Luận án Cải cách hệ thống ngân hàng một số nước châu Á sau khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực Trường hợp Thái Lan, Hàn Quốc và Malaysia
Cuộc khủng hoảng tài chính- tiền tệ khu vực Châu áxảy ra đầu tiên ở Thái Lan vào đầu tháng 7- 1997, sau đó lan rộng sang một loạt quốc gia khác trong khu vực. Các n-ớc Châu á sau khủng hoảng đã áp dụng nhiều giải pháp ở các cấp độ khác nhau, cả quốc tế và khu vực, cả vi mô lẫn vĩ mô trong đó tập trung chủ yếu vào củng cố hệ thống ngân hàng, tích cực thực hiện cải cách trên nhiều lĩnh vực nhằm lấy lại niềm tin của giới đầu t-. Hệ thống tài chính - ngân hàng là một trong những điểm yếu của các nền kinh tế Châu á. Do vậy, việc cải cách hệ thống tài chính - ngân hàng, xây dựng một thể chế tài chính - ngân hàng lành mạnh là giải pháp trọng tâm của các n-ớc Châu ánhằm khắc phục khủng hoảng, phục hồi kinh tế. Các chính sách nhằm cơ cấu lại các tổ chức tài chính đã đổ vỡ nh-sáp nhập hoặc chuyển giao các cơ sở tài chính yếu kém vào các cơ sở làm ăn hiệu quả hơn. Các ngân hàng mới này phải đ-ợc sắp xếp và cải cách phù hợp với các chuẩn mực quốc tế; thực hiện công khai, minh bạch tài chính và để cho kiểm toán quốc tế đánh giá hiệu quả của các ngân hàng. Điều này buộc các ngân hàng phải xoá bỏ hoàn toàn các khoản cho vay không sinh lời (NPLs), hạn chế cho vay tới các doanh nghiệp, dự án không hiệu quả. Các khoản nợ khó đòi sẽ đ-ợc cơ cấu lại d-ới dạng phát hành trái phiếu ngân hàng hoặc chuyển giao cho công ty quản lý và mua bán nợ… ởmức độ nào đó, các chính sách và giải pháp này đã thành công trong việc ngăn chặn khủng hoảng, khắc phục những tổn thất do nó gây ra và phát triển hệ thống ngân hàng theo h-ớng lành mạnh và minh bạch hơn. Tuy nhiên, quy mô, mức độ trầm trọng, tính th-ờng xuyên và đặc biệt là tính lây lan của khủng hoảng tài chính - tiền tệ trong những năm gần đây đã khiến cho các nhà kinh tế học nghi ngờ về hiệu quả hoạt động của hệ thống và đ-a ra các giải pháp khác nhau nhằm cải tổ nó. Năm 2001, Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt Ch-ơng trình cải cách ngân hàng tổng thể kết hợp với triển khai Cải cách doanh nghiệp Nhà n-ớc. Do đó, việc nghiên cứu và vận dụng linh hoạt các bài học từ thực tiễn cải cách ngân hàng của một số n-ớc Châu álà hết sức cần thiết, nhằm xây dựng, điều chỉnh chính sách và biện pháp trong quá trình tái cơ cấu và tiếp tục đổi mới hệ thống Ngân hàng Việt Nam. Cho đến nay ch-a có đề tài hay công trình nghiên cứu nào đề cập có tính hệ thống và toàn diện về vấn đề trên. Với lí do đó, tôi chọn đề tài: “Cải cách hệ thống ngân hàng một số n-ớc Châu ásau khủng hoảng tài chính - tiền tệ khu vực: tr-ờng hợp Thái Lan, Hàn Quốc và Malaysia”.
Bạn đang xem nội dung tài liệu Luận án Cải cách hệ thống ngân hàng một số nước châu Á sau khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực Trường hợp Thái Lan, Hàn Quốc và Malaysia, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Bé gi¸o dôc ViÖn khoa häc x∙ héi
vμ ®μo t¹o viÖt nam
ViÖn kinh tÕ vμ chÝnh trÞ thÕ giíi
--------------------------------
Ph¹m ThÞ NguyÖt
C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hμng mét sè n−íc Ch©u ¸ sau
khñng ho¶ng tμi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc: tr−êng hîp
Th¸i Lan, Hμn Quèc vμ Malaysia
Chuyªn ngµnh : Kinh tÕ ThÕ giíi vµ Quan hÖ Kinh tÕ quèc tÕ
M· sè : 62.31.07.01
Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ
Hμ Néi, 2009
C«ng tr×nh hoµn thµnh t¹i: ViÖn kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ thÕ giíi.
ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS.TS. Hoµng ThÞ Thanh Nhµn
2. TS. NguyÔn V¨n T©m
Ph¶n biÖn 1: PGS.TS. Lª Hoµng Nga
Ph¶n biÖn 2: PGS.TS. TrÞnh ThÞ Hoa Mai
Ph¶n biÖn 3: PGS.TS. TrÇn §×nh Thiªn
LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ tr−íc héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp nhµ n−íc t¹i Héi
tr−êng tÇng 4 ViÖn Kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ thÕ giíi, 176 Th¸i Hµ, Hµ Néi.
Vµo håi giê ngµy th¸ng n¨m 2009.
Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i: Th− viÖn Quèc gia
Th− viÖn ViÖn Kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ thÕ giíi
Danh môc c«ng tr×nh ®∙ c«ng bè liªn quan ®Õn
luËn ¸n
1. Ph¹m ThÞ NguyÖt (2004), “ChØ sè gi¸ hµng tiªu dïng ®· h¹ nhiÖt - thÞ
tr−êng ngo¹i hèi vµ thÞ tr−êng tiÒn tÖ æn ®Þnh”, T¹p chÝ Chøng
kho¸n (Sè 10/2004), tr.37 – 39.
2. Ph¹m ThÞ NguyÖt (2006), “Thµnh c«ng trong c¬ cÊu l¹i hÖ thèng Ng©n
hµng Th−¬ng m¹i cæ phÇn”, T¹p chÝ ThÞ tr−êng Tµi chÝnh TiÒn tÖ
(Sè 1 + 2/2006), tr. 42 – 44.
3. Ph¹m ThÞ NguyÖt (2006), “C¬ cÊu l¹i hÖ thèng Ng©n hµng Th−¬ng m¹i
cæ phÇn. KÕt qu¶ vµ gi¶i ph¸p t¨ng c−êng ho¹t ®éng”, T¹p chÝ
Khoa häc vµ §µo t¹o Ng©n hµng (Sè 48/2006), tr. 22 – 25.
4. Ph¹m ThÞ NguyÖt (2007), “Thµnh c«ng trong c¬ cÊu l¹i NHTMCP nh×n
tõ gãc ®é diÔn biÕn gi¸ cæ phiÕu”, T¹p chÝ ThÞ tr−êng Tµi chÝnh
TiÒn tÖ (Sè 1+2, 1/2007), tr. 43 – 46.
5. Ph¹m ThÞ NguyÖt (2007), “HiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c NHTMCP:
nh×n tõ gãc ®é t¨ng gi¸ v÷ng ch¾c cña cæ phiÕu”, T¹p chÝ Th−¬ng
m¹i (Sè 1+2, 2007) tr. 24 – 25.
6. Ph¹m ThÞ NguyÖt (2007), “6 th¸ng ®Çu n¨m 2007 – H§HTNHTMCP
tiÕp tôc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c”, T¹p chÝ ThÞ tr−êng Tµi chÝnh TiÒn
tÖ (Sè 15, 1/8/2007), tr. 21 – 22.
7. Ph¹m ThÞ NguyÖt (2007), “HÖ thèng NHTMCP trong cuéc c¹nh tranh
míi vÒ dÞch vô”, T¹p chÝ Ng©n hµng (Sè 19, 10/2007), tr. 41 - 43.
1
Më §ÇU
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu
Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ khu vùc Ch©u ¸ x¶y ra ®Çu tiªn ë Th¸i Lan vµo ®Çu th¸ng 7- 1997, sau
®ã lan réng sang mét lo¹t quèc gia kh¸c trong khu vùc. C¸c n−íc Ch©u ¸ sau khñng ho¶ng ®· ¸p dông nhiÒu gi¶i
ph¸p ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau, c¶ quèc tÕ vµ khu vùc, c¶ vi m« lÉn vÜ m« trong ®ã tËp trung chñ yÕu vµo cñng cè hÖ
thèng ng©n hµng, tÝch cùc thùc hiÖn c¶i c¸ch trªn nhiÒu lÜnh vùc nh»m lÊy l¹i niÒm tin cña giíi ®Çu t−. HÖ thèng tµi
chÝnh - ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu cña c¸c nÒn kinh tÕ Ch©u ¸. Do vËy, viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng tµi
chÝnh - ng©n hµng, x©y dùng mét thÓ chÕ tµi chÝnh - ng©n hµng lµnh m¹nh lµ gi¶i ph¸p träng t©m cña c¸c n−íc Ch©u
¸ nh»m kh¾c phôc khñng ho¶ng, phôc håi kinh tÕ. C¸c chÝnh s¸ch nh»m c¬ cÊu l¹i c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®· ®æ vì
nh− s¸p nhËp hoÆc chuyÓn giao c¸c c¬ së tµi chÝnh yÕu kÐm vµo c¸c c¬ së lµm ¨n hiÖu qu¶ h¬n. C¸c ng©n hµng míi
nµy ph¶i ®−îc s¾p xÕp vµ c¶i c¸ch phï hîp víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ; thùc hiÖn c«ng khai, minh b¹ch tµi chÝnh vµ
®Ó cho kiÓm to¸n quèc tÕ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c ng©n hµng. §iÒu nµy buéc c¸c ng©n hµng ph¶i xo¸ bá hoµn toµn
c¸c kho¶n cho vay kh«ng sinh lêi (NPLs), h¹n chÕ cho vay tíi c¸c doanh nghiÖp, dù ¸n kh«ng hiÖu qu¶. C¸c kho¶n
nî khã ®ßi sÏ ®−îc c¬ cÊu l¹i d−íi d¹ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ng©n hµng hoÆc chuyÓn giao cho c«ng ty qu¶n lý vµ
mua b¸n nî… ë møc ®é nµo ®ã, c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nµy ®· thµnh c«ng trong viÖc ng¨n chÆn khñng ho¶ng,
kh¾c phôc nh÷ng tæn thÊt do nã g©y ra vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng theo h−íng lµnh m¹nh vµ minh b¹ch h¬n.
Tuy nhiªn, quy m«, møc ®é trÇm träng, tÝnh th−êng xuyªn vµ ®Æc biÖt lµ tÝnh l©y lan cña khñng ho¶ng tµi chÝnh -
tiÒn tÖ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· khiÕn cho c¸c nhµ kinh tÕ häc nghi ngê vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng vµ
®−a ra c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau nh»m c¶i tæ nã.
N¨m 2001, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· phª duyÖt Ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng tæng thÓ kÕt hîp víi triÓn
khai C¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n−íc. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu vµ vËn dông linh ho¹t c¸c bµi häc tõ thùc tiÔn c¶i
c¸ch ng©n hµng cña mét sè n−íc Ch©u ¸ lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nh»m x©y dùng, ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p
trong qu¸ tr×nh t¸i c¬ cÊu vµ tiÕp tôc ®æi míi hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam. Cho ®Õn nay ch−a cã ®Ò tµi hay c«ng
tr×nh nghiªn cøu nµo ®Ò cËp cã tÝnh hÖ thèng vµ toµn diÖn vÒ vÊn ®Ò trªn. Víi lÝ do ®ã, t«i chän ®Ò tµi: “C¶i c¸ch hÖ
thèng ng©n hµng mét sè n−íc Ch©u ¸ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc: tr−êng hîp Th¸i Lan, Hµn
Quèc vµ Malaysia”.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu
C¸c n−íc Ch©u ¸ ®· v−ît qua khñng ho¶ng, phôc håi víi tèc ®é nhanh vµ ®ang tõng b−íc ph¸t triÓn. C¶i
c¸ch hÖ thèng ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy nhanh qu¸ tr×nh phôc håi ®· vµ ®ang ®−îc thùc hiÖn ë
c¸c n−íc nµy. §©y lµ vÊn ®Ò thu hót sù quan t©m cña c¸c häc gi¶, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ c¸c nhµ kinh tÕ trong vµ
ngoµi n−íc. §· cã mét sè cuèn s¸ch, c«ng tr×nh nghiªn cøu, bµi b¸o, tham luËn héi th¶o khoa häc bµn tíi nh÷ng
vÊn ®Ò tæng thÓ hoÆc tõng khÝa c¹nh riªng biÖt vÒ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸, tõ ®ã
®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay. §Æc biÖt
lµ mét sè cuèn s¸ch nh−: “Chñ nghÜa t− b¶n hiÖn ®¹i - Khñng ho¶ng kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh” chñ biªn: PGS.TS Lª Bé
LÜnh; “ Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ: §Æc tr−ng vµ c¸c chØ sè b¸o ®éng” cña PGS. TSKH Vâ §¹i L−îc, “C¶i c¸ch
hÖ thèng tµi chÝnh NhËt B¶n nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 90 vµ bµi häc cho ViÖt Nam” cña NguyÔn Minh Phong, LuËn
¸n tiÕn sü “§¸nh gi¸ sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña c¸c n−íc ASEAN d−íi gãc ®é ng©n hµng vµ ¸p dông kinh nghiÖm
ViÖt Nam” cña TS. NguyÔn Ph−¬ng Th¶o. Mét sè cuèn s¸ch tiªu biÓu cña ph−¬ng T©y ®· lý gi¶i vµ ®−a c¸c gi¶i
ph¸p kh¾c phôc vµ ng¨n ngõa khñng ho¶ng nh−: TÝnh bÊt æn cña hÖ thèng tµi chÝnh quèc tÕ (Oliver Davanne, 2000);
Kinh tÕ chÝnh trÞ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ (Stephan Haggard, 2000).
Tuy nhiªn, viÖc kh¶o cøu vÊn ®Ò nµy mét c¸ch cã hÖ thèng vÉn ®ßi hái nhiÒu c«ng søc cña c¸c nhµ nghiªn
cøu. Cßn nhiÒu th¸ch thøc ®ang ®Æt ra cho qu¸ tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ nãi chung vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng ë
c¸c n−íc Ch©u ¸. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, t¸c gi¶ muèn tiÕp tôc nghiªn cøu qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë mét
sè n−íc Ch©u ¸ sau khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, trªn c¬ së kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®·
cã.
3. §èi t−îng vµ môc ®Ých nghiªn cøu
2
§èi t−îng vµ môc ®Ých bao trïm lµ ph©n tÝch qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng t¹i mét sè n−íc Ch©u ¸ tõ sau
khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc 1997 - 1998 ®Õn nay. LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu c¶i c¸ch ng©n hµng t¹i
mét sè n−íc Ch©u ¸ ®Ó rót ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm cho qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n ViÖt Nam. Do ®ã môc
®Ých cô thÓ lµ: Thø nhÊt, kh¶o s¸t khung khæ lý thuyÕt vµ thùc tiÔn cña c¶i c¸ch ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸. Thø
hai, ph©n tÝch thùc tiÔn c¶i c¸ch ng©n hµng t¹i mét sè n−íc Ch©u ¸, tËp trung ph©n tÝch 3 tr−êng hîp: Th¸i Lan,
Hµn Quèc vµ Malaysia. Thø ba, kh¸i qu¸t, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng ViÖt Nam vµ tõ nh÷ng bµi häc
cña Ch©u ¸, tr×nh bµy nh÷ng hµm ý chÝnh s¸ch ®èi víi ViÖt Nam trong thêi gian tíi.
4. Ph¹m vi nghiªn cøu
Ph¹m vi cña ®Ò tµi chØ giíi h¹n ë viÖc nghiªn cøu c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë mét sè n−íc Ch©u ¸ tõ sau
khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc 1997 - 1998 ®Õn nay, trong ®ã tËp trung ph©n tÝch ng©n hµng Th−¬ng m¹i lµ chñ
yÕu, sù ph©n tÝch ng©n hµng Trung −¬ng chØ cã ý nghÜa lµm râ vai trß ®èi víi sù ph¸t triÓn an toµn cña hÖ thèng. Mét sè
n−íc Ch©u ¸ ë ®©y chØ giíi h¹n ph©n tÝch 3 tr−êng hîp: Th¸i Lan, Hµn Quèc vµ Malaysia. §©y lµ nh÷ng n−íc n»m ë
trung t©m cña khñng ho¶ng, tuy nhiªn nguyªn nh©n dÉn ®Õn khñng ho¶ng, møc ®é ¶nh h−ëng kh¸c nhau, do ®ã bªn c¹nh
nh÷ng biÖn ph¸p chung, mçi n−íc ®· ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc khñng ho¶ng riªng. V× vËy, sù ph©n tÝch tËp
trung vµo 3 n−íc nµy ®Ó cã so s¸nh, ®¸nh gi¸ vµ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong phßng ngõa còng nh− kh¾c phôc
v−ît qua khñng ho¶ng.
5. NhiÖm vô nghiªn cøu
LuËn ¸n tËp trung vµo ba c©u hái chÝnh: (1) V× sao ph¶i c¶i c¸ch ng©n hµng xÐt ë gi¸c ®é lý luËn? (2) Thùc
tiÔn c¶i c¸ch ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸ cã ®Æc ®iÓm g× vµ chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p cña mçi quèc gia nh− thÕ nµo?
(3) TriÓn väng vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®Ó rót ra nh÷ng gîi ý chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam trong c¶i c¸ch ng©n
hµng lµ g×?
6. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu lµ duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö. Xem xÐt cuéc khñng ho¶ng tµi
chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ diÔn ra ë møc ®é nghiªm träng kh¸c nhau ë tõng n−íc, víi nh÷ng nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p
kh¾c phôc kh¸c nhau; tuy nhiªn, ®Òu cã nh÷ng biÓu hiÖn chung cña khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng. Ph©n
tÝch c¶i c¸ch ng©n hµng trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch c¸c lÜnh vùc kh¸c cña nÒn kinh tÕ. Nghiªn cøu c¶i c¸ch ng©n hµng
ë Ch©u ¸ nh»m vµo nh÷ng ®ßi hái thùc tiÔn cña ®Êt n−íc hiÖn nay. Tõ ®ã thÊy ®−îc t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng
vµ nh÷ng c¶i c¸ch ®èi víi c¸c n−íc, vµ chóng ta cã thÓ häc ®−îc nh÷ng g× tõ kinh nghiÖm v−ît qua khñng ho¶ng ®ã.
Ngoµi ra, luËn ¸n cßn sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ kh¸c nh−: tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh ®Ó lµm
næi bËt kÕt qu¶ nghiªn cøu.
7. §ãng gãp cña luËn ¸n
LuËn ¸n cã thÓ cã ®−îc mét sè ®ãng gãp nh− sau: Thø nhÊt, LuËn ¸n cho r»ng, viÖc t¸i c¬ cÊu hÖ thèng
ng©n hµng ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c b¶o vÖ lîi Ých ng−êi göi tiÒn vµ tr¸ch nhiÖm vÒ thiÖt h¹i tr−íc hÕt ph¶i do cæ
®«ng g¸nh chÞu. Thø hai, viÖc t¸i c¬ cÊu ph¶i ph¶i g¾n víi viÖc duy tr× c¸c chuÈn mùc tÝn dông vµ khuyÕn khÝch
hoÆc b¾t buéc t¨ng vèn tõ khu vùc t− nh©n. Thø ba, qu¸ tr×nh t¸i cÊu tróc hÖ thèng ng©n hµng cÇn c©n nh¾c thËn
träng c¸c yÕu tè nh− chi phÝ tµi chÝnh, thêi gian, uy tÝn cña hÖ thèng ng©n hµng ®èi víi ng−êi göi tiÒn, trong ®ã uy
tÝn vµ lßng tin cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Thø t−, LuËn ¸n ®−a ra ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nh»m x©y dùng mét hÖ thèng
ng©n hµng ho¹t ®éng an toµn, minh b¹ch vµ tu©n thñ luËt ph¸p sau nh÷ng ph©n tÝch l«gÝc vÒ tiÕn tr×nh tæng thÓ t¸i
cÊu tróc hÖ thèng ng©n hµng ë Th¸i Lan, Hµn Quèc vµ Malaysia. Ph−¬ng ph¸p luËn chiÕn l−îc nµy bao gåm c¸c gi¶i
ph¸p c¬ b¶n vµ thùc thi mét c¸ch ®ång bé nh»m x©y dùng mét hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng lµnh m¹nh - huyÕt
m¹ch cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Cuèi cïng, LuËn ¸n tËp trung vµo tÝnh kh¶ dông cña 3 gi¶i ph¸p ®èi víi ViÖt Nam
gåm: i) C¶i c¸ch thÓ chÕ, theo ®ã c¶i c¸ch ng©n hµng ph¶i ®−îc tiÕn hµnh triÖt ®Ó vµ ®ång bé víi c¸c lÜnh vùc kh¸c
cña nÒn kinh tÕ, chó träng ®Æc biÖt ®Õn tÝnh ®éc lËp cña ng©n hµng trung −¬ng. ii) N©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cña
c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. iii) ¸p dông nguyªn t¾c qu¶n lý rñi ro còng nh− c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu nî xÊu. LuËn
¸n cho r»ng qu¶n lý nhµ n−íc ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i cÇn dùa trªn nguyªn t¾c kh¸ch quan, ®iÒu
3
hoµ lîi Ých cña c¸c bªn cã liªn quan vµ ®¶m b¶o c©n ®èi vÜ m«. Chèng l¹i c¸c ho¹t ®éng ngÇm tay 3: nhµ n−íc -
ng©n hµng - doanh nghiÖp lµ chñ ®Ò cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn trong t−¬ng lai.
8. KÕt cÊu cña luËn ¸n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn ¸n ®−îc kÕt cÊu thµnh 3
ch−¬ng:
Ch−¬ng 1: Bèi c¶nh cña c«ng cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸.
Ch−¬ng 2: C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng ë c¸c n−íc Ch©u ¸ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc.
Ch−¬ng 3: Bµi häc kinh nghiÖm vµ nh÷ng gîi ý chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi ho¹t ®éng ng©n
hµng.
4
Ch−¬ng 1
Bèi c¶nh cña c«ng cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng
Ng©n hμng ë c¸c n−íc Ch©u ¸
1.1. LÞch sö ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng
1.1.1. Sù ra ®êi cña hÖ thèng ng©n hµng - kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr−êng
TiÒn tÖ mét khi ra ®êi, ®ãng vai trß lµ hiÖn th©n cña gi¸ trÞ, ®¹i biÓu cña cña c¶i phæ biÕn trong ®êi sèng kinh tÕ -
x· héi, dÇn dÇn trë thµnh ®èi t−îng cho mét lo¹i h×nh kinh doanh míi, ®ã lµ kinh doanh tiÒn tÖ. ThÓ chÕ ng©n hµng chÝnh
lµ tæ chøc kinh tÕ thùc hiÖn chøc n¨ng ®ã, lóc ®Çu d−íi h×nh thøc s¬ khai.
Ngµy nay, hÖ thèng ng©n hµng trong mçi n−íc ®−îc tæ chøc thµnh hai cÊp: Ng©n hµng Trung −¬ng vµ c¸c ng©n
hµng trung gian. Mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng Trung −¬ng vµ c¸c ng©n hµng trung gian lµ mèi quan hÖ gi÷a ng−êi lµm
chøc n¨ng qu¶n lÝ nhµ n−íc vÒ tiÒn tÖ - tÝn dông - ng©n hµng víi ng−êi bÞ qu¶n lÝ. Ng©n hµng Trung −¬ng kh«ng quan hÖ
trùc tiÕp víi kh¸ch hµng lµ c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n kinh doanh trªn thÞ tr−êng. Ng©n hµng trung gian ho¹t ®éng
chÝnh lµ kinh doanh tiÒn tÖ b»ng viÖc nhËn c¸c kho¶n tiÒn göi cã tr¶ l·i ®Ó thu hót vèn nhµn rçi, råi dïng chÝnh nh÷ng
kho¶n ®ã ®Ó cho vay l¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn.
1.1.2. Vai trß cña hÖ thèng ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ.
1.1.2.1. Vai trß cña ng©n hµng Trung −¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
a) Ng©n hµng Trung −¬ng cã nhiÖm vô x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia lµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« mµ trong ®ã ng©n hµng Trung −¬ng sö dông c¸c
c«ng cô cña m×nh ®Ó ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t khèi l−îng tiÒn cung øng, nh»m ®¶m b¶o sù æn ®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång
tiÒn, ®ång thêi, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ, ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm. Nh− vËy, ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ,
Ng©n hµng Trung −¬ng sö dông c¸c c«ng cô sau: (1) C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc; (2) ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu; (3)
NghiÖp vô thÞ tr−êng më; (4) Tû gi¸ hèi ®o¸i; (5) C¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: h¹n møc tÝn dông, c«ng
cô l·i suÊt.
b) Chøc n¨ng gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng
Ng©n hµng Trung −¬ng thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt, gi¸m s¸t th−êng xuyªn ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng kinh
doanh nh»m ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña hÖ thèng ng©n hµng vµ b¶o vÖ kh¸ch hµng - b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña kh¸ch
hµng víi t− c¸ch lµ ng−êi ®i vay vµ thóc ®Èy c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ th«ng qua quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng vµ sù cËp
nhËt cña th«ng tin.
1.1.2.2. Vai trß cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
Vai trß ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i thÓ hiÖn qua c¸c chøc n¨ng c¨n b¶n cña nã lµ dÉn vèn tõ ng−êi
tiÕt kiÖm ®Õn ng−êi chi tiªu, nh»m n©ng cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ. V× vËy, ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt kinh tÕ
cña c¸c ng©n hµng sÏ ®−îc xem xÐt chñ yÕu d−íi gãc ®é huy ®éng vµ ph©n phèi vèn, gãp phÇn t¹o lËp m«i tr−êng tµi chÝnh vµ
tiÒn tÖ mang tÝnh phæ qu¸t.
1.2. T¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ vµ tù do hãa tµi chÝnh
1.2.1. Tù do ho¸ tµi chÝnh lµ xu thÕ tÊt yÕu
HÖ thèng tµi chÝnh quèc tÕ ®ang tr¶i qua nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ theo xu h−íng ®Èy m¹nh toµn cÇu ho¸ vµ
tù do ho¸ tµi chÝnh do sù thay ®æi mang tÝnh c¸ch m¹ng trong c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng. M¸y tÝnh ®· gióp
nh÷ng ng−êi ®Çu t− tiÒm n¨ng tiÕp cËn ®−îc víi th«ng tin vÒ gi¸ tµi s¶n víi chi phÝ Ýt nhÊt vµ trong thêi gian ng¾n
nhÊt. §ång thêi, lµm cho c¸c chÝnh phñ gÆp khã kh¨n h¬n trong viÖc kiÓm so¸t c¸c dßng vèn quèc tÕ.
Tù do ho¸ tµi chÝnh khiÕn sù c¹nh tranh thu hót vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi gi÷a c¸c quèc gia ngµy
cµng gay g¾t. Mét mÆt, nã t¹o c¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c n−íc th«ng qua viÖc tiÕp cËn dÔ dµng ®Õn c¸c luång vèn
quèc tÕ. MÆt kh¸c, ®Æt c¸c n−íc tr−íc nguy c¬ cña nh÷ng biÕn ®éng tµi chÝnh. V× thÕ, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ héi nhËp nh−
thÕ nµo, theo lé tr×nh nµo ®Ó lîi Ých thu ®−îc tõ ®ã lµ lín nhÊt vµ hËu qu¶, rñi ro ph¶i g¸nh chÞu lµ nhá nhÊt.
1.2.2. Toµn cÇu hãa ®ßi hái ph¶i c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng
Tù do ho¸ tµi chÝnh sÏ khiÕn cho hÖ thèng tµi chÝnh néi ®Þa dÔ bÞ t¸c ®éng cña hiÖu øng l©y lan tõ bªn ngoµi.
Sù t¨ng lªn vÒ qui m« còng nh− thay ®æi c¬ cÊu cña c¸c nguån vèn vµo c¸c n−íc Ch©u ¸ lµm t¨ng møc ®é dÔ bÞ tæn
5
th−¬ng cña khu vùc tµi chÝnh tr−íc nguy c¬ biÕn ®éng vµ ®¶o ng−îc cña c¸c luång vèn nµy, cïng víi sù yÕu kÐm
cña hÖ thèng tµi chÝnh- ng©n hµng ®· t¹o ra mét nÒn kinh tÕ bong bãng. Trong bèi c¶nh nh− vËy, ph¶i ®¶m b¶o c¸c
quy luËt thÞ tr−êng trong sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng, mét hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng
“chuÈn ho¸” ®ang lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt, v× vËy ph¶i chñ ®éng c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng.
1.3. Khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ khu vùc vµ sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng
1.3.1. Lý luËn vÒ khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng
1.3.1.1. Kh¸i niÖm vÒ khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ
Khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ lµ t×nh tr¹ng rèi lo¹n vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ (mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn) vµ bao gåm
c¶ sù ®æ vì hµng lo¹t cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp, do nguyªn nh©n tõ néi t¹i bªn trong hay do sù l©y
nhiÔm tõ bªn ngoµi ®èi víi mét nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸, khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng
cã thÓ l©y lan v−ît ra ngoµi ph¹m vi mét quèc gia vµ nã trë thµnh khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ. Khñng
ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng ph¶n ¸nh nh÷ng m©u thuÉn, bÊt æn bªn trong cña nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸
tr×nh vËn ®éng.
1.3.1.2. Mét sè m« h×nh gi¶i thÝch khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ, ng©n hµng
a) M« h×nh khñng ho¶ng thÕ hÖ thø nhÊt
Theo m« h×nh nµy, khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ ®−îc gi¶i thÝch lµ sù xa hoa, l·ng phÝ cña c¸c chÝnh phñ.
§iÒu ®ã cã nghÜa, chÝnh phñ duy tr× béi chi ng©n s¸ch qu¸ møc trong thêi gian dµi vµ in tiÒn ®Ó bï ®¾p sù th©m hôt
nµy, ®ång thêi ph¶i dïng l−îng dù tr÷ ngo¹i hèi h¹n hÑp ®Ó duy tr× tû gi¸ hèi ®o¸i ë møc cè ®Þnh. ChÝnh s¸ch nµy
kh«ng thÓ duy tr× ®−îc l©u vµ c¸c nhµ ®Çu t− cã khuynh h−íng n¾m gi÷ ®ång ngo¹i tÖ cã møc l¹m ph¸t thÊp h¬n,
mÆt kh¸c chÝnh c¸c nhµ ®Çu t− còng cho r»ng, mét quèc gia duy tr× chÝnh s¸ch ®Þnh gi¸ cao ®ång néi tÖ th× khã cã
kh¶ n¨ng b¶o vÖ tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh l©u dµi vµ hä sÏ tÊn c«ng ®ång néi tÖ.
b) M« h×nh khñng ho¶ng thÕ hÖ thø hai
Theo m« h×nh nµy, chÝnh phñ muèn hay kh«ng muèn b¶o vÖ tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh cña m×nh lµ tuú thuéc
vµo sù ®¸nh ®æi gi÷a biÕn ®éng kinh tÕ vÜ m« hiÖn t¹i vµ lßng tin trong t−¬ng lai. §Ó cè ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i, ®ßi hái
chÝnh phñ ph¶i sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó duy tr× sù æn ®Þnh cña ®ång b¶n tÖ. Khi n©ng l·i suÊt ®ång b¶n tÖ, ®ång
thêi còng dÉn ®Õn sù gi¶m sót t¨ng tr−ëng kinh tÕ. ChÝnh phñ khi ®ã cho r»ng viÖc duy tr× tû gi¸ lµ kh«ng ®¸ng gi¸.
Nguyªn nh©n cña khñng ho¶ng lµ b¶o vÖ sù ngang gi¸ gi÷a ®ång b¶n tÖ vµ ngo¹i tÖ lµ ph¶i tr¶ gi¸ nµo ®ã nh− ®ßi
hái ph¶i duy tr× l·i suÊt cao vµ hy sinh t¨ng tr−ëng kinh tÕ...NÕu thÞ tr−êng nghi ngê vµo kh¶ n¨ng cña chÝnh phñ vµ
hä cho r»ng viÖc duy tr× ®ã sím hay muén råi còng thÊt b¹i th× giíi ®Çu c¬ sÏ tÊn c«ng vµo ®ång b¶n tÖ, v× hä dù
®o¸n nÒn kinh tÕ sÏ suy yÕu trong t−¬ng lai hoÆc chØ ®¬n thuÇn lµ dù ®o¸n.
c) M« h×nh khñng ho¶ng thÕ hÖ thø ba
C¸c nhµ kinh tÕ häc ®· kh¼ng ®Þnh, cÇn cã mét m« h×nh thÕ hÖ thø ba gi¶i thÝch khñng ho¶ng, v× cho r»ng, c¶ m«
h×nh thÕ hÖ thø nhÊt lÉn m« h×nh thÕ hÖ thø hai ®Òu kh«ng cã yÕu tè “bïng næ chu kú kinh tÕ” trªn thÞ tr−êng tµi s¶n. C¸c
®Þnh chÕ tµi chÝnh chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín cña nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o l·nh ngÇm cña chÝnh phñ. Ng−êi ta cho r»ng, nguyªn
nh©n næ ra khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ lµ sù ®Çu t− qu¸ møc vµ t×nh tr¹ng bong bãng gi¸ tµi s¶n, mµ c¨n nguyªn
cña nã chÝnh lµ tõ sù b¶o l·nh ngÇm vµ b¶o l·nh chÝnh thøc cña ChÝnh phñ ®· dÉn ®Õn rñi ro ®¹o ®øc. M« h×nh nµy ®· m«
t¶ ®−îc nguyªn nh©n c¬ b¶n cña khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸.
1.3.2. Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ (1997 -1998)
1.3.2.1. §Æc ®iÓm cña hÖ thèng ng©n hµng Ch©u ¸ tr−íc khñng ho¶ng
MÆc dï hÖ thèng tµi chÝnh ë c¸c n−íc Ch©u ¸ ®· ®¹t ®−îc nh÷ng tiÕn bé nhÊt ®Þnh, song vÉn ho¹t ®éng
theo ph−¬ng thøc kh«ng cã thÞ tr−êng tr¸i phiÕu, th
