caáp nhöõng kieán thöùc, soá lieäu thöïc teá cuõng nhö taïo ñieàu kieän cho toâi trong suoát quaù trình thöïc taäp. - Cuoái cuøng toâi xin baøy toû loøng bieát ôn ñeán Boá Meï, nhöõng ngöôøi thaân vaø baïn beø ñaõ luoân beân caïnh ñoäng vieân toâi veà moïi maët. Moät laàn nöõa, xin chaân thaønh caûm ôn! Hueá, thaùng 5 naêm 2011 Sinh vieân: Nguyeãn Vaên Saùng Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 4 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 5 MỤC LỤC Phần I: ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................... 12 2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................................... 14 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................................ 14 4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 14 5. Hạn chế của khóa luận ................................................................................................. 15 Phần 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................. 16 Chương I: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.............................................. 16 1.1 Cơ sở khoa học về vấn đề nghiên cứu ......................................................................... 16 1.1.1 Cơ sở lí luận ..................................................................................................... 16 1.1.1.1 Các khái niệm......................................................................................... 16 1.1.1.2. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế................................................... 18 1.1.1.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu.................................................................. 20 1.1.1.4. Giá trị của cây chè xanh ......................................................................... 23 1.1.1.5. Đặc điểm sinh học của cây chè xanh....................................................... 25 1.1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 29 1.1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chè trên thế giới ....................................... 29 1.1.2.2. Tình hình sản xuất chè ở Việt Nam......................................................... 30 1.1.2.3. Tình hình sản xuất chè ở Thanh Thủy ..................................................... 34 1.2. Chủ trương chính sách của Đảng và Nhà Nước về phát triển chè ở Việt Nam và Nghệ An. ..................................................................................................................................... 35 1.2.1 Các chính sách chủ trương về đất đai. ................................................................ 35 CHƯƠNG II. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA CÂY CHÈ XANH TRÊN ĐỊA BÀN XÃ THANH THỦY ....................................................................................... 38 2.1 ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN XÃ . ................................................................................................................................... 38 2.1.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên. ............................................................................. 38 2.1.1.1 Vị trí địa lí của xã Thanh Thủy. ............................................................... 38 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 6 2.1.1.2 Địa hình, thổ nhượng .............................................................................. 38 2.1.1.3 Thời tiết khí hậu ..................................................................................... 39 2.1.1.4 Thủy văn nguồn nước ............................................................................. 40 2.1.2 Đặc điểm kinh tế xã hội ..................................................................................... 40 2.1.2.1 Tình hình sử dụng đất đai của xã trong giai đoạn 2008- 2010 ................... 40 2.1.2.2 Tình hình dân số và lao động của xã trong 3 năm 2008-2010 .................... 32 2.1.2.3 Tình hình cơ sở hạ tầng trang bị vật chất kỹ thuật phục vụ nông nghiệp .... 34 2.1.2.3.1 Cơ sở hạ tầng.............................................................................................. 34 2.1.2.3.2 Trang bị vật chất kỹ thuật........................................................................... 35 2.2 THỰC TRẠNG SẢN XUẤT CHÈ XANH CỦA XÃ THANH THỦY ..................... 35 2.2.1 Diện tích năng suất sản lượng chè ...................................................................... 35 2.2.2 Số hộ trồng chè trên địa bàn............................................................................... 36 2.2.3 Thị trường tiêu thụ chè xanh trên địa bàn ........................................................... 37 2.3 THỰC TRẠNG SẢN XUẤT CỦA CÁC NÔNG HỘ ĐIỀU TRA ............................ 37 2.3.1 Cơ cấu của nông hộ điều tra............................................................................... 37 2.3.2 Tình hình chung của các hộ điều tra ................................................................... 38 2.3.2.1 Tình hình nhân khẩu và sử dụng lao động của các hộ ............................... 38 2.3.2.2 Tình hình sử đụng đất của các hộ ............................................................ 39 2.3.2.3 Tình hình trang bị tư liệu sản xuất ........................................................... 40 2.3.2.4 Thời gian trồng chè................................................................................. 41 2.3.3 Tình hình đầu tư cho sản xuất chè xanh của các nông hộ điều tra. ....................... 43 2.3.3.1 Chi phí trồng mới và đầu tư cho thời kỳ kiến thiết cơ bản ......................... 43 2.3.3.2 Chi phí sản xuất chè kinh doanh của các nông hộ. .................................... 45 2.3.4 Kết quả và hiệu quả kinh tế của cây chè xanh trên địa bàn nghiên cứu ................. 47 2.3.4.1 Một số chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả kinh tế................................. 48 2.3.4.2 Hiệu quả đầu tư cho chu kỳ sản xuất....................................................... 50 2.4 TÌNH HÌNH TIÊU THỤ, CHẾ BIẾN CHÈ XANH ................................................... 53 2.4.1 Tình hình tiêu thụ chung.................................................................................... 53 Đại học Kin h tế u ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 7 2.4.2 Tình hình chế biến............................................................................................. 54 2.4.2 .1 Tình hình chế biến chung. ...................................................................... 54 2.4.2.2 Tình hình chế biến chè trên địa bàn nghiên cứu........................................ 55 2.5 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA CÂY CHÈ XANH TRÊN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU......................................................................... 55 2.5.1 Nhân tố ảnh hưởng đến kết quả hiệu quả của cây chè.......................................... 55 2.5.1.1 Ảnh hưởng của quy mô đất đai ................................................................ 55 2.5.1.2 Ảnh hưởng của chi phí phân bón đến hiệu quả cây chè ............................. 57 2.5.1.3 Ảnh hưởng của công lao động thời kỳ kinh doanh tới hiệu quả kinh tế. ..... 58 2.6 THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN CỦA VIỆC TRỒNG CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ... 60 2.6.1 Thuận lợi .......................................................................................................... 60 2.6.2 Khó khăn .......................................................................................................... 61 CHƯƠNG III. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA CÂY CHÈ TRÊN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU .................................... 62 3.1 Định hướng phát triển chè xanh trong những năm tới ................................................ 62 3.1.1 Định hướng phát triển chè ở tỉnh Nghệ An ......................................................... 62 3.2 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế cây chè trên địa bàn xã ................ 64 3.2.1 Giải pháp về lao động và đào tạo nguồn nhân lực ............................................... 64 3.2.2 Giải pháp về đất đai........................................................................................... 65 3.2.3 Giải pháp về giống ............................................................................................ 66 3.2.4 Giải pháp về vốn đầu tư ..................................................................................... 66 3.2.5 Giải pháp về thị trường...................................................................................... 66 PHẦN 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 68 3.1 KẾT LUẬN ................................................................................................................. 68 3.2. KIẾN NGHỊ................................................................................................................ 69 Đại học Kin h tế H ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 8 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DT: Diện tích BQ: Bình quân ĐTPT: Đầu tư phát triển ĐVT: Đơn vị tính LN: Lợi nhuận DADT: Dự án đầu tư CSHT: Cơ sở hạ tầng NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn TC: Tổng chi phí TR: Tổng doanh thu Trđ: Triệu đồng UBND: Ủy ban nhân dân XNCB: Xí nghiệp chế biến BVTV Bảo vệ thực vật Đại học Ki h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 9 DANH MỤC SƠ ĐỒ BẢNG BIỂU Bảng Tên Trang Bảng 1: Diện tích năng suất sản lượng chè thế giới 1990-2001........................................ 23 Bảng 2: tình hình xuất khẩu chè của Việt Nam năm 2010 ................................................ 26 Bảng 3: Tình hình biến động đất đai 3 năm 2008-2010 của xã Thanh Thủy.................... 34 Bảng 4: Tình hình biến động dân số lao động của xã Thanh Thủy qua 3 năm 2008 - 2010 ........................................................................................................................................... 36 Bảng 5: Diện tích, năng suất sản lượng chè xanh trong 3 năm 2008 – 2010 của xã Thanh Thủy................................................................................................................................... 39 Bảng 6: Cơ cấu các hộ điều tra. ......................................................................................... 40 Bảng 7: Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điêu tra.......................................... 40 Bảng 8: Tình hình sử dụng đất đai của các hộ điều tra ..................................................... 41 Bảng 9: Tình hình vốn và trang bị kỹ thuật của các hộ điều tra........................................ 42 Bảng 10: Thống kê thời gian trồng chè của các hộ điều tra .............................................. 43 Bảng 11: Chi phí đầu tư thời kỳ kiến thiết cơ bản............................................................. 44 Bảng 12: Chi phí sản xuất chè kinh doanh của nông hộ điều tra ..................................... 48 Bảng 13: Kết quả và hiệu quả sản xuất trồng chè của nông hộ điều tra ........................... 51 Bảng 14: Hiệu quả đầu tư sản xuất cho cả chu kỳ kỳ 30 năm........................................... 53 Bảng 15: Ảnh hưởng của quy mô diện tích đến kết quả và hiệu quả kinh tế.................... 56 Bảng 16: Ảnh hưởng của chi phí phân bón và thuốc BVTV đến kết quả và hiệu quả kinh tế ........................................................................................................................................ 58 Bảng 17: Ảnh hưởng của chi phí lao động thời kỳ kinh doanh tới kết quả và hiệu quả kinh tế ........................................................................................................................................ 58 Bảng 18: Phương án quy hoạch phát triển cây chè công nghiệp giai đoạn 2010 - 2015 và 2020 của tỉnh Nghệ An...................................................................................................... 61 Sơ đồ: chuỗi cung sản phẩm chè trên địa bàn xã Thanh Thủy. ........................................44 Đại học Kin tế H uế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 10 TÓM TẮT NGHIÊN CỨU  Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là phân tích, đánh giá hiệu quả của cây chè đem lại cho người dân trên địa bàn xã Thanh Thủy huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An. Mục đích cụ thể như sau: nghiên cứu những vấn đề lí luận và thực tiễn về tình hình sản xuất chế biến chè trên địa bàn nghiên cứu. - Đánh giá thực trạng sản xuất của các nông hộ trồng chè, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất chè của các nông hộ trên địa bàn xã và các cơ sở chế biến chè xanh. - Phân tích các số liệu thu thập được từ các cán bộ UBND xã và từ điều tra hộ. Đánh giá tình hình, nêu các khó khăn thuận lợi của việc sản xuất chè xanh. Tìm ra những yếu tố nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế của cây chè. - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh chè trên địa bàn xã.  Dữ liệu phục vụ nghiên cứu Điều tra 45 hộ dân trên địa bàn xã và phỏng vấn trực tiếp các hộ sản xuất chế biến, số liệu từ phòng kinh tế và phòng nông nghiệp của xã. Sử dụng các tài liệu tham khảo từ các giáo sư, tiến sỹ, báo cáo, tài liệu và các trang websize có nội dung liên quan tới khóa luận tốt nghiệp.  Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra phỏng vấn, thu thập số liệu. - Phương pháp phân tích thống kê - Phương pháp phân tổ so sánh - Phương pháp chuyên gia, tham khảo Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 11  kết quả nghiên cứu Trong những năm qua tình hình sản xuất chè có những bước thay đổi tích cực, diện tích và năng suất chè tăng lên hàng năm, đáp ứng cung cấp đủ nguồn đầu vào. Các sản phẩm từ chè xanh cũng ngày càng được nâng cấp, giá cả thị trường ổn đinh hơn. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì hoạt động trồng chè trên địa bàn vẫn còn gặp nhiều hạn chế: Các hộ trồng chè vẫn còn thiếu trang thiết bị phục vụ cho hoạt động sản xuất như: máy móc, thiết bị sản xuất. Việc cấp đất, giao đất cho người dân vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong việc xác định diện tích đất cho từng hộ gia đình. Các tổ chức, trung tâm hướng dẫn tập huấn kỷ thuật của trung tâm khuyến lâm còn nhiều hạn chế. Chất lượng giống và nguồn giống phần nào vẫn còn bị hạn chế. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 12 Phần 1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài "Ai ơi cà xứ Nghệ Càng mặn lại càng giòn Nước chè xanh xứ Nghệ Càng chát lại càng ngon" Nước Chè xanh là một thức uống khá phổ biến ở vùng quê Nghệ - Tĩnh, nó là hình ảnh thân thuộc và là nét văn hoá riêng của người Nghệ Tĩnh. Những hình ảnh mỗi sáng sớm, mỗi chiều tối hàng ngày bà con xóm giềng tụ tập bên nồi chè xanh, râm ran chuyện làng, chuyện xóm, chuyện xã hội, chuyện thế giới... râm ran bên bát chè xanh luôn in đậm trong tâm trí của mỗi người con xứ Nghệ. Nét văn hóa đặc thù đó trải qua năm tháng vẫn không phai màu trong mỗi người dân xứ nghệ, và ngày nay cây chè xanh không những đi vào lòng con người Nghệ- Tĩnh ở góc độ của thơ văn, của những tình cảm làng xóm, của buổi bình minh, buổi hoàng hôn mà cây chè xanh còn nuôi sống cả con người Nghệ- Tĩnh nữa. Chè cùng với cao su, cà phê, tiêu là những cây công nghiệp lâu năm đem lại giá trị kinh tế cao ở nước ta. Lịch sử cây chè ở nước ta có từ lâu đời nhưng chè được khai thác và phát triển mạnh trong khoảng 50 năm nay. Cây chè có đời sống lâu dài nhưng mau cho sản phẩm và có hiệu quả kinh tế cao. Từ lâu cây chè đã gắn bó với đời sống của người dân vùng cao ở nước ta. Bởi vậy chè phù hợp với đất vùng núi gò đồi. Nó có ý nghĩa trong việc làm giảm nghèo đói và có ý nghĩa trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao thu nhập, giải quyết việc làm cho người lao động, tạo môi trường sinh thái bền vững, góp phần thực hiện công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Đại ọc Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Văn Sáng Lớp R7_KTNN 13 Chè xanh, chè đen là những sản phẩm tiêu dùng thường xuyên, từ nông thôn tới thành thị, đây là sản phẩm tiêu dùng hàng ngày, gắn liền với đời sống tinh thần của người dân. Không chỉ vậy chè Việt Nam còn được xuất khẩu sang nước ngoài xâm nhập vào thị trường thế giới như châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản, các nước có truyền thống trà đạo từ ngàn năm. Vì vậy việc sản xuất phát triển cây chè có ảnh hưởng đến đời sống kinh tế - chính trị - văn hóa của tất cả mỗi người dân chúng ta. Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, với ba phần tư diện tích đất liền là đồi núi và cao nguyên nên rất thích hợp với nhiều cây công nghiệp lâu năm. Mặt khác việc phát triển cây công nghiệp lâu năm còn có ý nghĩa trong việc sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên quốc gia, tạo việc làm cho người lao động, giúp phát triển cân bằng giữa các vùng miền. Vì vậy phát triển cây chè ở nước ta rất phù hợp và là vấn đề được quan tâm. Nghệ An là tỉnh thuộc khu vực miền trung có nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển cây chè. Hiện nay, diện tích trồng chè đang ngày càng được mở rộng và hàng loạt dự án trồng chè đã và đang được thực hiện tại các huyện miền núi như: huyện Thanh Chương, huyện Anh Sơn, huyện Tân Kì từ các dự án có thể thấy cây chè mang lại hiêu quả kinh tế ca