Khóa luận Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ NGOẠI THƢƠNG -------***------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: XU HƢỚNG HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN MỘT SỐ TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM Họ và tên sinh viên : Đỗ Thị Vân Lớp : Nhật 1 Khoá : 42 F Giáo viên hƣớng dẫn : TS. Bùi Thị Lý Hà Nội - Tháng 11/2007 Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU .............................................................................................. 1 CHƢƠNG 1 : MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ 4 1. KHÁI NIỆM VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ ............................................ 4 2. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TẬP ĐOÀN KINH TẾ TRÊN THẾ GIỚI ............................................................................... 6 2.1. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TẬP ĐOÀN KINH TẾ ................................................................................................................................. 6 2.2. CÁC PHƯƠNG THỨC HÌNH THÀNH TẬP ĐOÀN KINH TẾ ............ 8 3. ĐẶC ĐIỂM CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ ........................................... 9 4. NGUYÊN NHÂN RA ĐỜI CỦA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ ........ 13 5. MÔ HÌNH TỔ CHỨC CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ ........................ 16 5.1. CÁC MÔ HÌNH CHỦ YẾU CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ ..................... 16 5.2. CÁC LOẠI TẬP ĐOÀN KINH TẾ ............................................................ 19 6. Ý NGHĨA CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI ................................................................................. 21 CHƢƠNG 2: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN MỘT SỐ TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM ............................................................... 25 1. TÍNH TẤT YẾU CỦA SỰ RA ĐỜI TẬP ĐOÀN KINH TẾ TỪ CÁC TỔNG CÔNG TY 91 Ở VIỆT NAM ..................................................... 25 1.1. KHÁI QUÁT VỀ CÁC TỔNG CÔNG TY 91 - TIỀN THÂN CỦA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ VIỆT NAM .................................................................. 25 1.1.1. SỰ HÌNH THÀNH CÁC TỔNG CÔNG TY 91 Ở VIỆT NAM ...... 25 1.1.2. ĐẶC ĐIỂM VÀ TÌNH HÌNH SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TỔNG CÔNG TY 91 ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN TẬP ĐOÀN KINH TẾ.......................................................................................................... 29 1.1.3. NHỮNG TỒN TẠI TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TỔNG CÔNG TY 91 .................................................................................................. 34 Đỗ Thị Vân Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam 1.2. TÍNH TẤT YẾU CỦA VIỆC CHUYỂN ĐỔI TỔNG CÔNG TY SANG MÔ HÌNH TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM .......................................... 35 1.2.1. SỰ CẦN THIẾT CHUYỂN TỔNG CÔNG TY NHÀ NƢỚC SANG MÔ HÌNH TẬP ĐOÀN KINH TẾ ................................................................ 36 1.2.2. SỰ KHÁC BIỆT GIỮA TẬP ĐOÀN KINH TẾ VÀ TỔNG CÔNG TY NHÀ NƢỚC ............................................................................................. 37 2. THỰC TRẠNG VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH PHÁT TRIỂN TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM .............................................................. 39 2.1. TẬP ĐOÀN BƯU CHÍNH - VIỄN THÔNG VIỆT NAM ...................... 40 2.2. TẬP ĐOÀN CÔNG NGHIỆP THAN - KHOÁNG SẢN VIỆT NAM ... 45 2.3. TẬP ĐOÀN CÔNG NGHIỆP TÀU THUỶ VIỆT NAM ......................... 47 2.4. TẬP ĐOÀN ĐIỆN LỰC VIỆT NAM ........................................................ 50 2.5. TẬP ĐOÀN DẦU KHÍ QUỐC GIA VIỆT NAM ..................................... 55 3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA TẬP ĐOÀN TRONG THỜI GIAN QUA .................................................................................. 59 CHƢƠNG 3: ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CHO CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ....................................................... 65 1. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN MỘT SỐ TẬP ĐOÀN KINH TẾ TRÊN THẾ GIỚI ................................................................................... 65 1.1. TẬP ĐOÀN SAMSUNG VÀ KINH NGHIỆM CỦA HÀN QUỐC ....... 65 1.2. TẬP ĐOÀN SUMITOMO VÀ KINH NGHIỆM CỦA NHẬT BẢN ..... 67 1.3. TẬP ĐOÀN CHINA TELECOM VÀ KINH NGHIỆM CỦA TRUNG QUỐC ................................................................................................................... 72 1.4. MỘT SỐ BÀI HỌC RÚT RA TỪ KINH NGHIỆM CỦA CÁC TẬP ĐOÀN TRÊN THẾ GIỚI .................................................................................. 74 2. MỘT SỐ ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM ........................................................... 75 2.1. QUAN ĐIỂM CỦA NHÀ NƯỚC VỀ ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG, PHÁT TRIỂN CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM ... 75 2.1.1. MỘT SỐ QUAN ĐIỂM CỦA NHÀ NƢỚC VỀ ĐỊNH HƢỚNG XÂY DỰNG TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM .................................. 75 Đỗ Thị Vân Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam 2.1.2. GIẢI PHÁP VỀ PHÍA NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN TẬP ĐOÀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM ......................... 80 2.2. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VỀ PHÍA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ ................................................................................................ 84 2.2.1. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CỦA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ 84 2.2.2. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CỦA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ....... 87 KẾT LUẬN ................................................................................................. 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 94 Đỗ Thị Vân Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình đổi mới khu vực kinh tế nhà nƣớc, trong đó, trọng tâm là các doanh nghiệp nhà nƣớc, đƣợc coi là những nhiệm vụ quan trọng và yêu cầu phải xúc tiến với nhịp độ nhanh nhƣng vững chắc, có hiệu quả hơn. Một trong những giải pháp lớn đƣợc đề cập tới trong Nghị quyết Hội nghị Trung ƣơng 3 khoá IX là thành lập các tổng công ty nhà nƣớc theo hƣớng tập đoàn kinh tế, tạo nền tảng cho sự phát triển kinh tế đất nƣớc và cho các doanh nghiệp nhà nƣớc có thể cạnh tranh với các đối tác nƣớc ngoài trong quá trình toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế nhƣ hiện nay. Để chủ trƣơng lớn này đƣợc thực hiện cần phải có cơ chế và chính sách phù hợp áp dụng cho các tổng công ty. Việc thành lập và quản lý các tập đoàn kinh tế là vấn đề không mới ở các nƣớc phát triển nhƣng hoàn toàn mới ở Việt nam. Với xu thế mở cửa, hội nhập, hợp tác và phát triển nhƣ hiện nay, yêu cầu phải có những tập đoàn kinh tế lớn về quy mô, mạnh về lực là một nhu cầu cấp thiết đối với nền kinh tế Việt nam. Do đó, cần có những nghiên cứu sâu hơn về mô hình tập đoàn kinh tế phát triển từ các tổng công ty nhà nƣớc và vai trò của chúng đối với sự phát triển của nền kinh tế, từ đó đƣa ra các giải pháp để phát triển tập đoàn kinh tế trong điều kiện hiện nay ở nƣớc ta. Đây cũng là lý do em lựa chọn vấn đề: “ Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt nam” làm đề tài cho Khoá luận tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu của khoá luận Nghiên cứu thực trạng hình thành và phát triển của các tập đoàn kinh tế của Việt nam kết hợp nghiên cứu kinh nghiệm của một số nƣớc trên Thế giới, từ đó đƣa ra một số định hƣớng và giải pháp phát triển cho các tập đoàn kinh tế của Việt nam trong giai đoạn hiện nay. Đỗ Thị Vân 1 Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của Khoá luận là quá trình hình thành các tập đoàn kinh tế ở Việt nam, thực trạng hoạt động và vai trò của các tập đoàn đối với nền kinh tế . Phạm vi nghiên cứu của Khoá luận đƣợc giới hạn trong các tổng công ty nhà nƣớc phát triển theo mô hình tập đoàn. Trong đó, tập trung nghiên cứu một số tổng công ty thành lập theo quyết định 91/TTg của Thủ tƣớng chính phủ, gọi tắt là các tổng công ty 91, có tiềm lực kinh tế lớn trong các ngành quan trọng, đã và đang phát triển thành các tập đoàn kinh tế hiện nay nhƣ: tổng công ty Bƣu chính viễn thông Việt nam, tổng công ty Dầu khí Việt nam, tổng công ty Điện lực Việt nam, tổng công ty Than - Khoáng sản Việt nam, tổng công ty Đóng tàu Việt nam. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, Khoá luận đã sử dụng những phƣơng pháp nhƣ sau: - Phƣơng pháp mô tả và khái quát đối tƣợng nghiên cứu. - Phƣơng pháp phân tích - tổng hợp, dựa trên các bảng số liệu từ đó phân tích và đánh giá. - Phƣơng pháp tƣ duy logic. 5. Kết cấu của Khoá luận tốt nghiệp Ngoài phần lời mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung Khoá luận tốt nghiệp đƣợc kết cấu thành 3 chƣơng nhƣ sau: - Chƣơng 1: Một số lý luận về tập đoàn kinh tế - Chƣơng 2:Sự hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt nam - Chƣơng 3: Định hƣớng phát triển cho các tập đoàn kinh tế ở Việt nam hiện nay Đỗ Thị Vân 2 Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam Trong quá trình nghiên cứu, do hạn chế về mặt thời gian cũng nhƣ kiến thức; bên cạnh đó, các tập đoàn kinh tế của Việt nam đang trong giai đoạn đầu thí điểm thành lập, do vậy chắc chắn Khoá luận còn nhiều thiếu sót và hạn chế. Tác giả mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, góp ý của các thầy cô để Khoá luận đƣợc hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn cô giáo - Tiến sĩ Bùi Thị Lý đã tận tình hƣớng dẫn giúp đỡ em hoàn thành bài Khoá luận tốt nghiệp này. Đỗ Thị Vân 3 Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam CHƢƠNG 1 : MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ 1. KHÁI NIỆM VỀ TẬP ĐOÀN KINH TẾ Hiện nay, ở nƣớc ta, việc thành lập các tập đoàn kinh tế và mô hình “công ty mẹ và công ty con” đang diễn ra khá sôi động. Tập đoàn kinh tế là mô hình không mới với các nƣớc phát triển nhƣng với nƣớc ta, đây là mô hình khá mới mẻ, đã có không ít những nghiên cứu tìm hiểu về mô hình này, từ đó cũng nảy sinh nhiều quan điểm khác nhau về tập đoàn kinh tế, và tuỳ theo từng quốc gia, từng tổ chức sẽ có một quan điểm của riêng mình. Trƣớc hết tập đoàn kinh tế là một tập hợp gồm nhiều doanh nghiệp. Theo Luật Doanh nghiệp năm 2005 của Việt Nam định nghĩa: “ Doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, đƣợc đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh”, trong đó kinh doanh đƣợc hiểu “ là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tƣ từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trƣờng nhằm mục đích sinh lợi” (Điều 4 - Mục 1,2). - Quan điểm thứ nhất: Tập đoàn kinh tế là pháp nhân kinh tế do Nhà nƣớc thành lập gồm nhiều doanh nghiệp thành viên có quan hệ với nhau về sản xuất, kinh doanh (sản xuất kinh doanh), dịch vụ và tài chính. Theo quan điểm này, tập đoàn kinh tế là thể hiện bởi các liên kết kinh tế giữa các doanh nghiệp với nhau về sản xuất kinh doanh, dịch vụ và tài chính giữa các chủ thể thành viên và tập đoàn kinh tế là pháp nhân kinh tế tức là có tƣ cách pháp nhân. Mà theo điều 84 - Bộ luật dân sự Việt Nam, pháp nhân đƣợc định nghĩa nhƣ sau: “Một tổ chức đƣợc công nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện sau: • Đƣợc thành lập hợp pháp. Đỗ Thị Vân 4 Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam • Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ. • Có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó. • Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập. Những tập đoàn kinh tế đƣợc thành lập theo một quyết định hành chính (do Nhà nƣớc thành lập), khi đó tập đoàn có con dấu riêng, đồng thời lại có quyết định bổ nhiệm Tổng giám đốc tập đoàn. Đây là một quan điểm rất đặc biệt và nhƣ theo quan điểm này thì tập đoàn kinh tế là loại hình doanh nghiệp có quy mô lớn. - Quan điểm thứ hai: Theo một số nhà nghiên cứu thì: “tập đoàn kinh tế (Group of company) là một tổ hợp các công ty độc lập về mặt pháp lý nhƣng tạo thành một tập đoàn gồm một công ty mẹ và một hay nhiều công ty con hoặc chi nhánh góp vốn cổ phần, chịu sự kiểm soát của công ty mẹ vì công ty mẹ chiếm 1/2 vốn cổ phần. Theo quan điểm này, các công ty thành viên sẽ tập hợp với nhau dựa trên việc góp vốn cổ phần và sự kiểm soát của một công ty lớn nhất (công ty mẹ) trong tổ hợp công ty đó. - Quan điểm thứ ba: Một số nhà nghiên cứu nƣớc ta cho rằng: tập đoàn các doanh nghiệp - thƣờng gọi là tập đoàn kinh tế - là một loại hình tổ chức kinh tế đƣợc hình thành trong quá trình tự liên kết, liên hợp hoá của nhiều công ty, xí nghiệp của nhiều chủ sở hữu khác nhau, hoạt động kinh doanh chuyên ngành hoặc đa ngành, thực hiện tập trung tƣ bản, đẩy mạnh phân công chuyên môn hoá và đầu tƣ theo chiều sâu, nhanh chóng đổi mới công nghệ, nhằm đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng thị trƣờng, nâng cao năng lực cạnh tranh để dành lợi nhuận siêu ngạch từ lợi thế hoặc độc quyền. Trên thực tế ở nhiều nƣớc, hình thức biểu hiện tên gọi và đặc điểm của các tổ chức kinh tế dƣới dạng tập đoàn kinh tế rất đa dạng và phong phú. Ví dụ: Ấn Độ dùng thuật ngữ: Business house, Nhật Bản trƣớc chiến tranh thế giới Đỗ Thị Vân 5 Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam thứ hai là Zaibatsu và sau chiến tranh gọi là Keiretsu, Hàn Quốc dùng từ Chaebol, Trung Quốc dùng thuật ngữ Tập đoàn doanh nghiệp. Sự đa dạng về tên gọi hay thuật ngữ sử dụng nói lên tính đa dạng của hình thức liên kết đƣợc khái quát chung là tập đoàn kinh tế. Sự phát triển của lực lƣợng sản xuất và những thay đổi trong tổ chức kinh tế những năm gần đây đã và đang có những tác động nhất định đối với hình thức biểu hiện của tập đoàn kinh tế. Những yếu tố đó thể hiện rõ nhất các sắc thái biến đổi của tập đoàn kinh tế trong thời gian gần đây có thể đƣa ra một số điểm chủ yếu sau: • Mức độ liên kết giữa các doanh nghiệp thành viên đã và đang đƣợc điều chỉnh trong các tập đoàn kinh tế, kèm theo đó là sự cải cách về kiểm soát và chiến lƣợc phát triển chung của cả tập đoàn. • Phạm vi, lĩnh vực hoạt động của cả tập đoàn và các đơn vị thành viên đã và đang thay đổi nhiều, một số công ty đã có những thay đổi lớn về lĩnh vực kinh doanh để thích ứng với môi trƣờng kinh doanh hiện nay. Mặc dù có nhiều ý kiến khác nhau nhƣng có thể tổng hợp thành một khái niệm chung về tập đoàn kinh tế nhƣ sau: Tập đoàn kinh tế là tổ hợp các công ty hoạt động trong một ngành hay những ngành khác nhau, ở phạm vi một nƣớc hay nhiều nƣớc, trong đó có một công ty mẹ nắm quyền lãnh đạo, chi phối hoạt động của các công ty con về mặt tài chính và chiến lƣợc phát triển. Tập đoàn kinh tế là một cơ cấu tổ chức vừa có chức năng kinh doanh, vừa có chức năng liên kết kinh tế nhằm tăng cƣờng tích tụ, tập trung, tăng khả năng cạnh tranh và tối đa hoá lợi nhuận. 2. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TẬP ĐOÀN KINH TẾ TRÊN THẾ GIỚI 2.1. Quá trình hình thành và phát triển tập đoàn kinh tế Từ khoảng thế kỷ 18, dƣới tác động của Cách mạng công nghiệp, các công ty thi nhau tăng thêm vốn để mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh, mở rộng thị trƣờng sang các nƣớc khác. Quá trình tích tụ và tập trung tƣ bản thực hiện Đỗ Thị Vân 6 Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam bằng những hoạt động sáp nhập, thôn tính lẫn nhau đã tạo thành những tổ hợp lớn diễn ra mạnh mẽ vào những năm cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Cho đến nay, hàng loạt các công ty đa quốc gia, các tập đoàn kinh tế khổng lồ đã xuất hiện, lớn mạnh và có mặt trên khắp các quốc gia và khắp các Châu lục. Tập đoàn kinh tế ra đời, tồn tại và phát triển là tuân theo quy luật khách quan, đáp ứng yêu cầu tích tụ và tập trung tƣ bản. Ở Châu Âu, do điều kiện tự nhiên và xã hội khá tƣơng đồng, nền kinh tế các nƣớc Châu Âu sớm mở cửa thông thƣơng và phát triển theo mô hình cộng đồng. Các công ty ở đây dễ dàng hoạt động ở các vùng lãnh thổ khác nhau, xâm chiếm thị trƣờng của nhau, tạo điều kiện cho các công ty phát triển lớn mạnh nhanh chóng và sớm hình thành các mô hình liên kết kiểu tập đoàn. Tại đây, các Cácten (Cartel- hình thức liên minh độc quyền về giá cả và thị trƣờng thông qua các bản cam kết), Tơrơt ( Trust- tổ chức độc quyền của các công ty cổ phần) và Côngxoocxiom (Consocsion- loại hình liên minh độc quyền có tổ chức cao, là tiền thân của các tập đoàn đa ngành Conglomerate hiện nay)…lần lƣợt ra đời và phát triển mạnh mẽ theo xu hƣớng liên kết sản xuất kinh doanh với quy mô lớn và có thế lực mạnh trên thị trƣờng. Ngày nay, các tập đoàn kinh tế của Châu Âu đã và đang xuất hiện ở khắp các nƣớc trên thế giới với quy mô rất lớn và danh tiếng lâu đời trong giới kinh doanh. Tại Mỹ, ngay từ năm 1879 đã xuất hiện hàng loạt các công ty có số vốn lớn hàng triệu USD nhƣ Standart Oil, Rockefeller, Aromovar… các công ty này nhanh chóng lớn mạnh và bành trƣớng thế lực kinh tế. Với nền kinh tế khuyến khích tự do phát triển và đề cao quy luật tự nhiên của nền kinh tế thị trƣờng, các công ty dễ dàng sáp nhập, hợp nhất hay thôn tính lẫn nhau để cho ra đời những công ty ngày càng lớn hơn, hình thành ngày càng nhiều những tập đoàn khổng lồ, các công ty đa quốc gia với quy mô vô cùng lớn. Cùng với Microsoft, General Motors, General Electric… các tập đoàn của Mỹ đang Đỗ Thị Vân 7 Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam đứng đầu trong các bảng xếp hạng và chiếm lĩnh hầu hết các ngành quan trọng trên thế giới. Ở Châu Á: Tại Nhật Bản, các tập đoàn lớn (trƣớc Thế chiến thứ 2 gọi là Zaibatsu, sau chiến tranh gọi là Keiretsu) hình thành từ những năm đầu của thế kỷ 20. Năm 1885, Chính phủ Nhật bản đã khuyến khích thành lập nhiều công ty cổ phần có quy mô lớn nhằm khắc phục nguồn vốn hạn chế của cá nhân. Công ty Mitsubishi thành lập năm 1870 và đến cuối thế kỷ 19 nó đã có dáng dấp của một tập đoàn theo dạng Conglomerate. Đến khoảng năm 1918- 1919 Mitsubishi đã có tới 7 công ty thành viên hoạt động trong các lĩnh vực đóng tàu, thép, thƣơng mại, khai thác mỏ, kho vận, bảo hiểm và ngân hàng. Chính sách của Chính phủ Nhật bản có tác động rất lớn đối với sự phát triển của các tập đoàn kinh tế. Tại Hàn quốc, các tập đoàn kinh tế (gọi là các Chaebol) bắt đầu phát triển mạnh từ những năm 1950 - 1960 và ngày càng đƣợc chú ý do những ảnh hƣởng to lớn của chúng. Nét đặc biệt của các Chaebol ở Hàn quốc là sở hữu gia đình và sự bành trƣớng thế lực kinh tế và chính trị của các tập đoàn đó. Công ty Sam sung đƣợc thành lập năm 1938, lúc đầu chỉ là một doanh nghiệp nhỏ, đến thập kỷ 80 đã trở thành một tập đoàn đa quốc gia lớn mạnh, có vị trí quan trọng trong nền kinh tế - chính trị của Hàn quốc. Quá trình tích tụ, tập trung sản xuất và tập trung vốn phát triển mạnh mẽ những năm sau Chiến tranh Thế giới 2, tạo ra một làn sóng hợp nhất chƣa từng có. Quy mô và phạm vi hoạt động của các tập đoàn kinh tế đã vƣợt ra ngoài biên giới mỗi nƣớc để biến thành những tổ chức kinh doanh quốc tế, các công ty xuyên quốc gia. Các tập đoàn kinh tế đã trở thành trung tâm thu hút, thâu tóm hàng loạt các công ty khác xung quanh nó để trở nên ngày càng hùng mạnh, có sức sống mãnh liệt và tăng trƣởng không ngừng. 2.2. Các phƣơng thức hình thành tập đoàn kinh tế Đỗ Thị Vân 8 Lớp: Nhật 1 – K42F – KTNT Xu hướng hình thành và phát triển một số tập đoàn kinh tế ở Việt Nam - Hình thành tập đoàn do mở rộng quy mô và chia nhỏ