Khóa luận Phát triển dệt may xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường mỹ hậu WTO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI ---------***------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: PHÁT TRIỂN DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG MỸ HẬU WTO Sinh viên thực hiện : Đặng Thu Trang Lớp : Anh 15 Khóa : 45 Giáo viên hướng dẫn : PGS.TS. Đỗ Thị Loan Hà Nội, tháng 5 năm 2010 MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM .............................................................................................................. 4 1.1. Quá trình phát triển ngành Dệt May Việt Nam ............................... 4 1.2. Tình hình sản xuất và xuất khẩu hàng Dệt May Việt Nam .............. 6 1.2.1. Tình hình sản xuất .......................................................................... 6 1.2.1.1. Nguyên liệu .............................................................................. 6 1.2.1.2. Công nghệ ................................................................................ 9 1.2.1.3. Lao động ................................................................................ 11 1.2.1.4. Nguồn vốn .............................................................................. 13 1.2.1.5. Chính sách và pháp luật ......................................................... 15 1.2.2. Tình hình xuất khẩu ...................................................................... 17 1.2.2.1. Qui mô xuất khẩu ................................................................... 17 1.2.2.2. Cơ cấu sản phẩm xuất khẩu .................................................... 20 1.2.2.3. Giá cả và chất lượng .............................................................. 23 1.2.2.4. Thị trường xuất khẩu .............................................................. 23 1.3. Môi trƣờng pháp lý cho các doanh nghiệp Dệt May xuất khẩu của Việt Nam theo qui định về Dệt May của WTO ...................................... 25 1.3.1. Hiệp định ngắn hạn về hàng dệt và bông ...................................... 25 1.3.2. Hiệp định dài hạn về hàng dệt và bông ......................................... 25 1.3.3. Hiệp định đa sợi (MFA) ............................................................... 25 1.3.4. Hiệp định Dệt May (ATC) ............................................................ 26 1.4. Sự cần thiết phải phát triển Dệt May xuất khẩu Việt Nam hậu WTO ........................................................................................................ 28 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƢỜNG MỸ HẬU WTO ............................................ 30 2.1. Tổng quan về thị trƣờng Mỹ ............................................................ 30 2.1.1. Khái quát ...................................................................................... 30 2.1.2. Đặc điểm thị trường ...................................................................... 31 2.1.2.1. Qui mô thị trường ................................................................... 31 2.1.2.2. Mức chi tiêu ........................................................................... 32 2.1.2.3. Xu hướng tiêu dùng ................................................................ 34 2.1.3. Môi trường pháp lý ....................................................................... 36 2.1.3.1. Hệ thống hài hòa thuế quan (HTS) ......................................... 36 2.1.3.2. Nguyên tắc tối huệ quốc (MFN).............................................. 36 2.1.3.3. Luật bồi thường thương mại ................................................... 37 2.1.4. Hệ thống phân phối ...................................................................... 38 2.2. Thực trạng xuất khẩu hàng Dệt May Việt Nam vào thị trƣờng Mỹ hậu WTO ................................................................................................. 39 2.2.1. Kim ngạch xuất khẩu .................................................................... 39 2.2.2. Hình thức xuất khẩu ..................................................................... 41 2.2.3. Phương thức xuất khẩu ................................................................. 41 2.3. Thuận lợi và khó khăn ..................................................................... 42 2.3.1. Thuận lợi ...................................................................................... 42 2.3.1.1. Chủ quan ................................................................................ 42 2.3.1.2. Khách quan ............................................................................ 43 2.3.2. Khó khăn ...................................................................................... 48 2.3.2.1. Chủ quan ................................................................................ 48 2.3.2.2. Khách quan ............................................................................ 52 CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƢỜNG MỸ HẬU WTO .................................. 63 3.1. Định hƣớng phát triển Dệt May Việt Nam vào thị trƣờng Mỹ hậu WTO ........................................................................................................ 63 3.1.1. Giải pháp cho ngành dệt: .............................................................. 65 3.1.2. Giải pháp cho ngành may ............................................................. 67 3.2. Giải pháp phát triển Dệt May xuất khẩu của Việt Nam vào thị trƣờng Mỹ ................................................................................................ 69 3.2.1. Giải pháp từ phía Nhà nước .......................................................... 69 3.2.1.1. Cải thiện hệ thống chính sách pháp luật Nhà nước ................ 69 3.2.1.2. Hỗ trợ doanh nghiệp Dệt May xuất khẩu ................................ 72 3.2.1.3. Tăng cường vai trò của Hiệp hội Dệt May Việt Nam .............. 73 3.2.2. Giải pháp từ phía các doanh nghiệp .............................................. 76 3.2.2.1. Tăng cường biện pháp liên kết chuỗi giữa các doanh nghiệp Dệt May Việt Nam ............................................................................... 76 3.2.2.2. Tăng cường xúc tiến thương mại: ........................................... 77 3.2.2.3. Xây dựng tiêu chuẩn an toàn sản phẩm phù hợp tiêu chuẩn của Mỹ ............................................................................................................ 82 3.2.2.4. Đảm bảo các yếu tố của quá trình sản xuất: nguyên phụ liệu – nguồn nhân lực – công nghệ ............................................................... 83 3.2.2.5. Giảm tỷ trọng hàng gia công, tăng dần tỷ lệ xuất khẩu trực tiếp ............................................................................................................ 86 3.2.2.6. Tham gia chuỗi giá trị Dệt May toàn cầu ............................... 86 KẾT LUẬN ................................................................................................. 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 89 PHỤ LỤC.................................................................................................... 93 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TỪ VIẾT TẮT TÊN TIẾNG ANH TÊN TIẾNG VIỆT Tổ chức Thương mại WTO World Trade Organization thế giới General Agreement on Hiệp định chung về GATT Tariffs and Trade Thuế quan và Mậu dịch MFN Most favoured nation Qui chế Tối huệ quốc Permanent Normal Trade Qui chế Thương mại PNTR Relations bình thường vĩnh viễn Short-term agreement Hiệp định ngắn hạn về STA regarding international in hàng dệt và bông cotton, textiles Long-term agreement Hiệp định dài hạn về LTA regarding international in hàng dệt và bông cotton, textiles MFA Multifiber agreement Hiệp định đa sợi Agreement on Textiles and ATC Hiệp định dệt may Clothing SA 8000 Tiêu chuẩn trách nhiệm Social Accountability 8000 xã hội Wordwide Responsible Chương trình trách WRAP Apparel Producers nhiệm toàn cầu Hệ thống hài hòa HTS Harmonized Tariff Schedule thuế quan CVD Counterveiling Duty Luật thuế bù giá EU European Union Liên minh Châu Âu Consumer Product Ủy ban An toàn sản CPSC Safety Commission phẩm tiêu dùng Mỹ Vietnam National Textile Tập đoàn Dệt may Vinatex and Garment Corporation Việt Nam Vietnam Textile and Hiệp hội Dệt may Vitas Apparel Association Việt Nam Hội đồng Thương mại FTC Federal Trade Commission liên bang Official development Hỗ trợ phát triển ODA assistance chính thức DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 1.1. Năng lực sản xuất của ngành Dệt May Việt Nam năm 2009 ........... 6 Bảng 1.2. Kim ngạch xuất khẩu của Dệt May Việt Nam theo thị trường ...... 19 Bảng 1.3. Kim ngạch xuất khẩu Dệt May Việt Nam theo sản phẩm ............. 20 Bảng 1.4. Chương trình nhất thể hóa hàng Dệt May ..................................... 27 Bảng 2.1. Qui mô thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa của Mỹ .................... 31 Bảng 2.2. Thay đổi trong đơn vị mua sắm hàng Dệt May ở Mỹ ................... 34 Bảng 2.3. Tỷ lệ người tiêu dùng sử dụng Internet để mua sắm quần áo ........ 35 Bảng 2.4. Tỷ trọng chi phí do hạn ngạch gây ra trong tổng chi phí xuất khẩu ..................................................................................................................... 44 Bảng 2.5. Đầu tư nước ngoài vào ngành Dệt May theo năm ......................... 47 Bảng 2.6. Thuế suất hàng Dệt May vào Mỹ.................................................. 48 Biểu đồ 1.1. Kim ngạch nhập khẩu nguyên phụ liệu cho ngành Dệt May Việt Nam trong giai đoạn năm 2000 – 2009 ........................................................... 7 Biểu đồ 1.2. FDI vào ngành Dệt May: số dự án và số vốn đầu tư trong 1988 - 2008 ............................................................................................................. 14 Biểu đồ 1.3. Kim ngạch xuất khẩu hàng Dệt May của Việt Nam qua các năm ..................................................................................................................... 18 Biểu đồ 1.4. Kim ngạch xuất khẩu Dệt May Việt Nam theo sản phẩm ......... 22 Biểu đồ 2.1. Mức độ yêu thích mua sắm hàng may mặc và số lần mua sắm hàng may mặc một năm của người tiêu dùng trên thế giới, năm 2006 .......... 33 Biểu đồ 2.2. Kim ngạch xuất khẩu hàng Dệt May Việt Nam sang Mỹ .......... 39 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Ngành Dệt May luôn là một trong những ngành đi đầu, có vai trò quan trọng trong chiến lược xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam ra thị trường thế giới. Theo Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp Dệt May Việt Nam đến năm 2015, định hướng đến năm 2020, Đảng và Chính phủ đã đề ra mục tiêu tổng quát là “Phát triển ngành Dệt May trở thành một trong những ngành công nghiệp trọng điểm, mũi nhọn về xuất khẩu; và nâng cao khả năng cạnh tranh, hội nhập vững chắc kinh tế khu vực và thế giới”. Hiện nay, triển vọng của ngành Dệt May đang sáng dần, nhất là khi nền kinh tế thế giới đang có dấu hiệu khởi sắc sau cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu. Cuối năm 2007, lần đầu tiên Việt Nam lọt vào đứng thứ 10 trong số các nước xuất khẩu Dệt May lớn trên thế giới. Là một trong những thị trường xuất khẩu truyền thống của hàng Dệt May Việt Nam, Mỹ là thị trường tiềm năng nhất trong thời gian gần đây. Hàng Dệt May Việt Nam đã có vị trí quan trọng tại Mỹ, nhưng kim ngạch xuất khẩu vào đây vẫn còn ít so với năng lực xuất khẩu của Việt Nam; đồng thời, Dệt May Việt Nam vẫn có nhiều khả năng gia tăng xuất khẩu vào thị trường lớn đã có nền móng và thế mạnh này. Vì thế, việc đẩy mạnh xúc tiến vào thị trường Mỹ, tiếp cận với các nhà nhập khẩu vẫn là cần thiết với các doanh nghiệp Dệt May Việt Nam hiện nay. Từ sau khi trở thành thành viên chính thức của Tổ chức Thương mại Thế giới WTO vào năm 2007, hàng Dệt May xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ được đối xử bình đẳng theo Qui chế Tối huệ quốc như những quốc gia thành viên xuất khẩu khác nên các doanh nghiệp Dệt May Việt Nam có tiềm năng thâm nhập sâu rộng hơn vào Mỹ. Tuy nhiên, Việt Nam cũng gặp không ít những trở ngại từ những rào cản pháp luật, kỹ thuật và những biện pháp tự vệ 1 mà Mỹ áp dụng. Vì vậy, việc nghiên cứu những thuận lợi, khó khăn của hàng Dệt May xuất khẩu nước ta vào thị trường lớn nhất thế giới này phải đặt lên hàng đầu, từ đó đưa ra những giải pháp cụ thể để phát triển hơn nữa mặt hàng này vào Mỹ. Xuất phát từ thực tiễn đó, em đã chọn đề tài: “Phát triển Dệt May xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Mỹ hậu WTO” 2. Mục tiêu của đề tài: Trên cơ sở nghiên cứu tình hình nói chung về sản xuất và xuất khẩu hàng Dệt May Việt Nam vào Mỹ, đề tài đưa ra: - Khái quát về sản xuất và xuất khẩu hàng Dệt May Việt Nam; - Phân tích những thuận lợi và khó khăn của hàng Dệt May xuất khẩu Việt Nam vào thị trường Mỹ hậu WTO; - Đề xuất những giải pháp để phát triển hàng Dệt May xuất khẩu Việt Nam vào Mỹ trong thời gian tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động xuất khẩu Dệt May Việt Nam vào thị trường Mỹ hậu WTO. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: Hoạt động xuất khẩu Dệt May Việt Nam. + Thời gian: Từ sau khi Việt Nam chính thức trở thành thành viên của WTO. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu: 2 Để thu thập thông tin nhằm đưa ra các giải pháp, em đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu tại bàn, phương pháp phân tích và phương pháp tổng hợp. 5. Kết cấu của đề tài: Ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục bảng biểu, mục lục và phụ lục, đề tài được chia làm 3 chương: - Chương 1 : Tổng quan về Dệt May xuất khẩu của Việt Nam - Chương 2: Thực trạng Dệt May xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Mỹ hậu WTO - Chương 3: Giải pháp phát triển Dệt May xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Mỹ hậu WTO. Trong thời gian hoàn thành khóa luận, do những hạn chế về thời gian, sự hiểu biết cũng như kinh nghiệm nghiên cứu nên đề tài không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các thầy cô, bạn bè và những người quan tâm để bài nghiên cứu được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn cô giáo hướng dẫn – PGS.TS. Đỗ Thị Loan đã nhiệt tình giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này. 3 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM 1.1. Quá trình phát triển ngành Dệt May Việt Nam Là một trong những ngành nghề truyền thống lâu đời, lịch sử phát triển của ngành Dệt May gắn liền với sự hình thành và phát triển của xã hội người Việt. Quá trình phát triển từ sản xuất thủ công lên sản xuất công nghiệp chỉ diễn ra khi có sự chuyển giao công nghệ từ Châu Âu. Ngành công nghiệp Dệt May nước ta bắt đầu phát triển với sự ra đời của nhà máy dệt Nam Định năm 1889. Kể từ đó, quá trình phát triển thành công ngành Dệt May cho đến khi ngành trở thành một ngành công nghiệp mũi nhọn của cả nước như hiện nay có thể được chia làm bốn giai đoạn như sau. Trước năm 1975, ngành sản xuất Dệt May có qui mô nhỏ bé trong nền kinh tế quốc dân. Ngành chỉ sản xuất sản phẩm Dệt May phục vụ khôi phục kinh tế, xây dựng đất nước theo chương trình kinh tế tập trung vào sản xuất hàng thiết yếu cho đời sống mà không phục vụ cho hoạt động xuất khẩu. Thời gian này có một số nhà máy mới được xây dựng như nhà máy dệt 8-3, nhà máy dệt Vĩnh Phú, nhà máy may Thăng Long, nhà máy may Chiến Thắng và nhà máy may Đáp Cầu. Các làng nghề truyền thống được khuyến khích phát triển. Từ năm 1975 đến năm 1991, ngành công nghiệp tiếp tục hướng vào mục tiêu chính là hàng tiêu dùng nội địa và sản xuất với công nghệ lạc hậu, máy móc trang thiết bị cũ. Vào giữa những năm 80, ngành Dệt May cũng gặp phải một số vấn đề khó khăn như doanh nghiệp hoạt động trì trệ do chỉ sản xuất theo chỉ tiêu kế hoạch, chưa chú trọng nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm nên sản xuất nội địa khủng hoảng và thiếu hiệu quả. Xuất khẩu sản phẩm Dệt May trong giai đoạn này chỉ đạt vài trăm triệu USD và được thực 4 hiện trong khuôn khổ các nghị định được ký kết với một số nước Đông Âu. Sản phẩm Dệt May được xuất khẩu đầu tiên sang các nước thuộc khối kinh tế Comecon vào năm 1976 và xuất khẩu sang các nước Liên Xô cũ qua các hợp đồng gia công. Từ năm 1991 đến năm 2007, công cuộc đổi mới kinh tế đã mở ra thời kỳ phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp Dệt May. Tham gia vào ngành công nghiệp này không chỉ có các doanh nghiệp Nhà nước mà còn có các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, công nghệ được đổi mới tiên tiến, máy móc thiết bị hiện đại, thị trường xuất khẩu mở rộng như Mỹ, EU và Nhật Bản. Trong giai đoạn này, ngành Dệt May đã khẳng định vị trí quan trọng trong thời kỳ chuyển đổi nền kinh tế Việt Nam từ kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường và trở thành một trong những ngành công nghiệp xuất khẩu mũi nhọn của cả nước. Từ năm 2007 đến nay, sự phát triển của ngành Dệt May nước ta đánh dấu bước ngoặt lớn với sự kiện Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Theo qui định của các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, ngành Dệt May bước sang giai đoạn mới khi được tham gia vào thị trường thế giới trong bối cảnh toàn cầu hóa và tự do hóa các nền kinh tế. Sản phẩm Dệt May xuất khẩu được nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường nước ngoài do những thuận lợi mà hội nhập quốc tế mang lại, đồng thời, sản phẩm Dệt May nội địa gặp nhiều cạnh tranh gay gắt hơn từ các nước xuất khẩu khác. Mặc dù không nằm ngoài những tác động của cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu từ cuối năm 2007, ngành Dệt May, đặc biệt là Dệt May xuất khẩu vẫn được chú trọng phát triển trở thành ngành xuất khẩu hàng đầu của cả nước trong thời gian tới. Như vậy, ngành công nghiệp Dệt May nước ta đã trải qua nhiều biến động để đạt được những thành quả như hiện nay. Nhìn chung, sự thay đổi, phát triển ở mỗi giai đoạn đã bộc lộ những điểm mạnh, điểm yếu của toàn 5 ngành. Đó là cơ sở để ta phân tích những thuận lợi, khó khăn khách quan và chủ quan của ngành công nghiệp Dệt May, đặc biệt là Dệt May xuất khẩu để từ đó có thể rút ra những bài học kinh nghiệm cho ngành này cho những phát triển tiềm năng trong tương lai. 1.2. Tình hình sản xuất và xuất khẩu hàng Dệt May Việt Nam 1.2.1. Tình hình sản xuất 1.2.1.1. Nguyên liệu Với tốc độ tăng trưởng trung bình là 20%/ năm, kim ngạch xuất khẩu của hàng Dệt May chiếm khoảng 15% kim ngạch xuất khẩu của cả nước, ngành công nghiệp Dệt May chứng tỏ là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Năng lực sản xuất của ngành có thể thấy qua bảng sau: Bảng 1.1. Năng lực sản xuất của ngành Dệt May Việt Nam năm 2009 Số Doanh Năng lực sản Lĩnh vực Số máy móc nghiệp xuất 1. Tăng Cán bông 60.000 tấn Sợi 145 3.789.000 350.000 tấn 2. Không thay đổi Dệt 401 21.800 1.000 triệu m2 Dệt kim 105 3.800 200.000 tấn Không dệt 7 5.000 tấn Hoàn tất 94 1.109 700 triệu m2 3. Giảm May mặc 2.424 918.700 2.400 triệu m2 Khăn bông có 62.000 tấn vòng tuyết (Nguồn: Số liệu thống kê – Hiệp hội Dệt May Việt Nam) 6 Tuy nhiên, một trong những áp lực của ngành Dệt May hiện nay là chưa tự tạo được nguồn nguyên liệu cho sản xuất nên còn phụ thuộc vào phụ liệu nhập khẩu. Mỗi năm ngành may mặc trong nước cần khoảng 2 tỉ mét vuông vải nhưng vải sản xuất trong nước mới chỉ đạt khoảng 700 triệu mét vuông/năm. Do đó, nguyên liệu phục vụ cho ngành chủ yếu được nhập khẩu tới 90% từ các nước và vùng lãnh thổ khu vực châu