Luận án đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong các trường đại học khối kinh tế của Việt Nam thông qua các ch-Ơng trình hợp tác đào tạo quốc tế

1 BộgiáodụcvđotạoBộgiáodụcvđotạoBộgiáodụcvđotạo Tr−ờngđạihọckinhtếquốcdân phanphan thủythủy chichi Đotạovpháttriểnnguồnnhânlựctrongcác tr−ờngĐạihọckhốiKinhtếcủaViệtNamthôngqua cácch−ơngtrìnhHợptácĐotạoQuốctế ChuyênngnhChuyênngnhChuyênngnh :::kinhtếvtổchứcl: kinhtếvtổchứclkinhtếvtổchứclaođộngkinhtếvtổchứcl aođộngaođộngaođộng MsốMsố :::: 62.31.11.01 62.31.11.01 LuậnLuận ánán tiếntiến sĩsĩ kinhkinh tếtế Ng−ờih−ớngdẫnkhoahọc:Ng−ờih−ớngdẫnkhoahọc:Ng−ờih−ớngdẫnkhoahọc: 1.GS.TS.1.GS.TS.tốngvănđ−ờng1.GS.TS. tốngvănđ−ờngtốngvănđ−ờngtốngvănđ−ờng 2.2.2.pgs.2. pgs.pgs.TS.pgs. TS.TS.bùianhtuấnTS. bùianhtuấnbùianhtuấnbùianhtuấn Hà Nội - 2008 2 LờicamđoanLờicamđoanLờicamđoan Tôi xin cam đoan đây l công trình nghiên cứu của riêngtôi.Cácsốliệu,kếtquảnêutrongluậnánltrungthực vnộidungnych−atừngđ−ợcaikháccôngbốtrongbất kỳmộtcôngtrìnhnokhác. Tácgiảluậnán Phan Thủy Chi 3 MụclụcMụclục Trangphụbìa Lờicamđoan ........................................................................................................ 2 Mụclục ................................................................................................................. 3 Danhmụccácchữviếttắt .................................................................................. 4 Danhmụccácbảng ............................................................................................. 5 Danhmụccáchìnhvẽ .......................................................................................... 6 MởđầuMởđầu .................................................................................................................. 7 Ch−ơng1:LýluậnchungvềđotạovpháttriểnngCh−ơng1:Lýluậnchungvềđotạovpháttriểnnguồnnhânlựcuồnnhânlực trongtrong các các tr−ờng tr−ờng đại đại học học khối khối kinh kinh tế tế thông thông qua qua các các ch−ơngtrìnhhợptácđotạoquốctếch−ơngtrìnhhợptácđotạoquốctế .......................................13 1.1.Đotạovpháttriểnnguồnnhânlựctrongcáctr−ờngđạihọckhốikinhtế...13 1.2.Cácch−ơngtrìnhhợptácđotạoquốctếtrongcáctr−ờngđạihọc...........45 1.3.ĐotạovPháttriểnđộingũgiảngviêntrongcáctr−ờngđạihọcthông quacácch−ơngtrìnhHTĐTQT................................................................62 Ch−ơngCh−ơng 2: 2: ThựcThực trạng trạng đo đo tạo tạo v v phát phát triển triển đội đội ngũ ngũ giảnggiảng viên viênviên thôngquacácch−ơngtrìnhhợptácthôngquacácch−ơngtrìnhhợptácđotạoquốctếthôngquacácch−ơngtrìnhhợptác đotạoquốctếđotạoquốctế .......70 2.1.Quátrìnhhìnhthnh,pháttriểnvchứcnăng,nhiệmvụcủacáctr−ờng đạihọckhốikinhtế ...................................................................................70 2.2.Thựctrạngcôngtácđotạovpháttriểntrongcáctr−ờngđạihọckhối kinhtếthôngquacácch−ơngtrìnhHTĐTQT ........................................ 85 2.3. Đánh giá chung về ĐTPT đội ngũ giảng viên thông qua các ch−ơng trìnhHTĐTQTtrongcáctr−ờngĐHkhốikinhtếởViệtNam .............. 120 Ch−ơng3:Ch−ơng3:Cácgiảipháptăngc−ờnghiệuquảcủacácCh−ơng3: Cácgiảipháptăngc−ờnghiệuquảcủacácch−ơngtrCácgiảipháptăngc−ờnghiệuquảcủacácch−ơngtrch−ơngtrìnhìnhình hợphợp tác tác đo đo tạo tạo quốc quốc tế tế đối đối với với việc việc đo đo tạo tạo v v phá phátt triểnđộingũgiảngviêntrongcáctr−ờngđạihọcktriểnđộingũgiảngviêntrongcáctr−ờngđạihọckhốihối kinhtếkinhtế ...........................................................................................133 3.1.Cácquanđiểm ........................................................................................ 133 3.2.Cácgiảipháp.......................................................................................... 145 KếtluậnvKiếnnghịKếtluậnvKiếnnghị ......................................................................................177 TiliệuthamkhảoTiliệuthamkhảo ............................................................................................180 PhụlụcPhụlục 4 DanhmụccácchữviếttắtDanhmụccácchữviếttắtDanhmụccácchữviếttắt Chữviếttắt Nộidung BBA BachelorofBusinessAdministration CửnhânQuảntrịKinhdoanh CBGV Cánbộgiảngviên CBQL Cánbộquảnlý ĐHKTQD Đạihọckinhtếquốcdân ĐHQHHN ĐạihọcquốcgiaHNội ĐTPT Đotạovpháttriển ĐH Đạihọc DHTC Duhọctạichỗ EMBA EnglishMasterofBusinessAdministration Thạcsỹquảntrịkinhdoanh(TiếngAnh) GD Giáodục GV Giảngviên GDvĐT Giáodụcvđotạo HTĐTQT Hợptácđotạoquốctế MBA MasterofBusinessAdministration Thạcsỹquảntrịkinhdoanh NCKH Nghiêncứukhoahọc NNL Nguồnnhânlực QTNNL Quảntrịnguồnnhânlực QTKD QuảntrịKinhdoanh SAV SwissAitVietnam Sida SwedishInternationalDevelopmentCooperationAgency TổchứcPháttriểnHợptácquốctếThụyĐiển SITC SingaporeInternationalTrainingCenterTrungtâmĐo tạoquốctế–Singapore TPHCM ThnhphốHồChíMinh UNESCO UnitedNationsEducational,ScientificandCultural Organsation TổchứcVănhóa,KhoahọcvGiáodụcLiênhiệpquốc 5 DanhmụccácbảngDanhmụccácbảngDanhmụccácbảng Bảng1.1: CácyêucầuĐTPTđốivớigiảngviên.............................................36 Bảng1.2: Sosánhquanniệmpháttriểncánbộgiáoviêncũvmới...............38 Bảng1.3: Vai trò các bậc đo tạo trên con đ−ờng phát triển nghề nghiệpcủaGiảngviênđạihọc ........................................................43 Bảng2.1: Sosánhsốl−ợng,chấtl−ợngcánbộgiảngviêncủangnh GDđạihọcViệtNamnăm1991v2005)......................................73 Bảng2.2: Quymôvcơcấucánbộgiảngdạycủacáctr−ờngđạihọc khốikinhtếchủchốt.......................................................................78 Bảng2.3: Mộtsốch−ơngtrìnhHTĐTQTđ−ợctitrợtonphầntạiH NộivTPHCM...............................................................................94 Bảng2.4: Cácch−ơng trình HT ĐTđ−ợc ti trợmộtphầnhoặc ton phầntạiĐHKTQD .........................................................................96 Bảng2.5: Sốgiảngviênđ−ợcđotạotạicácch−ơngtrìnhHTĐTQT lớn..................................................................................................100 Bảng2.6: Mứcđộthamgiavocácch−ơngtrìnhHTĐTQTcủagiảng viênViệtNam................................................................................107 Bảng2.7: Sosánhph−ơngphápgiảngdạytruyềnthốngvhiệnđại ............114 Bảng2.8: Thựctrạngkhảnăngsửdụngph−ơngphápgiảngdạyhiện đạicủagiảngviên..........................................................................117 Bảng3.1: SosánhđặcđiểmcủacácCh−ơngtrìnhđotạoTiêntiếnv cácCh−ơngtrìnhHTĐTQT..........................................................160 6 DanhmụccáchìnhDanhmụccáchình Hình1.1: MụctiêucủacôngtácĐTPTđốivớing−ờilaođộng .....................24 Hình1.2: Cácgiaiđoạncủaquátrìnhhọctập................................................26 Hình1.3: Môhình3khíacạnhcủacôngtácĐTPT........................................33 Hình1.4: Môhình3khíacạnhcủacôngtácĐTPTđộingũgiảng viên..................................................................................................40 Hình1.5: Quátrìnhchuyểngiaocôngnghệgiữacácđốitáctrong ch−ơngtrìnhHTĐTQT ...................................................................63 Hình3.1: Phânnhómgiáoviêntheoyêucầucủacácch−ơngtrình đotạoquốctế ..............................................................................153 Hình3.2. Matrậnthịtr−ờngDHTC..............................................................162 7 MởđầuMởđầuMởđầu 1.Tínhcấpthiếtcủađềti1.Tínhcấpthiếtcủađềti1.Tínhcấpthiếtcủađềti ViệtNamđangb−ớcvokỷnguyênmớivớinhữngvậnhộivtháchthức mới.Hơnlúcnohết,sựnghiệpgiáodụccóýnghĩaquantrọnglớnlaođốivớisự pháttriểncủađấtn−ớcvđanglvấnđềđ−ợcxhộihếtsứcquantâm.Đểchuẩn bịnguồnnhânlựcchoViệtNamtrongthờikỳmới,thờikỳhộinhậptoncầuv cạnhtranhquốctế,nềngiáodụcViệtNamcầncónhữngcốgắngv−ợtbậcđể đápứngđ−ợcđòihỏicủaxhội.Địnhh−ớngpháttriểngiáodụctheoh−ớngtiên tiến,hiệnđại,đặcbiệtlgiáodụcđạihọc,h−ớngtớicácchuẩnmựcquốctếđ trởthnhmụctiêucủatonngnhcũngnh−trongtừngđơnvịtr−ờngđạihọc. Nhiềuthảoluậnsôinổi,đachiềuxungquanhviệcxâydựngtr−ờngđạihọcViệt Namđạtđẳngcấpquốctếđểlm“hoatiêu”chohệthốngđạihọcn−ớctavđề áncủachínhphủvề9ch−ơngtrìnhđotạotiêntiếnđchothấysựcầnthiếtphải v−ơntớicácchuẩnmựcquốctếcủacáctr−ờngđạihọcn−ớcta,nhằmđápứng đ−ợcyêucầupháttriểnkinhtếxhộiđấtn−ớc. Cáctr−ờngđạihọcởn−ớcta,đặcbiệtlcáctr−ờngđạihọcthuộckhốikinh tế,vốnđ−ợchìnhthnhtrongnềnkinhtếtậptrungvhngchụcnămnayđthực hiệnnhiệmvụđotạonhânlựcchocơchếquảnlýkinhtếny.Songtr−ớcnhững thayđổicủaxuthếhộinhập,cáctr−ờngđ,đangtừngb−ớcthayđổivsẽcầnđổi mớitíchcựchơnnữađểđápứngnhucầungymộttăngvềlựcl−ợngcácnhquản trịdoanhnghiệp,cácnhquảnlýkinhtếcótrìnhđộcaochođấtn−ớctrongcông cuộccôngnghiệphoá,hiệnđạihoávcạnhtranhtoncầu.Vìvậy,đổimớiv nângcaonănglựccủađộingũgiảngviêntheođịnhh−ớngv−ơntớicácchuẩnmực quốctếsẽlyếutốcốtlõichosựchuyểnmìnhcủacáctr−ờngđạihọcn−ớcta tronggiaiđoạnmới. Vớixuh−ớngrộngmởtrongquảnlýgiáodục,cácch−ơngtrìnhhợptácđo tạovớin−ớcngoiđđ−ợcphéphoạtđộngvngymộtpháttriểntạiViệtNam nh−mộttấtyếukháchquancủahộinhậpquốctế.Cácch−ơngtrìnhHTĐTQTny đvsẽđemlạinhữngyếutốmớimẻchomôitr−ờnggiáodụccủaViệtNam.Tuy nhiên,mộtcâuhỏiđặtralliệuchúngcóđemlạinhữnglợiíchvềđotạovphát triểnnguồnnhânlựcchohệthốnggiáodụccủaViệtNamgiốngnh−vaitròtạo 8 nhữngchuyểnbiếnvềnănglựclaođộngcholaođộngViệtNamcủađầut−trực tiếpn−ớcngoikhihọdunhậpph−ơngthứcquảnlývcôngnghệtiêntiếnvo n−ớcta?Nếucó,điềuđóđdiễnrathếno,hiệuquảrasaovcầnlmgìđểphát huytốthơnlợiíchđó? Trêncơsởyêucầuđó,tácgiảđlựachọnvấnđề“Đotạovpháttriển nguồnnhânlựccủacáctr−ờngđạihọckhốiKinhtếViệtNamthôngquacác ch−ơngtrìnhhợptácđotạoquốctế ”lmđềtinghiêncứucholuậnántiếnsỹ của mình, góp phần giải quyết những vấn đề mới trong đo tạo v phát triển nguồnnhânlựctr−ớcxuthếtoncầuhóavhộinhậpkinhtếquốctếhiệnnay. 2.Tínhhìnhnghiêncứu2.Tínhhìnhnghiêncứu2.Tínhhìnhnghiêncứu Mang tínhgiao thoagiữahai lĩnhvực ĐTPT vHTĐTQT,đề ti ny còn đangkhámớimẻtrongnghiêncứuhiệnnay.Mặcdùcómộtsốđềtinghiêncứu củacácnhkhoahọcđềcậpđếncôngtácđotạovpháttriểnđộingũgiáoviên songch−athựcsựcóđềtinođềcậptrựcdiệnđếnvấnđềmtácgiảnghiêncứu. Trongđó,nổibậtcómộtsốcôngtrìnhnghiêncứusau: PGS.TSPhạmThnhNghịchủtrìđềticấpBộ“Nghiêncứuviệcbồid−ỡng cánbộgiảngdạyđạihọcvgiáoviêndạynghề”đchỉranhữngyếukémvthiếu hụt vềph−ơng pháp s− phạm trong công tác đo tạo ,bồi d−ỡng giáo viênvo nhữngnăm90củathếkỷtr−ớc. ĐềticấpBộB20033872“Tăngc−ờngcôngtácđotạo,bồid−ỡngcán bộ viên chức tr−ờngđại học kinh tế quốc dân trongquá trình xây dựng tr−ờng trọngđiểmquốcgia”chỉranhữngyêucầumớiđốivớing−ờigiảngviêntrongthời đạimới. ThS.Tr−ơngThuH,vớiđềti“Honthiệncôngtácđotạovpháttriển độingũgiảngviêntạitr−ờngđạihọckhoahọcxhộivnhânvăn,Đạihọcquốc giaHNội”đtiếnhnhkhảosátthựctrạngcôngtácđotạo,pháttriểnđộingũ giảngviêncủatr−ờngtronggiaiđoạn20012006.Đồngthời,chỉrađ−ợcnhững nộidungcủacôngtácđotạo,pháttriểnđốivớigiảngviêncủaĐạihọcquốcgia. ĐâycũnglnhữngnộidungkháthíchhợpđốivớicôngtácĐTPTđộingũgiảng viênđạihọcnóichung. Đề ti cấp Bộ B20023838 “Hợp tác quốc tế tronglĩnh vực Đo tạo về KinhtếvQuảntrịKinhdoanhtạiĐạihọcKinhtếQuốcdân:ThựctrạngvGiải 9 pháp”đđềcậpđếntìnhhìnhthựchiệncácch−ơngtrìnhHTĐTQTcủatr−ờngđại họcđầungnhvềđotạocánbộquảnlývkinhtế.Đềticũngđềcậpđếntác độngcủacácch−ơngtrìnhHTĐTQTtớiviệcnângcaonănglựcmọimặtcủanh tr−ờngtrongđócónănglựccủađộingũgiảngviên. Mộtnghiêncứukhácvề“Đổimớitổchứcvquảnlýhoạtđộnghợptác quốctếphụcvụđotạovthựctiễn”(đềticấpBộB2003.38.73)cũngđềcậpđến cácvấnđềvềmôhìnhquảnlýhoạtđộngHTĐTQT. Nh−vậy,tuyđcómộtsốnghiêncứuđềcậpđếncôngtácĐTPTđộingũ giảngviêncủacáctr−ờngđạihọchayvấnđềquảnlýhoạtđộngHTĐTQT,nh−ng ch−acómộtnghiêncứunoxemxétmộtcáchhệthốngmốiliênhệgiữahailĩnh vựcny:HTĐTQTvớicôngtácĐTPTđộingũgiảngviên. Đối với các ti liệu nghiên cứu của n−ớc ngoi, các nh nghiên cứu đ b−ớcđầuđềcậpđếntácđộngtíchcựcvcóýnghĩachiếnl−ợccủacácch−ơng trìnhHTĐTQTđốivớicôngtácpháttriểnđộingũgiảngviênvcánbộquảnlý củatrongngnhgiáodục,hayvaitròcủahợptácđotạoquốctếnh−mộtbiện phápđểrútngắnkhoảngcáchtronggiáodụcđạihọcgiữacácn−ớcpháttriểnv cácn−ớcđangpháttriển.CácbáocáovềvaitròtíchcựccủaHTĐTQTđ−ợc đăngtảitrongcácthôngtincủaBộGiáodụccủacácn−ớcpháttriểnvđang phát triển. Họ xemđó nh− một biệnpháp phát triểnv đadạng hóa giáo dục trongn−ớc[72],[73]. Tóm lại, xét một cách tổng thể, đ có nhiều nghiên cứu hoặc báo cáo khẳngđịnhýnghĩavtầmquantrọngcủaHTĐTQTtrongđotạovpháttriển nguồnnhânlựcchấtl−ợngcao,mộtyếutốđầuvoquantrọngđểđẩymạnhtăng tr−ởngvpháttriểnkinhtếđốivớicácn−ớcđặcbiệtlcácn−ớcđangpháttriển. Tuynhiên,nhữngnghiêncứuvbáocáođómớichỉtiếpcậnởgócđộđánhgiá bênngoi,ch−athựcsựtrởthnhnghiêncứuchuyênsâuvềvấnđềquantrọng ny.Nhậnthứcrõđiềuđó,luậnánkếthừanhữngthnhtựunghiêncứuđđạt đ−ợc đồng thời luậngiải chuyên sâuvềvấnđề “Đotạov phát triểnnguồn nhânlựccủacáctr−ờngđạihọckhốiKinhtếViệtNamthôngquacácch−ơng trìnhhợptácđotạoquốctế”. 10 3.Mụcđíchvnhiệmvụnghiêncứu3.Mụcđíchvnhiệmvụnghiêncứu3.Mụcđíchvnhiệmvụnghiêncứu TrêncơsởluậngiảinhữngcơsởlýluậnvềĐTPTnguồnnhân lựccủacác tr−ờng đại học khối Kinh tế Việt Nam thông qua các ch−ơng trình HTĐTQT, đánhgiáthựctrạngĐTPTđộingũgiảngviên quacácch−ơngtrìnhnythờigian qua,luậnántậptrungluậngiảivxâydựngmộthệthốngcácgiảiphápnhằm nângcaohiệuquảkhaitháccácch−ơngtrìnhHTĐTQTtrongĐTPTnguồnnhân lựcchấtl−ợngcaochocáctr−ờngđạihọc,tr−ớchếtltronglĩnhvựckinhtê. Đểhonthnhmụcđíchnghiêncứuđó,luậnáncónhiệmvụluậngiảicác vấnđềsau: 1. HệthốnghóacáclýluậncơbảnvềvấnđềĐTPTnguồnnhânlựccho các tr−ờng đại học khối kinh tế của Việt Nam thông qua các ch−ơng trình HTĐTQT,cácyêucầuđặtrađốivớicôngtácđotạopháttriểnđộingũgiảng viênlựcl−ợngchủchốtcủanguồnnhânlựctrongcáctr−ờngđạihọckhốikinh tếtr−ớcnhữngyêucầumớicủathờikỳhộinhập. 2. Tổnghợpv kháiquát hóamột số môhình của các ch−ơng trình HT ĐTQT,nhữngtácđộngcủachúngđốivớicôngtácđotạopháttriểnđộingũ giảngviên. 3. Phântíchthựctrạngcáchoạtđộngđotạovpháttriểnđộingũgiảng viên–lựcl−ợngchủchốtcủanguồnnhânlựccủacáctr−ờngđạihọc,thôngqua cácch−ơngtrìnhHTĐTQT 4. Đềxuấtcácgiảiphápnhằmkhaithácvpháthuyhiệuquảcácch−ơng trìnhHTĐTQTđốivớicôngtácđotạovpháttriểnđộingũgiảngviên,quađó nângcaonănglựctondiệnchođộingũgiảngviênphụcvụcôngtácđotạo trongcáctr−ờngđạihọckhốikinhtế. 4.Đốit−ợngvphạmvinghiêncứu4.Đốit−ợngvphạmvinghiêncứu4.Đốit−ợngvphạmvinghiêncứu Đềtinghiêncứucủaluậnán“Đotạovpháttriểnnguồnnhânlựccho cáctr−ờngđạihọckhốikinhtếthôngquacácch−ơngtrìnhHTĐTQT”cóphạm vinghiêncứucụthểnh−sau: Dùđềcậpđếnvấnđềđotạovpháttriển nguồnnhânlực củacáctr−ờng đạihọckinhtế,đốit−ợngnghiêncứuchínhcủaluậnánsẽchỉtậptrungvođộingũ giảngviên–lựcl−ợngchủchốtcủanguồnnhânlựctrongcáctr−ờngđạihọc; Luậnánđềcậpđếncácch−ơngtrìnhHTĐTQTtrongcáctr−ờngđạihọc 11 khốikinhtế.Dosựphânbốcácch−ơngtrìnhHTĐTQTởcáctr−ờngđạihọckinh tếtrảirộngtừBắcvoNam,chonêntácgiảsẽchỉtậptrungvonghiêncứunhấn mạnhtrongphạmvikhốicáctr−ờngđạihọcKinhtế,khôngtínhđếncáckhoa kinhtếcủacáctr−ờngđạihọckhác.Vềthờigian,luậnántậptrungtrongkhoảng thờigiantừđầunhữngnăm1990đếnnay,kểtừkhixuấthiệncácch−ơngtrình HTĐTQTtạiViệtNam; Ngoi ra, trong khi nghiên cứu về tác động của các ch−ơng trình HTĐTQTtớicôngtácđotạopháttriểnđộingũgiảngviên,luậnánsẽchútrọng nhiềuhơnvokhíacạnhđịnhtínhnhằmđ−aracácđềxuấtmangtínhchínhsách đốivớicôngtácđotạovpháttriểnđộingũcủacáctr−ờnghơnlchúýđến việcthốngkêđầyđủkếtquảđotạovpháttriểnđộingũgiảngviênthôngqua các ch−ơng trình HTĐTQT. Điều ny xuất phát từ hailí do: (i) thực tế khách quanvềsựhạnchếcủacôngtácthốngkê,v(ii)mụctiêuchínhcủanghiêncứu sẽítbịảnhh−ởngbởisựkhôngđầyđủcủacácsốliệuthốngkê.Dovậy,những phântíchtrongluậnánchủyếudựavocácsốliệucủahaitr−ờngkinhtếtrọng điểm l ĐH KTQD v ĐH Kinh tế TP HCM, với số l−ợng các ch−ơng trình HTĐTQTchiếmtớihơn80%sốcácch−ơngtrìnhHTĐTQTcủacáctr−ờngđại họckinhtếvớicácch−ơngtrìnhHTĐTQTcóquymôlớnnhất.Tuynhiên,luậnán vẫnsửdụngsốliệucủamộtsốtr−ờngđạihọckinhtếkháccùngcácch−ơngtrình HTĐTQTvềkinhtếtrongcáctr−ờngđạihọckhôngthuộckhốikinhtếkhicần, nhằmdiễntảbứctranhchungvềcácch−ơngtrìnhHTĐTQTởn−ớctahiệnnay. 5.5.5.5. Ph−ơngphápnghiêncứuPh−ơngphápnghiêncứuPh−ơngphápnghiêncứu Ngoi những ph−ơng pháp nghiên cứu chung của Khoa học kinh tế nh− ph−ơngphápbiệnchứngduyvật,trừut−ợnghóakhoahọc,ph−ơngphápkếthợp