Khóa luận Tác động của đầu tư công đến tăng trưởng của tỉnh thừa thiên Huế giai đoạn 2005 - 2014

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HUẾ KHOA KINH TẾ PHÁT TRIỂN ---------------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC TAÙC ÑOÄNG CUÛA ÑAÀU TÖ COÂNG ÑEÁN TAÊNG TRÖÔÛNG CUÛA TÆNH THÖØA THIEÂN HUEÁ GIAI ÑOAÏN 2005 - 2014 Sinh viên thực hiện: Lê Xuân Tuấn Anh Lớp: K45C - KHĐT Khoá: 2011-2015 Giáo viên hướng dẫn: ThS. Trần Mỹ Minh Châu Huế, tháng 5 năm 2015 Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh i Lời Cảm Ơn Trong quá trình tiến hành khóa luận tốt nghiệp này, tôi đã nhận được những sự giúp đỡ, hướng dẫn tận tình và những lời góp ý, động viên chân thành của nhiều người để có được kết quả như ngày hôm nay. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn tới khoa Kinh Tế và Phát Triển, trường Đại học Kinh Tế - Đại Học Huế đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến giảng viên, Th.S. Trần Mỹ Minh Châu - người đã nhiệt tình, tận tâm hướng dẫn và truyền đạt kinh nghiệm cho tôi thời gian qua. Tiếp đến, tôi xin chân thành cảm ơn đến Phòng Tổng hợp, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Thừa Thiên Huế đã tạo mọi điều kiện, tận tình hướng dẫn và giúp tôi hoàn thành tốt đợt thực tập cuối khóa. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè những người đã luôn cỗ vũ, động viên, quan tâm và giúp đỡ tôi vượt qua khó khăn trong quá trình hoàn thành bài khóa luận tốt nghiệp. Mặc dù đã rất cố gắng từ việc nghiên cứu, sưu tầm tài liệu và tổng hợp ý kiến của các giảng viên bộ môn và ý kiến của các chuyên viên Phòng Tổng hợp - Sở KH & ĐT, song bài khóa luận của tôi vẫn không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được sự góp ý, giúp đỡ, chỉ bảo và ý kiến đánh giá của thầy cô và các bạn. Xin chân thành cảm ơn! Sinh viên Lê Xuân Tuấn Anh Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh ii MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ i MỤC LỤC ..................................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU ................................................... v DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ ..........................................................................vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ............................................................................... vii DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC .................................................................................. viii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ..........................................................................................ix PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 2.1. Mục tiêu chung .................................................................................................. 2 2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Tác động đầu tư của khu vực công đến tăng trưởng kinh tế của tỉnh Thừa Thiên Huế .............................................................................. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 3 4.1. Nguồn dữ liệu .................................................................................................... 3 4.2. Phương pháp phân tích ...................................................................................... 3 4.2.1. Phương pháp thiết kế mô hình phân tích các chỉ tiêu ................................ 3 4.2.2. Phương pháp phân tích thống kê ................................................................ 3 4.2.3. Phương pháp toán kinh tế ........................................................................... 3 5. Đóng góp của đề tài ................................................................................................. 4 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................. 5 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .............................................. 5 1.1. Một số khái niệm ............................................................................................... 5 1.1.1. Đầu tư ......................................................................................................... 5 1.1.2. Nguồn vốn đầu tư ....................................................................................... 5 Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh iii 1.1.3. Đối tượng đầu tư ......................................................................................... 6 1.1.4. Khái niệm đầu tư công ............................................................................... 6 1.1.5. Các lý thuyết về đầu tư công ...................................................................... 7 1.1.5.1. Quan điểm của trường phái tân cổ điển ............................................... 7 1.1.5.2. Quan điểm ủng hộ sự can thiệp của nhà nước ..................................... 8 1.1.5.3. Quan điểm về sự phát triển cân đối hay không cân đối ....................... 8 1.2. Mối tương quan giữa đầu tư và tăng trưởng kinh tế ......................................... 9 1.2.1. Nguồn gốc tăng trưởng kinh tế ................................................................... 9 1.2.2. Một số mô hình phân tích nguồn gốc tăng trưởng kinh tế ....................... 10 1.2.3. Mối tương quan giữa đầu tư và tốc độ tăng trưởng kinh tế ...................... 13 1.3. Đặc điểm của đầu tư công và vai trò của đầu tư công đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ........................................................................................................ 14 1.3.1. Đặc điểm của đầu tư công ........................................................................ 14 1.3.2. Vai trò của đầu tư công đối với sự phát triển kinh tế xã - hội .................. 16 1.4. Kinh nghiệm phát triển KCHT ở một số nước ............................................... 18 1.4.1. Kinh nghiệm của Hàn Quốc .................................................................... 18 1.4.2. Kinh nghiệm của Inđônêsia ...................................................................... 21 1.5. Tình hình về đầu tư công của Việt Nam thời gian qua ................................... 22 CHƯƠNG II: ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA ĐẦU TƯ CÔNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ GIAI ĐOẠN 2005 - 2014 .................................................................................................................... 26 2.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005 - 2014 .................................................................................................... 26 2.1.1. Vị trí địa lý kinh tế - chính trị của tỉnh Thừa Thiên Huế ......................... 26 2.1.2. Về tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội ........................................... 27 2.2. Thực trạng đầu tư công trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005 - 2014 ............................................................................................................ 31 2.2.1. Công tác quản lý nhà nước về vốn đầu tư công ...................................... 31 2.2.2. Tổng vốn đầu tư và quy mô đầu tư công trên địa bàn .............................. 32 Đạ i h ọ K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh iv 2.2.3. Cơ cấu nguồn vốn đầu tư công và tình hình sử dụng vốn đầu tư công tỉnh Thừa Thiên Huế .......................................................................................... 34 2.2.4. Cơ cấu đầu tư công trên địa bàn giai đoạn 2005 - 2014 ........................... 37 2.2.5. Kết quả và hạn chế của đầu tư công trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế .. 40 2.2.5.1. Kết quả đạt được ................................................................................ 40 2.2.5.2. Hạn chế trong đầu tư công của tỉnh ................................................... 43 2.2.5.3. Nguyên nhân của các hạn chế ............................................................ 44 2.2.6. Bài học kinh nghiệm từ thực trạng đầu tư công trong thời gian qua........ 45 2.3. Đánh giá tác động đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế tỉnh Thừa Thiên Huế ... 46 2.3.1. Chọn mô hình phân tích tác động ............................................................. 46 2.3.2. Áp dụng mô hình kinh tế lượng trong việc phân tích tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế của tỉnh Thừa Thiên Huế ................................ 47 2.3.2.1. Xây dựng mô hình ............................................................................. 47 2.3.2.2. Kiểm định .......................................................................................... 49 2.3.2.3. Kết luận .............................................................................................. 49 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐẦU TƯ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ............................................. 50 3.1. Mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế của tỉnh Thừa Thiên Huế trong giai đoạn tới ............................................................................................................ 50 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư công ....................................................... 52 3.2.1. Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong đầu tư công .......................... 52 3.2.2. Giải pháp đẩy mạnh thu hút đầu tư khu vực tư ........................................ 55 PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 57 1. Kết luận .................................................................................................................. 57 2. Kiến nghị ................................................................................................................ 59 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 60 PHỤ LỤC ..................................................................................................................... 61 Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÍ HIỆU BOT Xây dựng - vận hành - chuyển giao BT Xây dựng - chuyển giao BTO Xây dựng - chuyển giao - vận hành CSHT Cơ sở hạ tầng CHDCND Cộng hòa dân chủ nhân dân DHMT Duyên hải miền Trung DNNN Doanh nghiệp nhà nước FDI Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài GDP Tổng sản phẩm quốc nội GNP Tổng sản phẩm quốc dân ICOR Hệ số gia tăng vốn đầu ra KCHT Kết cấu hạ tầng KTTĐ Kinh tế trọng điểm KV Khu vực KH - ĐT Kế hoạch - Đầu tư KH Kế hoạch NSNN Ngân sách nhà nước NGO Vốn viện trợ phi Chính phủ ODA Vốn hỗ trợ phát triển chính thức PPP Hợp tác đầu tư công tư T.Ư Trung ương VĐT Vốn đầu tư Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ Biểu đồ 2.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế (giá so sánh) của Tỉnh giai đoạn 2005 - 2014 ..... 28 Biểu đồ 2.2: Tốc độ tăng trưởng GDP (giá ss) các khu vực giai đoạn 2005 - 2014 ..... 29 Biểu đồ 2.3: Cơ cấu kinh tế toàn tỉnh (giá thực tế) giai đoạn 2005 - 2014 ................... 31 Biểu đồ 2.4: Tỉ lệ đầu tư/GDP (theo giá thực tế) .......................................................... 32 Biểu đồ 2.5: Tổng vốn đầu tư các khu vực giai đoạn 2005 - 2014 ............................... 33 Biểu đồ 2.6: Số lượng vốn đầu tư công theo nguồn vốn (tỷ đồng, giá thực tế) ............ 37 Biểu đồ 2.7: Cơ cấu đầu tư phân theo ngành giai đoạn 2005 - 2013 (%, giá thực tế) ...... 38 Biểu đồ 2.8: Cơ cấu đầu tư công cho các lĩnh vực kinh tế, xã hội và quản lý nhà nước (%, giá ss) ................................................................................................. 39 Biểu đồ 2.9: Chỉ số ICOR tỉnh Thừa Thiên Huế phân theo khu vực ............................ 44 Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: GDP bình quân đầu người theo giá thực tế của tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005 - 2014 (USD) ...................................................................... 30 Bảng 2.2: Cơ cấu vốn đầu tư theo giá thực tế .............................................................. 34 Bảng 2.3: Cơ cấu nguồn vốn đầu tư công (theo giá thực tế - %) ................................. 36 Bảng 2.4: Tóm tắt thống kế mô tả các biến ................................................................. 48 Bảng 2.5: Tương quan giữa các biến của mô hình ...................................................... 49 Bảng 3.1: Dự báo nguồn vốn đầu tư các khu vực giai đoạn 2016 - 2020.................... 51 Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh viii DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Phụ lục 1: Một số chỉ tiêu về đầu tư toàn xã hội giai đoạn 2005 - 2014 của tỉnh Thừa Thiên Huế ........................................................................................... 61 Phụ lục 2: Tốc độ tăng trưởng của các ngành trong cơ cấu GDP của Tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005 - 2014 ................................................................ 61 Phụ lục 3: Cơ cấu đầu tư phân theo ngành giai đoạn 2005 - 2014 (%, giá thực tế) ..... 62 Phụ lục 4: Cân đối ngân sách nhà nước trên địa bàn (tỷ đồng) .................................... 63 Phụ lục 5: Một số chỉ tiêu thực hiện đến năm 2006 so với mục tiêu của Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XII ................................................................ 64 Phụ lục 6: Một số chỉ tiêu của Thừa Thiên Huế so với vùng KTTĐ Miền Trung và cả nước năm 2005........................................................................................ 65 Phụ lục 7: Tỉnh Thừa Thiên Huế so với các tỉnh, thành phố trong vùng KTTĐ Miền Trung (số liệu năm 2005) ................................................................. 65 Phụ lục 8: Tóm tắt thống kê mô tả các biến ................................................................. 66 Phụ lục 9: Tương quan giữa các biến của mô hình Correlation ................................... 66 Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh ix TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Qua quá trình phát triển của kinh tế học từ “bàn tay vô hình”của Adam Smith đến lý thuyết trọng cầu của Keynes hay gần đây nhất là “nền kinh tế hỗn hợp của Samuelson” có thể thấy rằng nền kinh tế cần có sự điều tiết của Nhà nước thông qua các hoạt động đầu tư công. Đầu tư công có vai trò thực sự quan trọng, nó không chỉ đóng góp trực tiếp vào GDP mà còn có tác động thúc đẩy đầu tư tư nhân phát triển thông qua các hệ thống CSHT: điện, đường, trường, trạm hay định hướng phát triển ngành thông qua việc ưu tiên đầu tư vào các ngành trọng điểm. Bằng việc đầu tư vào các cơ sở hạ tầng, cải thiện đường giao thông và các hoạt động đầu tư cho giáo dục nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đầu tư công đã thể hiện vai trò quan trọng cấp thiết của mình trong nền kinh tế. Đầu tư công đóng vai trò tạo những nền tảng vật chất kỹ thuật quan trọng cho đất nước, là "cú huých" đối với một số ngành và vùng trọng điểm, đồng thời thúc đẩy thực hiện các chính sách phúc lợi xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng. Vì vậy đề tài: “Tác động của đầu tư công đến tăng trưởng của tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005 - 2014” là cấp thiết và quan trọng. Mục tiêu chính của đề tài đó là đánh giá tác động của đầu tư công đến tăng trưởng của tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005 - 2014. Trước tiên đề tài nghiên cứu tìm hiểu những vấn đề lý luận chung về đầu tư và đầu tư công để có cách hiểu đúng đắn hơn về hình thức này. Địa điểm tiến hành nghiên cứu là tỉnh Thừa Thiên Huế. Để có thể phân tích sâu và rõ hơn về đầu tư công trên địa bàn, nghiên cứu chủ yếu sử dụng nguồn số liệu thứ cấp thu thập được từ Sở KHĐT và Niên giám thống kê của tỉnh. Thông qua việc thu thập và phân tích số liệu có thể thấy, đầu tư công có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế của tỉnh trong giai đoạn 2005 - 2014, đặc biệt trong việc thúc đẩy đầu tư tư nhân phát triển. Điều này cho thấy, muốn thúc đẩy tăng trưởng của tỉnh Thừa Thiên Huế, các cấp lãnh đạo cần phải chú trọng đến công tác vốn đầu tư trên địa bàn, đặc biệt là hiệu quả trong quá trình sử dụng vốn thuộc khu vực công, nhằm đem lại hiệu quả tốt nhất trong quá trình đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong dài hạn. Đạ họ c K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh x Mặc dù đầu tư công đang dần có hiệu quả, thể hiện qua hệ số ICOR giảm xuống qua các năm, tuy nhiên, khi xét về tỷ trọng thì khu vực công trong giai đoạn này vẫn chiếm tỷ lệ cao hơn nhiều so với khu vực tư, điều này phản ánh đầu tư công vẫn chưa thực sự đạt hiệu quả cao. Do vậy, bài nghiên cứu chủ trương đề xuất một số giải pháp, khuyến nghị về việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong đầu tư công, thu hút VĐT khu vực tư để thực hiện đầu tư công hiệu quả hơn nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao và bền vững trong dài hạn, góp phần đánh giá đúng tác động của đầu tư công đến tăng trưởng kinh tế trên địa bàn Tỉnh, giúp cho lãnh đạo Tỉnh tham khảo trong quá trình hoạch định chính sách đầu tư và phân bổ vốn đầu tư công hiệu quả hơn. Đạ i h ọc K inh tế H uế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: ThS. Trần Mỹ Minh Châu SVTH: Lê Xuân Tuấn Anh 1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm qua, cùng với công cuộc đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế, nền kinh tế của tỉnh Thừa Thiên Huế đã đạt được nhiều bước phát triển đáng kể. Công cuộc đổi mới đã nâng cao thu nhập, chất lượng đời sống của người dân, cải thiện bộ mặt chung của cả xã hội. Theo số liệu của phòng Tổng hợp, sở Kế hoạch - Đầu tư về “Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội” của tỉnh Thừa Thiên Huế qua các năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 11,16% năm 2011 xuống còn 7,5 - 8% năm 2012, GDP bình quân đầu người đạt 1.500 USD, tăng so với kế hoạch là 1.490 USD [1]. Bên cạnh đó, tỉnh Thừa Thiên Huế còn được biết đến là một trong những vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, là nơi giao thoa về kinh tế - xã hội - văn hóa của ba miền Bắc - Trung - Nam. Để đạt được những thành tựu này, ngoài kết quả sản xuất kinh doanh của các thành phần kinh tế còn có phần đóng góp rất lớn từ các chính sách điều hành của chính quyền tỉnh thông qua các hoạt động quản lý nhà nước của các cơ quan hành chính, hoạt động đầu tư bằng vốn ngân sách vào các lĩnh vực phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội. Trong những chính sách, công cụ điều hành này, đầu tư công đóng vai trò vô cùng cần thiết vì đây là công cụ khắc phục các hạn chế của nền kinh tế thị trường, là đòn bẩy kinh tế, tạo điều kiện cho đầu tư từ các khu vực còn lại phát huy hiệu quả cao thông qua việc xây dựng