Khóa luận Nâng cao phương thức thanh toán tín dụng chứng từ L/C tại ngân hàng thương mại cổ phần xuất nhập khẩu Việt Nam chi nhánh Tân Sơn Nhất

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NÂNG CAO PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN TÍN DỤNG CHỨNG TỪ (L/C) TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM – CHI NHÁNH TÂN SƠN NHẤT Ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH Chuyên ngành: QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP Giảng viên hướng dẫn : Th.S Phan Thị Mỹ Hạnh Sinh viên thực hiện : Nguyễn Phạm Thu Vân MSSV: 107401249 Lớp: 07DQD TP. Hồ Chí Minh, 10/2011 LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của em. Những kết quả và các số liệu trong khóa luận được thực hiện tại Ngân hàng TMCP xuất nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Tân Sơn Nhất, không sao chép bất kỳ nguồn nào khác. Em hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường về sự cam đoan này. TP. Hồ Chí Minh, ngày 02 tháng 10 năm 2011 Sinh viên (ký tên) Nguyễn Phạm Thu Vân LỜI CẢM ƠN Xin chuyển lòng biết ơn sâu sắc và lời cảm ơn chân thành của em đến quý Thầy Cô trường Đại Học Kỹ Thuật Công Nghệ TPHCM – Khoa Quản Trị Kinh Doanh. Các Thầy Cô đã truyền đạt cho em những kiến thức hết sức quý báu trong thời gian qua. Kính chúc Thầy Cô thật dồi dào sức khỏe, hạnh phúc và gặt hái nhiều thành công hơn nữa trong công tác giảng dạy. Đặc biệt cho em gửi lời cảm ơn đến Cô Phan Thị Mỹ Hạnh, người đã tận tình hướng dẫn và góp ý rất kỹ lưỡng, giúp em có thể hoàn thành đề tài một cách tốt nhất. Xin chân thành cảm ơn Thầy Cô. Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Đốc, Chị Nguyễn Thị Thanh Hương, cùng toàn thể anh chị cán bộ công nhân viên trong Ngân hàng TMCP xuất nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Tân Sơn Nhất đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình thực hiện đề tài này. Trong thời gian ngắn, nên đề tài còn nhiều thiếu xót, mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các Thầy Cô và lãnh đạo Ngân hàng. Xin chân thành cảm ơn. Sinh Viên Nguyễn Phạm Thu Vân CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc --------- NHẬN XÉT THỰC TẬP Họ và tên sinh viên : Nguyễn Phạm Thu Vân MSSV : 107401249 Khoá : 07DQD 1. Thời gian thực tập ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… 2. Bộ phận thực tập ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… 3. Tinh thần trách nhiệm với công việc và ý thức chấp hành kỷ luật ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………... 4. Kết quả thực tập theo đề tài ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… 5. Nhận xét chung ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………... Đơn vị thực tập NHẬN XÉT GIÁO VIÊN ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… i MỤC LỤC MỤC LỤC ............................................................................................................ i DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT .......................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... vi DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................... vii LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài............................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. .................................................................. 2 4. Phương pháp nghiên cứu. ................................................................................ 2 5. Kết cấu của đề tài ............................................................................................ 3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU BẰNG PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ ......................................... 4 1.1. Tổng quan về thanh toán quốc tế .................................................................. 4 1.1.1. Khái niệm ................................................................................................ 4 1.1.2. Đặc điểm. ................................................................................................ 4 1.1.3. Vai trò của thanh toán quốc tế ................................................................. 5 1.1.3.1. Đối với hoạt động kinh tế đối ngoại .................................................. 5 1.1.3.2. Đối với hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại ......... 5 1.1.4. Các phương thức thanh toán quốc tế thông dụng...................................... 6 1.1.4.1. Phương thức chuyển tiền. ................................................................. 6 1.1.4.2. Phương thức nhờ thu. ....................................................................... 7 1.1.4.3. Phương thức giao chứng từ nhận tiền (CAD) .................................... 9 1.1.4.4. Phương thức tín dụng chứng từ (L/C). .............................................. 10 1.2. Thanh toán quốc tế bằng phương thức tín dụng chứng từ (L/C). ................... 10 1.2.1. Khái quát về tín dụng chứng từ. ............................................................... 10 1.2.1.1. Tín dụng chứng từ. ........................................................................... 10 1.2.1.2. Đặc điểm của giao dịch thư tín dụng ................................................. 12 1.2.1.3. Nội dung của thư tín dụng ................................................................ 13 ii 1.2.2. Các loại thư tín dụng thông dụng. ............................................................ 16 1.2.3. Quy trình thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ ....................... 21 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU BẰNG TÍN DỤNG CHỨNG TỪ TẠI EXIMBANK – CHI NHÁNH TÂN SƠN NHẤT. ................................................................................................ 23 2.1. Giới thiệu khái quát về Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ..................... 23 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ................................................................... 23 2.1.1.1. Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. ................................ 23 2.1.1.2. Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ......................................................................................................... 24 2.1.2. Cơ cấu tố chức và chức năng của các phòng ban. ..................................... 24 2.1.2.1. Sơ đồ tổ chức.................................................................................... 24 2.1.2.2. Chức năng nhiệm vụ của từng phòng ban. ........................................ 26 2.1.3. Khái quát về các sản phẩm dịch vụ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất .............................................................................................................. 26 2.1.4. Tình hình hoạt động kinh doanh tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất ...................................................................................................................... 27 2.1.5. Thuận lợi và khó khăn ............................................................................. 30 2.1.5.1. Thuận lợi. ......................................................................................... 30 2.1.5.2. Khó khăn. ......................................................................................... 30 2.1.6. Một số chỉ tiêu, kế hoạch trong năm nay. ................................................. 31 2.2. Thực trạng hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu bằng tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ........................................................... 31 2.2.1. Thanh toán quốc tế tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ................. 31 2.2.1.1. Sơ lược hoạt động thanh toán quốc tế tại Eximbank. ........................ 31 2.2.1.2. Tình hình TTQT tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất ............... 32 2.2.2. Thực trạng về phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất ............................................................................... 34 iii 2.2.2.1. Qui trình thanh toán L/C xuất – nhập khẩu. ...................................... 34 2.2.2.2. Thực trạng thanh toán L/C xuất – nhập khẩu. ................................... 42 2.2.3. Nguyên nhân ảnh hưởng sự phát triển phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ....................................... 44 2.2.3.1. Văn bản quy định quy trình thực hiện nghiệp vụ còn bất cập ............ 44 2.2.3.2. Mạng lưới ngân hàng đại lý chưa rộng khắp. .................................... 44 2.2.3.3 Sự bất cập trong kiến thức ngoại thương, hành vi đạo đức của khách hàng. ......................................................................................................... 45 2.2.3.4. Trình độ đội ngũ nhân viên cán bộ.................................................... 46 2.2.3.5. Công nghệ ........................................................................................ 47 2.2.3.6. Áp lực cạnh tranh từ các Ngân hàng khác. ........................................ 47 2.2.3.7. Công tác tư vấn và hỗ trợ khách hàng. .............................................. 48 2.2.3.8. Nguồn cung ngoại tệ và sự biến động tỷ giá hối đoái. ....................... 48 2.2.4. Đánh giá chung tình hình sử dụng phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ................................................. 49 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP – KIẾN NGHỊ NÂNG CAO PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN TÍN DỤNG CHỨNG TỪ TẠI EXIMBANK – CHI NHÁNH TÂN SƠN NHẤT. ................................................................................................ 51 3.1. Định hướng hoạt động của Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ............... 51 3.1.1. Về định hướng thực hiện chung. .............................................................. 51 3.1.2. Về dịch vụ. .............................................................................................. 51 3.2. Giải pháp phát triển phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ................................................................................ 52 3.2.1. Hoàn thiện văn bản quy định cho việc thực hiện hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ. ......................................................... 52 3.2.2. Phát triển hệ thống các ngân hàng đại lý. ................................................. 53 3.2.3. Tăng cường chính sách giữ chân khách hàng. .......................................... 54 3.2.4. Đào tạo và phát triển đội ngũ cán bộ thanh toán. ...................................... 54 3.2.5. Nâng cấp và đổi mới công nghệ thanh toán ............................................. 56 iv 3.2.6. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát. ................................................ 56 3.2.7. Khai thác tốt các nguồn ngoại tệ và ứng dụng các công cụ phái sinh........ 57 3.3. Kiến nghị ...................................................................................................... 58 3.3.1. Đối với các cơ quan quản lý nhà nước. .................................................... 58 3.3.2. Đối với Eximbank Hội Sở ...................................................................... 61 3.3.3. Đối với Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất ......................................... 63 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 64 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 66 PHỤ LỤC ............................................................................................................. 67 Phụ lục 1: Quyết định : quy trình xử lý nghiệp vụ Thanh toán nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ, thư tín dụng dự phòng và nhờ thu chứng từ trong hệ thống ngân hàng TMCP xuất nhập khẩu Việt Nam. ........................... 67 Phụ lục 2 : Sơ đồ quy trình thông báo L/C/ tu chỉnh L/C. .................................... 68 Phụ lục 3 : Sơ đồ phát hành L/C. ......................................................................... 69 Phụ lục 4 : Sơ đồ quy trình xử lý thanh toán L/C xuất khẩu. ............................... 70 v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT WTO (World Trade Organization) Tổ chức Thương mại Thế giới TTQT Thanh toán quốc tế NHTM Ngân hàng thương mại NHPH Ngân hàng phát hành NHTB Ngân hàng thông báo NHNN Ngân hàng nhà nước TTTM Tài trợ thương mại TMCP Thương mại cổ phần IT (Information Technology) Thông tin Kỹ thuật vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình huy động vốn qua các năm ................................................... 27 Bảng 2.2. Tình hình dư nợ theo các năm ................................................................ 28 Bảng 2.3. Doanh số thanh toán quốc tế tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất .. 29 Bảng 2.4: Doanh số thanh toán quốc tế năm 2010 tại Eximbank ............................ 32 Bảng 2.5. Tỷ trọng thanh toán quốc tế tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. .. 33 Bảng 2.6. Giá trị thông báo L/C và thanh toán L/C xuất khẩu ................................ 42 Bảng 2.7. Kết quả phát hành và thanh toán L/C nhập khẩu .................................... 43 vii DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Hình 1.1: Quy trình nghiệp vụ thanh toán L/C ....................................................... 21 Hình 2.1. Sơ đồ tổ chức tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ........................ 25 Biểu đồ 2.1. Tỷ trọng TTQT tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất qua các năm. .............................................................................................................................. 33 Sơ đồ 2.1. Quy trình thông báo L/C xuất khẩu tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. ..................................................................................................................... 34 Sơ đồ 2.3. Quy trình mở và thanh toán đối với L/C nhập khẩu............................... 38 Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Phan Thị Mỹ Hạnh SVTH: Nguyễn Phạm Thu Vân 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập WTO, hoạt động giao thương giữa Việt Nam và các nước không ngừng mở rộng, và hoạt động thanh toán quốc tế của các Ngân hàng ngày càng chứng tỏ vị trí và vai trò quan trọng của mình. Hoạt động thanh toán quốc tế không chỉ đơn giản là sự lựa chọn một phương thức thanh toán phù hợp nào đó, mà yêu cầu đặt ra là các phương thức thanh toán quốc tế phải được thực hiện nhanh chóng, an toàn, chính xác và đạt hiệu quả đối với khách hàng và ngân hàng thương mại. Hoạt động thanh toán quốc tế trực tiếp tác động vào việc rút ngắn thời gian chu chuyển vốn, giảm thiểu rủi ro liên quan tới sự biến động tiền tệ, tới khả năng thanh toán của khách hàng, tạo điều kiện cho việc mở rộng và phát triển hoạt động ngoại thương của mỗi nước. Phương thức tín dụng chứng từ là phương thức thanh toán quốc tế phổ biến nhất. Đó là phương thức giải quyết tốt nhất việc đảm bảo quyền lợi của cả hai bên người mua và người bán, nhưng đồng thời cũng lại là phương thức xảy ra nhiều sự tranh chấp nhất do mức độ phức tạp của nó. Tại Việt Nam, ngân hàng TMCP xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) đã sớm đưa các phương thức thanh toán quốc tế nói chung và phương thức thanh toán tín dụng chứng từ nói riêng vào hoạt động kinh doanh, nhưng tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất cũng vẫn không tránh khỏi một số hạn chế về cả số lượng và chất lượng khi áp dụng phương thức này. Một mặt do bản thân ngân hàng chưa đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng phức tạp của thực tế giao dịch xuất nhập khẩu và sự phát triển của nghiệp vụ, mặt khác cũng do những nguyên nhân từ phía khách hàng và sự bất cập trong quản lý vĩ mô. Chính vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Nâng cao phương thức thanh toán tín dụng chứng từ (L/C) tại Ngân Hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam – Chi nhánh Tân Sơn Nhất” là điều cần thiết để tìm ra những mặt hạn chế và đưa ra các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Phan Thị Mỹ Hạnh SVTH: Nguyễn Phạm Thu Vân 2 2. Mục tiêu nghiên cứu: - Tìm hiểu cơ sở lý luận về thanh toán quốc tế nói chung và phương thức thanh toán tín dụng chứng từ nói riêng. - Phân tích thực trạng về phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. - Đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: doanh số, thu nhập…từ những số liệu thống kê của bộ phận thanh toán quốc tế và các báo cáo thường niên, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh qua các năm của Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. Ngoài ra, nghiên cứu còn dựa vào các tạp chí nội bộ, chuyên ngành, website của Eximbank Hội sở, báo cáo thường niên của Hội sở qua các năm và quá trình tìm hiểu thực tế tại ngân hàng nhằm thu thập những thông tin cần thiết về thực trạng thanh toán quốc tế tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. - Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu này chỉ phân tích thực trạng và xây dựng các giải pháp cho hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ của Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. Bên cạnh đó, do Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất mới được thành lập từ cuối năm 2009 nên nghiên cứu chỉ sử dụng các số liệu giai đoạn 2009 – 2011 để phân tích. 4. Phương pháp nghiên cứu: - Dữ liệu sau khi thu thập được tiến hành phân tích thông qua các chỉ tiêu về doanh số, thu nhập, tốc độ tăng trưởng qua các năm – quý, và những tồn tại trong toàn bộ quy trình thanh toán bằng tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất, từ đó cung cấp thông tin làm cơ sở cho việc xây dựng các giải pháp. - Thông qua thuận lợi và khó khăn, trên cơ sở thực trạng phân tích được, bám sát định hướng phát triển của Eximbank từ đó nghiên cứu xây dựng các giải pháp nhằm nâng cao phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất trong thời gian tới. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Phan Thị Mỹ Hạnh SVTH: Nguyễn Phạm Thu Vân 3 5. Kết cấu của đề tài Gồm ba chương như sau: - Chương 1: Cơ sở lý luận về thanh toán xuất nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ. - Chương 2: Thực trạng hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. - Chương 3: Giải pháp – kiến nghị nâng cao phương thức thanh toán tín dụng chứng từ tại Eximbank – Chi nhánh Tân Sơn Nhất. Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Th.S Phan Thị Mỹ Hạnh SVTH: Nguyễn Phạm Thu Vân 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THANH TOÁN XUẤT NHẬP KHẨU BẰNG PHƯƠNG THỨC TÍN DỤNG CHỨNG TỪ 1.1. Tổng quan về thanh toán quốc tế 1.1.1. Khái niệm: Thanh toán quốc tế là việc thực hiện các nghĩa