Khóa luận Kinh doanh các dịch vụ liên quan đến rác thải mô hình tại nhật bản và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam

TR NG I H C NGO I TH Ơ NG KHOA KINH T & KINH DOANH QU C T CHUYÊN NGÀNH KINH T I NGO I ------------ o0o ----------- KHÓA LU N T T NGHI P tài: KINH DOANH CÁC D CH V LIÊN QUAN N RÁC TH I MÔ HÌNH T I NH T B N VÀ BÀI H C KINH NGHI M I V I VI T NAM Sinh viên th c hi n : Nguy n Th y H ng Lp : Anh 8 Khóa : K43B Giáo viên h ưng d n: Lê Huy n Trang Hà N i, tháng 6 - 2008 MC L C LI NÓI U ...........................................................................................................1 CH Ơ NG I : GI I THI U V MÔ HÌNH KINH DOANH D CH V LIÊN QUAN N RÁC TH I T I NH T B N ............................................................3 I. TNG QUAN V RÁC TH I VÀ QU N LÝ RÁC TH I TI NH T BN ........................................................................................................................................................... 3 1. nh ngh a và phân lo i rác th i t i Nh t B n.................................................3 1.1 nh ngh a rác th i t i Nh t B n................................................................3 1.2 Phân lo i rác th i t i Nh t B n...................................................................4 1.2.1 Rác th i r n ô th (RTR T) ...............................................................4 1.2.2. Rác th i công nghi p (RTCN) ............................................................5 2. Thu gom, tái ch và x lý rác th i t i Nh t B n..............................................6 2.1 Thu gom và x lý rác th i t i Nh t B n.....................................................6 2.1.1 Thu gom và x lý RTR T....................................................................6 2.1.2 Thu gom và x lý RTCN ......................................................................8 2.2 Tái ch rác th i t i Nh t B n .....................................................................9 3. Qu n lý rác th i t i Nh t B n ........................................................................11 3.1 H th ng qu n lý rác th i t i Nh t B n ...................................................11 3.2 Lu t liên quan n qu n lý rác th i t i Nh t B n ....................................12 II. TNG QUAN V KINH DOANH DCH V LIÊN QUAN N RÁC TH I TI NH T BN ................................................................................................................. 13 1. nh ngh a kinh doanh d ch v liên quan n rác th i ..................................13 2. Mô hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Nh t B n .................15 2.1 Các thành ph n tham gia c a l nh v c kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Nh t B n.......................................................................................15 2.2 K t qu ho t ng c a mô hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i ti Nh t B n ...................................................................................................15 2.3 Tình hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Nh t B n theo tng l nh v c c th ........................................................................................16 2.3.1 Rác th i th c ph m............................................................................16 2.3.2 Rác th i in gia d ng .....................................................................18 2.3.3 Rác th i bao bì (nh a, th y tinh, gi y và chai l PET) ....................19 2.3.4 Rác th i v t li u xây d ng .................................................................22 2.3.5 Rác th i ô tô ......................................................................................23 3. Mô hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i in hình t i Nh t B n.24 3.1 Mô hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i thành ph Kitakyusu, Nh t B n......................................................................................24 3.2 ánh giá k t qu ho t ng c a mô hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Kitakyushu, Nh t B n ...........................................................27 CH Ơ NG II : TH C TR NG L NH V C KINH DOANH D CH V LIÊN QUAN N RÁC TH I T I VI T NAM ...........................................................30 I. TNG QUAN V RÁC TH I TI VI T NAM ..................................................... 30 1. nh ngh a và phân lo i rác th i t i Vi t Nam ..............................................30 2. Tình hình phát sinh rác th i t i Vi t Nam ......................................................30 2.1 Rác th i r n sinh ho t...............................................................................30 2.2 Rác th i r n công nghi p..........................................................................32 3. Tình hình thu gom và x lý rác th i t i Vi t Nam hi n nay ..........................35 3.1 Thu gom rác th i t i Vi t Nam .................................................................35 3.1.1 Rác th i r n ô th .............................................................................35 3.1.2 Rác th i nguy h i...............................................................................37 3.2 X lý và tiêu hu rác th i t i Vi t Nam ...................................................38 3.2.1 X lý và tiêu hu RTR T...................................................................38 3.2.2 X lý và tiêu hu RTCN .....................................................................40 3.3 Tái s d ng và tái ch rác th i .................................................................42 II. QU N LÝ RÁC TH I TI VI T NAM ...................................................................... 44 1. H th ng qu n lý rác th i t i Vi t Nam .........................................................44 2. Các chính sách qu n lý môi tr ưng Vi t Nam ...........................................45 III. TH C TR NG KINH DOANH DCH V LIÊN QUAN N RÁC TH I TI VI T NAM ............................................................................................................................... 46 1. Vài nét v ngành kinh doanh dch v liên quan n rác th i hi n nay t i Vi t Nam ....................................................................................................................46 2. Mô hình công ty t ư nhân ho t ng hi u qu trong ngành kinh ....................48 doanh dch v liên quan n rác th i t i Vi t Nam: ..........................................48 3. Nh ng y u t c n tr s phát tri n c a ngành kinh doanh d ch ....................49 v liên quan n rác th i t i Vi t Nam ..............................................................49 3.1 S b t c p v các v n b n qu n lý và s ph i h p gi a các ban ngành liên quan c a Nhà n ưc trong v n môi tr ưng .................................................49 3.2 Thi u ngu n tài tr ...................................................................................51 3.3 Nh n th c c a ng ưi dân và doanh nghi p v các v n môi tr ưng còn hn ch ...........................................................................................................52 4. Ti m n ng phát tri n c a ngành kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Vi t Nam ............................................................................................................53 CH Ơ NG III : BÀI H C KINH NGHI M T NH T B N VÀ M T S GI I PHÁP NH M THÚC Y TH TR NG KINH D CH V LIÊN QUAN N RÁC TH I T I VI T NAM ...........................................................55 I. BÀI HC KINH NGHI M TI NH T BN............................................................ 55 1. Lý do l a ch n Nh t B n làm mô hình nghiên c u l nh v c kinh doanh d ch v liên quan n rác th i....................................................................................55 2. Nh ng bài h c kinh nghi m t Nh t B n trong l nh v c kinh doanh d ch v liên quan n rác th i.........................................................................................56 2.1 Chính sách và ngu n lu t iu ch nh rác th i hi u qu ............................56 2.2 Vi c giáo d c và ph bi n t t các v n liên quan n môi tr ưng cho doanh nghi p và ng ưi dân Nh t B n............................................................59 2.2.1 Nh ng y u t góp ph n cho vi c ph bi n ki n th c môi tr ưng ....60 2.2.2 K t qu c a các bi n pháp tuyên truy n và giáo d c v môi tr ưng ti Nh t B n................................................................................................61 2.3. S tham gia tích c c c a các thành ph n kinh t t ư nhân .......................63 II. MT S GI I PHÁP NH M THÚC Y S PHÁT TRI N CA LNH VC KINH DOANH DCH V LIÊN QUAN N RÁC TH I TI VI T NAM ....................................................................................................................................................... 66 1. Gi i pháp hoàn thi n chính sách liên quan n rác th i ................................ 66 2. Gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý rác th i t i Vi t Nam .......................... 67 3. Gi i pháp nâng cao tính hi u qu c a các hình th c tuyên truy n, giáo d c v môi tr ưng ......................................................................................................... 68 4. Gi i pháp liên quan n công tác thu h i chi phí liên quan n rác th i....... 70 5. C i thi n u t ư và v n hành các d ch v liên quan n rác th i................... 71 III. XU T MÔ HÌNH KINH DOANH DCH V LIÊN QUAN N RÁC TH I TI VI T NAM ................................................................................................................. 71 1. La ch n a im áp d ng mô hình ............................................................. 71 2. Xây d ng mô hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i ph ưng Kim Liên .................................................................................................................... 72 2.1 Mô hình xu t chính sách liên quan n rác th i .................................72 2.2 Mô hình xu t v v n liên quan n tài chính h tr ......................73 2.3 Mô hình xu t v vi c thu gom và x lý rác th i .................................74 KT LU N ..............................................................................................................75 TÀI LI U THAM KH O PH L C DANH M C T VI T T T T vi t t t Tên ti ng Anh Tên ti ng Vi t ADB Asian Development Bank Ngân hàng phát tri n châu Á Centre for Environmental CEETIA Trung tâm K thu t Môi tr ưng ô th Engineering of Towns and và Khu công nghi p Industrial Areas European Economic EEC Kh i th tr ưng chung châu Âu Community Environmental Business EBI Hi p h i kinh doanh môi tr ưng qu c t International GATs General Agreement on Hi p nh chung v th ươ ng m i d ch v Trade in Services GEC Global Environmental Trung tâm Môi tr ưng toàn c u Center IGES Institute for Global Vi n chi n l ưc môi tr ưng toàn c u Environmental Strategies ISO International Organization T ch c Tiêu chu n hóa qu c t for Standardization JETRO Japan external Trade T Ch c Xúc Ti n Th ươ ng M i Nh t Organization Bn JICA Japan International Cơ quan H p tác Qu c t Nh t b n Cooperation Agency MOE Ministry of Environment B Môi tr ưng Nh t B n METI Ministry of Economics, B Kinh t , Th ươ ng m i và Công nghi p Trade and Industry Nh t B n MT T Môi tr ưng ô th Organization for OECD Economic Co-Operation T ch c h p tác và phát tri n kinh t and Development RTR T Rác th i r n ô th RTCN Rác th i công nghi p RTNH Rác th i nguy h i RTYT Rác th i y t SMEs Small and Medium sized Doanh nghi p v a và nh Enterprises United Nations UNCTAD Hi ngh Liên h p qu c v Th ươ ng m i Conference on Trade and và phát tri n Development USITC United States International y ban th ươ ng m i qu c t Hoa K Trade Commission URENCO Urban Environmental Công ty TNHH m t thành viên Môi Limited Company tr ưng ô th WB World Bank Ngân hàng th gi i WTO World Trade Organization T ch c th ươ ng m i th gi i LI NÓI U Kinh doanh d ch v liên quan n rác th i là l nh v c hi n ang thu hút s chú ý c a th tr ưng toàn c u. L nh v c này ã ch ng t t m quan tr ng c a mình khi nó ưc coi là m t trong nh ng iu kho n c n ph i àm phán khi gia nh p T ch c Th ươ ng m i th gi i. Bên c nh ó, v n môi tr ưng ã ưc ch ng minh có mi liên h ch t ch v i th ươ ng m i và u t ư qu c t , ví d nh ư vi c nh giá tác ng môi tr ưng trong các hi p nh u t ư ang tr thành m t ph n không th thi u khi xét duy t d án. Th tr ưng kinh doanh d ch v liên quan n rác th i không ch có óng góp không nh cho n n kinh t và mà còn nâng cao ch t l ưng môi tr ưng s ng. Chính vì th , theo báo cáo môi tr ưng châu Á, 2005, th tr ưng này ưc ánh giá là th tr ưng có t c phát tri n nhanh nh t th gi i trong th p niên t i, c bi t là khu vc kinh t châu Á- Thái Bình D ươ ng, ng u là th tr ưng Nh t B n[13] . Mô hình qu n lý và kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Nh t B n ã t ưc nhi u thành công và có nhi u bài h c kinh nghi m r t áng cho các qu c gia trên th gi i tham kh o và h c h i. Ti Vi t Nam, l nh v c kinh doanh này v n còn h t s c m i m và còn g p nhi u khó kh n. Tuy v y, v i v th là thành viên c a t ch c Th ươ ng m i th gi i, trong th i gian t i, th tr ưng kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Vi t Nam s có ti m n ng phát tri n l n do m c c nh tranh ngày càng cao c a th tr ưng và c ơ ch chính sách s ưc c i thi n. Chính vì th vi c nghiên c u mô hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i các n ưc phát tri n, c th là Nh t B n là r t c n thi t có th t ó rút ra nh ng bài h c và xây d ng m t n n tng cho quá trình phát tri n l nh v c này t i Vi t Nam trong th i gian t i. ây cng chính là lý do t i sao tài “ Kinh doanh các d ch v liên quan n rác th i: mô hình t i Nh t B n và bài h c kinh nghi m i v i Vi t Nam” ưc ch n nghiên c u. 1 Ngoài ph n m u, k t lu n và tài li u tham kh o, n i d ng c a lu n v n ưc trình bày trong ba ch ươ ng: Ch ươ ng I : Gi i thi u v mô hình kinh doanh d ch v liên quan n rác th i ti Nh t B n Ch ươ ng II : Th c tr ng l nh v c kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Vi t Nam. Ch ươ ng III : Bài h c kinh nghi m t Nh t B n và m t s gi i pháp nh m thúc y s phát tri n c a th tr ưng kinh doanh d ch v liên quan n rác th i t i Vi t Nam. Do nh ng h n ch v th i gian, tài li u, n i dung c a lu n v n này không tránh kh i nh ng sai sót và khi m khuy t. Vì v y, tôi r t mong nh n ưc s góp ý chân thành c a th y cô giáo và các b n. Cu i cùng, tôi xin g i l i c m ơn chân thành t i gi ng viên môn Kinh t môi tr ưng, cô giáo Lê Huy n Trang ã t n tình giúp tôi hoàn thành khóa lu n này. Tôi c ng xin chân thành c m ơn gia ình và các b n ã giúp tôi trong vi c thu th p tài li u và t o iu ki n thu n l i hoàn thành lu n v n. Hà N i, tháng 6 n m 2008 Sinh viên th c hi n Nguy n Th y H ng 2 CHƠ NG I GI I THI U V MÔ HÌNH KINH DOANH D CH V LIÊN QUAN N RÁC TH I TI NH T B N I. TNG QUAN V RÁC TH I VÀ QU N LÝ RÁC TH I TI NH T BN 1. nh ngh a và phân lo i rác th i t i Nh t B n 1.1 nh ngha rác th i t i Nh t B n U ban châu Âu (European Commission), Ban th ư ký công ưc Basel và OECD u có nh ng nh ngh a v rác th i. Trong ó, ưc dùng nhi u nh t gi i thích thu t ng này là nh ngh a c a OECD: “ Rác th i liên quan t i nh ng v t ch t không ph i s n ph m chính – t c là sn ph m ưc s n xu t cho tiêu dùng trên th tr ưng và nh ng v t ch t này không còn giá tr s d ng mà con ng ưi lo i b và có ý mu n lo i b . Rác th i có th phát sinh t vi c chi t, tách nguyên v t li u thô trong quá trình chuy n i nguyên v t li u thô thành bán thành ph m và thành ph m; ho c trong quá trình tiêu dùng s n ph m cu i cùng ( thành ph m) và trong b t k ho t ng nào c a con ng ưi, không bao g m các tr ưng h p sau ây: - Vt, ch t còn th a l i tr c ti p sau quá trình tái ch ho c tái s dng t i n ơi phát sinh và, - Nguyên v t li u rác th i ưc tiêu h y tr c ti p vào môi tr ưng không khí ho c n ưc.” (Glossary of Environment Statics, OECD,1997) [14] y ban châu Âu l i cung c p nh ngh a v rác th i trong lu t c a y ban mã s 75/442/EEC. nh ngh a này còn i kèm theo m t danh sách v i các h ng m c và lo i rác th i theo liên minh châu Âu. “ Rác th i là b t k v t ch t nào ưc ch ra trong b n ph l c I mà ng ưi s dng lo i b ho c có ý mu n ho c yêu c u lo i b v t ch t ó.” 3 Bn ph l c I bao g m 16 danh m c khác nhau v rác th i và làm rõ h ơn nh ngh a, tránh hi u sai, y ban châu Âu c ng ưa ra m t danh sách các lo i rác th i c th . nh ngh a rác th i c a Ban th ư ký công ưc Basel c ng g n gi ng song có m h ơn so v i nh ngh a c a y ban châu Âu: “ Rác th i là b t k v t ch t nào ưc tiêu h y ho c có ý mu n và yêu c u tiêu h y b i nh ng iu kho n xác nh trong lu t qu c gia” (Công ưc Basel, 1992)[15] Ti Nh t B n, rác th i ưc nh ngh a nh ư sau: "Rác th i là m t d ng v t ch t không còn giá tr , c v giá tr kinh t và s dng, ưc lo i b , th i ra m t cách có ch ý, có th t n t i d ưi d ng r n ho c l ng (tr rác th i h t nhân và các lo i rác th i phát sinh t quá trình ho t ng liên quan n phóng x )” (Waste Management and Public Cleasing Law,Japan, 2000) [16] Nh ư v y, theo các nh ngh a trên v rác th i, tuy có s khác nhau v ngôn t (gi a tiêu h y và lo i b ) và có th gây ra m t s tranh cãi v cách hi u song t u chung l i có th nói rác th i là m t v t b i có ch ích. M t v t có th không có giá tr v m t kinh t vì không có th tr ưng tiêu th s n phm ó vì s n ph m hay v t ó không bán ưc nh ưng nó v n có giá tr s d ng vì nó có giá tr tinh th n v i m t ng ưi nào ó ho c vì h không có kh n ng mua m t v t khác có ch t l ưng t t h ơn thay th cái mà h ang có. M t v t ưc coi là b i i v i m t ng ưi nào ó v n có th có giá tr v i ng ưi khác. Ch ng h n, túi ni lông ã qua s d ng t i m t h gia ình th i ra có th là ngu n thu nh p i v i nh ng ng ưi thu gom rác th i. 1.2 Phân lo i rác th i t i Nh t B n Theo Lu t Qu n lý rác th i c a Nh t, rác th i t i n ưc này ưc