Nền kinh tế Việt Nam, trong xu thế hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế
thế giới, chịu rất nhiều tác động từ bên ngoài. Lĩnh vực tài chính, trong đó có
ngành bảo hiểm được đánh giá là phải chịu ảnh hưởng lớn nhất. Điều đó đòi
hỏi ngành BH Việt Nam phải biết tận dùng và tăng cường năng lực cạnh tranh
của mình để có thể tồn tại và phát triển.
Sau hơn 10 năm thực hiện chính sách đổi m ới và mở cửa, ngành BH
non trẻ của Việt Nam đã có những phát triển vượt bậc cả về số lượng và chất
lượng. Sự phát triển về số lượng được thể hiện ở con số 41 DNBH trên thị
trường từ chỗ chỉ có 1 DN duy nhất. Các DN này hoạt động ở tất cả các lĩnh
vực bao gồm BHPNT, BHNT, tái BH và môi giới BH, cung cấp hơn 800 sản
phẩ m các loại. Quy mô thị trường tăng gấp hơn 17 lần, mức tăng trưởng
doanh thu phí BH của ngành từ 1993 đến 2004 là 38%/nă m. Đóng góp của
doanh thu phí BH vào GDP cũng có tăng trưởng đáng kể, từ 0,37% năm 1993
tăng lên 2,13% vào cuối năm 2006. Công nghệ, cách thức quản lý, chất lượng
nguồn nhân lực của toàn ngành cũng có nhiều bước tiến. Uy tín của các
DNBH cũng được đánh giá cao hơn thông qua việc nâng cao chất lượng của
sản phẩm BH cung cấp cũng như các dịch vụ khách hàng, tạo sự tin tưởng
cho người sử dụng. Tuy nhiên, ngành BH Việt Nam cũng còn nhiều bất cập
như thiếu một môi trường pháp lý thực sự phù hợp với quá trình hội nhập,
quy mô DN trong ngành còn nhỏ bé, sự thiếu hụt nhân lực trình độ cao, kỹ
năng quản lý còn hạn chế Những tồn tại đó sẽ khiến ngành BH gặp phả i
những khó khăn khi đối mặt với thách thức mà việc hội nhập đặt ra.
Do đó, phân tích thực trạng và tìm ra giải pháp nâng cao năng lực cạnh
tranh của ngành BH là một việc làm hết sức cần thiết. Với lý do đó, tôi đã
2
chọn: “Phân tích lợi thế của ngành bảo hiểm Việt Nam theo mô hình kim
cương của M.Porter” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp.
107 trang |
Chia sẻ: oanh_nt | Lượt xem: 2033 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Khóa luận Phân tích lợi thế của ngành bảo hiểm Việt Nam theo mô hình kim cương của m.porter, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG
KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ
CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài:
PHÂN TÍCH LỢI THẾ CỦA NGÀNH BẢO HIỂM
VIỆT NAM THEO MÔ HÌNH KIM CƢƠNG CỦA
M.PORTER
Sinh viên thực hiện : Dương Thu Trang
Lớp : Anh 12
Khóa : 43C
Giáo viên hướng dẫn : PGS.TS. Nguyễn Hữu Khải
Hà Nội, 06 - 2008
LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn đến những người đã giúp em chuẩn bị và hoàn
thành khóa luận này. Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn
Hữu Khải - người đã dành nhiều thời gian và bằng kinh nghiệm cũng như
kiến thức của mình đưa ra những hướng dẫn cho em trong quá trình làm khóa
luận.
Nhân đây, em cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới toàn thể các thầy cô
giáo khoa Kinh tế và Kinh doanh quốc tế cũng như tất cả các thầy cô giáo của
các khoa khác trong trường Đại học Ngoại thương Hà Nội về những bài giảng
quý báu đã góp phần tạo cho em nền tảng để phát triển kiến thức của mình.
Cuối cùng, em xin gửi lời biết ơn tới toàn thể gia đình và bạn bè em,
những người đã giúp đỡ, động viên em hoàn thành khóa luận này.
MỤC LỤC
LêI Më §ÇU ............................................................................................... 1
CH¦¥NG I: KH¸I QU¸T CHUNG VÒ LîI THÕ C¹NH TRANH Vµ
B¶O HIÓM ............................................................................................... 3
I. KH¸I QU¸T CHUNG VÒ LîI THÕ C¹NH TRANH ........................ 3
1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n ................................................................ 3
1.1. C¹nh tranh ................................................................................ 3
1.2. Lîi thÕ c¹nh tranh ..................................................................... 5
2. C¸c yÕu tè ®¸nh gi¸ lîi thÕ c¹nh tranh theo m« h×nh kim c•¬ng
cña M.Porter ....................................................................................... 7
2.1. C¸c ®iÒu kiÖn yÕu tè s¶n xuÊt ................................................... 9
2.2. C¸c ®iÒu kiÖn vÒ cÇu................................................................ 12
2.3. C¸c ngµnh hç trî vµ liªn quan ................................................ 14
2.4. C¸c chiÕn l•îc, c¬ cÊu kinh doanh vµ m«i tr•êng c¹nh tranh
........................................................................................................ 16
2.5. C¸c yÕu tè kh¸c ....................................................................... 18
II. KH¸I QU¸T CHUNG VÒ B¶O HIÓM ........................................... 20
1. §Þnh nghÜa vµ b¶n chÊt cña b¶o hiÓm ......................................... 20
1.1. §Þnh nghÜa .............................................................................. 20
1.2. B¶n chÊt cña b¶o hiÓm ............................................................ 21
2. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña b¶o hiÓm ...................................... 21
2.1. Nguyªn t¾c chØ b¶o hiÓm sù rñi ro, kh«ng b¶o hiÓm sù ch¾c
ch¾n (Fortuity not certainty) .......................................................... 21
2.2. Nguyªn t¾c trung thùc tuyÖt ®èi (utmost good faith) .............. 22
2.3. Nguyªn t¾c lîi Ých b¶o hiÓm (Insurable interest) .................... 23
2.4. Nguyªn t¾c båi th•êng (Indemnity) ........................................ 23
2.5. Nguyªn t¾c thÕ quyÒn (Subrogation) ...................................... 24
3. T¸c dông vµ vai trß cña b¶o hiÓm ................................................ 25
3.1. Bï ®¾p thiÖt h¹i, kh¾c phôc tæn thÊt ...................................... 25
3.2. T¨ng c•êng c«ng t¸c ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt ................ 26
3.3. Sö dông hiÖu qu¶ nh÷ng kho¶n tiÒn nhµn rçi, t¹o ®•îc nguån
vèn lín ®Ó ®Çu t• vµo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c .................................. .27
3.4. T¨ng thu cho ng©n s¸ch nhµ n•íc ........................................ 27
3.5. T¹o t©m lý an t©m trong kinh doanh, trong cuéc sèng ............ 28
CH¦¥NG 2. THùC TR¹NG LîI THÕ C¹NH TRANH CñA
NGµNH B¶O HIÓM VIÖT NAM ......................................................... 29
I. KH¸I QU¸T VÒ NGµNH B¶O HIÓM VIÖT NAM ......................... 29
1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam ...... 29
1.1. Giai ®o¹n tr•íc n¨m 1993 ....................................................... 29
1.2. B¶o hiÓm ViÖt Nam sau n¨m 1993 .......................................... 30
1.3. M«i tr•êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ViÖt
Nam ................................................................................................ 36
2. Yªu cÇu héi nhËp ®èi víi ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam ................. 37
2.1. Sù cÇn thiÕt cña héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o hiÓm ... 37
2.2. C¸c cam kÕt song ph•¬ng vµ ®a ph•¬ng cña ViÖt Nam trong
lÜnh vùc b¶o hiÓm ........................................................................... 38
II. §¸NH GI¸ LîI THÕ C¹NH TRANH CñA NGµNH B¶O HIÓM
VIÖT NAM THEO M¤ H×NH KIM C¦¥NG CñA M.PORTER ........ 42
1. C¸c ®iÒu kiÖn yÕu tè s¶n xuÊt ...................................................... 42
1.1. Nguån nh©n lùc ...................................................................... 42
1.2. N¨ng lùc vÒ vèn, c«ng nghÖ .................................................... 44
2. C¸c ®iÒu kiÖn vÒ cÇu ..................................................................... 46
2.1. ViÖc khai th¸c b¶o hiÓm cßn ë møc ®é thÊp .......................... 47
2.2. NhËn thøc vÒ b¶o hiÓm ........................................................... 49
3. C¸c ngµnh hç trî vµ liªn quan ..................................................... 52
3.1. ThÞ tr•êng tµi chÝnh ................................................................ 52
3.2. Thèng kª vµ C«ng nghÖ th«ng tin .......................................... 54
4. ChiÕn l•îc c«ng ty, c¬ cÊu vµ ®èi thñ c¹nh tranh ....................... 56
4.1. Mét sè yÕu tè ¶nh h•ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp b¶o hiÓm ............................................................................. 56
4.2. M«i tr•êng c¹nh tranh gay g¾t ............................................... 58
5. C¸c yÕu tè kh¸c ............................................................................. 60
5.1. ChÝnh phñ ............................................................................... 60
5.2. C¬ héi ...................................................................................... 61
CH¦¥NG 3. MéT Sè GI¶I PH¸P N¢NG CAO N¡NG LùC C¹NH
TRANH CñA NGµNH B¶O HIÓM VIÖT NAM ................................. 64
I. §ÞNH H¦íNG PH¸T TRIÓN NGµNH B¶O HIÓM VIÖT NAM
TRONG THêI K× HéI NHËP ............................................................. 64
1. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc víi ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam trong
thêi k× héi nhËp ................................................................................. 64
1.1. Sè l•îng c¸c doanh nghiÖp ®•îc cÊp phÐp ho¹t ®éng ngµy mét
gia t¨ng ..........................................................................................64
1.2. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm ho¹t ®éng ë n•íc ngoµi ®•îc cung
cÊp mét sè s¶n phÈm b¶o hiÓm qua biªn giíi ................................ 64
1.3. Kªnh ph©n phèi s¶n phÈm b¶o hiÓm ®· béc lé nhiÒu yÕu kÐm
........................................................................................................ 65
1.4. C¹nh tranh gay g¾t chñ yÕu b»ng con ®•êng h¹ phÝ b¶o hiÓm,
kh«ng chó träng nhiÒu ®Õn dÞch vô ch¨m sãc kh¸ch hµng ........... 65
1.5. ViÖc gi¶i quyÕt båi th•êng cßn nhiÒu v•íng m¾c ................... 66
2. §Þnh h•íng ph¸t triÓn ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam......................66
2.1. §Þnh h•íng chung cña Nhµ n•íc............................................66
2.2. §•êng lèi ph¸t triÓn cô thÓ cña ngµnh b¶o hiÓm....................67
II. C¸C GI¶I PH¸P N¢NG CAO N¡NG LùC C¹NH TRANH CñA
NGµNH B¶O HIÓM VIÖT NAM ........................................................ 74
1. Mét sè gi¶i ph¸p vi m« ............................................................... 74
1.1. N©ng cao chÊt l•îng c¸c yÕu tè ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ............... 75
1.2. Gi¶i ph¸p n©ng cao c¸c ®iÒu kiÖn vÒ cÇu ................................ 77
1.3. N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t• cña c¸c doanh nghiÖp
b¶o hiÓm ......................................................................................... 79
1.4. T¨ng c•êng hîp t¸c trong n•íc, quèc tÕ ................................. 79
1.5. X©y dùng chiÕn l•îc kinh doanh hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn míi
...................................................................................................... ..81
2. Gi¶i ph¸p vÜ m« ........................................................................... 82
2.1. Gi¶i ph¸p vÒ phÝa Nhµ n•íct .................................................. 82
2.2. Gi¶i ph¸p vÒ phÝa c¸c Bé ngµnh liªn quan ............................ .86
2.3. VÒ phÝa HiÖp héi b¶o hiÓm ..................................................... .87
KÕT LUËN ................................................................................................. 89
TµI LIÖU THAM KH¶O .......................................................................... 91
danh môc c¸c tõ viÕt t¾t ............................................................ 95
danh môc c¸c b¶ng biÓu ............................................................... 96
phô lôc.................................................................................................... 97
LỜI MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Nền kinh tế Việt Nam, trong xu thế hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế
thế giới, chịu rất nhiều tác động từ bên ngoài. Lĩnh vực tài chính, trong đó có
ngành bảo hiểm được đánh giá là phải chịu ảnh hưởng lớn nhất. Điều đó đòi
hỏi ngành BH Việt Nam phải biết tận dùng và tăng cường năng lực cạnh tranh
của mình để có thể tồn tại và phát triển.
Sau hơn 10 năm thực hiện chính sách đổi mới và mở cửa, ngành BH
non trẻ của Việt Nam đã có những phát triển vượt bậc cả về số lượng và chất
lượng. Sự phát triển về số lượng được thể hiện ở con số 41 DNBH trên thị
trường từ chỗ chỉ có 1 DN duy nhất. Các DN này hoạt động ở tất cả các lĩnh
vực bao gồm BHPNT, BHNT, tái BH và môi giới BH, cung cấp hơn 800 sản
phẩm các loại. Quy mô thị trường tăng gấp hơn 17 lần, mức tăng trưởng
doanh thu phí BH của ngành từ 1993 đến 2004 là 38%/năm. Đóng góp của
doanh thu phí BH vào GDP cũng có tăng trưởng đáng kể, từ 0,37% năm 1993
tăng lên 2,13% vào cuối năm 2006. Công nghệ, cách thức quản lý, chất lượng
nguồn nhân lực của toàn ngành cũng có nhiều bước tiến. Uy tín của các
DNBH cũng được đánh giá cao hơn thông qua việc nâng cao chất lượng của
sản phẩm BH cung cấp cũng như các dịch vụ khách hàng, tạo sự tin tưởng
cho người sử dụng. Tuy nhiên, ngành BH Việt Nam cũng còn nhiều bất cập
như thiếu một môi trường pháp lý thực sự phù hợp với quá trình hội nhập,
quy mô DN trong ngành còn nhỏ bé, sự thiếu hụt nhân lực trình độ cao, kỹ
năng quản lý còn hạn chế… Những tồn tại đó sẽ khiến ngành BH gặp phải
những khó khăn khi đối mặt với thách thức mà việc hội nhập đặt ra.
Do đó, phân tích thực trạng và tìm ra giải pháp nâng cao năng lực cạnh
tranh của ngành BH là một việc làm hết sức cần thiết. Với lý do đó, tôi đã
1
chọn: “Phân tích lợi thế của ngành bảo hiểm Việt Nam theo mô hình kim
cương của M.Porter” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp.
II. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nhằm:
Tìm hiểu mô hình kim cương của M.Porter trong phân tích, đánh giá lợi
thế cạnh tranh quốc gia và lợi thế cạnh tranh của ngành.
Vận dụng mô hình trên vào việc phân tích lợi thế cạnh tranh của ngành
BH Việt Nam. Từ đó, đề xuất các giải pháp nâng cao lợi thế cạnh tranh của
ngành, bao gồm cả giải pháp vi mô và vĩ mô.
III. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là ngành BH Việt Nam, chủ yếu là các
DNBH trong nước, hoạt động cả trong lĩnh vực BHNT và BHPNT.
Phạm vi nghiên cứu:
- Thời gian: Khóa luận tập trung nghiên cứu ngành BH Việt Nam trong
giai đoạn hơn 10 năm trở lại đây (từ năm 1993 với việc ban hành
- Không gian: Khóa luận chủ yếu phân tích các dữ liệu về các DNBH
trong nước, chủ yếu hoạt động tại các thành phố lớn như Hà Nội,
Thành phố Hồ Chí Minh… do ở khu vực nông thôn, nhận thức về BH
vẫn còn hạn chế, sản phẩm BH chưa phổ biến.
- Nội dung: Do hạn chế về thời gian và số liệu, khóa luận chủ yếu tập
trung phân tích lợi thế cạnh tranh của ngành BH Việt Nam, cụ thể là
bao gồm các DNBH trong nước dựa trên 4 yếu tố chính của mô hình
kim cương: điều kiện yếu tố sản xuất; điều kiện về cầu; các ngành hỗ
trợ và liên quan; và yếu tố chiến lược, cơ cấu kinh doanh và môi trường
cạnh tranh. Từ đó, đưa ra định hướng và đề xuất giải pháp phát triển.
IV. Phƣơng pháp nghiên cứu
2
Đề tài được phát triển sử dụng dựa trên cơ sở phương pháp luận của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và các phương pháp nghiên cứu như so sánh,
chọn lọc, phân tích, đánh giá…
V. Bố cục của khóa luận
Ngoài mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận
được chia thành 3 chương như sau:
Chương I: Khái quát chung về lợi thế cạnh tranh và bảo hiểm
Chương II: Thực trạng lợi thế cạnh tranh của ngành bảo hiểm Việt
Nam
Chương III. Một số giải pháp nâng cao lợi thế cạnh tranh của ngành
bảo hiểm Việt Nam
3
CHƢƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LỢI THẾ CẠNH TRANH
VÀ BẢO HIỂM
I. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LỢI THẾ CẠNH TRANH
1. Một số khái niệm cơ bản
1.1. Cạnh tranh
Các học thuyết kinh tế thị trường, dù trường phái nào, đều thừa nhận
rằng: cạnh tranh chỉ xuất hiện và tồn tại trong nền kinh tế thị trường, nơi có sự
cung ứng hàng hóa, dịch vụ của ít nhất hai DN (người kinh doanh) trong cùng
một điều kiện giống nhau. Để tồn tại trong nền kinh tế thị trường, các DN
phải chấp nhận cạnh tranh như là lựa chọn duy nhất. Cạnh tranh chính là một
trong những quy luật cơ bản và động lực phát triển của nền kinh tế thị trường,
là linh hồn sống của thị trường.
Cạnh tranh có một số đặc trưng cơ bản sau:
Thứ nhất, khi nói đến cạnh tranh là nói đến sự ganh đua nhằm lấy phần
thắng của nhiều chủ thể cùng tham dự.
Thứ hai, mục đích trực tiếp của cạnh tranh là một đối tượng cụ thể nào
đó mà các bên đều muốn giành giật (một cơ hội, một sản phẩm, một dự án…)
hoặc một loạt điều kiện có lợi (một thị trường, một khách hàng…). Mục đích
cuối cùng là kiếm được lợi nhuận cao.
Thứ ba, cạnh tranh diễn ra trong một môi trường cụ thể, có các ràng
buộc chung mà các bên tham gia phải tuân thủ như: đặc điểm sản phẩm, thị
trường, các điều kiện pháp lý, các thông lệ kinh doanh…
Thứ tư, trong quá trình cạnh tranh, các chủ thể tham gia cạnh tranh có
thể sử dụng nhiều công cụ khác nhau: cạnh tranh bằng đặc tính và chất lượng
sản phẩm, cạnh tranh bằng giá bán sản phẩm hay bằng nghệ thuật tiêu thụ sản
phẩm…
Từ những đặc điểm trên, theo Từ điểm Kinh tế, ta có khái niệm: “Cạnh
tranh quá trình ganh đua hoặc tranh giành giữa ít nhất hai đối thủ nhằm
4
có được những nguồn lực hoặc ưu thế về sản phẩm hoặc khách hàng về
phía mình,đạt được lợi ích tối đa”. Nói chung, cạnh tranh là động lực thúc
đẩy các DN không ngừng cải tiến hoạt động sản xuất kinh doanh, đổi mới
công nghệ, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Vì vậy, cạnh tranh
cũng là động lực nâng cao hiệu quả hoạt động của mỗi nền kinh tế. Để đạt
được những lợi thế trong cạnh tranh, DN phải dựa trên những năng lực cạnh
tranh nhất định.
1.2. Lợi thế cạnh tranh
Các học giả cũng như các tổ chức trên thế giới đã đưa ra rất nhiều định
nghĩa về lợi thế cạnh tranh. Điều đó cho thấy tính phổ biến cũng như tính đa
dạng của vấn đề này. Khái niệm lợi thế cạnh tranh là một khái niệm phức hợp,
được xem xét ở nhiều cấp độ khác nhau: lợi thế cạnh tranh quốc gia, lợi thế
cạnh tranh của DN và lợi thế cạnh tranh của sản phẩm và dịch vụ.
1.2.1. Lợi thế cạnh tranh quốc gia
Đại học kinh doanh IMD (Thụy Sĩ) và Diễn đàn kinh tế thế giới
(WEF), hai cơ quan hàng năm vẫn đưa ra các báo cáo về lợi thế cạnh tranh
quốc gia, có quan điểm khác nhau khi đưa ra định nghĩa về lợi thế cạnh tranh
quốc gia cũng như các phương thức đánh giá lợi thế cạnh tranh của một quốc
gia.
Theo Đại học IMD, lợi thế cạnh tranh quốc gia là “khả năng tạo ra giá
trị gia tăng và nhờ đó là giàu tài sản quốc gia”. IMD cũng nhấn mạnh rằng,
không nên đơn giản hóa khái niệm lợi thế cạnh tranh chỉ đơn thuần như GDP
và năng suất lao động.
Còn theo WEF: “Lợi thế cạnh tranh là khả năng nâng cao mức sống
một cách nhanh và bền vững, tức là đạt được mức tăng trưởng kinh tế cao và
ổn định, được đo lường bằng mức độ thay đổi trong thu nhập bình quân đầu
người qua các năm”.
5
Hai cơ quan này cũng xây dựng các nhóm nhân tố khác nhau để xác
định lợi thế cạnh tranh quốc gia: Mô hình của IMD bao gồm 4 nhóm nhân tố
lớn, còn WEF bao gồm 12 nhóm nhân tố.
Bảng 1.1. MÔ HÌNH LỢI THẾ CẠNH TRANH QUỐC GIA
IMD (2001 - ) WEFF (2000 - )
1. Hoạt động kinh tế 1. Các chỉ số về hoạt động 7. Môi trường vĩ mô
của quốc gia
2. Hiệu quả hoạt động 2. Thể chế, luật pháp 8. Tham nhũng
của chính phủ 3. Hoạt động và chiến lược 9. Cạnh tranh trong
công ty nước
3. Hiệu quả hoạt động 4. Cơ sở hạ tầng 10. Phát triển các
của các DN nhóm ngành
5. Đổi mới và phổ biến 11. CNTT và viễn
công nghệ thông
4. Quản lý 6. Chính sách về môi 12. Thể chế dân sự
trường
Nguồn:
1.2.2. Lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp
Đối với một DN, lợi thế cạnh tranh là khả năng cung cấp các sản phẩm
và dịch vụ hiệu quả hơn các đối thủ cạnh tranh trên thị trường. Trong khu vực
thương mại, điều này có nghĩa là DN phải duy trì được thành công trên thị
trường quốc tế mà không cần phải có bảo hộ hay trợ cấp. Mặc dù chị phí vận
chuyển có thể giúp các DN của một quốc gia cạnh tranh thành công trong thị
trường nội địa hay thị trường của các nước láng giềng, nhưng lợi thế cạnh
tranh lại có liên quan tới lợi thế đạt được nhờ năng suất lao động cao hơn.
Tiêu chuẩn đánh giá lợi thế cạnh tranh trong lĩnh vực thương mại bao
gồm khả năng sinh lời của DN, kim ngạch xuất khẩu và thị phần của DN
trong khu vực cũng như trên toàn cầu. Trong ngành thương mại, hoat động
6
của DN trên thị trường quốc tế cũng chính là thước đo trực tiếp khả năng cạnh
tranh của DN đó. Còn trong ngành dịch vụ, năng lực cạnh tranh được hiểu là
khả năng chiến thắng các DN hàng đầu thế giới về giá cả cũng như chất lượng
dịch vụ. Chính vì vậy, rất khó để đánh giá lợi thế cạnh tranh của DN trong
lĩnh vực dịch vụ. Các tiêu chuẩn được dùng để đánh giá lợi thế cạnh tranh của
DN trong ngành dịch vụ bao gồm: khả năng sinh lời của DN và các chỉ tiêu về
giá cả, chất lượng.
1.2.3. Lợi thế cạnh tranh của sản phẩm
Đối với khái niệm này, cho đến nay các tác giả, nhà nghiên cứu kinh tế
cũng chưa đưa ra một định nghĩa thống nhất. Các khái niệm mà các tác giả
đưa ra dựa trên khái niệm về lợi thế cạnh tranh của quốc gia, của DN.
Theo một số tác giả, lợi thế cạnh tranh của một loại sản phẩm hay hàng
hóa hay dịch vụ nào đó trên thị trường trong nước và quốc tế là sự thể hiện
tính ưu việt hay tính hơn hẳn của nó cả về định tính và định lượng với các chỉ
tiêu như: chất lượng sản phẩm, thương hiệu, mức độ vệ sinh công nghiệp hay
vệ sinh thực phẩm; khối lượng và sự ổn định chấtlượng của sản phẩm; kiểu
dáng, mẫu mã sản phẩm; môi trường thương mại, mức độ giao dịch và uy tín
của sản phẩm trên thị trường; sự ổn định về môi trường kinh tế vĩ mô và chính
sách thương mại như thuế, tỷ giá, tín dụng, đầu tư, mức độ bảo hộ; các chỉ
tiêu về giá thành và giá cả sản xuất... và cuối cùng, tổng quát nhất là sự phản
ứng của người tiêu dùng thể hiện qua việc mua hay không mua sản phẩm đó.
Một số tác giả khác lại cho rằng: lợi thế cạnh tranh của sản phẩ