Khóa luận Thực trạng và giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chí nh thuộc ngân hàng thương mại Việt Nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH CHUYÊN NGÀNH KINH DOANH QUỐC TẾ ---------***--------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH THUỘC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Sinh viên thực hiện : Đậu Thị Ngọc Tân Lớp : Anh 3 Khóa : 45A Giáo viên hướng dẫn : TS. Trần Thị Kim Anh Hà Nội, tháng 5 năm 2010 MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH, BIỂU ĐỒ DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………………… 1 Chƣơng I Một số lý luận cơ bản về hoạt động cho thuê tài chính ............. 4 1. Khái quát về hoạt động của công ty cho thuê tài chính trong nền kinh tế thị trƣờng ...................................................................................... 4 1.1 Định nghĩa về công ty cho thuê tài chính ............................................................ 4 1.2 Các loại hình hoạt động của công ty cho thuê tài chính...................................... 4 1.3 Các hoạt động chủ yếu của công ty cho thuê tài chính ....................................... 5 2. Hoạt động cho thuê tài chính của công ty cho thuê tài chính ............. 6 2.1. Khái niệm hoạt động cho thuê tài chính ............................................................. 6 2.2. Đặc điểm hoạt động cho thuê tài chính .............................................................. 9 2.2.1. Các đặc trưng của cho thuê tài chính .......................................................... 9 2.2.2. Phân biệt cho thuê tài chính với tín dụng ngân hàng ................................ 10 2.2.3. Phân biệt cho thuê tài chính với thuê mua trả góp .................................... 11 2.3. Các phương thức cho thuê tài chính ................................................................ 13 2.3.1. Hợp đồng cho thuê theo sự thỏa thuận ba bên .......................................... 13 2.3.2. Hợp đồng tài trợ hai bên hay tài trợ trực tiếp ........................................... 14 2.3.3. Hợp đồng bán và tái thuê .......................................................................... 16 2.3.4. Hợp đồng cho thuê liên kết ........................................................................ 17 2.3.5. Hợp đồng cho thuê bắc cầu ....................................................................... 18 2.3.6. Hợp đồng cho thuê giáp lưng .................................................................... 18 2.4. Lợi ích của hoạt động cho thuê tài chính ......................................................... 20 2.4.1. Lợi ích đối với bên cho thuê ...................................................................... 20 2.4.2. Lợi ích đối với bên đi thuê ......................................................................... 20 2.4.3. Lợi ích đối với nền kinh tế ......................................................................... 22 2.5. Kỹ thuật tài trợ trong cho thuê tài chính .......................................................... 22 2.5.1. Tổng số tiền tài trợ .................................................................................... 22 2.5.2. Thời hạn tài trợ ......................................................................................... 23 2.5.3. Kỹ thuật tính tiền thuê ............................................................................... 24 2.6. Những chỉ tiêu phản ảnh sự phát triển của hoạt động cho thuê tài chính ....... 25 2.6.1. Các chỉ tiêu định lượng ............................................................................. 25 2.6.2. Các chỉ tiêu định tính ................................................................................ 27 2.7. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của hoạt động cho thuê tài chính ... 27 2.7.1. Nhóm nhân tố cơ chế, chính sách pháp luật và môi trường kinh doanh .... 27 2.7.2. Nhóm nhân tố thuộc về công ty cho thuê tài chính .................................... 28 2.7.3. Nhóm nhân tố thuộc về doanh nghiệp đi thuê ........................................... 30 3. Kinh nghiệm về hoạt động cho thuê tài chính tại một số quốc gia và bài học với Việt Nam ............................................................................... 31 3.1 Hoạt động cho thuê tài chính tại một số quốc gia trên thế giới ......................... 31 3.1.1 Hoạt động cho thuê tài chính tại Nhật Bản ................................................ 31 3.1.2 Hoạt động cho thuê tài chính tại Hàn Quốc ............................................... 32 3.1.3 Hoạt động cho thuê tài chính tại Trung Quốc ............................................ 34 3.2 Bài học rút ra qua kinh nghiệm của các nước đối với Việt Nam ....................... 34 Chƣơng II Thực trạng hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính thuộc ngân hàng thƣơng mại Việt Nam hiện nay ............. 37 1. Sự ra đời và phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại Việt Nam trong thời gian qua.................................................................................. 37 1.1. Cơ sở pháp lý cho hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính Việt Nam ....................................................................................................... 37 1.2 Sự phát triển của hoạt động cho thuê tài chính tại Việt Nam ............................ 39 2. Thực trạng hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính thuộc ngân hàng thƣơng mại Việt Nam hiện nay ....................... 42 2.1 Tình hình hoạt động của các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam ................................................................................................................. 43 2.1.1 Nguồn vốn .................................................................................................. 43 2.1.2 Tình hình sử dụng vốn ................................................................................ 46 2.1.3 Kết quả kinh doanh .................................................................................... 50 2.2 Đánh giá chung về những tồn tại và nguyên nhân trong hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại tại Việt Nam ........ 54 2.2.1 Những tồn tại trong thời gian qua .............................................................. 55 2.2.2 Nguyên nhân của những tồn tại trong hoạt động cho thuê tài chính .......... 57 Chƣơng III Một số giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính thuộc ngân hàng thƣơng mại Việt Nam .. 66 1. Sự cần thiết và định hƣớng phát triển hoạt động cho thuê tài chính 66 1.1. Sự cần thiết phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại Việt Nam ................... 66 1.2. Định hướng phát triển hoạt động cho thuê tài chính trong thời gian tới .......... 68 2. Một số giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính thuộc ngân hàng thƣơng mại Việt Nam .............. 69 2.1. Mở rộng thị trường cho thuê tài chính ............................................................. 69 2.1.1 Mở rộng phạm vi thị trường ....................................................................... 69 2.1.2 Mở rộng mạng lưới khách hàng ................................................................. 70 2.2. Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ.................................. 71 2.3. Xây dựng chiến lược nguồn vốn ....................................................................... 73 2.3.1. Triển khai nghiệp vụ huy động tiền gửi dài hạn ........................................ 73 2.3.2. Phát hành trái phiếu và các giấy tờ có giá khác ........................................ 74 2.3.3. Khai thác việc mua hàng trả chậm từ nhà cung cấp ................................. 74 2.4. Thực hiện các biện pháp phòng chống rủi ro ................................................... 75 2.4.1. Giảm thiểu rủi ro gây ra bởi các yếu tố khách quan như sự biến đổi lãi suất thị trường và tỷ giá hối đoái ................................................................................ 75 2.4.2. Giảm thiểu rủi ro gây ra từ phía khách hàng và tài sản cho thuê .............. 76 3. Một số kiến nghị .................................................................................. 79 3.1 Kiến nghị với Chính phủ .................................................................................. 79 3.1.1 Về huy động vốn ......................................................................................... 80 3.1.2 Về tài sản cho thuê và các đối tác tham gia thành lập công ty CTTC ....... 80 3.1.3 Về đăng ký sở hữu tài sản cho thuê ............................................................ 81 3.1.4 Vấn đề xuất, nhập khẩu tài sản thuê .......................................................... 81 3.1.5 Về xử lý thu hồi tài sản cho thuê do bên thuê vi phạm hợp đồng ................ 81 3.1.6 Các giải pháp khác .................................................................................... 82 3.2 Kiến nghị với các Bộ, Ngành liên quan ............................................................. 83 3.2.1 Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam .................................... 83 3.2.2 Kiến nghị với Bộ Tài chính ......................................................................... 83 3.2.3 Kiến nghị đối với Hiệp hội cho thuê tài chính Việt Nam: ........................... 84 3.2.4 Kiến nghị đối với các ngân hàng mẹ của các công ty cho thuê tài chính ... 85 KẾT LUẬN ................................................................................................. 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 88 DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Sự khác biệt giữa CTTC và tín dụng ngân hàng ..................................... 11 Bảng 1.2: Phân biệt CTTC và Thuê mua trả góp .................................................... 12 Bảng 2.1: Danh sách các công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam hiện nay .......... 40 Bảng 2.2 : Bảng tổng hợp vốn điều lệ của các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam ........................................................................................... 44 Bảng 2.3:Tổng hợp nguồn vốn của các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam năm 2009 ....................................................................................... 45 Bảng 2.5: Tổng hợp tỷ lệ nợ quá hạn của các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam (2007- 2009) ....................................................................... 48 Bảng 2.6: Số lượng hợp đồng cho thuê tài chính các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam (2007-2009) ............................................................... 50 Bảng 2.7: Tình hình lợi nhuận các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam ( 2007-2009).......................................................................................... 52 DANH MỤC SƠ ĐỒ HÌNH VẼ Hình 1: Hợp đồng cho thuê ba bên ........................................................................ 13 Hình 2: Hợp đồng tài trợ trực tiếp .......................................................................... 15 Hình 3: Hợp đồng bán và tái thuê .......................................................................... 16 Hình 4: Hợp đồng cho thuê giáp lưng .................................................................... 19 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1 : So sánh lượng vốn điều lệ các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam ............................................................................................ 44 Biểu đồ 2:So sánh cơ cấu nguồn vốn ..................................................................... 45 Biều đồ 3: So sánh số dư nợ cho thuê .................................................................... 47 Biểu đồ 4: Tỷ lệ nợ quá hạn so với tổng dư nợ....................................................... 49 Biểu đồ 5: Số lượng hợp đồng cho thuê tài chính……………………………… 51 Biểu đồ 6 : So sánh lợi nhuận trước thuế………………………………………… 52 Biểu đồ 7: Lợi nhuận trước thuế…………………………………………………. 53 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 1. CTTC: Cho thuê tài chính 2. NHTM: Ngân hàng thương mại 3. NHNN: Ngân hàng Nhà nước 4. TCTD: Tổ chức tín dụng 5. TNHH: Trách nhiệm hữu hạn 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nền kinh tế thị trường phát triển, xu thế hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ. Dưới tác động của sự phát triển đó, các loại hình dịch vụ tài chính ngân hàng đã ra đời và hoạt động có hiệu quả tại nhiều quốc gia trên thế giới. Cho thuê tài chính là một trong những loại hình dịch vụ đó. Đây là hoạt động được đánh giá là hình thức phát triển cao của tín dụng thuê mua, là hình thức đầu tư vốn có hiệu quả. Với các ưu thế về hạn chế rủi ro, không phải thế chấp, thủ tục đơn giản,…cho thuê tài chính đang là dịch vụ được ưa chuộng trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển. Tại Việt Nam, cho thuê tài chính chỉ mới ra đời cách đây hơn 13 năm, nhưng đã đánh dấu một bước ngoặt lớn đối với sự phát triển và hội nhập về các dịch vụ tài chính, ngân hàng và là một dịch vụ đầy tiềm năng. Thực tế cho thấy tốc độ tăng trưởng dư nợ cho thê của các công ty cho thuê tài chính tăng trưởng rất nhanh trong thời gian qua. Hiện ở Việt Nam có 13 công ty cho thuê tài chính, trong đó chiếm ưu thế lớn nhất là 8 công ty trực thuộc các ngân hàng thương mại. Với những đặc trưng và ưu thế riêng của mình, các công ty này đang dần lớn mạnh và góp phần lớn vào sự phát triển chung của ngành cho thuê tài chính tại Việt Nam. Do đó, vấn đề cần nghiên cứu và đưa ra những giải pháp thiết thực nhằm khai thác một cách có hiệu quả những thế mạnh của cho thuê tài chính nói chung và tại các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại nói riêng để biến nó thành một kênh tài trợ vốn trung và dài hạn hữu hiệu cho nền kinh tế là một yêu cầu cần thiết. Vì vậy, em quyết định nghiên cứu đề tài “Thực trạng và giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty 2 cho thuê tài chính thuộc ngân hàng thương mại Việt Nam” để thực hiện khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và nghiên cứu thực trạng hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính trực thuộc các ngân hàng thương mại Việt Nam để đánh giá những mặt đã làm được, những tồn tại và nguyên nhân, để từ đó đưa ra những giải pháp nhằm phát triển hoạt động này. Để hoàn thành mục tiêu trên, các nhiệm vụ cụ thể của khóa luận bao gồm:  Hệ thống hóa lý thuyết về hoạt động cho thuê tài chính của công ty cho thuê tài chính  Phân tích thực trạng hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay, những kết quả đạt được và những hạn chế, nguyên nhân của hạn chế.  Hình thành một số giải pháp phát triển và kiến nghị nhằm phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính ngân hàng thương mại Việt Nam. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  Đối tượng nghiên cứu: Đề tài sẽ nghiên cứu một cách tổng quát hoạt động cho thuê tài chính của các công ty cho thuê tài chính thuộc các ngân hàng thương mại tại Việt Nam.  Phạm vi nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu hoạt động cho thuê tài chính từ khi có mặt tại Việt Nam và đặc biệt chú trọng vào hoạt động của công ty cho thuê tài chính thuộc ngân hàng thương mại Việt Nam từ năm 2007 đến 2009. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 3 Khóa luận sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, phỏng vấn, đối chiếu trên cơ sở phân tích tình hình thực tế hoạt động cho thuê tài chính tại các ngân hàng thương mại. 5. Kết cấu khóa luận Ngoài phần mở đầu và kết luận, khóa luận gồm có 3 phần chính: Chƣơng I: Một số lý luận cơ bản về hoạt động cho thuê tài chính Chƣơng II: Thực trạng hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính thuộc ngân hàng thƣơng mại Việt Nam Chƣơng III: Một số giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính tại các công ty cho thuê tài chính thuộc ngân hàng thƣơng mại Việt Nam Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô giáo khoa Quản trị kinh doanh trường Đại học Ngoại Thương đã dạy em những kiến thức cơ bản trong nhà trường, đặc biệt cảm ơn cô giáo hướng dẫn TS.Trần Thị Kim Anh đã giúp em trong quá trình viết khóa luận. Do trình độ nghiên cứu còn nhiều hạn chế nên khóa luận không thế trảnh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của thầy cô để bài làm của em được hoàn thiện hơn và có chất lượng tốt hơn. Em xin chân thành cảm ơn. Hà Nội, ngày 10/ 05/ 2010 Sinh viên Đậu Thị Ngọc Tân 4 CHƢƠNG I MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH I. Khái quát về hoạt động của công ty cho thuê tài chính trong nền kinh tế thị trƣờng 1.1 Định nghĩa về công ty cho thuê tài chính Hiện nay trong các văn bản pháp luật của Việt Nam vẫn chưa đưa ra một định nghĩa hoàn chỉnh về công ty CTTC. Theo điều 1 Nghị định 16/2001/NĐ-CP thì: “Hoạt động cho thuê tài chính tại Việt Nam phải được thực hiện thông qua các công ty cho thuê tài chính được thành lập và hoạt động tại Việt Nam và tuân theo các quy định của nghị định này”; và điều 2 làm rõ thêm:“Công ty cho thuê tài chính là một tổ chức tín dụng phi ngân hàng, là pháp nhân Việt Nam, hoạt động dưới các hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, hai thành viên hoặc công ty cổ phần”. Như vậy, dựa theo định nghĩa của luật thì tại Việt Nam, xét theo nghiệp vụ hoạt động của công ty thì có thể hiểu “Công ty cho thuê tài chính là một tổ chức tín dụng phi ngân hàng, là pháp nhân Việt Nam, hoạt động chính trong lĩnh vực cho thuê” 1.2 Các loại hình hoạt động của công ty cho thuê tài chính Tại các nước phát triển nhìn chung công ty CTTC có thể chia làm 3 loại:  Công ty CTTC độc lập (Independent Leasing Company): Loại hình công ty này thường được hình thành từ các chuyên gia tài chính có đầy đủ kiến thức kinh nghiệm chuyên môn trong lĩnh vực nghiên cứu dự án, đánh giá giá trị tài sản... Các công ty này thường có một mạng lưới kinh doanh rất rộng rãi và có khả năng sửa chữa, cải tiến các loại thiết bị máy móc. Do đó, họ có 5 thể điều chuyển các loại máy móc thiết bị đến những nơi khách hàng có nhu cầu hoặc cải tiến gia tăng thêm chức năng cho tài sản để phù hợp với trình độ công nghệ đương thời. Ở nhiều nước, các công ty CTTC độc lập thường tập trung cho thuê một số loại tài sản nhất định hay tập trung vào một số ngành công nghiệp nhất định (như ngành giao thông, nông nghiệp…)  Công ty CTTC phụ thuộc (Captive Leasing Company): loại hình công ty này thường là các công ty con của các tập đoàn công nghiệp lớn. Các công ty này chủ yếu cho thuê các tài sản do công ty mẹ sản xuất.  Công ty CTTC thuộc sở hữu ngân hàng (Bank-related Leasing Company): loại hình công ty này xuất hiện muộn hơn 2 loại hình công ty cho thuê ở trên và cách thức kinh doanh của loại hình công ty này cũng có rất nhiều khác biệt với các loại hình công ty cho thuê khác. Các công ty cho thuê thuộc sở hữu ngân hàng thường cho thuê những tài sản theo yêu cầu của khách hàng và với kinh nghiệm tài trợ, khả năng nguồn vốn lớn... giúp cho các công ty này có thể đáp ứng phần lớn nhu cầu của khách hàng về các loại tài sản có gía trị lớn, thời gian thuê kéo dài. Tuy nhiên, hoạt động của công ty này cũng có nhiều điều bất lợi do thiếu các kiến thức chuyên môn về tài sản cho thuê. 1.3 Các hoạt động chủ yếu của công ty cho thuê tài chính Xem xét bản chất của nghiệp vụ thì công ty CTTC là loại hình tổ chức tín dụng phi ngân hàng mà hoạt động kinh doanh thường xuyên là cho thuê máy móc thiết bị, các động sản và bất động sản. Nhìn chung, các công ty CTTC đều