Luận án Chính sách xuất khẩu các mặt hàng chiến lược của nước cộng hòa dân chủ nhân dân Lào

i ```````````````````````````````````````````````````B GIÁO DC VÀ ðÀO``````````````````````````````` TO TRƯNG`````````````````````````````````````````````` ðI HC KINH T QUC DÂN ****** KHAMPHET VONGDALA CHÍNH SÁCH XUT KHU CÁC MT HÀNG CHIN LƯC CA NƯC CNG HÒA DÂN CH NHÂN DÂN LÀO Chuyên ngành : Qun lý kinh t (Khoa hc qun lý) Mã s : 62.34.01.01 LUN ÁN TIN S KINH T Ngưi hưng dn khoa hc: GS.TS. ð Hoàng Toàn HÀ NI 2012 ii LI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cu khoa hc ca riêng tôi. Các s liu và trích dn trong Lun án là trung thc. Các kt qu nghiên cu ca lun án ñã ñưc tác gi công b trên tp chí, không trùng vi công trình nghiên cu khác./. Tác gi lun án Khamphet VONGDALA iii MC LC Trang bìa ............................................................................................................................... i LI CAM ðOAN................................................................................................................. ii MC LC ........................................................................................................................... iii BNG KÊ CÁC CH VIT TT .................................................................................... vi DANH MC BNG BIU, SƠ ð, HÌNH V .............................................................. vii M ðU................................................................................................................................1 CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ LUN VÀ BÀI HC KINH NGHIM V CHÍNH SÁCH XUT KHU CÁC MT HÀNG CHIN LƯC ..............................................................6 1.1 Mt s khái nim cơ bn liên quan ñn chính sách.............................6 1.1.1 Khái nim chính sách .........................................................................6 1.1.2 Căn c hình thành chính sách ............................................................7 1.1.3 Ni dung vai trò ca chính sách.........................................................9 1.1.4 Quá trình thc hin chính sách.........................................................10 1.2 Xut khu ..............................................................................................12 1.2.1 Khái nim xut khu ........................................................................12 1.2.2 ðc ñim và vai trò ca xut khu...................................................12 1.2.3 Các hình thc xut khu...................................................................18 1.3 Chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ................................20 1.3.1 Khái nim, ni dung, vai trò ca chính sách xut khu ...................20 1.3.2. Khái nim mt hàng chin lưc ......................................................24 1.3.3. Quá trình xut khu các mt hàng chin lưc.................................25 1.3.4. Các nhân t tác ñng có liên quan ..................................................26 1.3.5. Tiêu chí và phương pháp xác ñnh mt hàng chin lưc ................29 1.4 Kinh nghim ca mt s nưc trong xây dng và thc thi chính sách xut khu mt hàng chin lưc.........................................................38 1.4.1. Kinh nghim Thái Lan ....................................................................38 iv 1.4.2. Kinh nghim Trung Quc ...............................................................39 1.4.3. Kinh nghim Vit Nam ...................................................................42 CHƯƠNG 2. THC TRNG CHÍNH SÁCH XUT KHU CÁC MT HÀNG CHIN LƯC CA NƯC CHDCND LÀO GIAI ðON 2006 – 2010......................49 2.1 Tng quan v hot ñng xut khu ca nưc CHDCND Lào..........49 2.1.1 Mt s ñc ñim t nhiên.................................................................49 2.1.2. ðc ñim cơ s h tng, kinh t ......................................................51 2.1.3. ðc ñim văn hóaxã hi.................................................................56 2.2. Thc trng hot ñng xut khu các mt hàng chin lưc giai ñon 2006 – 2010 ..................................................................................................57 2.2.1. Khái quát hot ñng thương mi chung ca CHDCND Lào ..........57 2.2.2. ðưng li, chính sách xut khu các mt hàng chin lưc.............70 2.2.3 Mt hàng xut khu chin lưc ca nưc CHDCND Lào ...............76 2.2.4. Thc trng vic la chn và thc hin chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ..................................................................................79 2.3. Các thành tu và hn ch trong thc hin và xut khu các mt hàng chin lưc ...........................................................................................85 2.3.1.ðánh giá v các quan ñim gii quyt vn ñ ñt ra ca chính sách:85 2.3.2. Mt s hn ch, yu kém.................................................................94 2.3.3. Phương hưng khc phc các hn ch, yu kém ..........................102 CHƯƠNG 3. MT S GII PHÁP NHM HOÀN THIN VIC XÂY DNG VÀ THC THI CHÍNH SÁCH XUT KHU MT HÀNG CHIN LƯC CA NƯC CHDCND LÀO GIAI ðON 2011 – 2020 .....................................................................105 3.1. V quan ñim nhn thc...................................................................105 3.1.1. Cn hiu rõ vai trò ca xut khu và chin lưc xut khu mt hàng chin lưc ................................................................................................105 3.1.2. Cn xác ñnh ñúng ñn các mt hàng xut khu chin lưc qua tng thi kỳ......................................................................................................110 v 3.1.3 Cn hoch ñnh chính sách xut khu các mt hàng chin lưc....115 3.2. Yêu cu ca chính sách xut khu mt hàng chin lưc ca giai ñon mi. ...................................................................................................125 3.2.1. Các ñòi hi ca giai ñon 20112020............................................125 3.2.2. Các mc tiêu cn ñt .....................................................................129 3.2.3. Các bin pháp thc hin................................................................131 3.3. Các gii pháp thc thi chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ti năm 2020......................................................................................135 3.3.1. Gii pháp v cơ cu b máy..........................................................135 3.3.2. Các gii pháp v chính sách..........................................................137 3.3.3. Các gii pháp v kim tra, giám sát, tng kt thc hin ...............159 KT LUN........................................................................................................................167 DANH MC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG B CA TÁC GI..................................169 TÀI LIU THAM KHO................................................................................................170 vi BNG KÊ CÁC CH VIT TT AFTA Khu vc Mu dch T do ASEAN ASEAN Hip hi các Quc gia ðông Nam Á ASEM Din ñàn hp tác Á–Âu. CHDCND Cng hòa dân ch nhân dân CNH Công nghip hóa EU Liên minh châu âu FDI ðu tư trc tip nưc ngoài FOB Frieght trên tàu (Frieght on board) GATT Hip ñnh v thu quan và thương mi (General Agreement on Tariffs and Trade) GDP Tng sn phm quc ni GTGT Giá tr gia tăng HðH Hin ñi hóa HTX Hp tác xã NDCM Nhân dân cách mng ODA H tr phát trin chính thc OTOP Mt huyn mt sn phm (One tambon one product) USD ðô la M WTO T chc thương mi th gii vii DANH MC BNG BIU, SƠ ð, HÌNH V Bng s 1.1: Phân tích và tng hp các tiêu thc tác ñng ............................ 37 Bng s 2.1: Cơ cu nn kinh t nưc CHDCND Lào theo ngành (2005 2010)........................................................................................... 56 Bng s 2.2: Tng giá tr xut khu ca CHDCND Lào năm 2004 – 2010 ... 58 Bng s 2.3: Giá tr xut khu ca CHDCND Lào theo khu vc qua các năm.. 59 Bng s 2.4: Tình hình sn xut lương thc, thc phm ca CHDCND Lào 20052009................................................................................... 64 Bng s 2.5: Tng hp kt qu sn xut hàng hoá cơ bn ca nưc CHDCND Lào 20042008............................................................................ 65 Bng s 2.6: Th trưng xut khu ca Lào giai ñon 2001 2008 ............... 87 Bng s 2.7: Mt s mt hàng ch yu xut khu ca nưc CHDCND Lào sang th trưng Thái Lan và Vit Nam năm 2008...................... 88 Bng s 2.8: Xut khu Cà phê ca Lào sang các nưc trên th gii giai ñon 20052008................................................................................... 90 Bng s 2.9: Kim ngch xut khu dt may ca Lào qua các năm ................ 92 Bng s 3.1: Tc ñ tăng trưng GDP ca Lào t 19812005 ..................... 109 Biu ñ 2.1: Tc ñ tăng trưng GDP qua các giai ñon k hoch................ 52 Biu ñ 2.2: Kt qu sn xut lương thc thc phm năm 20002005........ 65 Biu ñ 2.3: Tng kim ngch xut khu Cà phê qua các năm t 2000 ñn 2008 ............................................................................................ 89 Sơ ñ 1.1 Ni dung chính sách ......................................................................... 9 Sơ ñ 1.2. Quá trình thc hin chính sách ...................................................... 11 Sơ ñ 3.1: Các cp có liên quan và thc thi vic xây dng chính sách xut khu ca Lào............................................................................. 137 1 M ðU 1. Tính cp thit ca ñ tài Trong xu th hi nhp kinh t quc t như hin nay, xut khu là mt vn ñ rt quan trng nhm thúc ñy phát trin kinh t ca ñt nưc. ð thc hin chính sách m ca vi phương châm ña dng hoá, ña phương hoá kinh t ñi ngoi, hot ñng xut khu ñưc coi là mt lĩnh vc quan trng ca nn kinh t quc dân. Thc t ñã chng minh, xut khu là mt công c quan trng nht ñ hi nhp và tn dng nhng cơ hi trong quá trình hi nhp ñ tăng trưng và phát trin kinh t. Xut khu phát trin s kéo theo s phát trin ca tt c các lĩnh vc kinh t xã hi khác, là ñiu kin tin ñ ñ nâng cao cht lưng cuc sng nhân dân, gii quyt công ăn vic làm và góp phn tích cc chuyn dch cơ cu nn kinh t theo hưng hin ñi Nưc Cng hoà Dân ch Nhân dân Lào (CHDCND Lào) là quc gia nm trung tâm ca bán ño ðông Dương, không tip giáp vi bin, có biên gii vi Trung Quc phía Bc vi chiu dài ñưng biên là 505 Km, phía Nam giáp vi Campuchia vi chiu dài là 535 Km, phía ðông giáp vi Vit Nam vi chiu dài là 2.069 Km, phía Tây Nam giáp vi Thái Lan vi chiu dài là 1835 Km và phía Tây Bc giáp vi Myanma vi chiu dài là 236 Km. Lào là mt nưc có quy mô dân s nh vi khong 6 triu ngưi trong ñó hơn 70% dân cư sinh sng bng ngh nông. Din tích t nhiên ca Lào là 236.800 Km2 gm 16 tnh và Th ñô Viêng Chăn. Sau 30 năm xây dng và phát trin ñt nưc k t ngày gii phóng (1975), nn kinh t Lào ñã có nhng chuyn bin ñáng k, tng bưc thoát khi tình trng nghèo nàn, lc hu, ñi sng nhân dân ngày mt nâng cao. Trong nhng thành tu chung ñó, hot ñng xut khu ca Lào ñóng vai trò rt quan trng. Nhà nưc ñã thc hin vic m ca nn kinh t, hưng mnh 2 xut khu theo các nguyên tc: ña dng hoá, ña phương hoá quan h thương mi quc t trên cơ s tôn trng ch quyn, toàn vn lãnh th, hp tác bình ñng và cùng có li, phn ñu vì mc tiêu hoà bình ñc lp n ñnh, hp tác và phát trin. Vn ñ xut khu ca Lào trong thi gian qua ñã ñt nhng kt qu quan trng, kim ngch xut nhp khu ngày mt tăng, ñc bit là các mt hàng xut khu có tính chin lưc. Tuy nhiên, vn còn không ít nhng tn ti v cơ ch chính sách, t chc qun lý, cơ s h tng, công ngh sn xut và các mt hàng xut khu chin lưc, vv… ñòi hi phi ñưc tip tc hoàn thin ñ nâng cao kim ngch và hiu qu xut khu nhm khai thác tt hơn nhng li th so sánh ca ñt nưc cũng như tăng cưng s ñóng góp ca thương mi vào vic phát trin kinh t ñt nưc trong thi gian ti. T yêu cu ca thc t trên, nghiên cu sinh chn ñ tài: “ Chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ca nưc CHDCND Lào ” ñ làm ñ tài nghiên cu cho lun án tin sĩ ca mình. 2. Tng quan nhng công trình nghiên cu có liên quan mt thit ñn ñ tài lun án Trong lĩnh vc xut khu nhng năm qua ñã có mt s công trình nghiên cu v chính sách thương mi ti Vit Nam cũng như ti Lào như: “Hoàn thin chính sách thương mi nhm thúc ñy xut khu hàng nông sn ca nưc CHDCND Lào ” ca tác gi PHONGTISOUK (Năm 2006) nghiên cu v chính sách thương mi nhm thúc ñy hàng nông sn. ðây là mt lun văn thc sĩ nghiên cu v mt khía cnh mt hàng nông sn, tác gi ñã bit và nêu ra ñưc tình hình sn xut hàng nông sn trong nhng năm qua ti Lào và ñã ñưa ra nhng gii pháp nhm hoàn thin chính sách nhm thúc ñy hot ñng xut khu mt hàng nông sn ca Lào. Nghiên cu ca tác gi BOUNVIXAY KONGPALY (năm 2006) 3 “Thc trng và mt s gii pháp vĩ mô cơ bn nhm thúc ñy xut khu ca nưc Cng hoà Dân ch Nhân dân Lào " là mt lun văn thc s, nghiên cu v thc trng và mt s gii pháp vĩ mô cơ bn nhm thúc ñy xut khu ca CHDCND Lào. Tác gi ñã bit phân tích tình hình xut khu ca Lào trong thi kì năm 1996 – 2005 và t ñó ñ xut mt s gii pháp vĩ mô cơ bn nht ñ nâng cao hiu qu, kim ngch xut khu ca Lào trong thi gian ti. Năm 2002 tác gi KHAYKHAM VANNAVONGSY ñã nghiên cu mt ñ tài tin s “ M rng quan h kinh t gia CHDCND Lào vi các nưc láng ging trong giai ñon hin nay ”. Tác gi ñã nêu ra tình hình kinh t ca Lào cũng như các nưc láng ging và ñã ñưa ra nhng gii pháp cơ bn nhm m rng quan h kinh t gia các nưc. Tác gi VÕ VĂN QUYN (năm 2003) “ Chính sách thương mi ca Vit Nam trong quá trình hi nhp ASEAN ” ñã phân tích ñưc thc tin chính sách thương mi ca Vit Nam trong tin trình hi nhp ASEAN và tìm ra các hn ch, tn ti ca chính sách. Tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cu c th v chính sách ca Nhà nưc ñi vi xut khu mt hàng chin lưc ca CHDCND Lào. 3. Mc ñích nghiên cu ca lun án Th nht: nhm h thng hóa nhng vn ñ lý lun cơ bn v chính sách xut khu các mt hàng chin lưc, mt hàng xut khu chin lưc. Tham kho mt s kinh nghim nưc ngoài trong chính sách xut khu mt hàng chin lưc va qua, ñ rút ra các bài hc mà Lào có th nghiên cu và áp dng. Th hai là: phân tích thc trng vic t chc và thc thi chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ca nưc CHDCND Lào giai ñon va qua (2006 – 2010), các kt qu ñt ñưc, nhng tn ti và yu kém và nguyên nhân ca các tn ti, yu kém cn khc phc. 4 Th ba là: ñ xut các gii pháp nhm hoàn thin vic xây dng và thc thi chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ca nưc CHDCND Lào trong giai ñon ti (2011 – 2020). 4. ði tưng và phm vi nghiên cu Lun án tp trung nghiên cu v chính sách xut khu các mt hàng chin lưc, nhng vn ñ lý lun và thc tin v chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ca CHDCND Lào giai ñon 2006 2010. Phân tích các bài hc v chính sách xut khu các mt hàng chin lưc nưc ngoài và thc trng xây dng và thc thi chính sách xut khu mt hàng chin lưc ca CHDCND Lào giai ñon 2006 – 2010. ð xut các gii pháp xây dng và thc thi tt chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ca CHDCND Lào trong môi trưng hi nhp kinh t toàn cu giai ñon 2011 – 2020. 5. Phương pháp nghiên cu Lun án s dng các phương pháp trit hc Mác – Lênin kt hp vi các quan ñim ca ðng và Nhà nưc Lào, các thành tu ca khoa hc qun lý và các phương pháp truyn thng ca khoa hc xã hi ñ nghiên cu, gii quyt các vn ñ ñt ra ca lun án, bao gm: Phương pháp phân tích, so sánh, tng hp. Phương pháp ñiu tra xã hi hc. Phương pháp tip cn h thng. Phương pháp nghiên cu tư liu, vv… 6. Nhng ñóng góp ca lun án Lun án nghiên cu mt cách có h thng các khái nim: chính sách, chính sách xut khu, mt hàng xut khu chin lưc, chính sách xut khu các mt hàng chin lưc. ðúc rút mt s bài hc kinh nghim nưc ngoài trong vic xây dng 5 và thc thi chính sách xut khu các mt hàng chin lưc. ðánh giá thc trng nhn thc, t chc xây dng và thc thi chính sách xut khu mt hàng chin lưc ca nưc CHDCND Lào giai ñon 2006 – 2010. ð xut nhng gii pháp nhm thc hin tt vic xây dng và thc thi chin lưc xut khu các mt hàng chin lưc ca CHDCND Lào trong giai ñon 2011 – 2020 v phương pháp la chn mt hàng xut khu chin lưc ca Lào trong giai ñon ti. 7. B cc ca lun án Ngoài phn m ñu, kt lun, tài liu tham kho, ph lc, lun án ñưc trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ s lý lun và bài hc kinh nghim v chính sách xut khu các mt hàng chin lưc. Chương 2: Thc trng chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ca nưc Cng hòa dân ch nhân dân Lào giai ñon 2006 2010. Chương 3: Mt s gii pháp nhm hoàn thin vic xây dng và thc thi chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ca nưc Cng hòa dân ch nhân dân Lào giai ñon 2011 2020. 6 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LUN VÀ BÀI HC KINH NGHIM V CHÍNH SÁCH XUT KHU CÁC MT HÀNG CHIN LƯC 1.1 Mt s khái nim cơ bn liên quan ñn chính sách 1.1.1 Khái nim chính sách Trên th gii hin nay, tình hình kinh t ca mt s nưc phát trin rt cao, ñó là nhng nưc ñã phát trin như M, Trung Quc, Nht bn, Anh, Pháp, Australia, Canada v.v...Nhiu nưc ñang phát trin như Thái Lan, Singapore, Nga, Hàn quc, ðài loan v.v...Kt qu ca s thành công ñó mt phn quan trng là quan h thương mi quc t, trong ñó chính sách xut khu các mt hàng chin lưc ñóng vai trò quan trng trong vic thu nhp ngoi t, thúc ñy sn xut trong nưc, phát huy thương mi quc t, góp phn phát trin kinh t ñt nưc. Vy, chính sách xut khu các mt hàng chin lưc là chính sách gì, ñưc khái nim như th nào. Vic ñ ra chính sách xut khu các mt hàng chin lưc trong các giai ñon phát trin kinh t xã hi có tm quan trng và cn thit như th nào. Ta có th hiu chính sách nói chung và chính sách xut khu các mt hàng chin lưc như sau: Chính sách là tng th các quan ñim, nguyên tc, chun mc, các gii pháp, công c, ngun lc mà nhà nưc s s dng ñ gii quyt mt vn ñ ñt ra ca xã hi thông qua các mc tiêu phi ñt theo ñnh hưng phát trin chung ca nhà nưc [8] ðoàn Th Thu Hà, PGS.Tin s Nguyn Th Ngc huyn (2006), Giáo trình kinh txã hi, tr. 824, NXB khoa hc k thut [11] Kinh t các nưc ðông nam Á (1997),Tr. 42, 4070, NXB Thng kê, Hà ni. [13] Lê Chi Mai (2001), Nhng vn ñ cơ bn v chính sách và quy trình chính sách, NXB ði hc Quc gia TP.H Chí Minh, tr. 10, 15, 38. . Chính sách xut khu các mt hàng chin lưc là tng th các bin pháp 7 ca nhà nưc tác ñng ñn vic giao dch hàng hóa quc t vi mt s mt hàng chin lưc nhm mc ñích trao ñi hàng háo vi nưc ngoài, thu li nhun v kinh t cao, tăng cưng sc cnh tranh trong thương mi quc t. 1.1.2 Căn c h