Khóa luận Một số giải pháp phát triển du lịch ở Việt Nam

Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH CHUYÊN NGÀNH KINH DOANH QUỐC TẾ -------***------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH Ở VIỆT NAM Sinh viên thực hiện : Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp : Anh 3 Khóa : K42Q Giáo viên hƣớng dẫn : ThS.Nguyễn Thị Tuyết Nhung Hà Nội , tháng 11/2007 Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 1 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................5 CHƢƠNG I. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG DU LỊCH ..................... 7 1. Một số khái niệm cơ bản về du lịch ........................................................... 7 1.1 Khái niệm "du lịch" ........................................................................................ 7 1.2 Khái niệm "khách du lịch" ........................................................................... 10 1.3 Khái niệm sản phẩm du lịch ......................................................................... 14 1.4 Khái niệm tài nguyên du lịch ........................................................................ 14 2. Các loại hình du lịch ................................................................................. 15 2.1 Phân loại theo lãnh thổ ................................................................................. 15 2.2 Phân loại theo mục đích chuyến đi ............................................................... 16 2.3 Phân loại theo tổ chức chuyến đi .................................................................. 16 2.4 Phân loại theo môi trường ............................................................................ 17 3. Đặc điểm của du lịch ................................................................................ 17 3.1 Các nhóm yếu tố cấu thành nên hiện tượng du lịch ..................................... 18 3.2 Đặc thù của sản phẩm du lịch....................................................................... 20 3.3 Tính thời vụ trong du lịch ............................................................................. 20 3.4 Lao động trong du lịch .................................................................................. 23 4. Vai trò của du lịch .................................................................................... 26 4.1 Vai trò của du lịch về mặt xã hội .................................................................. 26 4.1.1 Vai trò của du lịch đối với đời sống con người ........................................ 26 4.1.2 Vai trò của du lịch với văn hoá và hợp tác quốc tế .................................. 27 4.1.3 Vai trò của du lịch đối với vấn đề việc làm .............................................. 28 4.1.4 Vai trò của du lịch đối với qui hoạch xã hội ............................................ 28 4.2. Vai trò của du lịch đối với nền kinh tế ......................................................... 29 4.3 Các tác hại về mặt kinh tế-xã hội do việc khai thác và phát triển du lịch quá mức ..................................................................................................................... 30 CHƢƠNG II. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH VIỆT NAM NHỮNG NĂM QUA ............................................................................... 31 1. Tổng quan về du lịch Việt Nam ............................................................... 31 Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 2 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung 1.1 Lịch sử phát triển du lịch Việt Nam .............................................................. 31 1.2 Tài nguyên du lịch của Việt Nam .................................................................. 34 1.2.1 Tài nguyên du lịch thiên nhiên ................................................................. 35 1.2.2 Tài nguyên du lịch nhân văn .................................................................... 36 1.3 Tính mùa vụ trong du lịch Việt Nam ............................................................ 37 1.3 Lao động trong du lịch Việt Nam ................................................................. 38 2. Tình hình phát triển du lịch Việt Nam trong thời gian qua ................... 41 2.1 Về việc thực hiện các chỉ tiêu ........................................................................ 41 2.2 Về tổ chức quản lý......................................................................................... 45 2.3 Về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ. ................................................................................................................... 46 2.4 Về hợp tác quốc tế và xúc tiến quảng bá du lịch ........................................... 47 3. Đánh giá về du lịch Việt Nam .................................................................. 50 3.1 Thành tựu đạt được ...................................................................................... 50 3.1.1 Thành tựu về mặt xã hội .......................................................................... 50 3.1.2 Thành tựu về mặt kinh tế ......................................................................... 51 3.2 Những tồn tại và nguyên nhân................................................................... 52 3.2.1 Những tồn tại .......................................................................................... 52 3.2.2 Nguyên nhân ........................................................................................... 57 CHƢƠNG III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH VIỆT NAM ........................................................................................................ 60 1. Bài học kinh nghiệm phát triển du lịch từ các nƣớc Đông Nam Á .......................................................................................................... 60 2. Hƣớng phát triển của du lịch Việt Nam .................................................. 65 2.1 Xu thế phát triển cuả du lịch thế giới ............................................................ 65 2.2 Xu hướng phát triển của du lịch Đông Nam Á ............................................. 67 2.3 Mục tiêu phát triển của du lịch Việt Nam ..................................................... 69 3. Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam ......................................... 70 3.1 Lên kế hoạch phát triển du lịch tổng thể và bền vững .................................. 71 3.2 Thiết lập chính sách đầu tư du lịch hợp lý .................................................... 72 Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 3 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung 3.2.1 Đầu tư các khu du lịch mang tầm cỡ quốc tế làm động lực cho du lịch quốc gia ................................................................................................................... 72 3.2.2 Có cơ chế thông thoáng nhằm thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước .... 74 3.3 Tăng cường hiệu quả quản lý đối với du lịch................................................ 75 3.3.1 Đẩy mạnh cải cách hành chính ................................................................ 75 3.3.2 Khuyến khích các doanh nghiệp tham gia Hiệp hội Du lịch, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hiệp hội Du lịch ................................................................. 76 3.3.3 Tăng cường phối hợp giữa Trung ương, địa phương và các ngành các cấp có liên quan ..................................................................................................... 76 3.4 Hoàn thiện cơ chế chính sách tài chính và xuất nhập cảnh Hải quan ......... 79 3.4.1 Chính sách tài chính ................................................................................ 79 3.4.2 Chính sách xuất nhập cảnh Hải quan ...................................................... 79 3.5 Phát triển cơ sở hạ tầng, củng cố ngành hàng không và đảm bảo an ninh tại các địa điểm du lịch ............................................................................................ 80 3.5.1 Phát triển cơ sở hạ tầng .......................................................................... 80 3.5.2 Củng cố ngành hàng không và đảm bảo an ninh tại các địa điểm du lịch 81 3.6 Tăng cường công tác tiếp thị và xúc tiến du lịch .......................................... 81 3.7 Nâng cao ý thức toàn dân về du lịch ............................................................. 82 3.8 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch .............................................. 83 3.9 Phát triển du lịch đi đôi với tôn tạo, bảo vệ nguồn tài nguyên du lịch và môi trường ................................................................................................................. 85 3.10 Chủ động hội nhập, hợp tác quốc tế ........................................................... 86 3.11 Đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ ............................... 87 KẾT LUẬN ....................................................................................88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................89 Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 4 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung LỜI MỞ ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, với sự phát triển vũ bão của khoa học-công nghệ, nền kinh tế thế giới đang chuyển sang giai đoạn “hậu công nghiệp”, phát triển theo hướng chuyển dịch cơ cấu sang dịch vụ. Trong đó du lịch là một trong những ngành dịch vụ được hầu hết các nước ưu tiên phát triển. Du lịch là một ngành hoạt động tổng hợp có hiệu quả về cả kinh tế và xã hội. Trên giác độ kinh tế đó là ngành thực hiện "xuất khẩu tại chỗ", mang về nguồn thu ngoại tệ lớn cho quốc gia. Trên giác độ xã hội, du lịch tạo ra nhiều công ăn việc làm, xoá đói giảm nghèo; góp phần tôn tạo các giá trị tự nhiên và nhân văn… Trên thế giới, từ thế kỉ 19 du lịch đã chính thức trở thành một ngành kinh tế, theo đấy khoa học du lịch cũng ra đời, với trọng tâm là việc nghiêm cứu nhằm đề ra các giải pháp, chiến lược phát triển du lịch quốc gia. Trước vai trò và đóng góp to lớn của du lịch đối với nền kinh tế quốc dân, Đảng và Nhà nước ta, trong chiến lược phát triển du lịch 2000-2010 đã xác địch: “đưa du lịch Việt Nam trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước”. Để tiến tới mục tiêu đó du lịch Việt Nam cần phải có các giải pháp hiệu quả và tập trung mọi nguồn lực để thực hiện tốt các giải pháp đã đề ra. Với đề tài luận văn “Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam”, em mong muốn được đóng góp một phần nhỏ bé công sức của mình trong việc tìm ra và đề xuất một số giải pháp tích cực, từ đó thúc đẩy sự phát triển của du lịch Việt Nam. Mục tiêu nghiên cứu Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 5 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung Nội dung của đề tài tập trung vào việc đề ra một số giải pháp nhằm phát triển du lịch Việt Nam trên cơ sở: - Nghiên cứu về đặc điểm, tính chất, vai trò của du lịch trên thế giới nói chung và du lịch Việt Nam nói riêng. - Khảo sát xu hướng phát triển của du lịch quốc tế và khu vực. - Đánh giá thực trạng hoạt động du lịch của Việt Nam hiện nay, để từ đó đề xuất các giải pháp phát triển du lịch Việt Nam. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp diễn giải, phân tích, tổng hợp, so sánh trên cơ sở sử dụng các bảng, biểu và các tài liệu tham khảo về mặt lý thuyết lẫn thực tiễn của những nghiên cứu trước đó. Đồng thời, luận văn cũng lấy phép biện chứng làm cơ sở phương pháp luận. Phạm vi nghiên cứu Nội dung luận văn nghiên cứu tổng quan hoạt động du lịch, thực trạng phát triển du lịch ở Việt Nam những năm qua, qua đó đưa ra những giải pháp nhằm mục tiêu hướng đến sự phát triển bền vững du lịch nước ta. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chƣơng I: Tổng quan về hoạt động du lịch Chƣơng II: Thực trạng phát triển du lịch Việt Nam những năm qua Chƣơng III: Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 6 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung CHƢƠNG I. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG DU LỊCH 1. Một số khái niệm cơ bản về du lịch 1.1 Khái niệm "du lịch" Du lịch ra đời gần như cùng lúc với sự suất hiện của xã hội loài người, tuy lúc đó mục đích du lịch có thể chưa hoàn toàn tách bạch với các mục đích khác. Theo ngành khảo cổ học, Châu Phi được xem là cái nôi của xã hội loài người, tuy nhiên vết tích của người Châu Phi cổ đại đã được tìm thấy ở Châu Á, họ được xem là tiền nhân của giống người Bắc Kinh (Trung Quốc), và người Java (Indonexia). Ngoài giả thiết cho rằng người cổ xưa di cư để tìm thức ăn và trốn tránh nguy hiểm, còn một giả thiết khác được các nhà khoa học đưa ra, đấy là con người quan sát sự di cư của loài chim, muốn biết chúng từ đâu bay đến và sẽ bay đến đâu nên họ di chuyển theo hướng đi của chúng. Tức giả thiết này cho rằng, con người, từ xa xưa luôn có tính tò mò, ham muốn khám phá thế giới chung quanh. Cũng có thể, cuộc di dân này có động cơ từ cả hai giả thuyết đã nêu. Sự xuất hiện của chủng tộc người gốc Á ở Châu Mỹ (người da đỏ) cách hàng vạn năm trước khi Christospher Colombus tìm ra nơi này là khác là một minh chứng khác cho sự hiếu kỳ của người xưa. Trong chuyến chuyến di dân từ Châu Á đến Châu Mỹ thì các nhà nghiên cứu lại nghiêng về giả thuyết cho rằng động lực chính là lòng ham hiểu biết. Nếu chỉ đơn thuần là đi tìm thức ăn thì chưa đủ thuyết phục lý giải cho quảng đường di cư vượt biển dài tới nửa vòng trái đất. Mặc dù có nguồn gốc từ rất lâu, song cho đến nay, những nhận thức về nội dung du lịch vẫn chưa thống nhất. Dưới nhiều góc độ và hoàn cảnh chi phối (thời gian, địa lý) đưa đến một cánh hiểu khác nhau về du lịch. Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 7 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung Ý nghĩa đầu tiên của từ du lịch là sự khởi hành và sự lưu trú tạm thời của con người ra khỏi nơi cư trú thường xuyên của họ. Có nhiều lý do để kéo con người ra khỏi nơi cư trú thường xuyên của mình như lòng ham hiểu biết về thế giới xung quanh, vì lòng yêu thiên nhiên... Có thể hiểu lúc này du lịch là sự mở rộng không gian văn hoá của mỗi cá nhân. Với ý nghĩa này, du lịch mang tính chất là một hiện tượng xã hội nhiều hơn một hiện tượng kinh tế, nó ứng với thời kỳ trước cuộc phân công lao động lần thứ hai (lúc thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp truyền thống). Biểu hiện của hoạt động kinh doanh du lịch chỉ rõ nét vào giai đoạn phân công lao động lần thứ ba của xã hội loài người (thương nghiệp ra đời). Lúc này trong xã hội xuất hiện các cơ sở lưu trú, các trung tâm tham quan, vui chơi như Kim tự tháp (Ai Cập), đấu trường La mã, các nhà tắm hơi cổ đại thành Roma, những nơi được sử sách mô tả vào thời hoàng kim luôn tấp nập các du khách. Đặc biệt, du khách đến đây còn có thể mua về các kỷ vật của địa phương. Hiện tượng tham quan của du khách đã mang lại một nguồn thu nhập các kể cho các địa phương này. Khi có sự tiêu dùng các dịnh vụ trong quá trình duy chuyển, du lịch được hiểu là toàn bộ những quan hệ và hiện tượng xảy ra trong quá trình con người rời khỏi nơi cư trú thường xuyên của mình. Du lịch bắt đầu phát triển mạnh mẽ vào đầu thế kỷ XVII khi cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ nhất diễn ra kéo theo cuộc cách mạng về giao thông trên thế giới. Đầu máy hơi nước được sử dụng rộng rãi, kim loại ngày càng có mặt nhiều hơn trong ngành đường sắt, đóng tầu và công nghiệp sản xuất ô tô. Giao thông phát triển là nguyên nhân chính và là điều kiện vật chất quan trọng thúc đẩy các cuộc khởi hành của con người. Bắt đầu từ nửa sau thế kỷ IXX thì du lịch mới trở thành một hiện tượng đại chúng. Trong xã hội xuất hiện một nghề mới, rất phát triển ở các địa Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 8 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung phương có nhiều khách tham quan như kinh doanh khách sạn, nhà hàng, môi giới, hướng dẫn du lịch, cửa hàng, tiện ăn... cùng các tổ chức và đội ngũ phục vụ du khách ra đời. Với ý nghĩa như đã nêu trên du lịch đã tạo nên nhiều hoạt động thu về lợi ích kinh tế. Lúc này, du lịch từ chỗ xuất hiện ban đầu chỉ là một hiện tượng xã hội đã trở thành một hiện tượng kinh tế-xã hội phổ biến, khái niệm ''ngành du lịch'' hay ''kinh tế du lịch'' xuất hiện, nội dung của nó coi du lịch là một ngành kinh doanh kiếm lời từ việc thoả mãn các nhu cầu của du khách. Như vậy du lịch là một hiện tượng kinh tế-xã hội phức tạp và trong quá trình phát triển, nội dung của nó không ngừng mở rộng và ngày càng phong phú. Tuy nhiên du lịch là một hiện tượng có tính hai mặt mặt kinh tế và mặt xã hội, do đó rất khó để gộp chung cả hai mặt này vào một định nghĩa, trong từ điển bách khoa toàn thư Việt Nam, du lịch cũng được xếp vào nhóm các từ đa nghĩa. Do vậy cánh tiếp cận tốt nhất thuật ngữ du lịch là tách nó thành hai phần. Xét trên giác độ xã hội: Du lịch là sự di chuyển và lưu trú tạm thời trong thời gian rảnh rỗi của mỗi cá nhân hay tập thể nhằm mục đính phục hồi sức khoẻ, nâng cao nhận thức về thế giới quan, có hoặc không kèm theo việc tiêu thụ một số giá trị tự nhiên, văn hoá, kinh tế, và dịch vụ do các cơ sở chuyên nghiệp cung cấp. Theo góc độ này thì du lịch cần hội đủ ba điều kiện về không gian, thời gian và mục đính chuyến đi. Về không gian, người đi du lịch phải đi ra ngoài môi trường thường xuyên của mình, điều này ngoại trừ các chuyến đi trong phạm vi của nơi ở và các chuyến đi có tính chất thường xuyên hàng ngày. Về thời gian, du lịch phải đảm bảo độ dài thời gian qui định trước của các tổ chức du lịch để loại trừ sự di cư trong một thời gian dài. Về mặt mục đính chuyến đi nhằm loại trừ việc di cư để làm việc tạm thời. Xét trên giác độ kinh tế: Thì du lịch là một lĩnh vực kinh doanh các Trƣơng Thị Thanh Huyền Lớp: Anh3-K42-QTKD 9 Một số giải pháp phát triển du lịch Việt Nam GVHD: ThS. Nguyễn Thị Tuyết Nhung dịch vụ nhằm thoả mãn nhu cầu nảy sinh trong quá trình di chuyển và lưu trú tạm thời trong thời gian rảnh rỗi của cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú với mục đích phục hồi sức khoẻ, nâng cao tại chỗ nhận thức về thế giới quan. Trong từ điển bách khoa toàn thư Việt Nam, các học giả cũng có quan điểm tách hai nội dung cơ bản của du lịch thành hai phần riêng biệt. Nghĩa thứ nhất của từ này là một dạng nghỉ ngơi, dưỡng sức, tham quan tích cực của con người ngoài nơi cư trú với mục đính nghỉ ngơi, giải trí, xem danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, công trình văn hoá, nghệ thuật... Theo nghĩa thứ hai, du lịch được coi là một ngành kinh doanh tổng hợp có hiệu quả cao về mọi mặt, nâng cao hiểu biết về thiên nhiên, truyền thống lịch sử và văn hoá dân tộc, từ đó góp phần làm tăng thêm tình yêu đất nước; đối với người nước ngoài là tình hữu nghị với dân tộc mình; về mặt kinh tế, du lịch là lĩnh vực kinh doanh mang lại hiệu quả rất lớn, có thể coi là hình thức xuất khẩu hàng hoá dịch vụ tại chỗ. 1.2 Khái niệm "khách du lịch" Trên thế giới, khái niệm khách du lịch xuất hiện lần đầu tiên vào cuối thế kỷ XVIII tại Pháp. Thời đó người Pháp chia các cuộc hành trình của người dân các nước lân cận trên nước Pháp ngoài thành hai loại: - Cuộc hành trình nhỏ: Từ Paris đến miền Đông Nam nước Pháp - Cuộc hành trình lớn: Là cuộc hành trình theo bờ Địa Trung Hải