Khóa luận Hủy hợp đồng trong trường hợp hàng hóa không phù hợp theo công ước viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH ---------***--------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Chuyên ngành: Luật kinh doanh quốc tế HỦY HỢP ĐỒNG TRONG TRƯỜNG HỢP HÀNG HÓA KHÔNG PHÙ HỢP THEO CÔNG ƯỚC VIÊN NĂM 1980 VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ Họ và tên sinh viên: Bạch Thị Hương Giang Mã sinh viên: 0852020007 Lớp: Anh 2 – Khối 1 QT Khóa: 47 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Minh Hằng Hà Nội, tháng 05 năm 2012 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU ....................................................................................................... i CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ VÀ CHẾ TÀI HỦY HỢP ĐỒNG TRONG TRƯỜNG HỢP HÀNG HÓA KHÔNG PHÙ HỢP THEO CÔNG ƯỚC VIÊN NĂM 1980 VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ............................................ 1 1.1. Khái quát chung về Công ước Viên năm 1980 và hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế................................................................................................... 1 1.1.1. Giới thiệu Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế (CISG) ....................................................................................................... 1 1.1.2. Hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế theo CISG................................ 4 1.2. Khái quát chung về chế tài huỷ hợp đồng trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế ............................................................................................................ 5 1.2.1. Điều kiện áp dụng chế tài huỷ hợp đồng trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế..................................................................................................... 5 1.2.2. Hậu quả pháp lý của việc huỷ hợp đồng ........................................... 11 1.3. Khái quát chung về tính phù hợp với hợp đồng của hàng hoá............... 12 1.3.1. Tính phù hợp của hàng hoá ............................................................... 12 1.3.2. Trách nhiệm của người bán về việc hàng hoá không phù hợp với hợp đồng 16 1.3.3. Quyền khôi phục tính phù hợp của hàng hóa với hợp đồng của người bán trước hạn giao hàng ....................................................................................... 19 1.3.4. Kiểm tra chất lượng hàng hoá và khiếu nại trong trường hợp hàng hoá không phù hợp với hợp đồng ........................................................................ 19 CHƯƠNG 2: HỦY HỢP ĐỒNG TRONG TRƯỜNG HỢP HÀNG HÓA KHÔNG PHÙ HỢP THEO CÔNG ƯỚC VIÊN NĂM 1980 VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ ................................................................ 21 2.1. Các trường hợp dẫn đến việc áp dụng chế tài huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp theo Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế .......................................................................................................... 21 2.1.1. Các trường hợp hàng hoá không phù hợp cấu thành vi phạm cơ bản. .. 21 2.1.2. Trường hợp không thể khôi phục tính phù hợp của hàng hóa trong khoảng thời gian mà người mua đã gia hạn thêm hoặc thời hạn mà người bán đã yêu cầu người mua gia hạn thêm. ........................................................................ 31 2.2. Một số giới hạn về quyền huỷ hợp đồng của người mua do hàng hoá không phù hợp với hợp đồng ............................................................................ 34 2.2.1. Trường hợp người mua không khiếu nại hoặc không kịp thời khiếu nại về sự không phù hợp của hàng hóa. ............................................................... 34 2.2.2. Trường hợp người mua mất quyền huỷ hợp đồng do không thông báo kịp thời. ................................................................................................................ 40 2.2.3. Khả năng người bán giảm giá hàng hoặc sửa chữa hàng hoá hoặc giao hàng thay thế ........................................................................................................ 42 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ VIỆC HỦY HỢP ĐỒNG DO HÀNG HÓA KHÔNG PHÙ HỢP THEO CÔNG ƯỚC VIÊN NĂM 1980 VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM ĐỐI VỚI VIỆT NAM ...................................................................... 46 3.1. Đánh giá các quy định và thực tiễn huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp theo Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế........................................................................................................................... 46 3.1.1. Đánh giá các quy định liên quan đến huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp theo CISG.................................................................................... 46 3.1.2. Đánh giá thực tiễn huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp theo CISG..................................................................................................................... 48 3.2. Giải pháp nhằm hạn chế việc hàng hoá không phù hợp với hợp đồng dẫn đến huỷ hợp đồng theo CISG .................................................................... 51 3.2.1. Các bên thỏa thuận cụ thể về tính phù hợp của hàng hoá và khả năng áp dụng chế tài huỷ hợp đồng .............................................................................. 51 3.2.2. Sử dụng hợp lý các giới hạn về huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp với hợp đồng theo CISG ............................................................................... 52 3.2.3. Tạo điều kiện thiết lập giao dịch mới giữa các bên trên cơ sở hợp đồng cũ đã bị huỷ ................................................................................................. 54 3.2.4. Kết hợp áp dụng các thói quen, tập quán thương mại, các quy phạm tư pháp quốc tế trong các giao dịch mua bán hàng hoá quốc tế .......................... 54 3.2.5. Bổ sung các quy định mới về các vấn đề pháp lý mới phát sinh ...... 56 3.3. Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam ..................................................... 56 3.3.1. Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp Việt Nam..................... 57 3.3.2. Kiến nghị hoàn thiện thêm các quy định pháp luật của Việt Nam về vấn đề hủy hợp đồng trong trường hợp hàng hóa không phù hợp dẫn đến hủy hợp đồng ..................................................................................................................... 61 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 65 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................... 67 1 DANH MỤC VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt CISG, Công ước Viên năm 1980, Công ước Convention on Contracts for the International Sale of Goods Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế UCC Uniform Commercial Code Bộ luật thương mại thống nhất Hoa Kỳ PECL Principles of European on contract law Bộ nguyên tắc Châu Âu về hợp đồng UNCITRAL United Nations Commission on International Trade Law Ủy ban của Liên Hợp Quốc về Luật thương mại quốc tế ICC International Chamber of Commerce Phòng thương mi quốc tế i LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sau 25 năm mở cửa thị trường và 5 năm gia nhập tổ chức Thương mại thế giới, hoạt động kinh tế đối ngoại của Việt Nam trong đó nòng cốt là ngoại thương tiến bộ rõ rệt. Thị trường được rộng mở tới hơn 150 nền kinh tế thành viên. Các hợp đồng xuất nhập khẩu giữa các thương nhân Việt Nam và các thương nhân nước ngoài càng nhiều hơn về số lượng và lớn hơn về giá trị hợp đồng. Đặc biệt, lĩnh vực xuất nhập khẩu hàng hoá đã có bước tăng trưởng vượt bậc và trở thành một trong những ngành chủ chốt của các hoạt động ngoại thương nói chung. Với tình hình mua bán hàng hoá quốc tế diễn ra nhộn nhịp như vậy, tính chất và quy mô của các giao dịch này ngày càng đa dạng và phức tạp. Do vậy, khi mà khoảng cách kinh tế, kỹ thuật và văn hoá vẫn chưa được xoá bỏ hoàn toàn, rất nhiều các thương nhân Việt Nam gặp phải các trường hợp vi phạm dẫn đến huỷ hợp đồng gây thiệt hại lớn và quan trọng nhất là khiến cho mục đích khi giao kết hợp đồng lúc ban đầu không được thực hiện. Một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến huỷ hợp đồng chính là do hàng hoá không phù hợp với hợp đồng. Vậy thế nào là hàng hoá không phù hợp với hợp đồng? Trường hợp nào hàng hoá không phù hợp với đồng có thể dẫn đến huỷ hợp đồng? Pháp luật hợp đồng của Việt Nam vẫn chưa có những quy định cụ thể rõ ràng về trường hợp này. Tuy nhiên, những nguồn luật khác như Bộ luật thương mại thống nhất Hoa Kỳ, chỉ thị 44/99/EC của Nghị viện châu Âu1, Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế đều có những quy định liên quan, đặc biệt là Công ước Viên năm 1980 - nguồn luật điều chỉnh phần lớn các hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế trên thế giới. Chính vì vậy, người viết đã chọn Công ước Viên năm 1980 nhằm làm rõ thêm vấn đề trên và chọn đề tài: “Huỷ hợp đồng trong trường hợp hàng hoá không phù hợp với hợp đồng theo Công ước Viên 1 Điều 2, chỉ thị 44/99/EC về mua bán hàng hoá và các biện pháp đảm bảo. Xem tại ii năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế” làm đề tài khoá luận tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Bằng việc chọn đề tài “Huỷ hợp đồng trong trường hợp hàng hoá không phù hợp theo Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế” làm đề tài khoá luận tốt nghiệp, người viết sẽ làm rõ trường hợp huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp với hợp đồng trong khuôn khổ các giao dịch áp dụng Công ước Viên 1980 trên mặt lý luận và thực tiễn. Từ đó người viết đưa ra những giải pháp nhằm hạn chế trường hợp này và bài học kinh nghiệm đối với các doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia quan hệ mua bán hàng hoá quốc tế. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: • Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của khoá luận tốt nghiệp này là các quy định của Công ước Viên 1980 về huỷ hợp đồng trong trường hợp hàng hoá không phù hợp với hợp đồng và các tranh chấp cụ thể trong thực tiễn có liên quan đến vấn đề này. • Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của khoá luận là các trường hợp huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp của các giao dịch mua bán hàng hoá quốc tế trong khuôn khổ Công ước Viên 1980. Về mặt thời gian: Các tranh chấp diễn ra từ khi Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế có hiệu lực cho đến nay. Về mặt nội dung: Hàng hoá không phù hợp với hợp đồng gồm có hai dạng: Không phù hợp về mặt thực tế (sai lệch so với hợp đồng) và không phù hợp về mặt pháp lý (sai lệch so với các chứng từ ngoài hợp đồng). Trong khoá luận tốt nghiệp này xin phép chỉ phân tích các trường hợp hàng hoá không phù hợp về mặt thực tế. 4. Phương pháp nghiên cứu: Khoá luận sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích, so sánh để đánh giá các thông tin số liệu thu thập được có liên quan đến trường hợp huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp với hợp đồng theo Công ước Viên 1980. iii Ngoài ra phương pháp cũng sử dụng một số phương pháp nghiên cứu luật học như phương pháp so sánh luật học, phương pháp bình luận án lệ. 5. Kết cấu của đề tài: Ngoài lời nói đầu, kết luận và danh mục tham khảo, nội dung khoá luận được chia làm 3 chương: - Chương 1: Tổng quan về Hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế và Chế tài huỷ hợp đồng trong trường hợp hàng hoá không phù hợp theo công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán quốc tế. - Chương 2: Huỷ hợp đồng trong trường hợp hàng hoá không phù hợp theo Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán quốc tế. - Chương 3: Giải pháp nhằm hạn chế việc huỷ hợp đồng do hàng hoá không phù hợp theo Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán quốc tế và bài học kinh nghiệm đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS. Nguyễn Minh Hằng – người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình làm khóa luận. Em cũng bày tỏ sự biết ơn đối với tập thể giảng viên trường Đại học Ngoại thương đã tận tình dạy dỗ và trang bị cho em những kiến thức quý báu trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường. 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ VÀ CHẾ TÀI HỦY HỢP ĐỒNG TRONG TRƯỜNG HỢP HÀNG HÓA KHÔNG PHÙ HỢP THEO CÔNG ƯỚC VIÊN NĂM 1980 VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ 1.1. Khái quát chung về Công ước Viên năm 1980 và hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế 1.1.1. Giới thiệu Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế (CISG) Công ước Viên 1980 của Liên Hợp Quốc về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế (viết tắt theo tiếng Anh là CISG - Convention on Contracts for the International Sale of Goods) được soạn thảo bởi Ủy ban của Liên Hợp Quốc về Luật thương mại quốc tế (UNCITRAL) là kết quả của một nỗ lực hướng tới việc thống nhất nguồn luật áp dụng cho hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế. Được được thông qua tại Viên (Áo) ngày 11 tháng 04 năm 1980 tại Hội nghị của Ủy ban của Liên hợp quốc về Luật thương mại quốc tế, sau hơn 30 năm CISG đã trở thành Công ước được áp dụng rộng rãi nhất trong số các điều ước quốc tế đa phương về mua bán hàng hóa quốc tế. Cho đến hiện nay, ước tính Công ước Viên năm 1980 đã điều chỉnh hơn ba phần tư thương mại hàng hóa trên toàn thế giới. Tính đến thời điểm tháng 2 năm 2012, đã có gần 80 quốc gia tham gia Công ước.2 Công ước Viên 1980 của Liên Hợp Quốc về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế bao gồm các nội dung chính sau: Phần 1: Phạm vi áp dụng và các quy định chung (điều 1 – 13) Phần này bao gồm các quy định về những trường hợp Công ước được áp dụng (điều 1 – 6) cũng như những quy định diễn giải về tuyên bố, xử sự và việc áp dụng tập quán thương mại của các bên. Đồng thời cũng nêu ra những vấn đề liên quan hình thức hợp đồng. Phần 2: Hình thành hợp đồng (trình tự, thủ tục ký kết hợp đồng) (Điều 14- 24) 2 Tính đến ngày 01/01/2012 theo website của Uncitral, xem tại 2 Trong phần này, Công ước Viên đã đề cập đến các vấn đề pháp lý đặt ra trong quá trình giao kết hợp đồng. CISG đã định nghĩa chào hàng, phân biệt chào hàng với lời mời chào hàng và chỉ ra các đặc điểm của một chào hàng. Đồng thời Công ước cũng quy định về hiệu lực của chào hàng, thu hồi và hủy bỏ chào hàng. Song song với chào hàng, Công ước cũng có quy định tương đối chi tiết và rõ ràng về chấp nhận chào hàng và các khía cạnh pháp lý liên quan bao gồm: nội dung chấp nhận chào hàng; hiệu lực của chấp nhận và điều kiện cấu thành hợp đồng cùng với chào hàng; thời hạn chấp nhận và chấp nhận muộn, kéo dài thời hạn chấp nhận; thu hồi chấp nhận; thời điểm hợp đồng có hiệu lực. Phần 3: Mua bán hàng hóa (Điều 25 - 88) Phần 3 bao gồm các vấn đề pháp lý liên quan đến thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế và được xem là phần chính của Công ước Viên năm 1980. Phần Mua bán hàng hóa bao gồm các chương: Chương I: Những quy định chung Chương II: Nghĩa vụ của người bán Chương III: Nghĩa vụ của người mua Chương IV: Chuyển rủi ro Chương V: Các điều khoản chung về nghĩa vụ của người bán và người mua. Chương I bao gồm những quy định chung về các phạm trù khác nhau như cách xác định “vi phạm cơ bản”, thông báo hủy hợp đồng, viện dẫn thông tin… Các phạm trù này có tác dụng trong việc tạo cơ sở thực hiện hay làm rõ hơn một số nội dung ở các chương sau. Trọng tâm của phần 3 nằm ở các quy định về nghĩa vụ của người bán và người mua trong chương II và chương III. Về nghĩa vụ của người bán, Công ước quy định rất rõ nghĩa vụ giao hàng và chuyển giao chứng từ, đặc biệt là nghĩa vụ đảm bảo tính phù hợp của hàng hóa được giao (về mặt thực tế cũng như về mặt pháp lý). Song song với người bán, người mua cũng phải đảm bảo thực hiện những nghĩa vụ chính của mình, bao gồm thanh toán và nhận hàng. Công ước Viên không có chương riêng dành cho vi phạm hợp đồng và các chế tài do vi phạm hợp đồng. Những nội dung này cũng được đề cập trong các 3 chương II, III và V. Theo đó, những chế tài khi xảy ra vi phạm hợp đồng bao gồm buộc thực hiện đúng hợp đồng, đòi bồi thường thiệt hại, hủy hợp đồng. Đồng thời, CISG cũng quy định thêm những biện pháp khác như giảm giá hàng, gia hạn thời hạn thực hiện nghĩa vụ. Những biện pháp này không mang tính chế tài, trừng phạt mà lại tạo điều kiện cho các bên, đặc biệt là bên vi phạm tiếp tục hoàn thành các nghĩa vụ, thực hiện hợp đồng. Công ước Viên cũng tách riêng vấn đề chuyển rủi ro thành chương IV của phần III. Theo đó, tùy thuộc vào từng trường hợp và giai đoạn cụ thể, rủi ro được quy định thuộc về bên nào. Đây là cơ sở để xác định phạm trách nhiệm và nghĩa vụ của các bên đặc biệt trong trường hợp có xảy ra vi phạm hợp đồng. Chương V của Phần 3 quy định về vấn đề tạm ngừng thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, vi phạm trước hợp đồng, việc áp dụng các biện pháp pháp lý trong trường hợp giao hàng từng phần, hủy hợp đồng khi chưa đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ. Đặc biệt chương V còn những quy định cụ thể về chế tài “bồi thường thiệt hại” – một trong những biện pháp được áp dụng phổ biến nhất trong các tranh chấp thuộc khuôn khổ CISG. Ngoài ra, các vấn đề về căn cứ miễn trách, hậu quả do hủy hợp đồng, bảo quản hàng hóa khi xảy ra vi phạm cũng được đề cập đến. Phần 4: Các quy định cuối cùng (Điều 89 - 101) Phần này bao gồm các vấn đề mang tính thủ tục như thời điểm Công ước có hiệu lực, hiệu lực của Công ước so với hiệu lực của các nguồn luật khác, thủ tục gia nhập hay từ bỏ Công ước đối với các quốc gia và các vấn đề khác. Như vậy, sau hơn 20 năm có hiệu lực, cùng với các quy định được đánh giá là hiện đại, mềm dẻo và linh hoạt, Công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế được đánh giá là một trong những công ước thống nhất về luật tư thành công nhất. Được Liên Hợp Quốc bảo trợ soạn thảo và thực thi, CISG đã tạo ra được sự tin cậy từ phía các quốc gia (trong quá trình soạn thảo) mà còn nhận được sự tin tưởng từ đông đảo doanh nghiệp (trong quá trình thực thi). Sự thành công của Công ước Viên 1980 được khẳng định trong thực tiễn với hơn 2500 vụ tranh chấp đã được Tòa án và trọng tài các nước/quốc tế giải quyết có liên quan đến việc áp dụng và diễn giải Công ước Viên 1980 được 4 báo cáo. Không chỉ các nước thành viên mà các quốc gia chưa phải là thành viên vẫn áp dụng Công ước, hoặc do các bên trong hợp đồng lựa chọn Công ước Viên 1980 như là luật áp dụng cho hợp đồng, hoặc do các tòa án, trọng tài dẫn chiếu đến để giải quyết tranh chấp. Nhiều doanh nghiệp tại các quốc gia chưa phải là thành viên CISG đã tự nguyện áp dụng CISG cho các giao dịch thương mại quốc tế của mình, bởi vì họ thấy được những ưu việt của CISG so với luật quốc gia. 1.1.2. Hợp đồng mua bán hàng hoá quốc tế theo CISG Công ước Viên năm 1980 về Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế không có điều khoản nào nêu ra định nghĩa pháp lý cụ thể cho hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế. Tuy nhiên, thông qua điều 31 và 53 của Công ước, ta có thể kết luận một hợp đồng mua bán hàng hóa được hình thành trong trường hợp người bán được quy định thực hiện nghĩa vụ giao hàng (và chứng từ) và người mua được quy định thực hiện nghĩa vụ thanh toán. Công ước cũng đưa ra tiêu chí để xác định xem loại hàng hóa như thế nào thuộc phạm vi điều chỉnh của Công ước (từ điều 2 đến điều 6 Công ước). Ngoài ra, để xác định tính chất “quốc tế” (international character) cho hợp đồng, điều 1 của Công ước có nêu: “Công ước này áp dụng cho các hợp đồng mua bán hàng hóa giữa các bên có trụ sở thương mại tại các Quốc gia khác nhau.” Như vậy, Công ước Viên đã đưa xem trụ sở thương mại là tiêu chí để xác định hợp đồng ký kết giữa các bên có phải là hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế hay không. Trong trường hợp có nhiều trụ sở thương mại, bên giao dịch có thể chọn ra trụ sở có mối liên quan chặt chẽ nhất tới hợp đồng. Trong trường hợp hai bên không có trụ sở thương mại thì sẽ lấy nơi cư trú thường xuyê