Khóa luận Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các công ty kiểm toán Việt Nam

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI -------***------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CHO CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN VIỆT NAM Họ và tên sinh viên : Nguyễn Thị Ngọc Bích Lớp : Anh 1 Khoá : 42 A Giáo viên hƣớng dẫn : ThS. Trần Thị Kim Anh Hà Nội - Tháng 11/2007 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế MỤC LỤC Lời mở đầu.................................................................................................... 1 Chƣơng I: Cơ sở lý thuyết về năng lực cạnh tranh ................................ 3 1. Các quan điểm về năng lực cạnh tranh............................................. 3 1.1. Các khái niệm, quan điểm về năng lực cạnh tranh ....................... 3 1.1.1. Cạnh tranh ............................................................................ 3 1.1.2. Năng lực cạnh tranh ............................................................. 4 1.2. Sự cần thiết nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ....... 7 1.2.1. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và năng lực cạnh tranh của sản phẩm ........................................................................ 7 1.2.2. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và năng lực cạnh tranh của quốc gia .......................................................................... 8 1.3. Một số tiêu chí và phương pháp đánh giá năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp ............................................................................... 8 1.3.1. Phương pháp đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ....... 8 1.3.2. Một số tiêu thức đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ........................................................................................... 10 2. Các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp 14 2.1. Các yếu tố bên trong doanh nghiệp ............................................ 14 2.1.1. Lựa chọn thị trường mục tiêu của doanh nghiệp ................. 14 2.1.2. Năng lực quản lý của lãnh đạo doanh nghiệp .................... 15 2.1.3. Chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp ........................... 16 2.1.4. Văn hóa doanh nghiệp ........................................................ 16 2.1.5. Năng lực tài chính của doanh nghiệp .................................. 17 2.1.6. Năng lực công nghệ của doanh nghiệp ............................... 17 2.2. Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp .......................................... 17 2.2.1. Sự cạnh tranh của đối thủ cạnh tranh ................................. 17 2.2.2. Tốc độ đổi mới công nghệ trong ngành ............................... 18 Nguyễn Thị Ngọc Bích Lớp Anh 1 Khóa 42 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế 2.2.3. Môi trường kinh doanh và các chính sách kinh tế vĩ mô của nhà nước .............................................................................................. 18 3. Năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ ........ 19 3.1. Đặc điểm của sản phẩm dịch vụ ................................................. 19 3.1.1. Khái niệm về dịch vụ .......................................................... 19 3.1.2. Những đặc điểm cơ bản của dịch vụ.................................... 20 3.2. Các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ ........................................................................... 22 3.2.1. Danh tiếng về chất lượng dịch vụ ....................................... 23 3.2.2. Nguồn nhân lực giỏi ............................................................ 25 3.2.3. Danh tiếng và thương hiệu của doanh nghiệp ..................... 26 3.2.4. Định hướng khách hàng, nghiên cứu thị trường .................. 26 3.2.5. Công nghệ ........................................................................... 27 Chƣơng II: Thực trạng về năng lực cạnh tranh của các công ty kiểm toán Việt Nam ......................................................................................... 28 1. Sơ lược về sự hình thành và phát triển của các công ty kiểm toán Việt Nam và bối cảnh cạnh tranh trên thị trường kinh doanh dịch vụ kiểm toán ở Việt Nam .......................................................................... 28 1.1. Sơ lược về sự phát triển của các công ty kiểm toán Việt Nam .... 28 1.1.1. Các mốc văn bản pháp lý quan trọng .................................. 28 1.1.2. Sự phát triển của các công ty kiểm toán Việt Nam .............. 29 1.2. Bối cảnh cạnh tranh trên thị trường kinh doanh dịch vụ kiểm toán ở Việt Nam. ...................................................................................... 32 1.2.1. Phân chia các nhóm công ty trên thị trường........................ 32 1.2.2. Phân tích chung về hoạt động của ngành kiểm toán ............ 34 2. Phân tích năng lực cạnh tranh của các công ty kiểm toán Việt Nam ........ 40 2.1. Tiêu chí về nguồn nhân lực ........................................................ 40 2.1.1. Số lượng Kiểm toán viên ..................................................... 41 2.1.2. Tỷ lệ Tổng số cán bộ nhân viên/Kiểm toán viên có chứng chỉ ........ 43 2.2. Tiêu chí về chất lượng sản phẩm dịch vụ ................................... 46 Nguyễn Thị Ngọc Bích Lớp Anh 1 Khóa 42 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế 2.2.1. Chất lượng của các báo cáo kiểm toán thực hiện cho khách hàng .............................................................................................. 47 2.2.2.Tính đa dạng của các loại hình dịch vụ kế toán, kiểm toán .. 48 2.3. Tiêu chí về thị phần ................................................................... 49 2.3.1. Thị phần .............................................................................. 49 2.3.2. Khả năng mở rộng thị phần ................................................ 52 2.4. Tiêu chí khác ............................................................................. 53 2.4.1. Giá phí dịch vụ kế toán, kiểm toán ...................................... 53 2.4.2. Công nghệ ........................................................................... 54 2.4.3. Thương hiệu ........................................................................ 55 3. Đánh giá chung về năng lực cạnh tranh của các công ty kiểm toán Việt Nam .............................................................................................. 55 3.1. Những điểm mạnh của các công ty kiểm toán Việt Nam ............ 56 3.2. Những điểm yếu của các công ty kiểm toán Việt Nam ............... 56 Chƣơng III: Các giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các công ty kiểm toán Việt Nam ................................................................... 59 1. Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các công ty kiểm toán Việt Nam ...................................................................................... 59 2. Các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các công ty kiểm toán Việt Nam ...................................................................................... 64 2.1. Nghiên cứu kỹ về thị trường mục tiêu ........................................ 64 2.2. Chính sách về nguồn nhân lực ................................................... 65 2.3. Chính sách về sản phẩm dịch vụ ................................................ 68 2.3.1. Hiểu biết về khách hàng ...................................................... 68 2.3.2. Đa dạng hóa loại hình dịch vụ ............................................ 69 2.3.3. Cải tiến công nghệ và quy trình làm việc ............................ 69 2.3.4. Kiểm soát chất lượng dịch vụ ............................................. 70 2.4. Chính sách về thương hiệu ......................................................... 71 2.5. Chính sách giá dịch vụ ............................................................... 72 2.6. Hợp tác và hợp tác quốc tế ......................................................... 72 2.7. Xây dựng văn hóa cho công ty ................................................... 76 Nguyễn Thị Ngọc Bích Lớp Anh 1 Khóa 42 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế 3. Một số đề xuất đối với Nhà Nước nhằm góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho các công ty kiểm toán Việt Nam ............................................... 77 3.1. Về phía các cơ quan Nhà nước ................................................... 77 3.2. Về phía các Hội nghề nghiệp, cơ sở đào tạo ............................... 77 Kết luận ....................................................................................................... 79 Danh mục tài liệu tham khảo ........................................................................ i Danh mục các chữ viết tắt ............................................................................ ii Danh mục các bảng biểu ............................................................................. iii Danh mục biểu đồ ........................................................................................ iii Nguyễn Thị Ngọc Bích Lớp Anh 1 Khóa 42 Khoá luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế LỜI MỞ ĐẦU Hoạt động kiểm toán Việt Nam chính thức được hình thành từ tháng 5 năm 1991 với sự thành lập của hai công ty kiểm toán VACO và AASC trực thuộc Bộ tài chính. Cùng với tiến trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, cải cách hệ thống tài chính, cải cách hệ thống kế toán Việt Nam, hoạt động kiểm toán độc lập đã từng bước phát triển, ngày càng trở thành nhu cầu tất yếu đối với hoạt động kinh doanh và nâng cao chất lượng quản lý doanh nghiệp. Hiện nay, ở Việt Nam đã có 126 công ty và gần 4000 nhân viên hoạt động trong lĩnh vực kiểm toán. Tuy nhiên hầu hết các công ty kiểm toán độc lập ở nước ta chưa đạt được chuẩn mực quốc tế, do quy mô vốn nhỏ, lĩnh vực hoạt động hạn chế, và tính chuyên nghiệp chưa cao. Đây là một bất lợi lớn cho các công ty kiểm toán Việt Nam khi đất nước đã bước qua ngưỡng cửa hội nhập, thị trường tài chính nói chung và thị trường dịch vụ kiểm toán nói riêng được mở ra mạnh hơn, xuất hiện nhiều đối thủ cạnh tranh quốc tế hơn. Các công ty kiểm toán Việt Nam cũng đã và đang sử dụng những biện pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh của mình, tuy nhiên hầu hết còn đang rất rời rạc và thiếu tính đồng bộ. Để có thể tồn tại và phát triển được trong bối cảnh cạnh tranh mới, các công ty kiểm toán độc lập Việt Nam cần có những chiến lược mới cụ thể hơn nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của mình trên thị trường. Thực hiện đề tài “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các công ty kiểm toán Việt Nam”, em mong muốn có thể tìm được những giải pháp hữu ích và thiết thực cho các công ty kiểm toán trong nước để cạnh tranh hiệu quả với các đối thủ lớn quốc tế. Bài khóa luận của em bao gồm 3 phần chính sau đây: Chương I. Cơ sở lý thuyết về năng lực cạnh tranh Chương II. Thực trạng về nănog lực cạnh tranh của các công ty kiểm toán Việt Nam Chương III. Các giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các công ty kiểm toán Việt Nam Nguyễn Thị Ngọc Bích 1 Lớp Anh 1 Khóa 42 Khoá luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế Vì kiến thức và hiểu biết thực tế của em còn hạn chế nên bài khóa luận không thể tránh khỏi có những sai sót, em rất mong được sự thông cảm và đóng góp từ các thầy cô giáo. Em xin chân thành cảm ơn Giáo viên hướng dẫn Thạc sỹ Trần Thị Kim Anh đã nhiệt tình hướng dẫn em hoàn thành bài khóa luận này. Hà Nội, ngày 5 tháng 11 năm 2007 Sinh viên Nguyễn Thị Ngọc Bích Nguyễn Thị Ngọc Bích 2 Lớp Anh 1 Khóa 42 Khoá luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH 1. CÁC QUAN ĐIỂM VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH 1.1. Các khái niệm, quan điểm về năng lực cạnh tranh Những năm gần đây, kể từ khi nền kinh tế Việt Nam chuyển sang nền kinh tế thị trường, chủ đề cạnh tranh và năng lực cạnh tranh trong sản xuất, kinh doanh thường xuyên được nói tới. Hiện vẫn còn rất nhiều quan điểm, khái niệm khác nhau về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh và việc nhận thức đúng đắn bản chất cũng như tầm quan trọng của chúng sẽ giúp các doanh nghiệp hoạch định được những chiến lược đúng đắn để phát triển. 1.1.1. Cạnh tranh “Cạnh tranh” hiểu theo một nghĩa thông dụng nhất là “cố gắng dành phần hơn, phần thắng về mình, giữa những người, tổ chức hoạt động nhằm mục đích như nhau” (theo Từ điển Tiếng Việt ). Động từ “cạnh tranh” (compete) trong từ điển Anh – Anh (Oxford) được giải thích là “to try to be more successful or better than somebody else who is trying to do the same thing as you”, có nghĩa là “là việc cố gắng để làm tốt hơn, thành công hơn so với một người khác cũng đang làm một công việc tương tự”. Cạnh tranh trong kinh doanh là “sự ganh đua, sự đấu tranh về kinh tế giữa các chủ thể kinh tế tham gia sản xuất, kinh doanh với nhau nhằm giành những điều kiện thuận lợi trong sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ để thu được nhiều lợi ích nhất cho mình. Mục tiêu của cạnh tranh là giành lợi ích, lợi nhuận lớn nhất, bảo đảm sự tồn tại và phát triển của chủ thể tham gia cạnh tranh”.1 Trong từ điển Kinh tế kinh doanh Anh – Việt: “Cạnh tranh là sự đối địch giữa các hãng kinh doanh trên cùng một thị trường để giành được nhiều khách hàng, do đó có nhiều lợi nhuận hơn cho bản thân, thường là bằng cách bán theo giá cả thấp nhất hay cung cấp một chất lượng hàng hóa tốt nhất”. Như vậy cạnh tranh trong lĩnh vực kinh tế có bản chất là một mối quan hệ kinh tế giữa các chủ thể kinh tế với nhau. Các chủ thể kinh tế này có cùng 1 Giáo trình Kinh tế chính trị Mác- Lênin (Nhà xuất bản Chính trị quốc gia- Năm 2004) Trang164. Nguyễn Thị Ngọc Bích 3 Lớp Anh 1 Khóa 42 Khoá luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế mục tiêu và cố gắng đạt được mục tiêu đó ở mức độ càng cao càng tốt. Các doanh nghiệp cạnh tranh vì mục tiêu lợi nhuận tối đa, gia tăng thị phần, phát triển thị trường để tồn tại, phát triển. Cạnh tranh là một trong những quy luật kinh tế cơ bản của sản xuất hàng hóa và là đặc trưng cơ bản của cơ chế thị trường. Trong nền kinh tế thị trường, khả năng tiêu thụ hàng hóa quyết định sản xuất và mọi hoạt động kinh tế, các chủ thể kinh tế chịu mọi sự tác động của quan hệ cung- cầu và cạnh tranh với nhau nhằm đạt hiệu quả và doanh lợi bằng việc mở rộng và cải tiến sản xuất, kinh doanh. Cạnh tranh buộc các doanh nghiệp phải thường xuyên cải tiến kỹ thuật, áp dụng công nghệ mới, nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm, tổ chức quản lý có hiệu quả hơn để giành ưu thế so với đối thủ cạnh tranh, đạt được mục đích kinh doanh. 1.1.2. Năng lực cạnh tranh Trong lĩnh vực kinh tế, năng lực cạnh tranh được nhìn nhận ở 3 góc độ: năng lực cạnh tranh của sản phẩm, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và năng lực cạnh tranh của quốc gia. a. Năng lực cạnh tranh của sản phẩm Năng lực cạnh tranh của sản phẩm được thể hiện thông qua mức độ chấp nhận hay tiêu thụ của thị trường đối với sản phẩm đó so với những sản phẩm khác. Một sản phẩm có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường là một sản phẩm có chất lượng cao, giá cả hợp lý và đáp ứng nhu cầu của khách hàng. b. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Năng lực cạnh tranh thông thường được xem xét ở mức độ của doanh nghiệp. Năng lực cạnh tranh có thể được định nghĩa như là “khả năng của một công ty tồn tại trong kinh doanh và đạt được một số kết quả mong muốn dưới dạng lợi nhuận, giá cả, lợi tức, hoặc chất lượng các sản phẩm cũng như năng lực của nó để khai thác các cơ hội thị trường hiện tại và làm nảy sinh các thị trường mới”. Báo cáo về năng lực cạnh tranh của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) năm 1985 cũng có đề cập đến khái niệm năng lực cạnh tranh “năng lực cạnh tranh quốc tế là năng lực và cơ hội trong hoàn cảnh riêng trước mắt Nguyễn Thị Ngọc Bích 4 Lớp Anh 1 Khóa 42 Khoá luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế và tương lai của doanh nghiệp có sức hấp dẫn về giá cả và chất lượng hơn so với đối thủ cạnh tranh trong và ngoài nước để thiết kế, sản xuất, tiêu thụ hàng hóa và cung cấp dịch vụ”. UNCTAD2 thuộc Liên hợp quốc thì nhìn nhận thuật ngữ năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ở những góc độ khác nhau và cụ thể hơn: là “năng lực của một doanh nghiệp trong việc giữ vững hoặc tăng thị phần của mình một cách vững chắc”, hoặc “năng lực hạ giá thành hoặc cung cấp sản phẩm bền, đẹp, rẻ của doanh nghiệp”, hoặc “năng lực cạnh tranh thể hiện thông qua tỷ suất lợi nhuận”. Tóm lại, khi nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp cần phải chú ý tới 3 nội dung chính sau đây: Thứ nhất, việc so sánh năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp phải được đặt trong mối tương quan với các đối thủ cạnh tranh. Phân tích năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp là phân tích các yếu tố nội tại của doanh nghiệp và của các đối thủ cạnh tranh của nó để so sánh và tìm ra lợi thế so sánh của doanh nghiệp đó so với đối thủ. Thứ hai, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp còn phải được thể hiện thông qua khả năng thỏa mãn tốt nhất những nhu cầu, đòi hỏi của khách hàng, bởi lẽ nhu cầu của khách hàng vừa là mục tiêu, vừa là động lực của quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Nhu cầu của khách hàng thay đổi đòi hỏi doanh nghiệp cũng phải nhanh chóng thay đổi để đáp ứng những nhu cầu mới của khách hàng. Doanh nghiệp nào có thể thay đổi càng nhanh chóng, càng đáp ứng được nhu cầu khách hàng thì khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp đó càng cao. Thứ ba, năng lực cạnh của doanh nghiệp phải được thể hiện thông qua việc duy trì và phát triển liên tục các lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp. Lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp chính là ưu thế của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh. Doanh nghiệp phải có khả năng duy trì và sáng tạo liên tục các lợi thế cạnh tranh của mình, luôn luôn đi trước đối thủ, không để các đối thủ 2 Tổ chức về phát triển và thương mại Liên hợp quốc Nguyễn Thị Ngọc Bích 5 Lớp Anh 1 Khóa 42 Khoá luận tốt nghiệp Khoa Kinh tế và kinh doanh quốc tế đuổi kịp và bắt chước dễ dàng. Thực hiện được điều này thì vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường mới thật sự bền vững. c. Năng lực cạnh tranh của quốc gia Báo cáo về cạnh tranh toàn cầu năm 2002, định nghĩa cạnh tranh đối với một quốc gia là: “khả năng của nước đó đạt được những thành quả nhanh và bền vững về mức sống, nghĩa là đạt được các tỷ lệ tăng trưởng kinh tế cao được xác định bằng thay đổi tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trên đầu người theo thời gian”. Diễn đàn cấp cao về cạnh tranh công nghiệp của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã chọn định nghĩa về cạnh tranh cố gắng kết hợp cả các doanh nghiệp, ngành, và quốc gia: “khả năng của các doanh nghiệp, ngành, quốc gia và vùng trong việc tạo ra việc làm và thu nhập cao hơn trong điều kiện cạnh tranh quốc tế”. Năm 1995, cũng trong báo cáo về năng lực cạnh tranh, WEF mở rộng định nghĩa năng lực cạnh tranh ra phạm vi quốc gia: “năng lực cạnh tranh quốc tế là năng lực của một công ty, một nước trong việc sản xuất ra của cải trên thị trường thế giới nhiều hơn đối thủ cạnh tranh của nó” và “năng lực cạnh tranh là năng lực của một nền kinh tế có thể tạo ra sự tăng trưởng bền vững trong môi trường kinh tế đầy biến động của thị trường thế giới”. Năng lực cạnh tranh quốc gia được xác định thông qua hai chỉ tiêu cơ bản sau: - Chỉ số năng lực cạnh tranh – GCI (Growth Competitiveness Index) do các yếu tố đóng góp váo sự phát triển trong tương lai của một nền kinh tế (trong vòng 5 năm tới), được thể hiện ở mức thay đổi của GDP đầu người. Chỉ số này là tổng hợp của 3 chỉ số: trình