Luận án Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ THÚY NGA CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - 2023 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ THÚY NGA CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 9 34 04 03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ 2. PGS.TS. HÀ THẾ TRUYỀN HÀ NỘI - 2023 CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài “Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam”, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của tập thể Lãnh đạo, các nhà khoa học, các Thầy, Cô trực tiếp giảng dạy, các cán bộ, chuyên viên, giảng viên Khoa Quản lý Nhà nước về xã hội, Ban Quản lý đào tạo Sau đại học và các khoa, phòng, ban chức năng Học viện Hành chính Quốc gia. Em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS.Nguyễn Thị Thu Hà, PGS.TS.Hà Thế Truyền là Thầy, Cô giáo đã trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo tận tình để em hoàn thành luận án này. Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới tập thể Lãnh đạo, bạn bè, đồng nghiệp Học viện Quản lý giáo dục - nơi em đang công tác, đã hết sức tạo điều kiện hỗ trợ giúp đỡ. Xin cảm ơn gia đình và con gái bé nhỏ đã luôn bên cạnh động viên, khích lệ trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận án. Vì còn những hạn chế về năng lực, kinh nghiệm nghiên cứu, luận án không tránh khỏi hạn chế, thiếu sót. Em mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo thêm của các nhà khoa học, Thầy, Cô và bạn đọc. Trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả luận án Lê Thị Thúy Nga LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, bản luận án với đề tài “Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam” là công trình nghiên cứu độc lập do nghiên cứu sinh thực hiện, các số liệu và tài liệu tham khảo có trích dẫn nguồn gốc rõ ràng, các kết quả được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được công bố bất kì một nơi nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả luận án Lê Thị Thúy Nga MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 4 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ...................................................... 4 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ......................................................... 8 6. Đóng góp mới của luận án ...................................................................................... 8 7. Ý nghĩa của luận án ................................................................................................. 9 8. Cấu trúc của luận án .............................................................................................. 10 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................................................. 11 1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới và trong nước liên quan đến đề tài luận án ............................................................................................................................... 11 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng ..................................................................................................................... 11 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về chính sách và chính sách công .................. 17 1.1.3.Các công trình nghiên cứu về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên ... 19 1.2. Nhận xét về kết quả tổng quan tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cho luận án tiếp tục nghiên cứu ....................................................................................... 28 1.2.1. Nhận xét về kết quả tổng quan tình hình nghiên cứu ............................... 28 1.2.2. Các vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu .............................................. 31 Tiểu kết chương 1 ................................................................................................ 32 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP ................ 34 2.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài luận án................................................... 34 2.1.1. Trường cao đẳng công lập ......................................................................... 34 2.1.2. Đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .......................................... 36 2.1.3. Phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .......................... 39 2.1.4. Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ........ 41 2.2. Vai trò của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ........................................................................................................................ 46 2.3. Nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .............................................................................................................................. 49 2.3.1. Chính sách tuyển dụng đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ..... 50 2.3.2. Chính sách sử dụng đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .......... 51 2.3.3. Chính sách đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ........................................................................................................................ 53 2.3.4. Chính sách tạo động lực đối với đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ........................................................................................................................ 54 2.4. Các yếu tố tác động đến chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ............................................................................................................ 57 2.4.1. Điều kiện kinh tế, xã hội ........................................................................... 57 2.4.2. Năng lực của đội ngũ hoạch định và thực thi chính sách ......................... 58 2.4.3. Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất ............................................... 60 2.4.4. Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ..................................................... 60 2.4.5. Sự phát triển của khoa học và công nghệ .................................................. 61 2.4.6. Sự phối hợp trong hoạch định và thực thi chính sách ............................... 62 2.5. Kinh nghiệm của một số quốc gia và bài học cho Việt Nam về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ................................... 62 2.5.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ............................................................ 62 2.5.2. Bài học cho Việt Nam về chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập .................................................................................... 68 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................ 70 CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM ... 71 3.1. Thực trạng về đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ........................................................................................................................... 71 3.1.1. Hệ thống các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................ 71 3.1.2. Số lượng đội ngũ giảng viên tại các trường cao đẳng công lập ................ 71 3.1.3. Cơ cấu đội ngũ giảng viên tại các trường cao đẳng công lập ................... 72 3.1.4. Chất lượng đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập .................. 74 3.2. Phân tích thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam .................................................................................. 82 3.2.1. Thực trạng chính sách tuyển dụng đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................................................................... 83 3.2.2. Thực trạng chính sách sử dụng đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................................................................... 89 3.2.3. Thực trạng chính sách đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................................................ 91 3.2.4. Thực trạng chính sách tạo động lực đối với đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................................................ 94 3.3. Đánh giá thực trạng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ở Việt Nam ................................................................................ 106 3.3.1. Kết quả đạt được của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập .................................................................................. 106 3.3.2. Hạn chế của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập..................................................................................................... 110 3.3.3. Nguyên nhân hạn chế của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường cao đẳng công lập ............................................................................ 117 Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 120 CHƯƠNG 4 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRONG CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM .................................................................. 122 4.1. Định hướng về phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ......... 122 4.1.1. Định hướng về giáo dục nghề nghiệp ..................................................... 122 4.1.2. Định hướng về phát triển các trường cao đẳng ....................................... 125 4.1.3. Định hướng về phát triển đội ngũ giảng viên ......................................... 126 4.1.4. Định hướng về phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập ........................................................................................................................... 128 4.2. Giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ................................................................................................................... 131 4.2.1. Nhóm giải pháp chung ............................................................................ 131 4.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể ............................................................................ 135 4.3. Khuyến nghị đối với cơ quan trung ương và chính quyền địa phương ......... 151 4.3.1. Khuyến nghị đối với cơ quan trung ương ............................................... 151 4.3.2. Khuyến nghị đối với chính quyền địa phương ........................................ 152 Tiểu kết chương 4 .............................................................................................. 153 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 154 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ PHỤ LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Nghĩa của từ 1 CĐCL Cao đẳng công lập 2 CĐN Cao đẳng nghề 3 CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 4 CNTT Công nghệ thông tin 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 ĐNCBQL Đội ngũ cán bộ quản lý 7 ĐNGV Đội ngũ giảng viên 8 ĐTBD Đào tạo, bồi dưỡng 9 GDNN Giáo dục nghề nghiệp 10 GDĐH Giáo dục đại học 11 GDTX Giáo dục thường xuyên 12 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 13 HTQT Hợp tác quốc tế 14 HNQT Hội nhập quốc tế 15 KTTT Kinh tế thị trường 16 KT-XH Kinh tế - xã hội 17 LĐTB&XH Lao động thương binh và Xã hội 18 NCKH Nghiên cứu khoa học 19 NXB Nhà xuất bản 20 QLNN Quản lý nhà nước 21 UBND Ủy ban nhân dân DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG, BIỂU SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Mô hình phát triển nguồn nhân lực của Leonard Nadler .................. 40 Sơ đồ 2.2. Nội dung chính sách phát triển đội ngũ giảng viên trường CĐCL ............. 49 Sơ đồ 2.3. Sơ đồ bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên .................................................... 53 BẢNG Bảng 3.1. Giảng viên tham gia các chương trình ĐTBD năm 2014 - 2019 ................. 81 Bảng 3.2. Ý kiến của giảng viên về chính sách tuyển dụng giảng viên trong các trường cao dẳng công lập ở Việt Nam hiện nay ..................................................... 85 Bảng 3.3. Ý kiến của giảng viên về tiêu chí tuyển dụng giảng viên trong các trường cao đẳng công lập hiện nay ......................................................................... 86 Bảng 3.4. Ý kiến của cán bộ quản lý nhà trường về các tiêu chí tạo nguồn giảng viên cho các trường cao đẳng công lập hiện nay ................................................ 87 Bảng 3.5. Ý kiến của cán bộ quản lý - chủ thể ban hành chính sách về các tiêu chí tạo nguồn giảng viên cho các trường cao đẳng công lập hiện nay ................... 88 Bảng 3.6. Căn cứ tính tiền lương đối với đội ngũ giảng viên trường cao đẳng ........... 95 công lập năm 2019 - 2020 ............................................................................................ 95 Bảng 3.7. Ý kiến của giảng viên về chính sách tạo động lực làm việc bằng tiền thưởng đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳngcông lập ....................... 97 Bảng 3.8. Ý kiến của giảng viên về chính sách tạo động lực bằng trợ cấp đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ........................................ 101 Bảng 3.9. Ý kiến của giảng viên về chính sách tạo động lực bằng biện pháp phi tài chính đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ........... 103 Bảng 3.10. Ý kiến của cán bộ quản lý nhà trường về chính sách tạo động lực đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ................................. 105 Bảng 3.11. Ý kiến của cán bộ quản lý nhà trường về chính sách tạo động lực đối với đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ................................. 106 Bảng 3.12. Đánh giá của đội ngũ cán bộ quản lý về mức độ phù hợp của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường cao đẳng công lập .................... 107 Bảng 3.13. Đánh giá của cán bộ quản lý - chủ thể ban hành chính sách về mức độ phù hợp của chính sách phát triển đội ngũ giảng viên các trường CĐCL ....... 107 Bảng 3.14. Đánh giá của giảng viên về chính sách tạo động lực làm việc bằng tiền lương đối với đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập .................... 113 Bảng 3.15. Ý kiến của giảng viên về chính sách tạo động lực làm việc bằng phụ cấp đối với đội ngũ giảng viên trường cao đẳng công lập ............................... 115 BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Số lượng giảng viên tại các trường cao đẳng nghề nghiệp ...................... 72 Biểu đồ 3.2. Số lượng giảng viên theo vùng kinh tế - xã hội ....................................... 74 Biểu đồ 3.3. Trình độ chuyên môn của đội ngũ giảng viên ......................................... 75 Biểu đồ 3.4. Kỹ năng nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên ......................................... 77 Biểu đồ 3.5. Trình độ ngoại ngữ của đội ngũ giảng viên ............................................. 78 Biểu đồ 3.6. Trình độ tin học của đội ngũ giảng viên .................................................. 79 Biểu đồ 3.7. Trình độ nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ giảng viên ............................... 80 Biều đồ 3.8. Ý kiến của giảng viên về mức độ đồng ý về cơ hội sử dụng đội ngũ giảng viên vào các vị trí lãnh đạo, quản lý ....................................................... 90 Biều đồ 3.9. Ý kiến của giảng viên về cơ chế tham gia chính sách đào tạo bồi dưỡng của đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập ............................. 93 Biều đồ 3.10. Đánh giá của đội ngũ cán bộ quản lý về chất lượng đào tạo bồi dưỡng của đội ngũ giảng viên trong trường cao đẳng công lập hiện nay .............. 94 Biều đồ 3.11. Đánh giá của đội ngũ giảng viên về mức độ tham gia chính sách đào tạo bồi dưỡng .................................................................................................. 109 Biều đồ 3.12. Đánh giá của ĐNCBQL và CBQL - Chủ thể ban hành chính sách về hiệu quả chính sách sử dụng ĐNGV tại các trường CĐCL ...................... 110 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đề tài luận án được lựa chọn nghiên cứu xuất phát từ những lý do sau đây: Thứ nhất, xuất phát từ chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về đổi mới giáo dục, đặc biệt là giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam hiện nay Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng về kinh tế quốc tế như hiện nay, Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn về nguồn nhân lực, cần nhiều hơn nữa nguồn nhân lực chất lượng cao, kỹ năng chuyên môn tốt đáp ứng được yêu cầu của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương 8 khóa XI của Đảng về đổi mới giáo dục, đào tạo, trong đó, định hướng về đổi mới giáo dục nghề nghiệp, xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục nghề nghiệp là tập trung đào tạo nhân lực có kiến thức, kỹ năng và trách nhiệm nghề nghiệp. Hình thành hệ thống giáo dục nghề nghiệp với nhiều phương thức và trình độ đào tạo kỹ năng nghề nghiệp theo hướng ứng dụng, thực hành, bảo đảm đáp ứng nhu cầu nhân lực kỹ thuật công nghệ của thị trường lao động trong nước và quốc tế [4]. Luật Giáo dục Nghề nghiệp năm 2014 ra đời đã tạo ra cơ hội cho các trường cao đẳng phát triển đảm đương nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực đa ngành, nghề, với nhiều cấp độ, trình độ, kỹ năng, tay nghề. Trong đó, đã điều chỉnh các trường cao đẳng từ hệ thống giáo dục đại học sang hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 03/9/2016 của Chính phủ đã thống nhất giao Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội là cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp. Theo đó, từ ngày 01/01/2017, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã chính thức tiếp nhận chuyển giao công tác quản lý nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, tiếp nhận toàn bộ trường trung cấp chuyên nghiệp, trường cao đẳng từ Bộ Giáo dục và Ðào tạo. Đây là bước chuyển biến căn bản, toàn diện trong giáo dục đào tạo nói chung và giáo dục nghề nghiệp nói riêng, phấn đấu mục tiêu chiến lược “đến năm 2020, dạy nghề đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu nghề và trình độ đào tạo; chất lượng đào tạo của một số nghề đạt trình độ các nước phát triển trong khu vực ASEAN và trên thế giới; hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; Phổ cập nghề cho người lao động, góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập, giảm nghèo vững chắc, đảm bảo an sinh xã hội” [