Luận án Điều hành chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở Việt Nam

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng®¹ihäckinhtÕquècd©nhnéi O ®iÒuhnhchÝnhs¸chtiÒntÖnh»mkiÓmso¸tl¹mph¸t trongqu¸tr×nhchuyÓn®æinÒnkinhtÕëViÖtNam LuËn¸ntiÕnsÜkinhtÕ HàNi,2012 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng®¹ihäckinhtÕquècd©nhnéi O ®iÒuhnhchÝnhs¸chtiÒntÖnh»mkiÓmso¸tl¹mph¸t trongqu¸tr×nhchuyÓn®æinÒnkinhtÕëViÖtNam LuËn¸ntiÕnsÜkinhtÕ Chuyªnngnh: KinhtÕTichÝnh,Ng©nhng Msè: 62.31.12.01 H−íngdÉnkhoahäc: GS.TS.NguynVănNam TS.NguynDanhLương HNéi,2012 LICAMðOAN Tôixincamñoanñâylàcôngtrìnhnghiêncucariêngtôi.Cácsliu, tưliuñưcsdngtronglunáncóngungcrõràng,trungthc.Toànb nidungchưañưccôngbtrongbtccôngtrìnhnghiêncutươngtnào khác. HàNi,ngàythángnăm2012 TácgiLunán KhutDuyTun DANHMCKÝHIUCÁCCHVITTT ASEAN HiphicácqucgiaðôngNamÁ CSTT Chínhsáchtint CSTK Chínhsáchtàikhóa DNNN Doanhnghipnhànưc DNNVVDoanhnghipnhvàva DTBBDtrbtbuc ðHKTQDðihcKinhtqucdân FDI Vnñutưtrctipnưcngoài GDP Tngsnphmtrongnưc GTCG Giytcógiá HMTDHnmctíndng NHTMCPNgânhàngthươngmicphn NHTMNNNgânhàngthươngmiNhànưc NHNN Ngânhàngnhànưc NHTM Ngânhàngthươngmi NHTWNgânhàngTrungương NSNN Ngânsáchnhànưc OPEC Tchccácnưcxutkhudula ODA Ngunvnhtrpháttrinchínhthc OECD Tchchptácvàpháttrinkinht OMOsNghipvthtrưngm TCK Táichitkhu TCV Táicpvn TPTTTTngphươngtinthanhtoán WTO Tchcthươngmithgii USDðôlaM VNDðngVitNam Mclc Trang Mñu 1 Chương1: 5 NHNGVNðCƠBNVðIUHÀNHCHÍNHSÁCHTIN T NHM KIM SOÁT LM PHÁT TRONG QUÁ TRÌNH CHUYNðINNKINHT 1.1.Nhngvnñcơbnvlmphát................................ ................................ 5 1.1.1.Kháinimvàñolưng 5 1.1.1.1.Kháinim 5 1.1.1.2.Thưcñolmphát 7 1.1.2.Quanñimkhácnhauvlmphát 8 1.1.2.1.Lýthuytcatrưngpháitrngtin 8 1.1.2.2.Lýthuytcơcuvlmphát 9 1.1.2.3.Lmphátdocukéo 10 1.1.2.4.Lmphátchiphíñy 11 1.1.3.Cácnguyênnhândnñnlmphát 12 1.1.3.1.Cukéo 12 1.1.3.2.Chiphíñy 13 1.1.3.3.Dotănglưngtincungng 16 1.1.4.Quanhgialmphátvimctiêutăngtrưngkinht 19 trongñiuhànhCSTT 1.1.5.Cácnghiêncukimnghimvmiquanhgialmphát 21 vàtăngtrưngkinhttrongñiuhànhCSTT 1.1.5.1.Dngtuyntính 21 1.1.5.2.Dngphituyn 24 1.1.6.Vnñlmphátñivicácnnkinhtñangtrongquá 29 trìnhchuynñi 1.2.ðiuhànhCSTTñkimsoátlmphát................................ .......................... 32 1.2.1.MctiêuñiuhànhCSTT 32 1.2.1.1.Tngquan 32 1.2.1.2.MctiêucuicùngcaCSTT 33 1.2.1.3.Mctiêutrunggian 35 1.2.1.4.Mctiêuhotñng 36 1.2.2.CơchtruyntitácñngCSTT 37 1.2.3.SlachncácgiiphápCSTT 37 1.2.4.KhuônkhCSTTlmphátmctiêu 39 1.2.4.1.Kháinim 39 1.2.4.2.ðiukinñNHTWmtqucgiacóththeoñui 40 chínhsáchmctiêukimsoátlmphát 1.2.4.3.CăncñthitlpCSTTvimctiêukimsoátlm 41 phát 1.2.5.ðánhgiáưunhưcñimcachínhsách 43 1.2.6.CáccôngcñiuhànhCSTTcaNHTW 44 1.2.6.1.Tldtrbtbuc 44 1.2.6.2.LãisutcaNHTW 45 1.2.6.3.Nghipvthtrưngm 45 1.2.6.4.Cáccôngckhác 45 1.3.Nhngñcñimcơbncannkinhtchuynñinhhưng 46 ñnñiuhànhCSTTthchinmctiêukimsoátlmphát ................................ 1.3.1.ðctrưngcannkinhtthtrưng 46 1.3.2.ðcñimcơbncannkinhttrongquátrìnhchuynñi 48 1.3.2.1.VsphihpgiaCSTTvàcácchínhsáchkinhtvĩ 48 môkhác 1.3.2.2.Vcácthchkinhtthtrưngtrongquátrình 49 chuynñi 1.3.2.3.VcáccôngcñiuhànhCSTT 49 1.3.2.4.VnănglcvàvtrícaNgânhàngTrungương 50 1.3.2.5.Thtrưngtintchưapháttrin 52 1.3.2.6.NhnthcvkinhtthtrưngvàñiuhànhCSTT 52 1.3.2.7.VcácñitưngchutácñngtrctipcaCSTT 53 1.3.2.8.Tâmlýsdngtinmtcangưidânvàtìnhtrngñô 53 lahoá 1.3.2.9.HthngcácTchctíndng,nơichuyntiCSTT 54 1.4.KinhnghimcaNgânhàngTrungươngmtsnưctrênth 56 giitrongñiuhànhCSTTnhmkimsoátlmphát 1.4.1.NgânhàngTrungươngBaLan 56 1.4.2.NgânhàngNhândânTrungQuc(PBC) 57 1.4.3.NgânhàngTrungươngMalaysia 61 1.4.4.CơquantintSinggapore 62 1.4.5.NgânhàngTrungươngHànQuc 62 1.4.6.NgânhàngTrungươngmtsnưcpháttrin 63 1.4.6.1.Tngquan 63 1.4.6.2.LãisutRepo 64 1.4.6.3.Chínhsáchtldtrbtbucbng0 67 1.4.6.4.Chínhsáchtgiáthnihoàntoàn 68 1.4.6.5.Chínhsáchkimsoáttăngtrưngtíndng 68 1.4.7.BàihcñiviVitNam 69 1.4.7.1.Sdnglinhhotvàcóhiuqucôngcdtrbt 69 buc 1.4.7.2.Lachnmôhìnhkimsoátlãisutmctiêu 70 1.4.7.3.ThayñitrongphươngthcñiuhànhCSTTquacông 73 ctáicpvn 1.4.7.4.Cácbàihckinhnghimkhác 74 Ktlunchương1 ................................................................ ................................ 76 Chương2: 77 THCTRNGðIUHÀNHCHÍNHSÁCHTINTNHMKIM SOÁT LM PHÁT TRONG QUÁ TRÌNH CHUYN ðI NN KINHTVITNAM ................................................................ .......................... 2.1.DinbinlmphátvànguyênnhânlmphátVitNamtrong 77 quátrìnhchuynñinnkinhtthigianqua................................ ....................... 2.1.1.ðctrưngcơbncannkinhtVitNamtrongquátrình 77 chuynñi 2.1.2.Dinbinlmphátvàtăngtrưngkinhttrongquátrình 80 chuynñiVitNamthigianqua 2.1.2.1.Tăngtrưngtronggiaiñonthiuphát19992003 80 2.1.2.2.Lmphátvàtăngtrưnggiaiñon2004ñnnay 83 (2010) 2.1.3.MctiêuñiuhànhCSTTcaNgânhàngNhànưcVit 104 Namtrongquátrìnhchuynñinnkinht 2.1.3.1.Mctiêucuicùngvàmctiêutrunggian 104 2.1.3.2.CơchtruyndncaCSTTñnkimsoátlmphát 105 vàtăngtrưngkinht 2.2.ThctrngñiuhànhCSTTnhmkimsoátlmpháttrongquá 107 trìnhchuynñinnkinhtVitNam ................................ ............................... 2.2.1.Tngquan 107 2.2.2.Côngclãisut 108 2.2.2.1.Lãisuttáicpvnvàlãisuttáichitkhu 112 2.2.2.2.Lãisutchovayquañêm 114 2.2.3.Côngctgiá 115 2.2.4.CôngctlDTBB 117 2.2.5.CôngcTáicpvnvàtáichitkhu 121 2.2.6.Côngchnmctíndng 124 2.2.7.Côngcthtrưngm 125 2.2.8.Nghipvhoánñingoit(Swap) 132 2.3.ðánhgiáthctrngñiuhànhCSTTnhmkimsoátlmphát 134 trongquátrìnhchuynñinnkinhtVitNam 2.3.1.Nhngthànhcông 134 2.3.2.Nhnghnch 143 2.3.3.Nguyênnhâncanhnghnch 148 KtlunChương2................................................................ ................................ 153 Chương3: 154 GII PHÁP HOÀN THIN VÀ NÂNG CAO HIU QU ðIU HÀNH CHÍNH SÁCH TIN T NHM KIM SOÁT LM PHÁT TRONGQUÁTRÌNHCHUYNðINNKINHTVITNAM .................... 3.1.Mtsñnhhưngvàquanñim................................ ................................ 154 3.1.1.ðnhhưngchung 154 3.1.2.ðnhhưngñiuhànhCSTTcaNHNN 155 3.1.3.Mtsquanñimhoànthinvànângcaohiuquñiu 156 hànhCSTTnhmkimsoátlmpháttrongquátrìnhchuynñi nnkinhtVitNam 3.1.3.1.Khnăngvàñiukinápdngchínhsáchmctiêu 156 kimsoátlmpháttrongvicthcthiCSTTVitNam 3.1.3.2.ðiukinápdngchínhsáchmctiêukimsoátlm 157 pháttrongvicthcthiCSTTVitNam 3.2.GiipháphoànthinvànângcaohiuquñiuhànhCSTT 164 nhmkimsoátlmpháttrongquátrìnhchuynñinnkinht VitNam................................................................ ................................ 3.2.1.Giipháptngth 164 3.2.2.ðivichínhsáchlãisut 165 3.2.3.ðivichínhsáchtgiá 165 3.2.4.HoànthincôngctlDTBBtrongñiuhànhCSTT 166 3.2.4.1.ðitưngphithchinDTBBcnbaogmtoànb 166 cácTCTDcóhotñnghuyñngvn 3.2.4.2.TngbưchoànthincơstínhDTBB 167 3.2.4.3.ðiuchnhkỳtínhDTBBvàkỳduytrìDTBBtheo 168 hưngDTBBñưccăncchínhxáchơnvàotìnhhìnhhuy ñngvn 3.2.4.4.HìnhthcduytrìDTBBñưchoànthinñhtr 169 pháttrinthtrưngtint 3.2.4.5.QuyñnhlãisutDTBBhplýnhmtránhgánhnng 170 vchiphítronghotñngchoTCTD 3.2.5.PhihpñngbcáccôngcCSTTkhácñnângcaohiu 170 quñiutittint 3.2.6.Nângcaochtlưngdbáocácdinbintint 172 3.2.7.Hoànthinhthngcôngnghthôngtintrongñiuhành 173 CSTT 3.2.8.Tăngcưngcôngtácthanhtravàkimtravicchphành 174 cácquyñnhcaNgânhàngNhànưcñivicácTchctín dng 3.3.Giiphápbtr................................................................ .............................. 174 3.3.1.XâydngNgânhàngTrungươnghinñivàñmnh 174 3.3.2.ChnnntngCSTTchothchinmctiêuxuyênsutlà 179 kimchlmphátkthpviñimiphươngpháptínhchs lmphát 3.3.3.TăngcưngsphihpchtchgiaNgânhàngNhà 182 nưcvicácbngànhkháctrongñiuhànhchínhsáchkinhtvĩ mô 3.3.4.Tăngcưngcôngtácthôngtintuyêntruyn 183 3.3.5.NângcaochtlưngqunlývncacácNHTM 183 3.3.6.Vchínhsáchtàikhóa 184 3.3.7.Giiphápkhác 185 Ktlunchương3 ................................................................ ................................ 187 KTLUN................................................................ ................................ 188 Danhmccáccôngtrìnhnghiêncucóliênquanñnlunáncatác 190 giñãñưccôngb................................................................ ................................ DANHMCTÀILIUTHAMKHO................................ ................................ 191 Danhmcsơñvàñth Sñth Tênñthvàsơñ Trang vàsơñ Sơñ1.1 Cácnhânttácñngtilmphát 17 S¬®å1.2 CơchtruyndntngthcaCSTT 37 Sơñ2.1 Cơchtruyndntchínhsáchtinttimctiêucui 105 cùnglàLmphátvàTăngtrưng Hình2.1 TllmphátvàtcñtăngtrưngkinhtVitNam 82 giaiñon1997–2003 Hình2.2 Chsgiátiêudùngcácthángtrongnăm2004 85 Hình2.3 Chsgiátiêudùngcácthángtrongnăm2008 89 Hình2.4 DinbintăngtrưngkinhtvàchslmphátVit 95 Namgiaiñon2001–2010 Hình2.5 Dinbingiátiêudùngtrongnăm2010 103 Hình2.6 Miquanhmtschtiêuvtinttíndnggiai 136 ñon19962010 Hình2.7 Dinbincácñtñiuchnhlãisutcơbn 139 Hình2.8 Dinbintgiágiaiñon19952010 141 ðth2.1 DinbinlãisuthuyñngvàchovaybngVND 111 ttháng42010ñntháng62011 ðth2.2 Dinbinlãisutchovayquañêmgiaiñon20052011 115 DanhmcBngsliu Sbng Tênbng Trang B¶ng2.1 Ch s giátiêudùngcácthánggiai ñon1999–2003 81 B¶ng2.2 Tc ñt ăngtr ưngvàt l l mphátgiai ñon2004– 86 2007 B¶ng2.3 Tèc®ét¨ngtr−ënggi¸tiªudïngquac¸cth¸ng,sau1 94 n¨mvb×nhqu©nn¨m(%) Bng2.4 Tèc®ét¨ng,gi¶mgi¸tiªudïng,vng,USDquac¸c 95 n¨m(%) Bng2.5 MctiêuñiuhànhchínhsáchtintcaVitNam 104 Bng2.6 Din bin các mc lãi sut ñiu hành ca NHNN 113 giaiñon20082009 Bng2.7 DinbincácmclãisutñiuhànhcaNHNNcác 114 năm20102011 Bng2.8 Dinbinñiuchnhtgiágiaiñon19902008 117 Bng2.9 DinbintlDtrbtbucgiaiñon19922005 119 Bng2.10 DinbinTlDtrbtbuc20022011 120 Bng2.11 DinbinlãisuttingiDTBBbngVND 121 Bng2.12 Cáclnñiuchnhlãisuttáicpvn19912008 122 Bng2.13 Nghipvthtrưngmgiaiñon20002010 125 Bng2.14 HotñngNVthtrưngm6thángñunăm2011 127 Bng2.15 Lưngtincungngròngquanghipvthtrưng 129 mgiaiñon20082011 Bng2.16 Doanhsgiaodchnghipvthtrưngmquacác 130 năm20082011 Danhmôcc¸cc«ngtr×nhnghiªncøucãliªnquan ®ÕnluËn¸ncñat¸cgi¶®®−îcc«ngbè 1 (2000): „ Kinh nghiÖm quèc tÕ vÒ chÊn chØnh, cñng cè hÖ thèng ng©n hng “,T¹pchÝNg©nhng,sè82000,trang6264. 2 (2000):„ Nh÷nggi¶iph¸pnh»mhonthiÖnhÖthèngtæchøc,ho¹t®éng kiÓmso¸tkiÓmto¸n®èivíiNg©nhngNhn−ícvc¸cTæchøctÝndông ëViÖtNam “,§ÒtiNghiªncøukhoahäccÊpngnhng©nhng,msè KNH 98.04, quyÕt ®Þnh c«ng nhËn hon thnh ®Ò ti sè 451/2000/Q§ NHNN9,ngy20/10/2000cñaThèng®ècNHNN. 3 (2002):„ MétsèvÊn®ÒvÒth−¬ngm¹iv®Çut−khithùcthiHiÖp®Þnh th−¬ngm¹iViÖtNamHoaKú “,T¹pchÝNg©nhng,sè1+22002,trang 114117. 4 (2004):„C«ngt¸cthi®uakhenth−ëng®gãpphÇnquanträngvothnh c«ng cña ho¹t ®éng ng©n hng “, T¹p chÝ Thi ®ua khen th−ëng, sè 10 2004,trang2931. 5 (2005):„ §Èym¹nhchovaytiªudïngXuh−íngtÊtyÕucñaho¹t®éng ng©nhngtrongnÒnkinhtÕthÞtr−êng “,T¹pchÝNg©nhng,sè92005, trang5153. 6 (2010):„ Vaitrßqu¶nlýcñaNg©nhngNhn−íc®èivíirñirotrong ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hng th−¬ng m¹ i“, T¹p chÝ Ng©n hng, sè 5 2010,trang1820. 7 (2011):„ BnvÒsùphèihîpgi÷achÝnhs¸chtikhãavchÝnhs¸chtiÒn tÖtrongkiÓmso¸tl¹mph¸tëViÖtNam “,T¹pchÝNg©nhng,sè22011, trang1215. 1 MðU 1.TÍNHCPTHITCAðTÀI Tiptccôngcucñimihotñngngânhàngtheoyêucuhinhpvà thchincáccamktquctcaVitNamvmcathtrưngtàichínhvà dchvngânhàng,trinkhaihaiLutngânhàng,cơculiNHNNtheohưng hinñi,táicutrúccácTCTD,vicñiuhànhCSTTnưctakhôngngng ñưcñimi,hoànthintheohưngtindnphùhpvithônglvàchun mcquct,cũngnhưñiukinthctcaVitNam,ñcbitlàñiukinnn kinhtñangtrongquátrìnhchuynñi.Trongnhngnămqua,vicñiuhành CSTThưngtithchinmctiêutrctip,nhưnñnhtint,kimchlm phát, cũng như chuyn ti CSTT ñn nn kinh t, góp phn thúc ñy tăng trưng,ñmboansinhxãhi....Nnkinhtnóichungvàhthngngânhàng nóiriêngñãvưtquañưcnhngtácñngcakhnghongtàichínhthgii cũngnhưbinñngphctpcakinhtthgii.Nănglcxâydngvàñiu hànhCSTTcaNgânhàngNhànưcñưcnânglênmtbưccơbn. Tuy nhiên, nn kinh t Vit Nam trong nhng năm gn ñây lm phát ñangcónguycơquaytrligâybtnnnkinhtvĩmô.Nguyênnhânnàogây nêntìnhtrnglmphát?phichăngcómtphntnguyênnhândoñiuhành CSTT?.ThctrngñiuhànhCSTThưngtithchinmctiêuñtratrong thi gian qua, ñc bit là thc hiên mc tiêu kim soát lm phát ñang ñt ra nhiuvnñcntiptcñưchoànthin.ðngthi,ñngtrưcyêucuca thctinhinnaycũngnhưñòihihinhpkinhtquctngàycàngsâurng trongthigianti,yêucutiptcchuynñinnkinhtthìyêucunàycàng ñtracpbáchhơntrongvicñiuhànhCSTTthchincóhiuquhơnna mctiêuñivinnkinht,trctiplànhmkimsoátlmphátcóhiuqu. Vitínhcpbáchnóitrên,lunánchnñtài:“ðiuhànhCSTTnhm kimsoátlmpháttrongquátrìnhchuynñinnkinhtVitNam ”làm côngtrìnhnghiêncucamình. 2.TNGQUANTÌNHHÌNHHÌNHNGHIÊNCUCAðTÀI 2 2.1.Nghiêncutrongnưc ðnnaycómtsñtàikhoahcnghiêncuvñiuhànhCSTTnhm kim soát lm phát ñưc thc hin Hc vin Ngân hàng, mt s cơ quan nghiêncuvàcơsñàotokhác.ðngthi,cómtslunvănthcs,lun ántinsnghiêncuvnidungcóliênquan.Song,nhìnchung,cáccôngtrình nghiêncuñưcthchintrongthpnhiên90vàñnnăm2006,chưacótính cpnhtgiaiñonhinhpkinhtquctmnhmthigianhinnay.ðc bitcáccôngtrìnhnghiêncuchưagnviquátrìnhchuynñinnkinht VitNam.Cóthkñnmtscôngtrìnhtiêubiusauñây: 1.LunáncanghiêncusinhNguynNgcBo(2005),NHNNVit Nam nghiêncu v“Chính sáchlãisut trong nn kinht th trưng Vit Nam”chtptrungnghiêncuvchínhsáchlãisutcaNHTW,khôngnghiên cuvcáccôngccaCSTT,khôngnghiêncuv mctiêulmpháttrong ñiuhànhCSTT. 2. Lun án ca nghiên cu sinh Phan Th Hng Hi (2005), Ngân hàng CôngthươngVitNamnghiêncuv“Lmpháttrongcácnưcchuynñi kinhtvàvnñkimchlm phátVitNam ”.Côngtrìnhñisâunghiêncu vlmphátcacácnnkinhtchuynñivàliênhvithctinVitNam, khôngnghiêncuvmctiêukimsoáttrongñiuhànhCSTT. 3.LunáncanghiêncusinhHoàngXuânQu(2003),Trưngðihc kinhtQucdânnghiêncuv“Giipháphoànthincáccôngcchyuca CSTTVitNam “ Côngtr