Luận án Chính sách tạo động lực cho cán bộ công chức cấp xã cho cán bộ công chức cấp xã (nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Nghệ An)

Bộ giáo dục và đào tạo Tr−ờngĐạihọckinhtếquốcdân --------

-------- Lêđìnhlý ChínhChính sáchsách tạotạo độngđộng lựclực chocho cáncán bộbộ côngcông chứcchức cấpcấp xãxã (nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Nghệ An) Chuyênngnh: khoahọcquảnlý Msố:62.34.01.01 luậnluận ánán tiếntiến sỹsỹ kinhkinh tếtế Ng−ờih−ớngdẫnkhoahọc: 1.PGS.TS.MaiVănB−u 2.TS.BùiĐứcThọ Hnội–2010 ii LICAMðOAN LICAMðOAN LICAMðOAN Tụixincamủoanủõylàcụngtrỡnhnghiờncuca riờngtụi. Cỏc sliu,ktlunnờutronglun ỏnlàtrung thc,cú ngun gc rừ ràng. Tỏc gi hoàn toàn chu trỏch nhimvcụngtrỡnhkhoahcnày. TỏcgiLunỏn LờðỡnhLý iii MụCLụC LICAMðOAN ................................................................................................ ii Danhmụccáccụmtừviếttắt .............................................................vi DanhmụccácMôhình,biểuđồvđồthị ....................................vii Mởđầu .................................................................................................................. 1 CHƯƠNG1:Cánbộ,côngchứccấpxvchínhsáchtạo độnglựcchoCánbộ,côngchứccấpx ...................................... 12 1.1. Cánbộ,côngchứccấpx ........................................................................ 12 1.1.1. Mộtsốnétkháiquátvềcấpx................................................................... 12 1.1.2. Cánbộ,côngchứccấpx.......................................................................... 16 1.2. ĐộnglựcvchínhsáchtạođộnglựcchoCBCCcấpx ....................... 21 1.2.1. Độnglựcvcáclýthuyếtcơbảnvềđộnglực................................................. 21 1.2.2. Độnglựccủacánbộ,côngchứccấpx .................................................... 35 1.2.3. Chínhsáchtạođộnglựcchocánbộ,côngchứccấpx ............................. 42 1.3. Một số kinh nghiệm của n−ớc ngoi trong việc tạo động lực cho cánbộ,côngchức...................................................................................... 56 1.3.1. KinhnghiệmcủaNhậtBản ........................................................................ 56 1.3.2. KinhnghiệmcủaHoaKỳ........................................................................... 60 1.3.3. KinhnghiệmcủaTrungQuốc.................................................................... 63 1.3.4. Mộtsốbihọcquanghiêncứukinhnghiệmquốctếvềchínhsáchtạo độnglựcchoCBCCcấpx......................................................................... 66 Ch−ơng 2: Thực trạng động lực v chính sách Tạo động lực cho Cán bộ, công chức cấp x (nghiên cứu trênđịabntỉnhnghệan) .................................................................... 70 2.1. ThựctrạngđộnglựccủaCBCCcấpx.................................................. 70 2.1.1. Tìnhhìnhsửdụngthờigianlmviệc........................................................ 70 2.1.2. MứcđộnỗlựclmviệccủaCBCC ........................................................... 72 iv 2.1.3. MứcđộhonthnhnhiệmvụcủaCBCC ................................................... 73 2.1.4. MứcđộyêntâmlmviệccủaCBCC.......................................................... 74 2.2. Thựctrạngcácchínhsáchtácđộngđếnđộnglựccủacánbộ,công chứccấpx................................................................................................ 75 2.2.1. Thựctrạngchínhsáchtạođộnglực............................................................ 75 2.2.2. Thựctrạngcácchínhsáchduytrì .............................................................. 91 2.3. Mộtsốnhậnxét,đánhgiáb−ớcđầuchínhsáchtạođộnglựcđối vớiCBCCcấpx .................................................................................... 100 2.3.1. VềđộnglựclmviệccủaCBCCcấpx................................................... 100 2.3.2. VềchínhsáchđốivớiCBCCcấpx......................................................... 101 Ch−ơng 3: một số Quan điểm v giải pháp hon thiện chínhsáchtạođộnglựcchoCBCCcấpx .............................. 106 3.1. Một số quanđiểm trong việc đổi mới,honthiệnchính sáchtạo độnglựcchoCBCCcấpxtrongthờigiantới.................................... 106 3.1.1. ĐổimớivhonthiệnchínhsáchtạođộnglựcchoCBCCcấpxtrên cơsởxácđịnhrõvịtrí,vaitròcủaCBCCcấpx;coiCBCCcấpxl mộtbộphậncấuthnhtrongtổngthểđộingũCBCCnhn−ớc. ............. 106 3.1.2. ĐổimớivhonthiệnchínhsáchtạođộnglựcchoCBCCcấpxcần phảiđặttrongtiếntrìnhđổimớivhonthiệncácchínhsáchcủaNh n−ớcđốivớicánbộcôngchứcnhn−ớc. ................................................ 108 3.1.3. Đổimới,honthiệnchínhsáchtạođộnglựcchoCBCCcấpxnhằm từng b−ớc xây dựng v phát triển đội ngũ CBCC cấp x theo h−ớng chuyênnghiệphoá.................................................................................... 109 3.1.4. ĐổimớivhonthiệnchínhsáchtạođộnglựcchoCBCCcấpxcần phảiđảmbảosựnhấtquánvđồngbộtrêntấtcảcácmặt,phùhợpvới yêu cầu phát triển kinh tế x hội của đất n−ớc cũng nh− từng địa ph−ơngtrongtừnggiaiđoạnpháttriểnnhấtđịnh. ................................... 111 3.2. Một số giải pháphon thiện chính sách tạo độnglực cho CBCC cấpxtrongthờigiantới....................................................................... 112 v 3.2.1. NhómgiảipháphonthiệnchínhsáchbốtrísửdụngđốivớiCBCCcấpx... 112 3.2.2. NhómgiảipháphonthiệnchínhsáchđánhgiáđốivớiCBCCcấpx........117 3.2.3. NhómgiảiphápvềchínhsáchđotạovpháttriểnđốivớiCBCCcấpx ..125 3.2.4. Nhómgiảipháphonthiệnchínhsáchkhenth−ởngđốivớiCBCCcấpx..127 3.2.5. Nhómgiảipháphonthiệnchínhsáchtiềnl−ơngđốivớiCBCCcấpx. 129 3.2.6. Nhóm giải pháp hon thiện các chính sách cải thiện điều kiện, môi tr−ờnglmviệcchoCBCCcấpx............................................................ 131 3.3. Mộtsốđiềukiệnthựchiệncácgiảipháp ............................................. 137 3.3.1. Honthiệnhệthốngphápluậtvềcánbộcôngchức,đặcbiệtlCBCC cấpx........................................................................................................ 137 3.3.2. Tăngc−ờngcácbiệnphápphòng,chốngthamnhũng.................................. 138 Kếtluận .......................................................................................................... 140 Danhmụccáccôngtrìnhcóliênquanđcôngbố .......... 142 Tiliệuthamkhảo .................................................................................. 143 Phụlục ............................................................................................................. 149 vi Danhmụccáccụmtừviếttắt CBCC :Cánbộ,côngchức CNXH :Chủnghĩaxhội CNH,HĐH :Côngnghiệphóa,hiệnđạihóa KTXH :Kinhtế–Xhội HĐND : Hộiđồngnhândân UBND : ủ ybannhândân vii DanhmụccácMôhình,biểuđồvđồthị Trang Các mô hình 1.1 MôhìnhvềsựkỳvọngcủaL.PortervE.Lawler 31 Cácbiểuđồ 2.1 SốngylmviệcthựctếcủaCBCCcấpxtrong1tuần 69 2.2 SốgiờlmviệcthựctếcủaCBCCcấpxtrong1ngy 69 Tỷlệthờigianlmviệchữuíchtrongtổngsốthờigianlmviệcthực 2.3 70 tếcủaCBCC 2.4 MứcđộnỗlựctrongquátrìnhthựchiệncôngviệccủaCBCC 71 2.5 MứcđộhonthnhnhiệmvụcủaCBCC 71 2.6 MứcđộyêntâmlmviệccủaCBCC 72 2.7 TỷlệCBCCmuốnthayđổicôngtáchiệntại 73 Sựphùhợpgiữacôngviệcđ−ợcgiaovớinănglựcsởtr−ờngtácđộng 2.8 74 lênđộnglựclmviệcCBCC Sựphùhợpgiữacôngviệcđ−ợcgiaovớinănglựcsởtr−ờngCBCC 2.9 75 hiệnnay Mứcđộhilòngvềcôngviệcđ−ợcgiaosovớinănglựcsởtr−ờng 2.10 75 củaCBCC Tínhtháchthứctrongcôngviệctácđộngtớiđộnglựclmviệccủa 2.11 76 CBCC 2.12 TínhtháchthứctrongcôngviệccủaCBCCcấpxhiệnnay 77 2.13 MứcđộhilòngcủaCBCCvềtínhtháchthứctrongcôngviệc 77 2.14 CónhiềucơhộităngtiếntácđộngtớiđộnglựccủaCBCC 78 2.15 CơhộipháttriểncủaCBCCcấpx 79 SựhilòngcủaCBCCvềviệcđ−ợctạođiềukiệnvcơhộipháttriển 2.16 79 hiệnnay 2.17 ĐánhgiáđúngcótácđộngnhiềuđếnđộnglựclmviệccủaCBCC 80 2.18 MứcđộhilòngvềcôngtácđánhgiáCBCChiệnnay 81 viii 2.19 Sựcôngkhai,dânchủ,côngbằngtrongđánhgiáCBCC 83 2.20 Cơhộiđ−ợcđotạo&pháttriểntácđộngđếnđộnglựccủaCBCC 84 2.21 Cơhộiđ−ợcđotạo&pháttriểncủaCBCCcấpxhiệnnay 84 MứcđộhilòngcủaCBCCvềchínhsáchđotạovpháttriển 2.22 85 hiệnnay 2.23 Khenth−ởng,độngviênkịpthờitácđộnglênđộnglựccủaCBCC 86 2.24 MứcđộhilòngcủaCBCCvềchínhsáchkhenth−ởnghiệnnay 87 SựxemxéthiệuquảvthnhtíchcôngtáccủaCBCCtrongcôngtác 2.25 88 khenth−ởnghiệnnay Giá trị của các phần th−ởng có tác dụng động viên, khuyến khích 2.26 88 CBCCnỗlựclmviệc 2.27 Sựtácđộngcủatiềnl−ơngtớiđộnglựclmviệccủaCBCC 89 2.28 MứcđộhilòngcủaCBCCvềchínhsáchtiềnl−ơnghiệnnay 90 Tiềnl−ơngcủaCBCCđ−ợcnhậncócăncứvokhốil−ợngvchất 2.29 91 l−ợngcôngviệchonthnh 2.30 Mứctiềnl−ơngcủaCBCCcấpxsovớilĩnhvựckháct−ơngđ−ơng 92 2.31 Tỷtrọngthunhậptừl−ơngtrongtổngthunhậpcủaCBCCcấpx 93 2.32 ĐiềukiệnlmviệccủaCBCCcấpxhiệnnay 94 2.33 Điềukiện,trangthiếtbịphụcvụcôngtáccủaCBCCcấpx 95 2.34 Môitr−ờng,địabncôngtáccủaCBCCcấpx 95 Mốiquanhệđồng nghiệptrongcơquancôngsởcủaChínhquyền 2.35 96 cấpx mứcđộhilòngcủaCBCCđốivớihệthốngchínhsáchvquychế 2.36 97 nộibộhiệnhnh MứcđộhilòngcủaCBCCcấpsvềcácquyđịnhkiểmtra,giámsát 2.37 98 hiệnhnh Đồthị 2.1 SựxemxétcácyếutốtrongđánhgiáCBCC 82 1 Mởđầu 1. Tínhcấpthiếtcủađềti Cánbộ,côngchức(CBCC)lnhântốquantrọngtrongbộmáyhnh chínhnhn−ớccủamọiquốcgia.Họvừalng−ờithamm−uxâydựng,đồng thờivừalng−ờitổchứcthựcthicácchínhsách,phápluậtcủanhn−ớctrong mọilĩnhvựccủađờisốngkinhtế–xhội.Bộmáyhnhchínhcủamộtquốc giavậnhnhthôngsuốt,cóhiệulực,hiệuquảhaykhôngphụthuộcrấtlớn vophẩmchấtđạođức,trìnhđộchuyênmôn,tinhthầntráchnhiệm,tháiđộ, độnglựclmviệccủađộingũCBCClmviệctrongbộmáyđó. TronghệthốnghnhchínhViệtNam,chínhquyềnx,ph−ờng,thịtrấn (gọichunglcấpx)lcấpchínhquyềnthấpnhất,nh−ngcóvịtrívvaitròđặc biệtquantrọng.Đâylcấpchínhquyềngầndânvtrựctiếpvớidân,cóchức năng,nhiệmvụquảnlýmọimặtđờisốngchínhtrị,kinhtế,vănhoáxhội, đảmbảoquốcphòng,anninhtrêntừngđịabndânc−.ĐộingũCBCCcấpx vừalmộtbộphậncấuthnh,vừalchủthểquảnlýcủabộmáychínhquyềnở cấpx,lnhântốquantrọngquyếtđịnhhiệulực,hiệuquảhoạtđộngcủachính quyềncấpxcũngnh−quátrìnhpháttriểnkinhtếxhộiởcácđịaph−ơng. Đếnnay,ởn−ớc tacóhơn10.000đơnvị hnhchínhcấpxvớihơn 200.000 CBCC, xấp xỉ bằng đội ngũ CBCC của cả cấp huyện, cấp tỉnh v trung−ơngcộnglại.Tuyvậy,trongmộtthờigiandi,CBCCcấpxítđ−ợc cáccấp,các ngnh quan tâm.Chínhsách đốivớiCBCC cấp x chậmđ−ợc nghiêncứusửađổi,xâydựngđồngbộ,nhấtquán,phùhợptừnggiaiđoạnphát triểnkinhtếxhộicủađấtn−ớc.Dođó,đkhôngđộngviên,khuyếnkhích đ−ợcđộingũCBCCcấpxtíchcựclmviệc,yêntâmcôngtác,traudồiphẩm chấtđạođức,nângcaotrìnhđộchuyênmôn,kỹnăngnghềnghiệp,đápứng yêucầuquảnlý,điềuhnhpháttriểnkinhtếxhộiởcácđịaph−ơng. Trongnhữngnămgầnđây,đ−ợcsựquantâmcủaĐảngvNhn−ớc, chính sách CBCC cấp x đ từng b−ớc đ−ợc sửa đổi, bổ sung, điều chỉnh. 2 Song,nhìnchung,chínhsáchđốivớiCBCCcấpxhiệnnayvẫncònnhiềubất cập,ch−atạođ−ợcđộnglựcthúcđẩyCBCCtựgiác,hăngsaynỗlựclmviệc, tậntâm,tậnlựcvớiviệccông;đồngthờich−athuhútđ−ợcnhữngng−ờitrẻ tuổi,đ−ợcđotạocơbản,cónănglựcvolmviệcvgắnbólâudiởcấpx. Điềuđó,đảnhh−ởngđếnchấtl−ợnghoạtđộng,lmgiảmhiệulực,hiệuquả trongquảnlý,điềuhnhpháttriểnkinhtếxhộicủabộmáychínhquyền cấpxởcácđịaph−ơng. Xuấtpháttừthựctếđó,đềtinghiêncứu: Chínhsáchtạođộnglực chocánbộcôngchứccấpx (nghiêncứutrênđịabntỉnhNghệAn) sẽgóp phầngiảiquyếtnhữngvấnđềnêutrên. 2.Tổngquannghiêncứu Vấnđềđộnglựcvtạođộnglựcnhằmkíchthíchtínhtíchcực,sángtạo củaconng−ờitronglaođộngtừlâuđthuhútsựquantâmnghiêncứucủa cácnhkhoahọctrongn−ớcvngoin−ớc.Tuỳtheoph−ơngpháptiếpcận, cácnhkhoahọccónhữngquanniệmvcáchthứclýgiảikhácnhauvềđộng lựcthúcđẩycáchoạtđộngcủaconng−ời. ởn−ớcngoiđcónhiềucôngtrìnhnghiêncứuliênquanđếnvềvấnđề ny, tiêu biểu nh− các nghiên cứu của Abraham Harold Maslow (1943), Clayton Alderfer (1972), David Mc Clelland, Fridetick Herzberg (1959)... Điểmchungcủacácnghiêncứutrênlcáctácgiảđềuchorằng:nhucầuv sựthoảmnnhucầutạonênđộnglựcthúcđẩymọihoạtđộngcủaconng−ời. Từ đó, các nh nghiên cứu đ tập trung phân tích những nhu cầu của con ng−ờivsựthoảmnchúngcóảnhh−ởngnh−thếnođếnđộnglựclmviệc củahọ.Tuyvậy,cácnghiêncứutrênchỉmớilýgiảiđ−ợcviệcthoảmnnhu cầu lm phát sinh động lực của ng−ời lao động, nh−ngch−a giải thích một cáchthoảđángrằngtạisaoconng−ờilạicónhiềucáchkhác nhauđểthoả mncácnhucầuvđạtđ−ợccácmụctiêucủahọ. Một số công trình nghiên cứu khác, xuất phát từ quá trình hình thnh độnglựcđểlýgiảiviệcconng−ờilựachọncáchnhviđểthoảmncácnhu 3 cầucủahọnh−thếno.Mộtsốcôngtrìnhnghiêncứutiêubiểunh−củaJ. Stacy. Adams (1965) với học thuyết về sự công bằng, cho rằng: con ng−ời trongtổchứcmongmuốnđ−ợcđốixửmộtcáchcôngbằngvsựđốixửcông bằngsẽtạođộnglựcchonhânviên;VictorVroom(1964)chorằng:độnglực lmviệcphụthuộcvosựmongđợicủacáccánhânvềkhảnăngthựchiện nhiệmvụcủahọvvềviệcnhậnđ−ợccácphầnth−ởngmongmuốn,độnglực lmviệccủang−ờilaođộngsẽtrởnênmạnhmẽkhihọtinrằngmộtsựnỗlực nhấtđịnhcủahọsẽđemlạimộtthnhtíchnhấtđịnhvthnhtíchđósẽdẫn đến những kết quả hoặc phần th−ởng nh− họ mong muốn; L. Porter v E. Lawlerthìchorằngcóbanhómyếutốảnhh−ởngđếnkếtquảthựchiệncông việccủang−ờilaođộng:khảnăngthựchiệncôngviệc,sựnỗlựclmviệcv sựủnghộcủatổchức,nếumộttrongbayếutốtrênkhôngđ−ợcđảmbảothì kếtquảthựchiệncôngviệccủacánhânkhôngđạtđ−ợcnh−mongđợi. Đisâuvonghiêncứutừngyếutốtácđộnglênđộnglựclmviệc,nhiều tácgiảđchỉ ra đ−ợc mức độtác động của các yếutố phụthuộcvotừng nhómđốit−ợng,từnggiaiđoạn,cũngnh−trongtừngloạihìnhtổchứclkhác nhau.Porter,Felice,andKeller,RichardL.(1981)cũngnh−MorrisvLinda (1995) đ trực tiếp nghiên cứu tác động của l−ơng v th−ởng bằng tiền tới động lực lm việc của ng−ời lao động. Họ đ khẳng định lý thuyết của Herzbergrằngl−ơnglmộtyếutốduytrì,cònth−ởngtheokếtquảcôngviệc sẽcótácđộngtớiđộnglựclmviệccủang−ờilaođộng.Tuynhiên,cảhai nghiêncứunyđềukhẳngđịnhnhữngng−ờilaođộngcónỗlựclmviệcđều đánhgiárấtcaocáctácđộngngoil−ơng,th−ởngtớiđộnglựccủahọ.Những kếtluậnnycũngđđ−ợcnhiềucôngtrìnhnghiêncứukháccôngnhận,cho dùđólnhữngnghiêncứuđốivớing−ờilaođộngthuộckhuvựccônghay khuvựct−,ng−ờilaođộngthuộclĩnhvựcsảnxuấthaydịchvụ. Các học giả chuyên nghiên cứu đến lĩnh vực quản lý công nh− Downs (1957),Tullock(1965),BrehmandGates(1997)đkhẳngđịnhl−ơngchỉlmột 4 bộphậncấuthnhđộnglựclmviệccủaCBCC.Đểtạorađ−ợcđộnglựccho CBCClmviệchăngsaycầncónhữngnghiêncứucụthểởnhữngnhómđốit−ợng trênnhiềukhíacạnh.Mộtsố nghiêncứucủaRomzek(1990),PerryandPorter (1982),Lovrich(1987)Jurkiewicz,MasseyandBrown(1998)đchỉrarằngsựđa dạng,thúvịcủacôngviệclyếutốquantrọngtácđộnglênđộnglựccủacông chức.TheoDaley(1986);Emmert&Taher(1992)thìhọlạinhậnđịnhgiờlm việclinhhoạt,cóđ−ợccơhộithăngtiếnsẽcótácdụngthúcđẩyđộnglựclmviệc củacôngchứclêncao.Katherine,John(1998)đgiảithíchhiệnt−ợngchảymáu chấtxámởcáccơquannhn−ớcđdiễnradocôngchứcnhn−ớcđkhônghi lòngvớichếđộđộngviênkhuyếnkhíchcủacáccơquancôngquyền.Nh−vậy, khôngchỉdừnglạiởchỗgiảmnhiệthuyếtlaođộng,côngchứccònbỏviệckhim họcảmthấycáihọđ−ợch−ởngkhôngxứngvớicáihọđángvcóthểđ−ợch−ởng. Các học giả theo tr−ờng phái “lý giải” đ có những nghiên cứu nh− Downs(1957),(1967);Fiorina(1977);Mayhew(1974)hayNiskanen(1971), (1991),(1994) vkhẳng địnhđ−ợcrằng ng−ời lao động thuộc khuvựcnh n−ớccũnglnhữngconng−ời“kinhtế”(economicsmen),họsẽcóđộnglực lmviệckhihọnhậnthấycáclợiíchcánhânmhọcóthểđ−ợch−ởng.Những lợiíchcánhânnybaogồmcảlợiíchvềkinhtếlẫnnhữnglợiíchvềtinhthần. Dovậynếucáccơquanhnhchínhđảmbảođ−ợccácmặtlợiíchcánhâncho cán bộ công chức thì họ sẽ cống hiến với những khả năng tối đa nhất. Tuy nhiên,cácnghiêncứuởnhữngnăm1990nh−nghiêncứucủaBrehmandGates (1997);DiIulio(1994);Monroe(1998);Rom(1996)họđnhấnmạnhrằngbên cạnhnhữnglợiíchvềmặtcánhân,cánbộcôngchứccònđammênghềnghiệp vớinhữnglợiíchchungcủaxhội.Cảmgiácđ−ợcphụcvụnhândân,đ−ợc đónggópchoxhộicũnglyếutốtạođộnglựcchocánbộcôngchứchăngsay lmviệc.Cácnghiêncứunycngđ−ợckhẳngđịnhởMỹ,cáccơquancông quyềnđchủtr−ơngtuyểndụng nhữngcánbộquảnlýcấpcaoởcácdoanh nghiệp.Nhữngcánbộcôngchứcnyth−ờngcótiềmlựckinhtếkhávcáihọ 5 quantâmlúcnykhôngcònltiềnnữa,họcóxuh−ớngv−ơnlênđểthỏamn nhucầucóthứbậccaohơn.Lúcnykhíacạnhxhộicủacôngviệcsẽlmột độnglựclớn. ởViệtNam,chỉtừkhisựnghiệpđổimớitondiệnđấtn−ớcđ−ợckhởi x−ớng(1986),vấnđềtạođộnglực,khơidậytiềmnăng,pháthuytínhtíchcực củayếutốconng−ờimớiđ−ợcquantâmnghiêncứunhằmcungcấpcơsởlý luậnvthựctiễnchoĐảngvNhn−ớctahoạchđịnhchí