Khóa luận Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất lạc của các hộ nông dân trên địa bàn xã Thanh Chi huyện Thanh Chương tỉnh Nghệ An

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LẠC CỦA CÁC HỘ NÔNG DÂN TRÊN ĐỊA BÀN XÃ THANH CHI HUYỆN THANH CHƯƠNG TỈNH NGHỆ AN Sinh viên thực hiện: Giáo viên hướng dẫn: Nguyễn Thị Tuyết PGS- TS. Bùi Dũng Thể Lớp: K45KTNN-PTNT Niên khóa: 2011-2015 Huế, tháng 5 năm 2015 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết i Lời cảm ơn Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này, ngoài sự nỗ lực của bản thân tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ tận tình về nhiều mặt từ nhiều phía. Với tình cảm chân thành cho phép tôi xin nói lời cảm ơn sâu sắc đến: Lãnh đạo nhà trường ĐHKT Huế, Khoa KT & PT cùng quý thầy cô giáo đã giảng dạy tôi trong suốt 4 năm học vừa qua. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn PGS-TS. Bùi Dũng Thể, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong quá trình thực tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận. Lãnh đạo và tập thể cán bộ ở UBND xã Thanh Chi và các hộ gia đình đã cung cấp cho tôi số liệu thực tế và những thông tin cần thiết. Tất cả những người thân trong gia đình, bạn bè đã động viên giúp đỡ tôi, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành khóa luận này. Do hạn chế về mặt thời gian cũng như kinh nghiệm thực tế nên nội dung đề tài không thể tránh những thiếu sót, kính mong sự đóng góp Đại học Kin tế H uế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết ii của quý thầy cô và các bạn để đề tài được hoàn thiện hơn. Một lần nữa xin cảm ơn! Huế, tháng 05 năm 2015 Sinh viên Nguyễn Thị Tuyết Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết iii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................i MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU ....................................................vi ĐƠN VỊ QUY ĐỔI ...................................................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU................................................................................ viii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ............................................................................................ix PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài........................................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................................. 2 3. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................................... 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 6 5. Nội dung đề tài ........................................................................................................................... 7 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................7 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .......................................8 1.1. Cơ sở lý luận............................................................................................................................ 8 1.1.1. Lý luận chung về hiệu quả kinh tế........................................................................8 1.1.1.1. Khái niệm hiệu quả và hiệu quả kinh tế .............................................................8 1.1.1.2. Bản chất của hiệu quả kinh tế...........................................................................10 1.1.1.3. Ý nghĩa của hiệu quả kinh tế ............................................................................11 1.1.1.4. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế ...........................................................12 1.1.2. Nguồn gốc xuất xứ, giá trị của cây lạc ...............................................................13 1.1.2.1. Nguồn gốc, xuất xứ ..........................................................................................13 1.1.2.2. Giá trị dinh dưỡng của cây lạc .........................................................................14 1.1.2.3. Giá trị kinh tế cây lạc .......................................................................................14 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất lạc..............................................17 1.1.3.1. Các nhân tố tự nhiên.........................................................................................17 1.1.3.2. Các yếu tố sinh học ..........................................................................................19 1.1.3.3. Nhân tố kinh tế- xã hội .....................................................................................20 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết iv 1.1.4. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá ..................................................................................21 1.1.4.1. Chỉ tiêu đánh giá mức độ đầu tư của các yếu tố sản xuất. ...............................21 1.1.4.2. Chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất lạc. .............................................................21 1.1.4.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất lạc .............................................22 1.2. Cơ sở thực tiễn.......................................................................................................................22 1.2.1. Tình hình sản xuất lạc ở Việt Nam.....................................................................22 1.2.2. Tình hình sản xuất lạc của tỉnh Nghệ An. ..........................................................24 CHƯƠNG II: HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LẠC CỦA XÃ THANH CHI, HUYỆN THANH CHƯƠNG, TỈNH NGHỆ AN .....................................................................25 2.1. Tình hình cơ bản của xã Thanh Chi, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.................25 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ..............................................................................................25 2.1.1.1. Vị trí địa lý .......................................................................................................25 2.1.1.2. Địa hình ............................................................................................................25 2.1.1.3. Khí hậu .............................................................................................................26 2.1.1.4. Thủy văn ...........................................................................................................27 2.1.2. Điều kiện kinh tế-xã hội .....................................................................................27 2.1.2.1. Tình hình dân số và lao động của xã Thanh Chi..............................................27 2.1.2.2. Tình hình sử dụng đất đai của xã Thanh Chi ...................................................28 2.1.2.3. Tình hình cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật xã Thanh Chi.................................30 2.1.3. Tình hình sản xuất nông- lâm- ngư nghiệp.........................................................31 2.1.4. Nhận xét chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội .......................................33 2.2. Tình hình sản xuất lạc của xã Thanh Chi, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.............34 2.3. Tình hình chung về nguồn lực của các hộ điều tra..............................................................35 2.3.1. Tình hình nhân khẩu và lao động các hộ điều tra năm 2014 ..............................35 2.3.2. Tình hình sử dụng đất đai của các hộ điều tra ....................................................36 2.3.3. Tình hình trang bị tư liệu sản xuất (TLSX) phục vụ cho sản xuất lạc của các hộ điều tra. ..........................................................................................................................37 2.3.4. Tình hình thu nhập của các hộ điều tra...............................................................39 2.4. Tình hình đầu tư sản xuất lạc của các hộ điều tra................................................................40 2.4.1. Giống ..................................................................................................................40 2.4.2. Phân bón .............................................................................................................42 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết v 2.4.3. Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV)..........................................................................44 2.4.4. Chi phí dịch vụ, lao động thuê ngoài..................................................................45 2.5. Kết quả và hiệu quả sản xuất lạc của các hộ điều tra ..........................................................47 2.5.1. Chi phí sản xuất và kết cấu chi phí sản xuất.......................................................47 2.5.2. Diện tích, năng suất, sản lượng của các hộ điều tra năm 2014. .........................51 2.5.3. Kết quả và hiệu quả sản xuất của các hộ điều tra...............................................53 2.6. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả và hiệu quả sản xuất lạc của các hộ nông dân. ......................................................................................................................................55 2.6.1. Phân tích ảnh hưởng của chi phí trung gian đến VA của các hộ điều tra ..........55 2.6.2. Phân tích ảnh hưởng của quy mô đất đến VA của các hộ điều tra.....................58 2.6.3. Những khó khăn trong quá trình sản xuất mà hộ gặp phải.................................59 2.7. Tình hình tiêu thụ lạc tại địa bàn ..........................................................................................60 CHƯƠNG III: NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LẠC Ở XÃ THANH CHI, HUYỆN THANH CHƯƠNG, TỈNH NGHỆ AN......................................................62 3.1. Định hướng và mục tiêu sản xuất lạc ở xã Thanh Chi........................................................62 3.1.1. Những căn cứ để đề ra định hướng phát triển ....................................................62 3.1.2. Định hướng và mục tiêu phát triển sản xuất lạc trên địa bàn .............................62 3.1.2.1. Các định hướng phát triển sản xuất ..................................................................62 3.1.2.2. Mục tiêu phát triển sản xuất lạc........................................................................63 3.2. Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất lạc trên địa bàn xã ...........................64 3.2.1. Giải pháp kỹ thuật...............................................................................................64 3.2.2. Giải pháp về đất đai ............................................................................................67 3.2.3. Giải pháp về khuyến nông ..................................................................................67 3.2.4. Giải pháp về đầu tư cơ sở hạ tầng ......................................................................67 3.2.5. Giải pháp về thị trường.......................................................................................68 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................69 1. Kết luận.....................................................................................................................................69 2 Kiến nghị ..................................................................................................................................70 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................73 Đại học Ki h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU BQ: Bình quân BQC: Bình quân chung BVTV: Bảo vệ thực vật CNH: Công nghiệp hóa DT: Diện tích ĐVT: Đơn vị tính ĐX: Đông Xuân GĐ: Gia đình GO : Giá trị sản xuất HĐH: Hiện đại hóa HĐND: Hội đồng nhân dân HT: Hè Thu HTX: Hợp tác xã IC :Chi phí trung gian KHKT :Khoa học kỹ thuật LĐ :Lao động NB : Lợi nhuận ròng NK: Nhân khẩu NN &PTNT: Nông nghiệp và phát triển nông thôn NTTS: Nuôi trồng thủy sản SL: Số lượng TL: Tỷ lệ TLSX: Tư liệu sản xuất UBND: Ủy ban nhân dân VA : Giá trị gia tăng Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết vii ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 Ha = 20 sào 1 Sào = 500 m2 1 Tạ = 100 kg 1 Tấn = 1000 kg Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết viii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 : Diện tích, sản lượng lạc, năng suất ở nước ta năm 2011 đến 2013 .............23 Bảng 1.2: Diện tích,sản lượng lạc, năng suất ở tỉnh Nghệ An năm 2011 đến 2013 .....24 Bảng 2.1: Tình hình dân số - lao động của xã Thanh Chi giai đoạn 2012- 2014..........28 Bảng 2.2: Tình hình sử dụng đất xã Thanh Chi giai đoạn năm 2012-2014 ..................30 Bảng 2.3: Tình hình về diện tích, năng suất, sản lượng lạc của xã Thanh Chi giai đoạn 2012- 2014 ............................................................................................................34 Bảng 2.4: Tình hình nhân khẩu và lao động các hộ điều tra .........................................35 Bảng 2.5: Tình hình sử dụng đất đai của các hộ điều tra ..............................................37 Bảng 2.6: Tình hình trang bị TLSX của các hộ điều tra ...............................................38 Bảng 2.7: Tình hình thu nhập của các hộ điều tra .........................................................39 Bảng 2.8: Cơ cấu sử dụng giống của các hộ đình năm 2014 .......................................41 Bảng 2.9: Tình hình đầu tư giống của các hộ điều tra...................................................41 Bảng 2.10: Tình hình đầu tư phân bón của các hộ điều tra ...........................................43 Bảng 2.11 : Tình hình đầu tư thuốc BVTV của các hộ điều tra ....................................44 Bảng 2.12: Tình hình chi phí dịch vụ thuê ngoài của các hộ điều tra ...........................46 Bảng 2.13: Chi phí sản xuất của các hộ điều tra ...........................................................49 Bảng 2.14: Diện tích, năng suất, sản lượng của các hộ điều tra....................................52 Bảng 2.15: Kết quả và hiệu quả kinh tế các hộ điều tra ................................................53 Bảng 2.16: Ảnh hưởng của chi phí trung gian đến kết quả và hiệu quả sản xuất của các hộ điều tra ......................................................................................................................55 Bảng 2.17: Ảnh hưởng của quy mô đất đến VA của các hộ điều tra ............................58 Bảng 2.18: Tình hình tiêu thụ lạc sau khi thu hoạch.....................................................60 Đại ọc Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết ix TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Trong thời kì bao cấp người ta thường truyền tai nhau câu hát: “Lạc là vàng là bạc, lạc sang nước bạn lạc đem mì về” đã cho thấy vai trò to lớn của lạc trong việc góp phần giải quyết tình trạng thiếu lương thực và là nguồn thu chính cho đất nước ở thời kỳ đó. Ngày nay khi nước ta đã chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, cơ cấu nền kinh tế đã có sự thay đổi, năng suất lúa đã tăng lên nhanh chóng thì cây lạc không còn được xem là cây chủ lực nữa, tuy nhiên không vì thế mà cây trồng này mất đi vai trò quan trọng trong việc cung cấp thực phẩm cho con người và động vật và nguyên liệu cho công nghiệp chế biến. Xã Thanh Chi là một xã phần lớn sống chủ yếu dựa vào nguồn thu từ sản xuất nông nghiệp, trong tổng nguồn thu đó thì trồng trọt có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế hộ gia đình nói riêng và địa phương nói chung. Cây trồng chủ yếu của địa phương ngoài cây lúa là chính thì bên cạnh đó, cây lạc đóng vai trò quan trọng thứ hai góp phần cải thiện thu nhập và kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, trong điều kiện thời tiết ngày càng phức tạp do sự nóng dần lên của trái đất, làm cho hạn hán, mưa lũ xảy ra làm cho người nông dân không phản ứng kịp. Hơn nữa, việc sử dụng các yếu tố đầu vào như giống, phân bón, vôi, thuốc BVTV còn chưa ổn định, chất lượng chưa đảm bảo nhiều hộ gia đình còn sử dụng giống địa phương, quy trình kỹ thuật còn thụ động bảo thủ theo kiểu truyền thống, việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật còn lúng túng. Chính điều này làm cho hoạt động sản xuất lạc của người dân địa phương xã Thanh Chi chưa tương xứng với tiềm năng trên địa bàn, với đồng vốn bỏ ra. Xuất phát từ thực tiễn trên tôi chọn đề tài: “Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất lạc của các hộ nông dân trên địa bàn xã Thanh Chi, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An” để làm khóa luận tốt nghiệp cho mình.  Mục tiêu nghiên cứu của đề tài. Từ việc hệ thống hóa những vấn đề có tính lý luận và thực tiễn về sản xuất và hiệu quả sản xuất lạc kết hợp với việc tìm hiểu tình hình và tính toán phân tích kết quả Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết x và hiệu quả sản xuất cây lạc từ đó tìm ra đề xuất các biện pháp thích hợp để nâng cao hiệu quả sản xuất lạc cho địa bàn xã Thanh Chi, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.  Dữ liệu phục vụ nghiên cứu sau. - Số liệu thứ cấp: Được thu thập số liệu từ các báo cáo của UBND xã Thanh Chi. Sử dụng tài liệu tham khảo các của các giáo sư, tiến sĩ, các báo cáo, các tài liệu và website. - Số liệu sơ cấp: Được thu thập trực tiếp từ 60 hộ nông dân trồng lạc trên địa bàn xã Thanh Chi, Thanh Chương, Nghệ An.  Phương pháp nghiên cứu. Để có được các kết quả nghiên cứu trên, tôi đã sử dụng các phương pháp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp, phương pháp chọn mẫu, phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu, phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh, phương pháp chuyên gia.  Kết quả đạt được Sau một thời gian nghiên cứu, tôi thu được kết quả sau: Hiệu quả kinh tế là một tiêu chí quan trọng, được sử dụng phổ biến trong nhiều ngành lĩnh vực để đánh giá hiệu quả của một hoặc nhiều hoạt động sản xuất. Trong sản xuất lạc với quy mô nhỏ lẻ của các hộ nông dân người ta sử dụng chỉ tiêu GO, IC, VA và các hệ số GO/IC, VA/IC, NB/TC để xác định kết quả và hiệu quả sản xuất. Lạc là cây công nghiệp ngắn ngày có yêu cầu kỹ thuật không cao bởi vậy được trồng khá phổ biến ở nhiều địa phương trong cả nước. Trong những năm qua dưới tác động của quá trình CNH- HĐH thì diện tích trồng lạc đang ngày càng bị thu hẹp, tuy nhiên nhờ sự tăng lên năng suất nên sản lượng lạc tương đối ổn định và xu hướng tăng nhẹ. Qua điều tra nghiên cứu 60 hộ nông dân trên địa bàn xã, tôi thấy ở vụ Đông Xuân người ta tiến hành gieo trỉa lạc trên 172 sào đất, năng suất trung bình đạt 1,05 tạ/sào thu về 2.709,90 nghìn đồng/sào giá trị sản xuất, chi phí trung gian là 1.169,47 nghìn đồng/sào, giá trị gia tăng thu về là 1.540,44 nghìn đồng/sào, sau khi trừ mọi chi phí còn lại 399,53 nghìn đồng/sào lợi nhuận ròng và các chỉ số VA/GO, VA/IC, NB/TC lần lượt là 2,32; 1,32 và 0,17. Đối với vụ Hè Thu là 160 sào với năng suất trung bình là 0,85 tạ/sào thu về 2.210,99 nghìn đồng giá trị sản xuất, chi phí trung gian là 996,65 nghìn đồng/sào, giá trị gia tăng là 1.214,33 nghìn đồng/sào và 207,88 nghìn đồng/sào Đại ọc Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp SVTH: Nguyễn Thị Tuyết xi lợi nhuận ròng, các chỉ tiêu VA/GO, VA/IC và NB/TC lần lượt là 2,22; 1,22 và 0,10. Bởi vậy có thể nói mặc dù trong sản xuất trồng trọt thì việc phần lớn là “ lấy công làm lãi” nhưng đối với sản xuất lạc ở địa phương thì lợi nhuận ròng thu về là khá cao, đã góp phần nâng cao thu nhập từ nghề nông cho người nông dân. Hiện nay việc sản xuất trên địa bàn xã Thanh Chi còn gặp một số khó khăn như chi phí đầu vào cao, cơ cấu giống chưa đa dạng và một số yếu tố