Khóa luận Hoàn thiện quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán Báo cáo tài chính tại công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC

iMỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................1 1.1.Lý do chọn đề tài..................................................................................................1 2.2.Mục tiêu của đề tài nghiên cứu ............................................................................1 2.3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu....................................................2 2.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................2 2.5. Kết cấu của khóa luận ........................................................................................3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ VÀ QUY TRÌNH ĐÁNH GIÁ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH .......................................................................4 1.1. Khái quát về hệ thống kiểm soát nội bộ..............................................................4 1.1.1. Khái niệm và mục tiêu của hệ thống kiểm soát nội bộ ....................................4 1.1.2 Các yếu tố của hệ thống kiểm soát nội bộ ........................................................5 1.1.3. Những hạn chế tiềm tàng của hệ thống kiểm soát nội bộ ..............................10 1.1.4. Kiểm soát nội bộ trong môi trường tin học....................................................11 1.2. Quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán BCTC ............13 1.2.1. Mục đích nghiên cứu và đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC..13 1.2.2. Quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán BCTC .........14 1.2.3. Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong môi trường tin học ......................20 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI AAC....................................23 2.1. Khái quát chung về công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC.....................23 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của công ty .................................................23 2.1.2. Phương châm hoạt động ................................................................................24 2.1.3. Đội ngũ nhân viên..........................................................................................24 2.1.4. Các loại hình dịch vụ chuyên ngành ..............................................................25 2.1.5. Cơ cấu tổ chức – Sơ đồ tổ chức .....................................................................25 2.2. Giới thiệu khái quát về quy trình kiểm toán BCTC tại AAC ...........................28 2.2.1. Giai đoạn lập kế hoạch...................................................................................29 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ ii 2.2.2. Thực hiện kiểm toán ......................................................................................30 2.2.3. Hoàn thành cuộc kiểm toán............................................................................31 2.3. Thực trạng quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán BCTC tại AAC........................................................................................................32 2.3.1. Giới thiệu quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC tại AAC ....................................................................................................................32 2.3.2. Ví dụ minh họa về đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ tại công ty cổ phần dịch vụ XYZ do AAC thực hiện .................................................................................. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ Ý KIẾN GÓP PHẦN HOÀN THIỆN QUY TRÌNH ĐÁNH GIÁ HỆ THỐNG KSNB TRONG KIỂM TOÁN BCTC TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN VÀ KẾ TOÁN AAC ...........................................64 3.1. Nhận xét chung về công ty................................................................................64 3.1.1. Thuận lợi ........................................................................................................64 3.1.2. Khó khăn ........................................................................................................65 3.2. Nhận xét về quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC tại AAC ....................................................................................................................65 3.2.1. Ưu điểm..........................................................................................................65 3.2.2. Nhược điểm....................................................................................................67 3.3. Giải pháp hoàn thiện quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC tại AAC.........................................................................................................69 3.3.1. Thực hiện đầy đủ đánh giá hệ thống kiểm soát nộ bộ cho mọi khách hàng ..69 3.3.2. Khó khăn trong việc thu thập thông tin từ khách hàng..................................69 3.3.3. Thành viên tham gia kiểm tra, đánh giá hệ thống KSNB ..............................70 3.3.4. Sử dụng lưu đồ trong việc mô tả hệ thống hệ thống KSNB khách hàng làm công cụ để đánh giá RRKS ......................................................................................70 3.3.5. Sử dụng phương pháp chọn mẫu và đánh giá mẫu trong TNKS bằng phương pháp chọn mẫu thuộc tính ........................................................................................73 3.3.6. Đánh giá RRKS đối với khoản mục tiền .......................................................80 3.3.7.Đánh giá hệ thống KSNB trong môi trường tin học .......................................83 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ iii PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................85 1. Kết luận ................................................................................................................85 2. Kiến nghị..............................................................................................................86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................87 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ iv DANH MỤC CÁC BIỂU Biểu 2.1: Trích dẫn kết quả KTV thu thập được về XYZ và môi trường hoạt động ...44 Biểu 2.2: Trích dẫn kết quả KTV thu thập được về khía cạnh kinh doanh chủ yếu của chu trình bán hàng, phải thu, thu tiền ...........................................................49 Biểu 2.3: Trích dẫn kết quả KTV thu thập được về chính sách kế toán của chu trình bán hàng, phải thu và thu tiền .......................................................................50 Biểu 2.4: Trích dẫn kết quả KTV thu thập được về mô tả chu trình bán hàng, phải thu, thu tiền ..........................................................................................................50 Biểu 2.5: Trích dẫn bảng soát soát xét về thiết kế và triển khai các thủ tục kiểm soát chính của chu trình bán hàng, phải thu và thu tiền ......................................51 Biểu 2.6: Trích dẫn kết quả KTV thu thập được về chu trình mua hàng, phải trả và trả tiền.......................................................................................................53 Biểu 2.7: Trích dẫn kết quả KTV thu thập được về chu trình lương và phải trả người lao động ..............................................................................................56 Biểu 2.8: Trích dẫn kết quả KTV thu thập được về quy trình TSCĐ và xây dựng cơ bản ............................................................................................57 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC ................25 Sơ đồ 2.2: Quy trình kiểm toán BCTC ..........................................................................28 Sơ đồ 2.3: Quy trình đánh giá hệ thống KSNB tại AAC ..............................................32 Sơ đồ 2.4: Sơ đồ tổ chức của Công ty cổ phần ABC ....................................................45 Sơ đồ 2.5: Quy trình mua hàng hóa, nguyên vật liệu tại XYZ......................................54 Sơ đồ 3.1: Chu trình mua hàng, phải trả ...72 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ vDANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Các TNKS được KTV áp dụng để đánh giá hệ thống KSNB của một đơn vị.....................................................................................................19 Bảng 1.2: Kế hoạch kiểm toán .....................................................................................20 Bảng 3.1: Tỉ lệ sai lệch chấp nhận được đối với các mức đánh giá RRKS...................74 Bảng 3.2: Xác định thuộc tính và định nghĩa sai phạm của khoản mục doanh thu ......76 Bảng 3.3: Xác định hướng kiểm tra TNKS và tổng thể chọn của tài khoản doanh thu 77 Bảng 3.4: Xác định tỷ lệ sai lệch chấp nhận được đối với tài khoản doanh thu ...........78 Bảng 3.5: Xác định tỷ lệ sai lệch tổng thể dự kiến của tài khoản doanh thu ................78 Bảng 3.6: Xác định cỡ mẫu chọn ra cho tài khoản doanh thu.......................................79 Bảng 3.7: Xác định giới hạn trên của sai phạm đối với tài khoản doanh thu................79 Bảng 3.8: Trích dẫn đánh giá rủi ro kiểm soát đối với khoản mục tiền mặt .................81 Bảng 3.9: Trích dẫn bảng đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong môi trường tin học ............................................................................................................83 TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nội dung AAC Công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC BCTC Báo cáo tài chính BGĐ Ban giám đốc CP Cổ phần CSDL Cơ sở dẫn liệu DN Doanh nghiệp HĐQT Hội đồng quản trị ISA Chuẩn mực kiểm toán Quốc tế KH Khách hàng KSNB Kiểm soát nội bộ KTV Kiểm toán viên LĐ Lao động RRKS Rủi ro kiểm soát TNKS Thử nghiệm kiểm soát TNHH Trách nhiệm hữu hạn TSCĐ Tài sản cố định VACPA Hiệp hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam VSA Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam XYZ Công ty cổ phần dịch vụ XYZ TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ vii TÓM TẮT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Khóa luận tốt nghiệp này tập trung tìm hiểu quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán báo cáo tài chính của công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC. Trên cơ sở những vấn đề tìm hiểu được tôi tiến hành đánh giá, nhận xét ưu, nhược điểm của quy trình, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình. Kết cấu của đề tài được mô tả tổng quan như sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hệ thống kiểm soát nội bộ và quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nộ bộ trong kiểm toán báo cáo tài chính. Cụ thể giới thiệu về khái niệm, mục tiêu, các bộ phận cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ và đặc điểm của hệ thống kiểm soát nội bộ trong môi trường tin học; đồng thời giới thiệu các bước của quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán báo cáo tài chính và quy trình đó trong môi trường tin học. - Giới thiệu về quá trình hình thành, phát triển, đặc điểm về cơ cấu tổ chức, lĩnh vực kinh doanh của công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC. Qua tìm hiểu thực tế tại AAC, trình bày về quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán báo cáo tài chính, và ví dụ công ty áp dụng quy trình đó đối với khách hàng của mình. Từ đó tiến hành phân tích đánh giá quy trình thực hiện đó. - Qua tìm hiểu đánh giá từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC. TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa Luận Tốt Nghiệp SVTH: Phạm Thị Thơm- K42KTKT 1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Lý do chọn đề tài Năm 2011, kinh tế thế giới nói chung cũng như Việt Nam nói riêng đều gặp rất nhiều khó khăn, thất nghiệp tăng lên, đặc biệt khủng hoảng nợ ở châu Âu đã tác động rất lớn tới nền kinh tế của thế giới cũng như Việt Nam. Vì vậy các nhà đầu tư, chủ nợ, ngân hàng hết sức cẩn trọng và suy xét kĩ lưỡng trong việc đầu tư kinh doanh của mình. Trong tình hình như vậy, ngành kiểm toán, đặc biệt là kiểm toán BCTC đóng vai trò hết sức quan trọng, mang nhiệm vụ cao cả đánh giá tính trung thực khách quan BCTC của doanh nghiệp, gây dựng lòng tin cho người sử dụng BCTC. Hiện nay, trên thế giới nói chung cũng như Việt Nam nói riêng thì ngành kiểm toán đóng vai trò hết sức quan trọng, đồng thời đóng góp lợi ích rất lớn cho nền kinh tế. Vì vậy cùng với xu thế chung của thế giới thì ngành kiểm toán Việt Nam, cụ thể là kiểm toán BCTC đang ngày càng hoàn thiện và phát triển hết sức mạnh mẽ. Trong kiểm toán BCTC, để một cuộc kiểm toán vừa mang lại hiệu quả cao, tiết kiệm được thời gian, công sức, chi phí; vừa đảm bảo cuộc kiểm toán xem xét tất cả vấn đề trên mọi khía cạnh trọng yếu, thì quy trình đánh giá hệ thống KSNB là không thể thiếu được. Dựa vào đó KTV sẽ xác định được phạm vi quy mô kiểm toán, mức độ tiến hành các thử nghiệm cơ bản, quy mô và mức độ mẫu kiểm toán hợp lý. Nhận thấy vai trò hết sức quan trọng của quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC, tôi đã thực hiện đề tài “Hoàn thiện quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC” nhằm tìm hiểu rõ hơn về quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC của công ty và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện hơn về quy trình trên tại công ty. 2.2. Mục tiêu của đề tài nghiên cứu 2.2.1. Mục tiêu tổng quát Mục tiêu chung của đề tài này là tìm hiểu quy trình đánh giá hệ thống KSNB TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KIN H T Ế - HU Ế Khóa Luận Tốt Nghiệp SVTH: Phạm Thị Thơm- K42KTKT 2 trong kiểm toán BCTC tại AAC được áp dụng thực tế tại các doanh nghiệp, từ đó đưa ra giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình. 2.2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá lại cơ sơ lý luận về KSNB và quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC. - Tìm hiểu và phân tích thực trạng quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC tại AAC được áp dụng trong thực tế. - Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu trong quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC tại AAC. - Đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình trên. 2.3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 2.3.1. Đối tượng nghiên cứu Do giới hạn về thời gian và không gian nên đề tài chỉ nghiên cứu quy trình đánh giá hệ thống KSNB công ty đang áp dụng năm 2011 cho kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC. 2.3.2. Phạm vi nghiên cứu a. Không gian Đề tài được thực hiện tại công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC. b. Thời gian Số liệu thực hiện tại công ty khách hàng cho năm tài chính kết thúc vào ngày 31/12/2011. Thời gian nghiên cứu bắt đầu từ ngày 28/01/2012 đến ngày 30/03/2011. 2.4. Phương pháp nghiên cứu 2.4.1. Phương pháp thu thập số liệu - Tham khảo các Chuẩn mực kế toán , Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam, các giáo trình để làm cơ sở lý luận cũng như làm nền tảng tìm hiểu về hệ thống KSNB TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa Luận Tốt Nghiệp SVTH: Phạm Thị Thơm- K42KTKT 3 và quy trình đánh giá hệ thống KSNB trong kiểm toán BCTC. - Thu thập chương trình đánh giá hệ thống KSNB thực tế công ty đang áp dụng. - Thu thập số liệu từ việc tham gia đánh giá hệ thống KSNB tại một đơn vị khách hàng cụ thể. - Ngoài ra còn trao đổi thêm dưới hình thức phỏng vấn với những người có liên quan đến các vấn đề cần tìm hiểu như KTV chính, trợ lý kiểm toán, nhân viên trong công ty 2.4.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích, xử lý số liệu - Tổng hợp những thông tin thu thập được và đánh giá dựa vào các bảng câu hỏi đã được thiết kế sẵn. - Tiến hành phân tích, tổng hợp, đối chiếu số liệu cũng như vận dụng các kiến thức và kinh nghiệm thực tế có được về kỹ thuật chọn mẫu để từ đó có cái nhìn khái quát về vấn đề nghiên cứu. 2.5. Kết cấu của khóa luận Kết cấu của đề tài gồm 3 phần: Phần I: Đặt vấn đề. Phần II: Nội dung và kết quả nghiên cứu. Chương 1: Lý luận chung về hệ thống kiểm soát nội bộ và quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán báo cáo tài chính. Chương 2: Thực trạng đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC. Chương 3: Một số nhận xét và ý kiến góp phần hoàn thiện quy trình đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ trong kiểm toán báo cáo tài chính tại công ty TNHH Kiểm toán và Kế toán AAC. Phần III: Kết luận và kiến nghị TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa Luận Tốt Nghiệp SVTH: Phạm Thị Thơm- K42KTKT 4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ VÀ QUY TRÌNH ĐÁNH GIÁ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH 1.1. Khái quát về hệ thống kiểm soát nội bộ 1.1.1. Khái niệm và mục tiêu của hệ thống kiểm soát nội bộ Theo Chuẩn mực Kiểm toán VN số 400, hệ thống KSNB là các quy định và các thủ tục kiểm soát do đơn vị được kiểm toán xây dựng và áp dụng nhằm đảm bảo cho đơn vị tuân thủ pháp luật và các quy định, để kiểm tra kiểm soát, ngăn ngừa và phát hiện gian lận và sai sót; để lập báo cáo tài chính trung thực và hợp lý; nhằm bảo vệ, quản lý và sử dụng có hiệu quả tài sản của đơn vị. Theo Ủy ban Tổ chức Tài trợ (COSO) của Ủy ban Treadway (Hoa Kỳ), hệ thống kiểm soát nội bộ là quá trình do Hội đồng quản trị, và các nhân viên khác triển khai thực hiện, được thiết kế nhằm đưa ra mức độ đảm bảo hợp lý về việc đạt được mục tiêu trong các khía cạnh sau đây: - Bảo đảm an toàn (mục tiêu an toàn hoạt động); - Hiệu quả, hiệu suất của các hoạt động (mục tiêu hoạt động bao gồm các mục tiêu về hiệu quả hoạt động và lợi nhuận); - Mức độ tin cậy của công tác báo cáo tài chính (mục tiêu thông tin); tuân thủ các luật lệ, quy định áp dụng (mục tiêu tuân thủ). Theo Liên Đoàn kế toán quốc tế (IFAC), hệ thống KSNB là hệ thống chính sách và thủ tục được thiết lập nhằm đạt được 4 mục tiêu sau: bảo vệ tài sản của đơn vị; đảm bảo độ tin cậy của các thông tin; đảm bảo việc thực hiện các chế độ pháp lý và đảm TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KI NH TẾ - H UẾ Khóa Luận Tốt Nghiệp SVTH: Phạm Thị Thơm- K42KTKT 5 bảo hiệu quả của hoạt động. Như vậy, có thể hiểu đơn giản, hệ thống KSNB là tất cả những gì mà một tổ chức cần làm để có được những điều muốn có và tránh những điều muốn tránh. 1.1.2 Các yếu tố của hệ thống kiểm soát nội bộ Theo COSO thì hệ thống KSNB gồm 5 bộ phận: Môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, hệ thống thông tin và truyền thông, giám sát. a. Môi trường kiểm soát Môi trường kiểm soát bao gồm toàn bộ nhân tố bên trong và bên ngoài đơn vị tác động đến việc thiết kế, hoạt động và xử lý dữ liệu của các loại hình KSNB.  Tính chính trực và các giá trị đạo đức: Chính trực là sự trung thực, thẳng thắn, không có các hành vi gian lận, mờ ám. Sự hiện hữu của hệ thống KSNB trước hết phụ thuộc vào tính chính trực và việc tôn trọng các giá trị đạo đức của những người liên quan đến các quá trình kiểm soát. Muốn vậy các nhà quản lý cần phải: - Xây dựng, ban hành những nguyên tắc đạo đức đến mọi cấp bậc của tổ chức. - Tuân thủ các nguyên tắc đạo đức của đơn vị để làm gương cho cấp dưới, khiến mọi người trong tổ chức đều có ý thức tôn trọng các giá trị đạo đức trong đơn vị. - Loại trừ hoặc giảm thiểu những động cơ, sức ép hay điều kiện có thể dẫn đến những hành vi thiếu trung thực.  Đảm bảo về năng lực Đảm bảo cho nhân viên có được những kỹ năng và hiểu biết để thực hiện nhiệm vụ của mình. Do đó nhà quản lý nên tuyển dụng các nhân viên có trình độ đào tạo và kinh nghiệm phù hợp với nhiệm vụ được giao, và phải giám sát và huấn luyện họ đầy đủ và thường xuyên.  Triết lý quản lý và phong cách điều hành - Triết lý quản lý: Thể hiện quan điểm và nhận thức của nhà quản lý chẳng hạn TR ƯỜ NG ĐẠ I H ỌC KIN H T Ế - HU Ế Khóa Luận Tốt Nghiệp SVTH: Phạm Thị Thơm- K42KTKT 6 như khả