Luận án Các biện pháp vượt rào cản phi thuế quan trong thương mại quốc tế nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá của Việt nam

Cùng với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, việc Việt Nam gia nhập WTO ñã mở ra những triển vọng to lớn cho hoạt ñộng xuất nhập khẩu. Hiện tại, WTO ñang tiếp tục Vòng ñàm phán thiên niên kỷ với mục tiêu ñẩy mạnh tự do hoá thương mại trên toàn thế giới. Tuy nhiên, tự do hoá thương mại là một quá trình lâu dài, gắn chặt với quá trình ñàm phán ñể cắt giảm thuế quan và rào cảnphi thuế quan. Các nước, ñặc biệt là các nước công nghiệp phát triển, một mặt luôn ñiñầu trong việc ñòi hỏi phải ñàm phán ñể mở cửa thị trường và thúc ñẩy tự do hoá thương mại, mặt khác lại luôn tìm kiếm các rào cản tinh vi và phức tạp hơn thông qua các tiêu chuẩn kỹ thuật và các biện pháp hành chính nhằm bảo hộ sản xuất trong nước củahọ. Khó khăn ñược nhân lên do các tiêu chuẩn và biện pháp này ñược mệnh danh nhằmbảo về quyền lợi của người tiêu dùng chứ không phải là các rào cản trong thương mạiquốc tế. Trong thời gian vừa qua, xuất khẩu Việt nam ñã ñạt ñược thành tựu ñáng kể với kim ngạch năm 2007 là trên 48 tỷ ñô la Mỹ. Song song với những thuận lợi, hoạt ñộng xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam cũng gặp phải không ít các rào cản thương mại, ñặc biệt là các rào cản phi thuế quan. Do tính chất phức tạp của các rào cản taị từng thị trường ñối với từng mặt hàng, rất khó ñể có ñược một khuôn mẫu hành ñộng chung cho mọi trường hợp. Làm thế nào ñể ñối phó và vượt qua các rào cản phi thuế quan ñang là vấn ñề không mới mẻ nhưng vẫn hếtsức khó khăn ñối với các doanh nghiệp việt nam. Trước bối cảnh trên, ñể ñảm bảo thực hiện mục tiêu chiến lược xuất khẩu, ñòi hỏi phải có sự nghiên cứu một cách toàn diện các rào cản phi thuế quan trong thương mại quốc tế ñể cung cấp luận cứ khoa học cho việc ñàm phán, yêu cầu ñối tác mở cửa thị trường và tìm ra các biện pháp thích hợp ñể vượt ñược các rào cản, qua ñó ñẩy mạnh xuất khẩu. Xuất phát từ những yêu cầu trên hai phương diện lý luận và thực tiễn, nghiên cứu sinh chọn ñề tài: “Các biện pháp vượt rào cản phi thuế quan trong thương mại quốc tế nhằm ñẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá của Việt nam” làm luận án tiến sỹ kinh tế.

pdf223 trang | Chia sẻ: oanh_nt | Lượt xem: 1745 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Các biện pháp vượt rào cản phi thuế quan trong thương mại quốc tế nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá của Việt nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
MCLC MCLC..............................................................................................................i DANHMCCHVITTTTRONGLUNÁN .......................................iii DANHMCHÌNH,BIUð,HP .............................................................viii DANHMCHÌNH,BIUð,HP .............................................................viii PHNMðU..................................................................................................ix 1.TÍNHCPTHITCAðTÀILUNÁN ..........................................ix 2.TÌNHHÌNHNGHIÊNCUTRONGVÀNGOÀINƯC......................x 3.MCðÍCHVÀNHIMVNGHIÊNCUCAðTÀI....................x 4.ðITƯNGVÀPHMVINGHIÊNCU...........................................xi 5.PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCU.............................................................xii 6.ðÓNGGÓPMICALUNÁN ........................................................xiii 7.KTCUCALUNÁN ....................................................................xiv CHƯƠNG1...........................................................................................................1 NHNGVN ð LÝLUN VRÀOCN PHITHUQUANTRONG THƯƠNGMIQUCT .................................................................................1 1.1Kháinimvànidungcahthngràocnphithuquan....................1 1.2CácquyñnhcaTchcthươngmithgii(WTO)vràocnphi thuquan. ......................................................................................................15 1.3Tácñngcacácràocnphithuquantihotñngxutkhu ..........23 1.4Nhngngunlcchyuñmbochodoanhnghipvưtràocnphi thuquan .......................................................................................................30 1.5KinhnghimcahàngdtmayxutkhuTrungQuctrongvicvưt quaràocnphithuquancaHoaKỳ .........................................................39 CHƯƠNG2.........................................................................................................48 PHÂNTÍCHTHCTRNGHTHNGRÀOCNPHITHUQUAN ðIVIXUTKHUHÀNGHOÁCAVITNAM..............................48 2.1HotñngxutkhuVitNamtrongbicnhgianhpWTO..............48 2.2Tngquanvthctrngvưtràocnphithuquancacácdoanh nghipVitNamtrongbicnhgianhpWTO ..........................................56 2.3ThctrngvàtácñngcaràocnphithuquancaHoakỳñihàng dtmayVitNam .........................................................................................71 2.4ThctrngvàtácñngcaràocnphithuquancaEUñihànggiày dépVitNam.................................................................................................95 i 2.5ThctrngvàtácñngcaràocnphithuquancaNhtBnñivi hàngthusnVitNam..............................................................................116 2.6MtsbàihckinhnghimtthctinhànghoáxutkhuVitNam vưtràocnphithuquan..........................................................................132 CHƯƠNG3.......................................................................................................135 MTSKINNGHVÀGIIPHÁPVƯTQUACÁCRÀOCNPHI THUQUANNHMTHÚCðYXUTKHUHÀNGHOÁVITNAM ............................................................................................................................135 3.1XuhưngvàmctiêupháttrincaxutkhuhànghoácaVitNam .....................................................................................................................135 3.2Khnăngápdngcácràocnphithuquancamtsthtrưngch yuñivicácmthàngxutkhuchlccaVitNam........................147 3.3Mtskinnghñivicáccơquanqunlýnhànưc ......................153 3.4Mtsgiiphápñivicácdoanhnghip ..........................................167 3.5MtskinnghvxâydngvàsdngràocnVitNam............180 3.6ðiukinthchincácgiipháp.........................................................182 KTLUN .......................................................................................................185 DANHMCCÔNGTRÌNHKHOAHCðÃCÔNGB ........................187 TÀILIUTHAMKHO ...............................................................................188 PHLC.............................................................................................................. I ii DANHMCCHVITTTTRONGLUNÁN VitTt VitñyñTingAnh VitñyñTingVit ACV Agreementon Customs Values HipñnhxácñnhtrgiáHi quan AFTA ASEAN Free Trade Area HipñnhThươngmiTdo ChâuÁ AICO ASEAN Industrial Cooperation ChươngtrìnhHptácCông Scheme nghipASEAN APEC AsiaPacific Economic DinñànHptácKinhtChâu Cooperation( Conference) ÁTháiBìnhDương ASCM Agreement on S ubsidisesand HipñnhvTrcpvàcácBin Countervailing Measures phápðikháng ASEAN Associationof SouthEast Asian HiphicácQucgiaðôngNam Nations Á ASEM As ia Europe Meeting DinñànhptácÁÂu ATC Agreementon Textilesand HipñnhvhàngDtMay Clothing CAPs Common Action Plan KhochHànhñngchung CE European Conformity Tiêuchun ChâuÂu CEPT Common Effective Preferential ChươngtrìnhƯuñãiThuquan Tariff(ASEAN) cóhiulcchungchoKhuvc ThươngmitdoASEAN CITA Committeeforthe ybanThchincácHipñnh Implementationof Textile Dtmay Agreements CMT Cutting MakingTrimming GiacôngXutkhuUthác CQXTTMQG Cơquanxúctinthươngmi qucgia DOC Department o fC ommerce BThươngmiHoaKỳ DSB Dispute S ettlement B ody CơquanGiiquytTranhchp iii VitTt VitñyñTingAnh VitñyñTingVit EC European Commission UbanChâuÂu EU European Union LiênminhchâuÂu GATT General Agreementon Tariffs HipñnhchungvThuquanvà and Trade Mudch GSP Generalized Systems Preferential ChñƯuñãiThuquanph cp GTGT GiátrGiatăng HACCP Hazard Analysisand Critical PhântíchMinguyvàKimsoát Control Point cácñimtihn IAP Individual Action Plan KhochHànhñngRiêng LEFASO Vietnam Leather& Footwear HiphiDaGiàyVitNam Association MFN Most Favored Nation TihuQuc NAFTA North American Free Trade Area KhuvcTdoBcM NTB NonTariff Barriers RàocnPhiThuquan NTM NonTariffMeasures BinphápPhithuquan ODA Official D evelopment A ssistance HtrPháttrinChínhthc OECD Organizationfor Economic TchcHptácvàPháttrin Cooperation& Development kinht. PECC Pacific Economic Cooperation HiñngHptácKinhtThái Council(Washington,DC,USA) BìnhDương PSI Pre Sh ipping Inspection GiámñnhTrưckhiGiaohàng SCM Subsidiesand Countervailing HipñnhvcáckhonTrcp Measures Agreement vàcácBinphápðikháng SPS Agreementon Sanitaryand HipñnhvcácBinphápV Phytosanitary Mesures sinhdcht TB Tariff B arriers RàocnThuquan iv VitTt VitñyñTingAnh VitñyñTingVit TBT Technical Barriersto Trade HàngràoKthutThươngmi TMQT Thươngmiquct TNSP Tráchnhimsnphm TRAINS Threat Reaction Analysis HthngPhântíchvàThôngtin Indicator System thươngmi TRIMS Trade Related Investment CácbinphápðutưLiênquan Measures ñnThươngmi UNCTAD United Nations Conferenceon HinghLiênhpqucv Trade& Development ThươngmivàPháttrin UNDP United Nations Development ChươngtrìnhPháttrinLiên Program HipQuc VASEP Vietnam AssociationofSeafood HipHiThusnVitNam Exportersand Producer WTO World Trade Organization TchcThươngmiThgii v DANHMCBNG Bng1.1:Ràocnphithuquantheotínhchtcacácbinphápñưcápdng 9 Bng1.2Phânbitràocnpháplývàràocnkthut......................................10 Bng1.3:CácnưcxutkhudtmaychínhvàoHoaKỳ.................................40 Bng2.1:Ktqukimngchxutkhugiaiñon20012006............................48 Bng2.2:Cơcuhàngxutkhugiaiñon20012006......................................49 Biuñ2.1:Kimngchxutkhuhànghoácácnăm20032007 ......................54 Biuñ2.2:Kimngchxutkhumtsmthàngchyunăm2007 ...........55 Biuñ2.3:MtsthtrưngxutkhucaVitNamtrongnăm2007 ..........56 Bng2.3.CácvkinbánphágiáñivihàngxutkhuVitNam................58 Bng2.4:McthuchngbánphágiáñivihàngcádatrơncaVitNamvào thtrưngHoaKỳ .........................................................................................59 Bng2.5:BiuthutăngdncaEUñánhvàogiàydacaVitNam(%) .......61 Bng2.6:Kimngchxutkhuhàngdagiàytheothtrưngnăm2006 ........104 Bng2.7:CácnưcnhpkhugiàydépVitNamnăm2006..........................105 Bng2.8.CácnưcxutkhugiàydéplnnhtvàoEUgiaiñon20002004106 Bng2.9:Nănglcsnxuttheocơcusnphmvàtheothànhphnkinht (Tínhñnhtnăm2006) .............................................................................112 Bng2.10:Quyñnhvvsinhantoànthcphmñivitngnhómmthàng thysn........................................................................................................118 Bng2.11:CácmthàngTScaVNxutkhusangNhtBn,19972005 ...124 Bng3.1:ðnhhưngvkimngchvàtcñtăngtrưnggiaiñon20062010 .....................................................................................................................136 Bng3.2:Kimngchvàcơcucatngnhómhàngñn2010 .......................138 Bng3.3:Kimngchvàttrngcanhómhàngnhiênliu,khoángsnñn2010 .....................................................................................................................139 vi Bng3.4:Kimngchvàttrngcanhómhàngnông,lâm,thusnñn2010 .....................................................................................................................140 Bng3.5:KimngchvàttrngcanhómhàngCNvàthcôngmnghñn 2010 .............................................................................................................141 Bng3.6:Kimngchtheotngkhuvcthtrưngñn2010 ..........................142 Bng3.7:Kimngchtheoloihìnhdoanhnghip20062010 .........................146 vii DANHMCHÌNH,BIUð,HP Hình1.1MôhìnhtácñngcacácNTB ............................................................29 Hình1.2Cácngunlcchyuchodoanhnghip ............................................30 Hình1.3Ngunlcniticadoanhnghip .....................................................32 Hình 1.4: S phi hp trong hot ñng marketing gia QXTTMQG và các doanhnghipxutkhu.................................................................................36 Biuñ2.1:Kimngchxutkhuhànghoácácnăm20032007 ......................54 Biuñ2.2:Kimngchxutkhumtsmthàngchyunăm2007 ...........55 Biuñ2.3:MtsthtrưngxutkhucaVitNamtrongnăm2007 ..........56 Biuñ2.4:KimngchxutkhudtmayVitNamvàoThtrưngHoaKỳgiai ñon2001–2007(triuUSD) ......................................................................81 Hp2.1:MtsyêucucaSA8000 .................................................................91 Hình2.2:NhãnCE(TiêuchunChâuÂu)..........................................................99 Hình2.3:Munhngbphncagiàydépcnphiñưcghirõ....................101 Hình2.4:Muchtliusdngñsnxutgiày.............................................101 Biuñ2.5:Kimngchxutkhugiàydéptheochngloisnphmt2002 2006 .............................................................................................................104 Biuñ2.6:GiátrvàsnlưngxutkhuthysnVitNamsangNhtBn 19962006....................................................................................................123 Hp2.2Cuthvchtlưng...........................................................................128 viii PHNMðU 1.TÍNHCPTHITCAðTÀILUNÁN Cùngviquátrìnhhinhpkinhtquct,vicVitNamgianhpWTOñã mranhngtrinvngtolnchohotñngxutnhpkhu.Hinti,WTOñangtip tcVòngñàmphánthiênniênkvimctiêuñymnhtdohoáthươngmitrên toànthgii.Tuynhiên,tdohoáthươngmilàmtquátrìnhlâudài,gnchtvi quátrìnhñàmphánñctgimthuquanvàràocnphithuquan.Cácnưc,ñcbit làcácnưccôngnghippháttrin,mtmtluônñiñutrongvicñòihiphiñàm phánñmcathtrưngvàthúcñytdohoáthươngmi,mtkhácliluôntìm kimcácràocntinhvivàphctphơnthôngquacáctiêuchunkthutvàcácbin pháphànhchínhnhmbohsnxuttrongnưccah.Khókhănñưcnhânlêndo cáctiêuchunvàbinphápnàyñưcmnhdanhnhmbovquynlicangưitiêu dùngchkhôngphilàcácràocntrongthươngmiquct. Trongthigianvaqua,xutkhuVitnamñãñtñưcthànhtuñángkvi kimngchnăm2007làtrên48tñôlaM.Songsongvinhngthunli,hotñng xutnhpkhucacácdoanhnghipVitNamcũnggpphikhôngítcácràocn thươngmi,ñcbitlàcácràocnphithuquan.Dotínhchtphctpcacácràocn tatngthtrưngñivitng mthàng,rtkhóñcóñưc mtkhuôn muhành ñngchungchomitrưnghp.Làmthnàoññiphóvàvưtquacácràocnphi thuquanñanglàvnñkhôngmimnhưngvnhtsckhókhănñivicácdoanh nghipvitnam. Trưcbicnhtrên,ññmbothchinmctiêuchinlưcxutkhu,ñòi hiphicósnghiêncumtcáchtoàndincácràocnphithuquantrongthương miquctñcungcplunckhoahcchovicñàmphán,yêucuñitácmca thtrưngvàtìmracácbinphápthíchhpñvưtñưccácràocn,quañóñymnh xutkhu.Xutpháttnhngyêucutrênhaiphươngdinlýlunvàthctin,nghiên cusinhchnñtài:“Cácbinphápvưtràocnphithuquantrongthươngmiquc tnhmñymnhxutkhuhànghoácaVitnam”làmlunántinskinht. ix 2.TÌNHHÌNHNGHIÊNCUTRONGVÀNGOÀINƯC nưcngoài,kháinimràocnphithuquancũngnhưlýthuyttínhtoánvà ñolưngmcñtácñngcanóñãñưcmtsnhànghiêncuñcpvàphântích nhưcaBaldwin(1970)trongcun“Sbindngphithuquan trongThương mi quct”,haycaPhilippaDee(2005)trong“Cácphươngphápxácñnhnhhưngca cácbinphápphithuquan...”.CáckháinimvànidungtngquanvNTBcũng ñưctrìnhbàymtcáchhtsckháiquáttrongcáctàitiucacácTchcvàDin ñànKinhtQuctnhưWTO,OECD,PECC...Sâuhơn,mtsbàivitcũngnghiên cuhthngNTBriêngcóñivihànghoáxutkhucaqucgiamìnhvàcónhng giiphápñxutnhmñymnhxutkhu,nhưRajeshMehta(2003)vibài“NTB nh hưng ñn xut khu n ð” hay Veronica (2003) vi “ðo lưng NTBs: Tình hungviUkraine”. VitNam,nhiunghiêncukhoahccacácB,Ngành,cácnhàKhoahc ñãnghiêncunhngvnñlnvRàocnphithuquannhưcaPGS.TSðinhVăn Thành (2005) trong cun “Nghiên cu các rào cn trong TMQT và ñ xut các gii phápñiviVitNam”,hay“Cnhtranhtrongthươngmiquct”canhàxutbn chínhtrqucgia,haynhngnghiêncucthvchngbánphágiánhưcun“Ch ñngngphóvicácvkinchngbánphágiátrongTMQT”caTSðinhThM Loan(2006),vcácmthàngcthnhư“Cácbinphápphithuquanñivihàng nôngsntrongTMQT”caPGS.TSðinhVănThành(2005)... Tuynhiên,cácnghiêncutrêncònhoclàñinghiêncuchungvràocnhoc mtloiràocncthchkhôngñisâunghiêncuchomthàngvàthtrưngcth, vìvychoñnthiñimhinnayvnchưacómtñtàinàonghiêncumtcáchh thngvàñyñvcácràocnphithuquanñivihàngxutkhuVitNam. 3.MCðÍCHVÀNHIMVNGHIÊNCUCAðTÀI Lunántrưc htslàmrõnhnglunc khoahcvrào cnphithuquan trongthươngmiqucttbnchttiphươngthctácñng.Hinnaycónhiuquan nimkhácnhauvràocnphithuquan,Lunánsñưaramtñnhnghĩavàcách phânloiphùhplàmcơschovicnhnthcrõcơchtácñngcahthngcácrào cnphithuquan,tñóphântíchvaitròcachínhphtrongnlchtrcácdoanh nghipvưtquacácràocnticácthtrưngnhpkhu. x Trêncơsphântíchhthngràocncamtsthtrưngchyuñivimt smthàngxutkhuchlccaVitNam,Lunánsphântíchrõnhngñimhn chcơbncacácdoanhnghipVitNamkhivpphicáchàngràophithuquanti cácthtrưngnhpkhu.Quañócũngchothynhnglúngtúngcacáccơquanqun lýnhànưctrongvicchñngxlýcáctìnhhungnhmtoñiukinthunlicho doanhnghipvưtquaràocn. SaukhinghiêncumtsxuhưngcơbncahotñngxutkhucaVit NamvànhngràocnphithuquanmàcácdoanhnghipvàhànghoáxutkhuVit Namsphiñiñu,Lunánstptrungñxutcácgiiphápñngbñivicác doanhnghipcũngnhưcáccơquanqunlýnhànưcnhmtăngcưngnănglcvưt ràocacácdoanhnghipñiñôivivichnchthpnhtmcñxuthinvàtác ñngcacácràocnnày. 4.ðITƯNGVÀPHMVINGHIÊNCU 4.1ðitưngnghiêncu ðitưngnghiêncuchyulànhngvnñlýlunvàthctinvhthng cácràocnphithuquanñivihànghoáxutkhucaVitNamvàcácbinpháp vưt rào cn. Trong ñó, tp trung phân tích năng lc vưt qua các rào cn ca các doanhnghipxutkhucũngnhưkhnănghtrcacáccơquanqunlýnhànưc. Trêncơsñó,slàmsángtnhngưuthvàhnch,nhnggiiphápñivicáct chcnàynhmchinhphcnhngràocntrongthươngmiquct. 4.2Phmvinghiêncu HthngcácràocnphithuquanñivihànghoáxutkhucaVitNamcó nidungrtphongphúvàñadng.Hthngcácràocnnàykhácbitrtlngiacác thtrưngvàcácmthàng.Dovy,ññmbotínhkhoahcvàthctin,Lunáns chtptrungvàomtphmvinghiêncuphùhpviyêucuvàmctiêuñracho mtñtàilunántinskinht. Trưcht ,trongphmvicalunánstptrungvàohthngcácràocnphi thuquanñiviba(03)nhómmthàngxutkhuchlccaVitNamvàocácth trưn