Khóa luận Một số giải pháp phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

TR NG I H C NGO I TH Ơ NG HÀ N I KHOA KINH T NGO I TH Ơ NG KHOÁ LU N T T NGHI P Đề tài: AO Giáo viên h ng dn : ThS. ào Thu Giang Sinh viên th c hi n : Hoàng Th H ơ ng Lan Lp : Anh 15 – K 41 Hà N i – 2006 Lêi c¶m ¬n Ng−êi viÕt mong muèn bµy tá sù tr©n träng vµ biÕt ¬n víi nh÷ng nhËn xÐt, gãp ý hiÖu qu¶ vµ nhiÖt thµnh tõ Th.S §µo Thu Giang, gi¶ng viªn tr−êng §¹i häc Ngo¹i th−¬ng, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn nµy. Ng−êi viÕt còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n Vô ChÝnh s¸ch thÞ tr−êng trong n−íc, Bé Th−¬ng m¹i ®= gióp ®ì trong viÖc tiÕp cËn c¸c tµi liÖu, sè liÖu thùc tÕ trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Do thêi gian vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, kho¸ luËn khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, ng−êi viÕt rÊt mong nhËn ®−îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a ®Ò tµi nµy. Môc lôc Lêi më ®Çu .................................................................................................. 1 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi ................................................................................ 1 2. T×nh h×nh nghiªn cøu .................................................................................... 2 3. Môc ®Ých nghiªn cøu..................................................................................... 3 4. NhiÖm vô nghiªn cøu .................................................................................... 3 5. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu ................................................................. 3 6. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................................... 4 7. KÕt cÊu khãa luËn.......................................................................................... 4 Ch−¬ng 1: C¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ b¸n lÎ ................................. 5 1. B¸n lÎ vµ vÞ trÝ cña b¸n lÎ trong kªnh ph©n phèi .................................... 5 1.1. §Þnh nghÜa b¸n lÎ ....................................................................................... 5 1.2. VÞ trÝ cña b¸n lÎ.......................................................................................... 5 1.3. Chøc n¨ng cña nhµ b¸n lÎ .......................................................................... 7 2. C¸c d¹ng cöa hµng b¸n lÎ ........................................................................... 9 2.1. C¸c nhµ b¸n lÎ cã thÓ lùa chän viÖc phôc vô kh¸ch hµng theo nhiÒu møc ®é dÞch vô ............................................................................................................... 9 2.2. Ph©n lo¹i c¸c nhµ b¸n lÎ........................................................................... 10 3. Mét sè quyÕt ®Þnh marketing cña nhµ b¸n lÎ ........................................ 17 3.1. QuyÕt ®Þnh vÒ thÞ tr−êng môc tiªu............................................................ 17 3.2. QuyÕt ®Þnh chñng lo¹i hµng hãa vµ dÞch vô............................................. 17 3.3. QuyÕt ®Þnh vÒ gi¸ c¶................................................................................. 18 3.4. QuyÕt ®Þnh vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p kÝch thÝch .............................................. 18 3.5. QuyÕt ®Þnh vÒ ®Þa ®iÓm bè trÝ cöa hµng ................................................... 19 4. Xu h−íng ph¸t triÓn cña ngµnh b¸n lÎ trªn thÕ giíi .............................. 19 4.1. Xu h−íng ph¸t triÓn trong ngµnh b¸n lÎ trªn thÕ giíi .............................. 19 4.2. Mét sè m« h×nh b¸n lÎ thµnh c«ng........................................................... 24 5. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn hÖ thèng ph©n phèi b¸n lÎ .... 25 Ch−¬ng 2: Kh¸i qu¸t t×nh h×nh thÞ tr−êng b¸n lÎ trong n−íc ............................................................................................................. 28 1. §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i néi ®Þa trong m−êi n¨m qua (1996 – 2005) ........................................................................ 28 1.1. Thµnh tùu.................................................................................................. 28 1.2. Nh÷ng tån t¹i............................................................................................ 36 1.3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng thµnh tùu vµ tån t¹i........................................... 41 2. Mét sè doanh nghiÖp b¸n lÎ lín t¹i ViÖt Nam ....................................... 43 2.1. Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi.................................................. 43 2.2. HÖ thèng ph©n phèi b¸n lÎ cña doanh nghiÖp ViÖt Nam ........................ 51 3. Mét sè ®¸nh gi¸ chung vÒ thÞ tr−êng b¸n lÎ ViÖt Nam ......................... 60 3.1. ThÞ tr−êng b¸n lÎ ViÖt Nam ®R b¾t ®Çu t¨ng tèc vµ ®ang ®øng tr−íc triÓn väng ph¸t triÓn rÊt s¸ng sña............................................................................. 60 3.2. Hµng hãa l−u th«ng chñy yÕu lµ qua hÖ thèng ph©n phèi cò ................... 63 3.3. C¸c lo¹i h×nh ph©n phèi b¸n lÎ hiÖn ®¹i ®R b−íc ®Çu xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn ......................................................................................................................... 64 3.4. C¸c doanh nghiÖp b¸n lÎ ViÖt Nam ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ................................................................................................. 66 Ch−¬ng 3. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr−êng b¸n lÎ ViÖt nam .................................................................................................... 67 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn thÞ tr−êng b¸n lÎ t¹i ViÖt Nam ................ 67 1.1. Bèi c¶nh thÕ giíi....................................................................................... 67 1.2. Bèi c¶nh trong n−íc.................................................................................. 69 2. C¸c gi¶i ph¸p ............................................................................................. 78 2.1. §Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh ph©n phèi b¸n lÎ ............................. 78 2.2. C¸c gi¶i ph¸p............................................................................................ 79 KÕt luËn .................................................................................................... 92 DANH MôC TµI LIÖU THAM KH¶O LI M U 1. Tính c p thi t c a tài Ông ng Lê Nguyên V – nhà sáng l p h th ng phân ph i bán l G7 Mart cho bi t lý do t i sao ang r t thành công trong kinh doanh cà phê li “nh y” vào l nh v c phân ph i: “ ây là n i b c xúc c a nhi u ng ưi ch không ch riêng c a tôi. Các n ưc giàu, các t p oàn hùng m nh trên th gi i th ưng n m h t 2 u: nghiên c u, thi t k th ươ ng hi u và phân ph i. on gi a là s n xu t l i cho các n ưc ang phát tri n. Nh ư v y, v n chính là phân ph i ch không ph i là s n xu t. N u chúng ta ch s n xu t thì khó lòng công nghi p hoá, hi n i hoá ưc vì s n xu t ph thu c vào phân ph i. Các doanh nghi p trong n ưc không ki m soát ưc h th ng phân ph i mà s p ti ây khi các nhà phân ph i n ưc ngoài nh y vào thì gi ng nh ư ch i làm công cho ng ưi ta”. “N i b c xúc” mà ông V nh c t i trên th c s ã tr thành m t v n r t th i s khi mà n ưc ta ngày càng h i nh p sâu h ơn vào n n kinh t th gi i. B i th i im hi n t i, m t s t p oàn bán l l n n ưc ngoài ã có nh ng b ưc i u tiên khá v ng ch c t i th tr ưng Vi t Nam, và m t s khác ang chu n b cho nh ng k ho ch l n, dài h ơi v i m c tiêu chi m l nh th tr ưng bán l Vi t Nam - nh ư h t ng làm và t ng thành công t i nhi u qu c gia khác. S c ép i v i các nhà phân ph i, bán l trong n ưc là r t l n. i m t v i các t p oàn n ưc ngoài hùng m nh trong iu ki n c ơ s h t ng yu kém, Nhà n ưc ch ưa có nh ng chính sách, quy ho ch rõ ràng cho th tr ưng bán l , l i g p r t nhi u khó kh n v v n, nhân l c, h u c n, kinh nghi m…các nhà bán l trong n ưc ang ng tr ưc nguy c ơ “thua trên sân nhà”. N u thua trên quy mô ngày càng r ng, h u qu s không ch d ng l i ch m t th tr ưng bán l vào tay các t p oàn n ưc ngoài, mà kéo theo nó là s s p c a các nhà s n xu t trong n ưc, và ho t ng nh p kh u c ng b 1 chi ph i. ó s không ch là n n th t nghi p c a hàng v n, th m chí hàng ch c v n th ươ ng nhân, mà còn là tình tr ng m t th tr ưng tiêu th c a hàng tri u lao ng c nông thôn l n ô th . Vy, Nhà n ưc và các doanh nghi p Vi t Nam ph i i m t v i nguy cơ ó nh ư th nào? C n nhìn nh n ra sao v nh ng thách th c và c ơ h i trên th tr ưng bán l ? Và c n nh ng gi i pháp gì phát tri n th tr ưng bán l trong iu ki n Vi t Nam ang h i nh p kinh t qu c t ? Nh n th y ây là m t v n m i m , song l i r t c p thi t trong tình hình hi n nay, ng ưi vi t m nh d n ch n nghiên c u tài: “M t s gi i pháp phát tri n th tr ng bán l VN trong bi c nh h i nh p kinh t qu c t”. 2. Tình hình nghiên c u Vi t Nam, cho t i nay ch ưa có m t nghiên c u y , chính di n nào v th tr ưng bán l . Các v n lý thuy t v bán l ch chi m v trí r t khiêm t n trong các tài li u, nghiên c u v h th ng phân ph i hàng hoá. S li u, th ng kê v th tr ưng bán l ch ưc c p n trong các báo cáo th ưng niên hay trong các th ng kê v ho t ng th ươ ng m i n i a c a B Th ươ ng m i, B K ho ch - u t ư, T ng c c Th ng kê. Cng ã có m t s nghiên c u c p n m t vài khía c nh c a v n , nh ư: “Quy ho ch phát tri n ngành th ươ ng m i Vi t Nam” do Vi n Nghiên cu Th ươ ng m i - B Th ươ ng m i th c hi n, ưc iu ch nh vào n m 2000- 2001; “Nh ng gi i pháp phát tri n m ng l ưi siêu th Vi t Nam trong giai on t nay n 2010” c a TS. Nguy n Th Nhi u; “Gi i pháp phát tri n c a hàng ti n l i v n doanh theo chu i Vi t Nam n n m 2010” c a Th.S Lê Minh Châu; và m t s tài nghiên c u c p B do B Th ươ ng m i ch trì v mô hình t ch c trung tâm th ươ ng m i, các gi i pháp phát tri n ch , gi i pháp phát tri n kênh phân ph i hàng hoá…Trong kho ng th i gian 2 n m g n ây, 2 có m t s cu c h i th o v v n phát tri n h th ng phân ph i bán l ã ưc t ch c t i thành ph H Chí Minh và Hà N i. Công ty nghiên c u th tr ưng n i ti ng th gi i Euromonitor International ã ti n hành m t nghiên c u khá chi ti t v th c tr ng và xu hưng phát tri n c a th tr ưng bán l Vi t Nam và công b vào n m 2004. Tuy nhiên, ng ưi vi t ch ưa th ti p c n v i nghiên c u này, do chi phí lên t i c ngàn ô-la M . 3. Mc ích nghiên c u ư a ra m t cái nhìn t ng quan v th c tr ng và xu h ưng phát tri n c a th tr ưng bán l t i Vi t Nam trong b i c nh h i nh p kinh t qu c t , qua ó xu t các gi i pháp phát tri n th tr ưng này. 4. Nhi m v nghiên c u th c hi n ưc m c ích trên, khoá lu n có nhi m v : - Làm rõ m t s v n lý lu n v bán l - Phân tích tình hình th tr ưng bán l , d báo nh ng xu h ưng phát tri n ca th tr ưng trong b i c nh h i nh p kinh t qu c t , cùng v i nh ng c ơ h i và thách th c i kèm v i nó. - H th ng hoá và xu t các gi i pháp nh m phát tri n th tr ưng bán l Vi t Nam. 5. i t ưng và ph m vi nghiên c u i t ưng nghiên c u: i t ưng nghiên c u c a khoá lu n là h th ng phân ph i bán l hàng hoá tiêu dùng. Ph m vi nghiên c u: Nghiên c u v th tr ưng bán l là m t v n r t ln. Do h n ch v tài li u, th i gian, nên khoá lu n ch t p trung phân tích nh ng nét t ng quan nh t c a th tr ưng bán l hàng hoá tiêu dùng trong 10 nm g n ây, mà không i sâu phân tích t ng nhóm m t hàng. 3 6. Ph ươ ng pháp nghiên c u Ph ươ ng pháp nghiên c u mà ng ưi vi t s d ng trong quá trình th c hi n khoá lu n là: nghiên c u tài li u, phân tích, so sánh, lý lu n logic. 7. Kt c u khoá lu n Ngoài ph n m u, k t lu n, và danh m c tài li u tham kh o, n i dung khóa lu n ưc chia làm 3 chươ ng: Ch ươ ng 1: Các v n lý lu n v bán l . Ch ươ ng 2: Khái quát tình hình th tr ưng bán l trong n ưc. Ch ươ ng 3: Các pháp phát tri n th tr ưng bán l Vi t Nam trong iu ki n h i nh p kinh t qu c t . 4 Ch ươ ng 1 CÁC V N LÝ LU N V BÁN L 1. BÁN L VÀ V TRÍ C A BÁN L TRONG KÊNH PHÂN PH I 1.1. nh ngh a bán l . Có nhiu nh ngh a khác nhau v bán l , trong ó có 2 nh ngh a ưc th a nh n và s d ng khá r ng rãi, ó là nh ngh a bán l c a Philip Kotler và nh ngh a c a T in bách khoa toàn th ư m Wikipedia. Trong “Marketing Essentials” - Philip Kotler ã nh ngh a bán l nh ư sau: Bán l là m i ho t ng nh m bán hàng hoá hay d ch v tr c ti p cho ng ưi tiêu dùng cu i cùng h s d ng cho cá nhân, không mang tính th ươ ng m i1. Bt k mt t ch c nào làm công vi c này c ng là m t t ch c bán l , bt k hàng hoá hay d ch v ó ưc bán nh ư th nào (bán tr c ti p, qua b ưu in, qua in tho i hay qua máy bán hàng t ng) và âu (trong c a hàng, trong ch , trên ưng ph hay t i nhà ng ưi tiêu dùng). Còn T in bách khoa toàn th ư m Wikipedia ư a ra nh ngh a: Bán l bao g m vi c bán hàng hoá cho cá nhân ho c h gia ình h tiêu dùng, t i m t a im c nh, ho c không t i m t a im c nh mà qua các d ch v liên quan 2. Trong th ươ ng m i, nhà bán l mua hàng hoá v i s l ưng l n t nhà sn xu t ho c nhà nh p kh u, tr c ti p ho c qua nhà bán buôn, và sau ó bán li t ng m t hàng ho c l ưng nh hàng hoá t i công chúng ho c ng ưi tiêu dùng cu i cùng. 1.2. V trí c a bán l 1.2.1. V trí c a d ch v bán l trong ngành d ch v phân ph i 1 Philip Kotler (2002), Marketing Essentials, NXB Th ng Kê, HN, trang 314 2 5 Theo phân ngành d ch v ca WTO, d ch v bán l là m t trong 5 ti u ngành c a d ch v phân ph i (c th , 5 ti u ngành này bao g m: 1) D ch v i lý hoa h ng; 2) D ch v bán buôn; 3) D ch v bán l ; 4) C p phép; 5) Các dch v khác). Tuy nhiên, theo tài li u mã s MTN.GNS/W/120 ưc xây d ng trong vòng Urugoay d a trên Phân lo i danh m c s n ph m trung tâm t m th i c a Liên Hi p Qu c (CPC) và ưc h u h t các thành viên WTO s d ng làm c ơ s cho vi c xây d ng l trình cam k t, thì bán l là m t trong b n nhóm d ch v chính c a d ch v phân ph i 3. Bng 1: V trí c a d ch v bán l trong ngành d ch v phân ph i DCH V PHÂN PH I Dch v Dch v Dch v Nh ưng quy n i lý u quy n b án bu ôn Bán l 1.2.2. V trí c a nhà bán l trong kênh phân ph i Các nhà s n xu t th ưng cung c p hàng hoá c a mình cho th tr ưng thông qua các kênh phân ph i. Và các nhà bán l n m v trí cu i cùng trong kênh phân ph i ó. H nh n hàng hoá t nhà s n xu t, nhà nh p kh u ho c nhà bán buôn, và bán tr c ti p cho ng ưi tiêu dùng cu i cùng. Sơ ơ n gi n sau ây cho th y v trí c a nhà bán l trong kênh phân ph i: 3 Website WTO - Services sectoral classification list ( ) 6 Bng 2: V trí c a nhà bán l trong kênh phân ph i4 Kênh Nhà Ng ưi cp SX tiêu kh ông (NK) dùng Kênh Nhà Nhà Ng ưi mt SX bán l tiêu cp (NK) dùng Nhà Nhà Nhà Ng ưi Kênh SX bán s bán l tiêu hai c p (NK) dùng Nhà Nhà Ng ưi Nhà Ng ưi Kênh SX bán s bán s bán l tiêu ba c p (NK) nh dùng 1.3. Ch c n ng c a nhà bán l v i t cách là m t thành viên c a kênh phân ph i Bán l là m t khâu trong quá trình phân ph i, vì th , nhà bán l c ng m nhi m y các ch c n ng c a m t thành viên trong kênh phân ph i, bao g m: 1.3.1. Nghiên c u, thu th p thông tin c n thi t l p k ho ch và t o thu n l i cho vi c trao i. Nh ư chúng ta ã th y trong s ơ trên, v trí c a nhà bán l là v trí cu i cùng trong kênh phân ph i, t c ti p xúc tr c ti p v i ng ưi tiêu dùng. Vì th , ng ưi bán l có nhi u thu n l i trong vi c thu th p nh ng thông tin c n thi t v nhu c u, v th hi u khách hàng…Nh ng thông tin này giúp nhà bán l tho mãn yêu c u c a ng ưi tiêu dùng t t h ơn. Thêm vào ó, nhà bán l còn 4 Philip Kotler (2002), Marketing Essentials, NXB Th ng Kê, HN, trang 290 7 có th ph n nh nh ng thông tin này tr l i nhà s n xu t, giúp nhà s n xu t ci ti n hàng hoá c a mình ho c s n xu t ra nh ng s n ph m m i áp ng nhu cu khách hàng. 1.3.2. Kích thích tiêu th , so n th o và truy n bá nh ng thông tin v hàng hoá. Các nhà bán l là m t kênh vô cùng quan tr ng trong vi c kích thích tiêu th và truy n bá nh ng thông tin v hàng hoá t nhà s n xu t, c ng b i c thù trong ho t ng c a h : ti p xúc tr c ti p và hi u ưc nhu c u c a ng ưi tiêu dùng. V kích thích tiêu th hàng hoá, các nhà bán l có th ti p tc nh ng bi n pháp kích thích tiêu th c a nhà s n xu t, ho c có th có ph ươ ng cách kích thích tiêu th c a riêng mình. 1.3.3. Thi t l p các m i liên h , t o d ng và duy trì m i liên h v i nh ng ng ưi mua ti m n. Nhà bán l chính là ng ưi tr c ti p th c hi n công vi c t o d ng và duy trì m i liên h v i ng ưi tiêu dùng nói chung và v i nh ng khách hàng ti m n ng mà nhà s n xu t nh m t i nói riêng. 1.3.4. Hoàn thi n hàng hoá, làm cho hàng hoá áp ng ưc nh ng yêu c u c a ng ưi mua. Nhà bán l có th nh n hàng hoá ã hoàn thi n t nhà s n xu t hay nhà bán buôn, nh ưng v i nhi u m t hàng, nhà bán l c ng m nhi m vai trò phân lo i, s p x p, s ơ ch , óng gói… ư a s n ph m t i tay ng ưi tiêu dùng trong iu ki n t t nh t và d ưi hình th c phù h p nh t. 1.3.5. Ti n hành th ươ ng l ưng, tho thu n v i nhà s n xu t, nhà nh p kh u hay nhà bán buôn v giá c và các iu ki n khác th c hi n b ưc ti p theo là chuy n giao quy n s h u và quy n s d ng cho ng ưi tiêu dùng cu i cùng. 1.3.6. T ch c l ưu thông hàng hoá, v n chuy n và b o qu n, d tr hàng hoá. 1.3.7. m b o kinh phí, tìm ki m và s d ng ngu n v n bù p các chi phí ho t ng c a kênh phân ph i (nói chung). 8 1.3.8. Ch p nh n r i ro và gánh ch u trách nhi m v ho t ng c a kênh. Khi ti p nh n quy n s h u hàng hoá và ch u các chi phí do hàng hoá b h ư h ng, l i th i hay b m t c p, nhà bán l ã gánh ch u m t ph n r i ro. 2. Các d ng c a hàng bán l Ngày nay, ng ưi tiêu dùng có th mua hàng hoá và d ch v t nhi u nhà bán l , v i quy mô và hình th c khác nhau. H ơn th n a, trên th tr ưng luôn luôn xu t hi n nh ng hình th c bán l mi, k t h p v i nh ng c im nh t nh c a các hình th c c . 2.1. Các nhà bán l có th l a ch n vi c ph c v khách hàng theo nhi u m c d ch v . T ph c v : T ph c v là c ơ s c a m i hình th c buôn bán có chi t kh u. ti t ki m, nhi u ng ưi tiêu dùng s n sàng t tìm, so sánh và l a