Khóa luận Thực trạng đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại huyện Anh sơn, tỉnh Nghệ An

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN LÊ THỊ BÍCH NGỌC KHÓA HỌC 2010 - 2014 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN Sinh viên thực hiện: Lê Thị Bích Ngọc Lớp: K44A KHĐT Niên khóa: 2010-2014 Giáo viên hướng dẫn: TS. Bùi Đức Tính HUẾ, 5/ 2014 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT i MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ.............................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................................ 2 3. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................................ 3 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ...................................................................... 4 CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..................... 4 1.1. Khái niệm đầu tư và đầu tư phát triển............................................................... 4 1.1.1. Đầu tư ............................................................................................................. 4 1.1.2. Đầu tư phát triển............................................................................................. 4 1.2. Đầu tư xây dựng cơ bản .................................................................................... 5 1.2.1. Khái niệm đầu tư xây dựng cơ bản ................................................................ 5 1.2.2. Đặc điểm của đầu tư XDCB.......................................................................... 5 1.2.3. Vai trò của đầu tư XDCB............................................................................... 7 1.3. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước ........................................ 8 1.3.1. Khái niệm ....................................................................................................... 8 1.3.2. Đặc điểm của vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN.................................. 10 1.3.3. Vai trò của nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN ........................... 11 1.3.4. Phân loại nguồn vốn đầu tư từ NSNN ......................................................... 12 1.4. Quy trình quản lý dự án đầu tư ...................................................................... 13 1.4.1. Giai đoạn chuẩn bị đầu tư ............................................................................ 15 1.4.2. Giai đoạn thực hiện đầu tư ........................................................................... 15 1.4.3. Giai đoạn kết thúc xây dựng đưa dự án vào khai thác sử dụng ................... 16 1.5. Các hình thức quản lý xây dựng công trình và lựa chọn nhà thầu.................. 16 1.5.1. Các hình thức quản lý dự án trong giai đoạn thực hiện đầu tư .................... 16 1.5.2. Các hình thức lựa chọn nhà thầu [4] ............................................................ 20 1.5.2.1. Đấu thầu rộng rãi...................................................................................... 20 1.5.2.2. Đấu thầu hạn chế ....................................................................................... 21 1.5.2.3. Chỉ định thầu ............................................................................................. 21 1.5.2.4. Mua sắm trực tiếp...................................................................................... 22 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT ii 1.5.2.5. Chào hàng cạnh tranh trong mua sắm hàng hóa ...................................... 22 1.5.2.6. Tự thực hiện .............................................................................................. 22 1.5.2.7. Lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt .......................................... 23 1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư XDCB bằng vốn ngân sách... 23 1.6.1. Nhóm nhân tố chủ quan .............................................................................. 23 1.6.2. Nhóm nhân tố khách quan............................................................................ 24 1.7. Các tiêu thức đánh giá kết quả sử dụng nguồn vốn ngân sách trong đầu tư XDCB 26 1.7.1. Khái niệm kết quả đầu tư xây dựng cơ bản.................................................. 26 1.7.2. Chỉ tiêu phản ánh kết quả đầu tư xây dựng cơ bản ...................................... 26 1.8. Hiệu quả của đầu tư XDCB ............................................................................ 28 1.8.1. Khái niệm về hiệu quả đầu tư XDCB .......................................................... 28 1.8.2. Một số chỉ tiêu phản ánh hiệu quả đầu tư XDCB ........................................ 29 CHƯƠNG II THỰC TRẠNG ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN BẰNG VỐN NGÂN SÁCH Ở HUYỆN ANH SƠN GIAI ĐOẠN (2010-2013) ......................... 30 2.1. Tình hình cơ bản của huyện Anh Sơn............................................................. 30 2.1.1. Điều kiện tự nhiên [6] .................................................................................. 30 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ............................................................................. 31 2.1.2.1. Tình hình văn hóa - xã hội ........................................................................ 31 2.1.2.2. Tình hình tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của huyện ............. 33 2.1.2.3. Thu chi ngân sách...................................................................................... 36 2.2. Tình hình đầu tư chung ở Anh Sơn trong thời gian qua ................................. 40 2.3. Thực trạng đầu tư xây dựng cơ bản ở Anh Sơn .............................................. 43 2.3.1. Cơ chế chính sách về đầu tư XDCB đang áp dụng tại Anh Sơn.................. 43 2.3.2. Công tác lập kế hoạch đầu tư XDCB ........................................................... 45 2.3.3. Huy động vốn cho đầu tư xây dựng cơ bản ................................................. 46 2.3.4. Đầu tư XDCB phân theo ngành .................................................................. 49 2.3.5. Đầu tư XDCB phân theo giai đoạn thực hiện đầu tư ................................... 51 2.3.6. Đầu tư XDCB phân theo mục đích thanh toán ............................................ 53 2.3.7. Tình hình công tác quản lý hoạt động đầu tư XDCB................................... 55 2.3.7.1. Công tác chuẩn bị đầu tư........................................................................... 55 2.3.7.2. Về công tác đấu thầu và chỉ định thầu ...................................................... 55 2.3.7.3. Công tác giám sát đánh giá đầu tư ........................................................... 56 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT iii 2.3.7.4. Công tác thanh tra, kiểm tra liên quan đến đầu tư xây dựng cơ bản:........ 56 2.3.7.5. Công tác giám sát cộng đồng ................................................................... 57 2.3.7.6. Công tác quyết toán................................................................................... 57 2.3.8. Đánh giá tình hình thực hiện công tác đầu tư XDCB .................................. 59 2.3.8.1. Kết quả đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Anh Sơn ................. 59 2.3.8.2. Đóng góp của vốn XDCB vào tăng trưởng kinh tế chung....................... 63 2.3.9. Những vấn đề của đầu tư XDCB trên địa bàn huyện................................... 64 2.3.9.1. Đầu tư giàn trải.......................................................................................... 64 2.3.9.2. Nợ đọng vốn XDCB.................................................................................. 65 2.3.9.3. Công tác quản lý chưa chặt chẽ................................................................. 66 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG HIỆU QUẢ ĐẦU TƯ XDCB ........................................................................................................ 68 3.1. Định hướng...................................................................................................... 68 3.1.1. Định hướng đầu tư XDCB ........................................................................... 68 3.1.2. Định hướng cụ thể trong thời gian tới ......................................................... 69 3.1.2.1. Mạng lưới giao thông ................................................................................ 69 3.1.2.2. Mạng lưới cấp điện ................................................................................... 69 3.1.2.3. Thủy lợi nước sinh hoạt ............................................................................ 69 3.1.2.4. Các công trình phúc lợi công cộng khác ................................................... 69 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư XDCB huyện Anh Sơn......................... 70 3.2.1. Giải pháp nâng cao hiệu quả thu hút vốn đầu tư XDCB.............................. 70 3.2.2. Cải tiến phương pháp giao kế hoạch vốn đầu tư xây dựng hàng năm ........ 71 3.2.3. Nâng cao chất lượng thẩm định dự án đầu tư, chất lượng thiết kế kĩ thuật 72 3.2.4. Quản lý chặt chẽ trong công tác đấu thầu và chỉ định thầu ......................... 73 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát đánh giá đầu tư xây dựng .......73 3.2.6. Quản lý tốt quy trình thủ tục thanh quyết toán vốn .................................... 74 PHẦN 3: KẾT LUẬN............................................................................................... 76 I. Kết luận............................................................................................................... 76 II. Kiến nghị ........................................................................................................... 78 1. Đối với Tỉnh ....................................................................................................... 78 2. Đối với huyện..................................................................................................... 78 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ KIỆU TSCĐ : Tài sản cố định KT-XH : Kinh tế xã hội XDCB : Xây dựng cơ bản NSNN : Ngân sách nhà nước NSTW : Ngân sách trung ương NSĐP : Ngân sách địa phương CNH-HĐH : Công nghiệp hóa hiện đại hóa GT : Giao thông HĐ : Hợp đồng XD : Xây dựng QLDA : Quản lý dự án KHCN : Khoa học công nghệ THCS : Trung học cơ sở UBND : Uỷ ban nhân dân QLNN : Quản lý nhà nước SDD : Suy dinh dưỡng QG : Quốc gia VH : Văn hóa HĐND : Hội đồng nhân dân ANQP : An ninh quốc phòng CTCP : Chương trình chính phủ PT : Phát triển VĐT : Vốn đầu tư NQD : Ngoài quốc doanh XL : Xây lắp ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT v DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ Sơ đồ 1: Quy trình chuẩn bị đầu tư [1]....................................................................... 14 Sơ đồ 2- Mô hình chủ đầu tư trực tiếp quản lý dự án [1] ........................................... 17 Sơ đồ 3- Mô hình chủ nhiệm điều hành dự án [1]...................................................... 18 Sơ đồ 4: Mô hình chìa khóa trao tay [1]..................................................................... 19 Đồ thị 1:Tốc độ tăng trưởng GDP của huyện Anh Sơn giai đoạn 2010-2013 ........... 34 Biểu đồ 1: Cơ cấu kinh tế huyện Anh Sơn 2010-2013............................................... 36 Biểu đồ 2: Cơ cấu vốn ngân sách 2010-2013............................................................. 42 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng1: Phân biệt sự khác nhau giữa các mô hình tổ chức dự án .............................. 20 Bảng 2: Một số chỉ tiêu xã hội của huyện Anh Sơn trong giai đoạn 2010-2013 ...... 32 Bảng 3: Tốc độ tăng GDP giai đoạn 2010-2013 ở huyện Anh Sơn .......................... 33 Bảng 4: Tổng giá trị sản xuất các ngành kinh tế giai đoạn 2010-2013 huyện Anh Sơn....35 Bảng 5: Thu chi ngân sách địa phương thời kì 2010-2013 ........................................ 37 Bảng 6: Chi ngân sách của huyện Anh Sơn giai đoạn 2010-2013 ............................. 39 Bảng 7: Quy mô vốn đầu tư Anh Sơn 2010-2013...................................................... 41 Bảng 8: Kế hoạch vốn đầu tư XDCB từ nguồn vốn ngân sách.................................. 46 Bảng 9: Quy mô và khả năng đáp ứng kế hoạch vốn XDCB..................................... 47 Bảng 10: Các nguồn ngân sách cho đầu tư XDCB 2010-2013 .................................. 48 Bảng 11: Vốn đầu tư XDCB phân bổ theo ngành nghề ............................................. 50 Bảng 12: Vốn đầu tư XDCB phân theo giai đoạn thực hiện đầu tư........................... 52 Bảng 13: Vốn XDCB theo mục đích thanh toán ........................................................ 54 Bảng 14: Giá trị quyết toán vốn đầu tư XDCB hàng năm ......................................... 58 Bảng 15: Giá trị tài sản cố định tăng thêm của hoạt động đầu tư XDCB .................. 62 ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT vii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Đề tài đi sâu nghiên cứu đầu tư xây dựng cơ bản bằng vốn ngân sách của huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An. Hướng nghiên cứu chính của đề tài là tập trung tìm hiểu thực trạng đầu tư xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ngân sách trên địa bàn huyện, từ thực trạng đó đưa ra những định hướng giải pháp đối với vấn đề đầu tư xây dựng cơ bản bằng vốn ngân sách huyện. Để bước vào nghiên cứu thực tế, đề tài đã tìm hiểu và góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về đầu tư xây dựng cơ bản. Trong đó, các khái niệm được tìm hiểu qua nhiều góc độ cách nhìn nhận của nhiều nhà nghiên cứu trước đây. Đề tài sử dụng nguồn dữ liệu từ năm 2010 đến năm 2013 của huyện là các báo cáo kinh tế - xã hội hàng năm, kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội, báo cáo giải ngân ngân sách, báo cáo tình hình thực hiện đầu tư xây dựng cơ bản hàng năm, báo cáo xúc tiến đầu tư của huyện... Ngoài ra còn sử dụng các tài liệu khác như các giáo trình đã học các bài báo và một số nghiên cứu liên quan đến vấn đề đầu tư xây dựng cơ bản. Các phương pháp được sử dụng trong đề tài là phương pháp thu thập thông tin, phương pháp phân tích. Phương pháp phân tích được sử dụng làm phương pháp trung tâm cho nghiên cứu. Trong đó, phương pháp thống kê mô tả sử dụng hệ thống các chỉ tiêu thống kê để phân tích biến động và xu hướng biến động, sự thay đổi của mức đầu tư xây dựng cơ bản ở huyện; phương pháp phân tích dùng để so sánh tình hình đầu tư xây dựng cơ bản qua các giai đoạn, các năm, so sánh thực tế với kế hoạch. Qua nghiên cứu thực tế, tình hình đầu tư xây dựng cơ bản bằng vốn ngân sách của huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An rút ra các kết luận sau: Chi đầu tư XDCB chiếm tỷ lệ cao trong chi đầu tư phát triển trên địa bàn huyện với tỷ lệ trên 90 %. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản của Anh Sơn nhìn chung tăng lên qua các năm, tốc độ tăng bình quân năm là 104,53%. Trong giai đoạn 2010-2013, Anh Sơn đã thực hiện được tổng số hơn 612 tỷ đồng đạt 102,96 % so với kế hoạch về vốn xây dựng cơ bản từ ngân sách, đặc biệt năm 2013 đạt 105,29% so với kế hoạch đề ra. Nguồn vốn ngân sách cho đầu tư XDCB chủ yếu từ ngân sách Tỉnh nhưng nguồn này lại có xu hướng giảm ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT viii dần trong thời kỳ 2010-2013. Nguồn ngân sách địa phương và nguồn từ các chương trình Chính Phủ mặc dù chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng trong giai đoạn này lại có xu hướng tăng lên cụ thể là nguồn từ ngân sách địa phương bình quân chung tăng 130,04%. Vốn XDCB cho ngành dịch vụ là thấp nhất dao động từ 10 đến 14,73%. Vốn XDCB đang tập trung cho công nghiệp, xây dựng, các công trình dịch vụ công cộng như y tế, giáo dục, văn hóa, môi trường,.... Việc đầu tư XDCB sử dụng vốn ngân sách cũng đạt được kết quả đáng chú ý: Đầu tiên là khối lượng vốn đầu tư thời kì này luôn tăng và tổng vốn đạt 612.476 triệu đồng. Thứ hai tốc độ tăng trưởng GDP giai đoạn này đạt 11,15 % tuy chưa đạt kế hoạch đề ra nhưng cũng là một con số tăng trưởng khá trong thời kỳ kinh tế khó khăn này. Điều cuối cùng tuy nông lâm ngư nghiệp vẫn chiếm tỷ lệ lớn trong tổng giá trị sản xuất, nhưng trong giai đoạn 2010-2013 thì tỷ trọng ngành này có xu hướng giảm theo chiều hướng tích cực từ 56,23% năm 2010 xuống còn 45,17 % năm 2013. Các ngành CN-XD và dịch vụ đều có xu hướng tăng: CN-XD tăng từ 29,62% (2010) lên 39,5% (2013), dịch vụ tăng từ 14,15% (2010) lên 15,33% (2013) chuyển dịch theo kế hoạch mà huyện, tỉnh, nhà nước đề ra. Đầu tư nào cũng có thất thoát lãng phí đặc biệt là nguồn vốn từ ngân sách nhà nước thì điều này không thể tránh khỏi và huyện Anh Sơn không nằm ngoại lệ. Cụ thể là giai đoạn này đầu tư XDCB còn có những hạn chế như: đầu tư dàn trải, nợ đọng vốn, công tác quản lý chưa chặt chẽ....Chính vì thế để triệt để giải quyết các tồn tại và qua đó nâng cao hiệu quả của hoạt động đầu tư này, cần tiến hành đồng bộ các giải pháp: nâng cao hiệu quả thu hút vốn, cải tiến phương pháp giao kế hoạch vốn hàng năm; nâng cao chất lượng thẩm định dự án; quản lý chặt chẽ công tác đấu thầu và chỉ định thầu; tăng cường công tác thẩm tra, kiểm tra, giám sát; quản lý tốt thủ tục thanh quyết toán. Có như vậy thì hoạt động đầu tư XDCB mới được tiến hành tốt, tạo ra lượng tài sản cố định lớn cho nền kinh tế và đến lượt nó lại phát huy hiệu quả, đóng góp cho tăng trưởng kinh tế chung. Do trình độ và thời gian có hạn chế nên đề tài chỉ dừng lại ở mô tả thực trạng và những đánh giá định lượng về kết quả đầu tư XDCB của ngành trong nền kinh tế huyện Anh Sơn. ĐA ̣I H ỌC KI NH TÊ ́ HU Ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Bùi Đức Tính SVTH: Lê Thị Bích Ngọc – K44A-KHĐT 1 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Chúng ta đã biết, bất cứ một ngành, một lĩnh vực nào của nền kinh tế quốc dân để đi vào hoạt động đều phải đầu tư cơ sở vật chất, tài sản cố định. Vì vậy, đầu tư xây dựng cơ bản có nguồn vốn từ ngân sách nhà nước luôn là đòn bẩy để các địa phương, các vùng, các miền có cơ hội cải thiện cơ sở hạ tầng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Trong nền kinh tế quốc dân, xây dựng là một ngành kinh tế đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của đất nước, nó chiếm vị trí chủ chốt khâu cuối cùng trong quá trình sáng tạo nên cơ sở vật chất kỹ thuật và tài sản cố định. Những năm qua đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) đã góp phần không nhỏ đối với sự tăng trưởng và phát triển nền kinh tế nước ta. Tuy nhiên, vài năm gần đây, tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm, khối lượng vốn đầu tư hoạt động suy giảm. Mặt khác, tình trạng thất thoát lãng phí trong hoạt động đầu tư XDCB còn diễn ra phổ biến trên phạm vi cả nước làm cho vốn đầu tư phát triển sử dụng đạt hiệu quả thấp. Thất thoát và lãng phí còn diễn ra ở tất cả các khâu như: chủ trương đầu tư; lập dự án thiết kế, thi công xây dựng và quản lý khai thác dự án... Anh Sơn là một huyện miền núi thuộc phía tây Nghệ An, mặc dù là huyện nghèo nhưng có nhiều tiềm năng .Trong nhưng năm qua, huyện đã được sự quan tâm của n