Khóa luận Thực trạng và giải pháp nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn huyện Vĩnh Linh theo hướng công nghiệp hóa – hiện đại hóa

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN .......... KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP VÀ NÔNG THÔN HUYỆN VĨNH LINH THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA – HIỆN ĐẠI HÓA NGUYỄN THỊ THU KHÓA HỌC 2007 - 2011 Đại học Kin h tế Hu ế ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN .......... KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP VÀ NÔNG THÔN HUYỆN VĨNH LINH THEO HƯỚNG CÔNG NGHIỆP HÓA – HIỆN ĐẠI HÓA Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Thu Giáo viên hướng dẫn: Lớp: K41A-KTNN Th.s Phạm Xuân Hùng Niên khóa: 2007 - 2011 Huế, tháng 05 năm 2011 Đại học Kin h tế Hu ế LỜI CẢM ƠN Khoá luận tốt nghiệp này được hoàn thành là sự tổng hợp kết quả học tập và nghiên cứu của tôi trong suốt 4 năm học. Trong thời gian thực tập, nghiên cứu và viết luận văn tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ tận tình của nhiều tập thể, cá nhân, các thầy cô giáo trong trường Đại học kinh tế. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn các quý thấy cô giáo đã giảng dạy tôi trong những năm đại học. Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn Thạc sĩ Phạm Xuân Hùng - Thầy giáo trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt thời gian nghiên cứu và viết luận văn. Xin trân trọng cảm ơn tập thể cán bộ phòng NN & PTNT, phòng địa chính, phòng thống kê huyện Vĩnh Linh, Uỷ ban nhân dân huyện, các xã đã cung cấp những thông tin, số liệu có giá trị phục vụ cho đề tài nghiên cứu và viết luận văn của tôi. Xin cảm ơn bạn bè trong và ngoài lớp đã đóng góp cho tôi những ý kiến quý báu, giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thiện khoá luận này Huế, tháng 05 năm 2011 Nguyễn Thị ThuĐại học Kin h tế Hu ế DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - hiện đại hóa WTO : Tổ chức thương mại thế giới (World Trade Organization) XHCN : Xã hội chủ nghĩa VAC : Vườn - Ao - Chuồng VACR : Vườn - Ao - Chuông - Rừng VACB : Vườn - Ao - Chuồng - Bioga VACRB : Vườn - Ao - Chuồng - Rừng - Bioga NTTS : Nuôi trồng thủy sản DS - KHHGĐ : Dân số - Kế hoạch hóa gia đình THPT : Trung học phổ thông TD - TT : Thể dục - Thể thao KHKT : Khoa học kỹ thuật HTX : Hợp tác xã LTTP : Lương thực thực phẩm LMLM : Lở mồm lông móng CN - XD - DV : Công nghiệp - Xây dựng - Dịch vụ CN - TTCN - XDCB : Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp - Xây dựng cơ bản TM - DV : Thương mại - Dịch vụ GO : Tổng giá trị sản xuất DT : Diện tích GT : Giá trị TH : Thực hiện ĐVT : Đơn vị tính Trđ : Triệu đồng Đại học Kin h tế Hu ế MỤC LỤC Trang PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .....................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................3 3. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU........................................................................4 CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN THEO HƯỚNG CNH - HĐH ..4 I - CƠ SỞ LÝ LUẬN...................................................................................................4 1.1- Các khái niệm cơ bản ...........................................................................................4 1.1.1- Khái niệm cơ cấu kinh tế ..............................................................................4 1.1.2- Khái niệm cơ cấu kinh tế nông nghiệp ..........................................................5 1.1.3- Khái niệm cơ cấu kinh tế nông thôn ..............................................................5 1.2- Đặc trưng chủ yếu của cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn .........................6 1.2.1- Cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn mang tính khách quan và được hình thành trên cơ sở phát triển của lực lượng sản xuất và phân công lao động xã hội chi phối. ..........................................................................................................................6 1.2.2- Cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn không ngừng vận động và phát triển theo hướng ngày càng hoàn thiện hợp lý và có hiệu quả hơn .........................7 1.2.3- Cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn không bó hẹp trong một không gian lãnh thổ nhất định mà gắn liền với quá trình phân công lao động và hợp tác quốc tế ......................................................................................................................7 1.3- Những nhân tố ảnh hưởng đến sự chuyển dịch kinh tế nông nghiệp - nông thôn ..8 1.4- Quan điểm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn ........................9 1.4.1- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn...............................10 1.4.2- Tính quy luật của chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn.....10 1.5- Nội dung chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn.........................12 II- CƠ SỞ THỰC TIỄN.............................................................................................15 Đại học Kin h tế Hu ế 2.1- Khái quát thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nước ta và ở Quảng Trị trong những năm vừa qua. ...................................................................................15 2- Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa ...........................................................................................20 III- MỘT SỐ CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ - HIỆU QUẢ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP - NÔNG THÔN ............................................23 3.1- Các chỉ tiêu phản ánh cơ cấu và đánh giá kết quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn ............................................................................................23 CHƯƠNG II. TÌNH HÌNH CƠ BẢN CỦA HUYỆN VĨNH LINH ........................25 I- NHỮNG ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHỆP- NÔNG THÔN..................25 1.1- Điều kiện tự nhiên ..............................................................................................25 1.1.1- Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ................................................................25 1.1.2- Thời tiết và khí hậu ......................................................................................26 1.1.3- Thổ nhưỡng..................................................................................................27 1.1.4- Tài nguyên nước ..........................................................................................29 1.1.5- Tài nguyên khoáng sản ................................................................................29 1.1.6- Tài nguyên rừng ...........................................................................................30 1.1.7- Tài nguyên biển ...........................................................................................30 1.2- Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................................31 1.2.1- Tình hình về đất đai .....................................................................................31 1.2.2- Tình hình dân số và lao động.......................................................................33 1.2.3- Giáo dục - văn hoá - y tế xã hội...................................................................35 1.2.4- Hệ thống cơ sở hạ tầng và trang bị vật chất - kỹ thuật nông nghiệp, nông thôn.........................................................................................................................35 1.2.4.1- Cơ sở hạ tầng.........................................................................................35 1.2.4.2- Cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ nông nghiệp: ......................................37 2.2.5- Thương mại dịch vụ du lịch, tài chính tín dụng...........................................38 2.2- Những khó khăn .................................................................................................40 Đại học Kin h tế Hu ế CHƯƠNG III. THỰC TRẠNG CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN HUYỆN VĨNH LINH .....................................................................................42 I. CƠ CẤU VÙNG LÃNH THỔ ...............................................................................42 1.1. Đặc điểm các vùng kinh tế..................................................................................42 II. CƠ CẤU THEO NGÀNH KINH TẾ....................................................................47 2.1. Cơ cấu theo ngành kinh tế ..................................................................................47 2.2. Ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản .........................................................49 2.3. Ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp và xây dựng nông thôn ...................52 2.3. Ngành thương mại - dịch vụ nông nghiệp nông thôn .........................................55 III. CƠ CẤU THEO THÀNH PHẦN KINH TẾ .......................................................57 IV. CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU GIÁ TRỊ SẢN XUẤT TRONG NỘI BỘ NHÓM NGÀNH NÔNG LÂM THUỶ SẢN .........................................................................60 4.1. Sự chuyển dịch cơ cấu ngành trồng trọt .............................................................60 4.2. Sự chuyển dịch cơ cấu ngành chăn nuôi.............................................................63 4.3. Ngành lâm nghiệp ...............................................................................................65 4.4. Ngành thuỷ sản ...................................................................................................67 V. CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG TRONG CÁC NGÀNH KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ........................................................................................69 CHƯƠNG V. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM THÚC ĐẨY CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP - NÔNG THÔN HUYỆN VĨNH LINH ............75 I- XU HƯỚNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP - NÔNG THÔN75 II- NHỮNG NHÂN TỐ VÀ TIỀM NĂNG TÁC ĐỘNG ĐẾN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ....................................................................................................78 2.1. Những nhân tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế ...................................78 2.2. Những tiềm năng.................................................................................................79 III- CHỦ TRƯƠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ CỦA HUYỆN TRONG THỜI GIAN TỚI ..................................................................................................................81 IV- NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM THÚC ĐẨY CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP - NÔNG THÔN HUYỆN VĨNH LINH........................87 4.1. Giải pháp về đào tạo và phát triển nguồn lực .....................................................87 Đại học Kin h tế Hu ế 4.2. Giải pháp huy động vốn và quản lý vốn đầu tư ..................................................88 4.3. Giải pháp về thị trường .......................................................................................89 4.4. Giải pháp về đất đai ............................................................................................90 4.5. Tăng cường xây dựng hạ tầng cơ sở nông thôn..................................................91 4.6. Khuyến khích các thành phần kinh tế khác phát triển ........................................92 4.7. Mở rộng công tác khuyến nông và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật tới người nông dân. Đồng thời cần nghiên cứu tìm ra các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh phù hợp trong nông nghiệp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp .............................................................................................93 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................95 I. KẾT LUẬN ............................................................................................................95 II. KIẾN NGHỊ ..........................................................................................................96 TÀI LIỆU THAM KHẢO Đại học Kin h tế Hu ế DANH MỤC BẢNG Bảng 1: Tình hình sử dụng đất nông nghiệp huyện qua 3 năm 2008 - 2010 ................32 Bảng 2: Tình hình biến đổi dân số và lao động của huyện qua 3 năm 2008 - 2010 .....34 Bảng 3: Trang bị cở sở vật chất phục vụ sản xuất sản xuất của huyện Vĩnh Linh qua 3 năm (2008 - 2010) .......................................................................................38 Bảng 4: Cơ cấu vùng .....................................................................................................42 Bảng 5: Cơ cấu giá trị sản xuất theo vùng kinh tế của huyện qua 3 năm (2008 - 2010)..................................................................................................45 Bảng 6: Cơ cấu giá trị sản xuất theo ngành kinh tế của huyện qua 3 năm (2008 - 2010)..................................................................................................48 Bảng 7: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông - lâm - thuỷ sản của huyện qua 3 năm (2008 - 2010)..................................................................................................51 Bảng 8: Cơ cấu giá trị sản xuất CN - TTCN - XDCB của huyện qua 3 năm (2008 - 2010)..................................................................................................53 Bảng 9: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành TM - DV nông nghiệp nông thôn của huyện qua 3 năm (2008 - 2010) ................................................................................56 Bảng 10: Cơ cấu giá trị sản xuất theo thành phần kinh tế của huyện qua 3 năm (2008 - 2010)..................................................................................................59 Bảng 11: Cơ cấu sản lượng ngành trồng trọt của huyện qua 3 năm (2008 - 2010) ......62 Bảng 12: Tình hình chăn nuôi của huyện qua 3 năm (2008 - 2010) .............................64 Bảng 13: Cơ cấu giá trị sản xuất và diện tích ngành lâm nghiệp của huyện qua 3 năm (2008 - 2010)..................................................................................................66 Bảng 14: Cơ cấu giá trị sản xuất và sản lượng ngành thuỷ sản của huyện qua 3 năm (2008 - 2010)..................................................................................................68 Bảng 15: Cơ cấu lao động của huyện qua 3 năm (2008 - 2010) ...................................70 Bảng 16: Dự báo một số chỉ tiêu phát triển kinh tế.......................................................83 Bảng 17: Dự báo một số chỉ tiêu phát triển ngành nông - lâm - ngư nghiệp ................84 Đại học Kin h tế Huế TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Vĩnh Linh là một huyện nghèo nằm ở phía Bắc của tỉnh Quảng Trị. Là huyện thuần nông nên cơ cấu GDP các ngành nông - lâm - ngư nghiệp chiếm tỷ trọng lớn so với mặt bằng chung cả nước. Mặc dù trong những năm qua, kinh tế của huyện đã có sự chuyển biến tích cực theo hướng tăng tỷ trọng các ngành công nghiệp - xây dựng và thương mại - dịch vụ, giảm tỷ trọng các ngành nông - lâm - ngư nghiệp. Song nhìn chung nhìn sự phát triển kinh tế xã hội của huyện còn chưa cao, chưa theo kịp với xu thế phát triển chung của cả nước. Vì thế cùng với xu thế chung của toàn xã hội vấn đề đặt ra cho huyện Vĩnh Linh cần chuyển nền nông nghiệp lạc hậu, tự cung tự cấp sang nền nông nghiệp hàng hóa, từng bước chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn theo hướng hàng hóa phù hợp với tiềm năng và thế mạnh của huyện. Vì vậy, trong thời gian thực tế và nghiên cứu số liệu tại địa phương tôi đã chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn huyện Vĩnh Linh theo hướng công nghiệp hóa - hiện dại hóa”. Đề tài tập trung nghiên cứu các nội dung chủ yếu của cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn huyện Vĩnh Linh tỉnh Quảng Trị và xu hướng chuyển dịch của các nội dung trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của cả nước theo hướng CNH - HĐH. Qua đó, có thể đánh giá được thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn của huyện, đồng thời rút ra những mặt đã đạt được, những mặt chưa đạt được, những vấn đề cần giải quyết. Trên cơ sở đó, đưa ra những quan điểm, phương pháp, mục tiêu và các giải pháp quan trọng nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn của huyện theo hướng tích cực. Trong những năm qua, thực hiện chủ trương của Đảng, huyện Vĩnh Linh đã có nhiều cố gắng để chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH - HĐH nông nghiệp và nông thôn. Cơ cấu kinh tế đã chuyển dịch theo hướng phát huy tiềm năng và lợi thế của huyện biểu hiện: Tổng sản phẩm xã hội (GDP) tăng bình quân 16,3% giá trị sản xuất nông nghiệp tăng 10,4% công nghiệp - xây dựng tăng 17,7%, thương mại - dịch vụ tăng 23,3%. Cơ cấu kinh tế huyện đang có sự chuyển dịch đúng hướng, tỷ trọng ngành Đại học Kin h tế Huế nông - lâm - ngư nghiệp trong tổng giá trị sản xuất giảm dần, tỷ trọng ngành công nghiệp - xây dựng, thương mại - dịch vụ có xu hướng tăng lên. Nông nghiệp phát triển khá toàn diện, cơ cấu cây trồng chuyển dịch theo hướng tích cực, ổn định diện tích lương thực, tăng nhanh diện tích cây công nghiệp ngắn ngày, dài ngày. Chuyển đổi cây trồng phù hợp với từng vùng mang lại hiệu quả kinh tế cao cho toàn huyện. Chăn nuôi phát triển theo chiều hướng ổn định đàn trâu bò, tăng nhanh đàn lợn và gia cầm. Ngư nghiệp đã và đang được chú trọng đầu tư để mua sắm các tàu thuyền, ngư cụ để tiến hành chiến lược đánh bắt xa bờ. NTTS, cá nước ngọt, nước lợ đã có hướng phát triển nhanh chóng. Nhiều diện tích trồng lúa kém năng suất và chất lượng được thay bằng những hồ nuôi tôm, nuôi tôm trên cát như Vĩnh Thái đưa lại hiệu quả kinh tế cao. Năm 2010 tổng sản lượng thủy sản đạt 3.532 tấn tăng 1,2% so với năm 2009, trong đó sản lượng nuôi trồng đạt 1.538 tấn, tăng 1,9% so với năm 2009. Lâm nghiệp đã trông mới thêm 1.900 ha rừng tập trung, 90.000 cây phân tán, chăm sóc 3.340 ha, thu sản phẩm từ các dự án như Việt Đức. Công tác quản lý bảo vệ rừng và quản lý lâm sản luôn được huyện chú trọng quan tâm. Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp và thương mại - dịch vụ đã có bước phát triển tích cực. Các ngành nghề CN - TTCN và dịch vụ ở nông thôn ngày càng mở rộng góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, khai thác và sử dụng các tiềm năng, vừa thu hút lao động tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân nông thôn Bên cạnh những thành tựu đạt được thì nền kinh tế huyện còn tồn tại nhiều hạn chế và bộc lộ những thiếu sót. Xu hướng chuyển dịch kinh tế nông nghiệp, nông thôn diễn ra còn chậm, tỷ trọng các ngành nông - lâm - ngư nghiệp còn cao, trong khi đó tỷ trọng các ngành CN - TTCN, thương mại - dịch vụ thấp, chưa tương xứng với tiềm năng của huyện. Đồng thời cơ chế quản lý chưa đồng bộ nên hoạt động kinh tế còn nhiều vấn đề bất cập. Tuy vậy, Đảng bộ và nhân dân huyện Vĩnh Linh đang nổ lực hết mình để khắc phục những tồn tại, thiếu sót và khai thác tốt tiềm năng sẵn có của huyện nhằm xây dựng nền kinh tế huyện ngày một phát triển, quê hương ngày càng giàu đẹp và cuộc sống người dân ấm no, hạnh phúc. Đại ọc Kin h tế Huế Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Kinh tế Nguyễn Thị Thu Trang 1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Ở Việt Nam nông nghiệp nông thôn chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng cả về kinh tế chính trị và xã hội, là nơi sinh sống và làm việc gần 80% dân số, 70% lực lượng lao động của cả nước. Nông thôn là thị trường rộng lớn tiêu thụ sản phẩm hàng hoá xã hội, là nơi cung cấp nguyên liệu