Khóa luận Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Đông hà tỉnh Quảng Trị

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN -------------------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ TỈNH QUẢNG TRỊ Sinh viên thực hiện: Giáo viên hướng dẫn: Lê Nguyễn Phước Dung PGS.TS. Trần Văn Hòa Lớp: K43A-KHĐT Niên khóa: 2009 - 2013 Huế, tháng 05 năm 2013 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Lê Nguyễn Phước Dung i Lời Cảm Ơn Em xin chân thành cảm ơn sự dạy dỗ tận tình và chu đáo của Quý thầy cô giáo Khoa Kinh Tế Và Phát Triển, Trường Đại học kinh tế Huế trong 4 năm qua đã truyền đạt cho em những kiến thức bổ ích. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS Trần Văn Hòa đã giúp đỡ hướng dẫn em nhiệt tình và đầy trách nhiệm trong suốt quá trình hoàn thành bài khóa luận tốt nghiệp này. Em xin gửi lời cảm ơn đến các cô, các chú, các anh chị ở Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Quảng Trị đã giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cung cấp số liệu cần thiết cho em trong suốt quá trình thực tập tại Sở. Mặc dù đã có nhiều cố gắng song không thể tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót khi thực hiện khóa luận này. Kính mong Quý thầy giáo, cô giáo và bạn bè đóng góp ý kiến để bài khóa luận tốt nghiệp được hoàn thiện hơn. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn ! Huế, tháng 05 năm 2013 Sinh viên Lê Nguyễn Phước Dung ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Lê Nguyễn Phước Dung ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................i MỤC LỤC .......................................................................................................................ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................................v DANH MỤC BẢN ĐỒ, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ..................................................................vi DANH MỤC BẢNG BIỂU...........................................................................................vii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU.......................................................................................... viii PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu của khóa luận ..........................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................................2 CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ........................................................................4 1.1. Cơ sở lý luận ..........................................................................................................4 1.1. Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................................4 1.1.2. Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa ........................................................8 1.1.3. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................................................9 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa .....12 1.1.5. Các chỉ tiêu đánh giá ....................................................................................14 1.2. Cơ sở thực tiễn .....................................................................................................15 1.2.1. Tình hình phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam.........................15 1.2.2. Tình hình phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Quảng Trị ........................17 CHƯƠNG II THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ TỈNH QUẢNG TRỊ ..........................................................................................19 2.1. Khái quát chung về đặc điểm kinh tế - xã hội của thành phố Đông Hà ..............19 2.1.1. Điều kiện tự nhiên........................................................................................19 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội.............................................................................25 2.2. Tình hình phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn TP Đông Hà giai đoạn 2010 - 2012 ................................................................................................29 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Lê Nguyễn Phước Dung iii 2.2.1. Phát triển về số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa .........................................29 2.2.2. Phát triển về chất lượng DNNVV................................................................37 2.3. Thông tin các doanh nghiệp điều tra trên địa bàn TP Đông Hà...........................43 2.3.1. Trình độ quản lý DN ....................................................................................43 2.3.2. Lực Lượng lao động trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ...........................44 2.3.3. Trình độ công nghệ của các DNNVV ..........................................................47 2.3.4. Thị trường tiêu thụ sản phẩm của các DNNVV...........................................49 2.4. Những khó khăn và thuận lợi đối với DNNVV...................................................51 2.4.1. Thuận lợi ......................................................................................................51 2.4.2. Khó khăn ......................................................................................................54 2.5. Những vấn đề bất cập và tồn tại trong quá trình xây dựng và phát triển các DNNVV .....58 CHƯƠNG III. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ .................61 3.1. Các giải pháp liên quan đến nhóm các nhân tố bên trong tác động đến sự phát triển của các doanh nghiệp .........................................................................61 3.1.1. Tích cực đầu tư đổi mới công nghệ..............................................................61 3.1.2. Xúc tiến mở rộng thị trường.........................................................................62 3.1.3. Nâng cao trình độ đội ngũ lao động.............................................................63 3.2. Các giải pháp liên quan tới các nhân tố bên ngoài tác động đến sự phát triển của các doanh nghiệp .........................................................................................65 3.2.1. Đẩy mạnh cải cách hành chính các thủ tục hành chính ...............................65 3.2.2. Hỗ trợ về vốn................................................................................................65 3.2.3. Tạo điều kiện tiếp cận đất đai, mặt bằng sản xuất .......................................67 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................................69 1. KẾT LUẬN.............................................................................................................69 2. KIẾN NGHỊ............................................................................................................70 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ U Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Lê Nguyễn Phước Dung iv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU DNNVV : Doanh nghiệp nhỏ và vừa KT – XH : Kinh tế - xã hội TP : Thành phố DN : Doanh nghiệp CTNHHH : Công ty trách nhiệm hữu hạn CT TNHH 1TV : Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên CT TNHH 2TV TL : Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên CTCP : Công ty cổ phần CTTN : Công ty tư nhân DNNN : Doanh nghiệp nhà nước CHLB : Cộng hòa liên bang LĐ : Lao động ĐKKD : Đăng ký kinh doanh SXKD : Sản xuất kinh doanh QTSX : Quá trình sản xuất KD : Kinh doanh NN : Nhà nước SL : Số lượng NSNN : Ngân sách nhà nước TSCĐ : Tài sản cố định UBND : Ủy ban nhân dân TTCN : Tiểu thủ công nghiệp KCN : Khu công nghiệp KHĐT : Kế hoạch đầu tư Trđ : Triệu đồng ĐVT : Đơn vị tính GTTB : Giá trị trung bình ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Lê Nguyễn Phước Dung v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.Tiêu thức phân loại DNNVV của một số nước...................................................7 Bảng 2. Tiêu chí phân loại DNNVV ...............................................................................8 Bảng 3. Số lượng doanh nghiệp ĐKKD từ năm 2000 - 2012 .......................................15 Bảng 4. Số lượng DN mới đăng ký kinh doanh ............................................................29 Bảng 5. Số lượng DNNVV của TP Đông Hà năm 2012...............................................29 Bảng 6. Tổng vốn của DN theo quy mô vốn tính đến ngày 31/12/2012.......................30 Bảng 7.Vốn của các doanh nghiệp theo nguồn gốc hình thành năm 2012 ...................30 Bảng 8. Quy mô vốn đăng ký bình quân năm 2012 theo các loại hình doanh nghiệp.......31 Bảng 9. Doanh nghiệp phân theo quy mô vốn tính đến 31/12/2012 .............................32 Bảng 10. Tỷ trọng DN phân theo ngành nghề kinh doanh giai đoạn 2005- 2012.........33 Bảng 11. Số DN đang hoạt động trên địa bàn TP Đông Hà phân theo ngành kinh tế .......33 Bảng 12. Số lượng DNNVV phân theo quy mô lao động tính đến cuối năm 2012 ......34 Bảng 13. Số DNNVV phân theo số lao động năm 2012...............................................34 Bảng 14: Số lao động Bình quân một DN theo khu vực và thành phần kinh tế ...........36 Bảng 15. Hiệu quả sử dụng vốn của DNNVV ..............................................................37 Bảng 16. Doanh thu và lợi nhuận của các DNNVV năm 2010 - 2012 .........................38 Bảng 17. Tỷ suất lợi nhuận và tỷ lệ nộp ngân sách năm 2012 ......................................38 Bảng 18. Tốc độ tăng trưởng DN theo ngành nghề trong năm 2012 so với năm 2011.......39 Bảng 19. Năng suất lao động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa qua các năm .............40 Bảng 20. Lương bình quân ước tính trên 1 lao động giai đoạn 2010 - 2012 ................42 Bảng 21. Chuyên môn được đào tạo của các chủ DNNVV ..........................................44 Bảng 22. Số lao động trong doanh nghiệp nhỏ và vừa..................................................45 Bảng 23. Thu nhập bình quân của lao động tại doanh nghiệp (%) ...............................46 Bảng 24. Thực trạng thiết bị máy móc của các DN tại TP Đông Hà ............................48 Bảng 25. Thị trường tiêu thụ của DN ở địa bàn TP Đông Hà.......................................49 Bảng 26: Quy ước mức độ thuận lợi (*)........................................................................51 Bảng 27. Thuận lợi và mức độ thuận lợi của các nhân tố ảnh hường tới các DNNVV ....51 Bảng 28: Quy ước mức độ khó khăn (*) .......................................................................54 Bảng 29. Khó khăn và mức độ khó khăn của các nhân tố ảnh hường tới các DNNVV.....54 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Lê Nguyễn Phước Dung vi DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1. Tài sản cố định và doanh thu bình quân của DN trên 1 lao động năm 2012 theo khu vực kinh tế .......................................................................41 Biểu đồ 2. TSCĐ và DT bình quân của DN trên 1 lao động năm 2012 theo ngành kinh tế ......................................................................................................42 Biểu đồ 3. Nhu cầu đào tạo lại lao động trong quá trình làm việc ................................47 Biểu đồ 4. Mức độ quan tâm của DN đối với xây dựng thương hiệu ...........................50 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Lê Nguyễn Phước Dung vii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Doanh nghiệp nhỏ và vừa với tư cách là một tế bào của nền kinh tế, góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế và có vai trò trong việc hội nhập kinh tế quốc tế, Kinh tế - xã hội của đất nước muốn phát triển một cách toàn diện và bền vững thì không thể không kể đến sự đóng góp của các vùng kinh tế và các thành phần kinh tế vì vậy phát triển DNNVV vừa góp phần phát triển kinh tế địa phương mà còn phát triển kinh tế cả nước. Đông Hà một thành phố trẻ năng động và có nhiều tiềm năng trong phát triển kinh tế, việc phát triển các DNNVV trên địa bàn TP là điều kiện để khai thác tốt các tiềm năng, thế mạnh kinh tế, thúc đẩy kinh tế phát triển. Việc tồn tại và phát triển loại hình DN này là một nhu cầu tất yếu.Tuy nhiên, trên thực tế quá trình phát triển còn nhiều vấn đề đáng phải quan tâm về cả lượng và chất cũng như các cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển DNNVV trên địa bàn. Mục đích chính của đề tài là hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát triển DNNVV; tổng quan về phát triển DNNVV trên cả nước cũng như toàn tỉnh Quảng Trị. Phân tích thực trạng phát triển DNNVV trên địa bàn TP Đông Hà thời kỳ 2010 – 2012. Đề xuất các giải pháp nhằm phát triển nâng cao chất lượng các DNNVV trên địa bàn TP. Có được kết quả này tôi đã thu thập số liệu, thông tin thứ cấp từ Cục thống kê Quảng Trị, Sở kế hoạch và đầu tư tỉnh Quảng Trị, Chi cục thuế TP Đông Hà, các giáo trình, luận văn có liên quan, sách báo, internet Thu thập số liệu sơ cấp trực tiếp từ các DN bằng phương pháp điều tra phỏng vấn sau đó dùng các phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu, logic kết hợp với lịch sử và phân tích thực chứng để làm phương pháp nghiên cứu. Kết quả thu được từ quá trình nghiên cứu này, cho thấy tình hình phát triển DNNVV trên địa bàn TP Đông Hà. Từ đó, nhận ra được các điểm mạnh và yếu của quá trình phát triển các DN này trên địa bàn nghiên cứu, và đưa ra các giải pháp khắc phục những điểm còn hạn chế để nâng cao chất lượng các DNNVV này. ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Leâ Nguyeãn Phöôùc Dung 1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) có một vị trí vai trò hết sức quan trọng trong nền kinh tế mỗi quốc gia trên thế giới bởi các doanh nghiệp này là nguồn động lực mạnh mẽ tạo nên sự tăng trưởng bền vững trong nền kinh tế. Cùng với sự phát triển của nước ta các DNNVV giữ vai trò khá quan trọng đối với nền kinh tế Việt Nam. Nhận thức được vai trò này, Chính phủ cũng như các địa phương coi phát triển DNNVV như một trong những nhiệm vụ then chốt. Nghị quyết của Chính phủ về trợ giúp phát triển DNNVV đã ghi rõ: “Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa là một nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển KT – XH đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.” Trong đó, việc phát triển DNNVV là bước đi thích hợp và quan trọng bởi vì nó góp phần tạo ra được nhiều việc làm, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, huy động mọi nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội của cả nước. Ngoài ra, việc phát triển DNNVV cũng phù hợp với quy luật phát triển của nền kinh tế thế giới cũng như sự vận động biến đổi của nền kinh tế Việt Nam, phát triển DNNVV còn giúp tháo gỡ các vấn đề xã hội như thất nghiệp, khắc phục và giảm bớt các tệ nạn xã hôi, góp phần bảo đảm trật tự an ninh, đảm bảo sự phát triển công bằng giữa các thành phần kinh tế, nâng cao mức sống và thu nhập cho người dân. Tóm lại, phát triển DNNVV là một bước đi không thể không tiến hành, tận dụng tối đa nguồn lực và phát triển nền kinh tế xã hội sẽ giúp cho nước ta vững bước trên con đường hội nhập và mở cửa với nền kinh tế thế giới. Đông Hà là một thành phố trẻ, năng động, có vị trí địa lý khá thuận lợi trong việc phát triển KT – XH và bảo đảm an ninh quốc phòng. Những năm qua Đông Hà đã có những bước phát triển khá mạnh mẽ, kéo theo đó là sự phát triển của các DNNVV. Đồng thời, những DNNVV này cũng gặp phải những khó khăn và thách thức. Trên thực tế có nhiều DN mới được thành lập tuy nhiên chất lượng vẫn chưa cao, số doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, tăng thêm vốn và lao động chưa nhiều, chưa phản ứng nhanh với sự thay đổi của thị trường... ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Leâ Nguyeãn Phöôùc Dung 2 Để thúc đẩy sự ra đời và phát triển của các DNNVV, cũng như đẩy mạnh sự hỗ trợ các DN trên địa bàn thành phố nhằm huy động tối đa tiềm năng vốn, lao động, mặt bằngtrong dân. Vì vậy, cần thiết phải làm rõ thực trạng của DNNVV của thành phố và các chính sách hỗ trợ cho các DN này. Qua đó, đưa ra các giải pháp nhằm đẩy mạnh công tác hỗ trợ cho các DNNVV của chính quyền thành phố. Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã chọn đề tài “Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị” để làm khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu của khóa luận 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu thực trạng phát triển các doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Đông Hà, từ đó đưa ra giải pháp phát triển các DNVVN trên địa bàn Thành phố Đông Hà. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những lý luận, kinh nghiệm về phát triển DNVVN. - Đánh giá thực trạng việc phát triển các DNVVN trên địa bàn Thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. - Đề xuất phương hướng và giải pháp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn TP Đông Hà. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Do thời gian có hạn và vốn kiến thức còn hạn hẹp nên tôi chỉ tập trung nghiên cứu một số nội dung: - Tình hình phát triển các DNNVV trên địa bàn tỉnh Quảng Trị qua 3 năm 2010-2012. - Tình hình phát triển các DNNVV trên địa bàn TP Đông Hà, tỉnh Quảng Trị qua 3 năm 2010-2012. - Đề ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các DNNVV trên địa bàn TP Đông Hà. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu - Tài liệu thứ cấp: + Thu thập từ Sở kế hoạch và đầu tư tỉnh Quảng Trị ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Leâ Nguyeãn Phöôùc Dung 3 + Thu thập từ Cục thống kê tỉnh Quảng Trị + Thu thập từ Chi cục thuế TP Đông Hà tỉnh Quảng Trị + Thu thập dữ liệu tại các bài khóa luận tốt nghiệp liên quan. + Ngoài ra nghiên cứu còn thu thập dữ liệu từ 1 số sách báo internet liên quan -Tài liệu sơ cấp: Từ phiếu điều tra theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên. Các thông tin cần thu thập: Thông tin người được điều tra, nguồn lực của cơ sở, kết quản sản xuất kinh doanh, thị trường. - Phương thức điều tra: điều tra trực tiếp từ các DN. - Phương pháp điều tra: Sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên. Sau quá trình nghiên cứu, tham khảo ý kiến của giáo viên hướng dẫn, các chuyên viên Phòng đăng ký kinh doanh, sở Kế hoạch và đầu tư tỉnh Quảng Trị, cũng như sự quan sát chủ quan của mình. Tôi đã quyết định điều tra, nghiên cứu các nghề cụ thể sau: + Các công ty cổ phần: điều tra 20 DN + Các Công ty TNHH 1 thành viên: điều tra 10 DN + Các Công ty TNHH 2 thành viên trở lên: điều tra 20 DN + Các công ty tư nhân: điều tra 10 DN. 4.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu - Phương pháp so sánh: so sánh các chỉ tiêu với nhau để phản ánh tình hình hoạt động của các DN. - Phương pháp phân tổ: Sử dụng chủ yếu để tổng hợp kết quả phỏng vấn điều tra các DNNVVtheo nhiều tiêu thức khác nhau tùy vào mục đích và nội dung nghiên cứu. - Phương pháp phân tích tài liệu: Trên cơ sở các số liệu được tổng hợp, vận dụng các phương pháp phân tích thống kê, phương pháp mô hình kinh tế so sánh để đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp nhằm đáp ứng mục tiêu đề ra. - Nhập và xử lí số liệu: Đề tài sử dụng phần mềm SPSS, EXCELL để nhập và xử lí số liệu. ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: PGS.TS. Trần Văn Hòa SVTH: Leâ Nguyeãn Phöôùc Dung 4 CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa 1.1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp - Đ