Luận án Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt Nam hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC Hà Nội - 2017 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH LÊ CAO VINH GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: HỒ CHÍ MINH HỌC Mã số: 62 31 02 04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS. TS. Phạm Ngọc Anh 2. PGS. TS. Hoàng Anh Hà Nội – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đã được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả Lê Cao Vinh MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ....................................... 5 1.1. Những công trình khoa học liên quan đến tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh .................................................................................................... 5 1.2. Một số công trình khoa học liên quan đến giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh ..................................................................................... 14 1.3. Những vấn đề đã được nghiên cứu và những vấn đề đặt ra để luận án tiếp tục nghiên cứu ........................................................................... 20 Chương 2: TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH – NỘI DUNG, SỰ CẦN THIẾT VÀ HỆ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN ........... 22 2.1. Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh ................................................... 22 2.2. Sự cần thiết giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt Nam hiện nay ............................................. 62 2.3. Hệ tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt Nam hiện nay ......... 67 Chương 3: THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM ............................................ 77 3.1. Thực trạng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở nước ta hiện nay ................................................ 77 3.2. Những vấn đề đặt ra trong giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên ............................................................................. 104 Chương 4: GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY - PHƯƠNG HƯỚNG, VÀ CÁC GIẢI PHÁP ........................................ 112 4.1. Phương hướng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ..................................................................... 112 4.2 Giải pháp giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ........................................................................... 117 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 142 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ...................................................................................... 145 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 146 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 156 TÊN CÁC BIỂU ĐỒ TRONG LUẬN ÁN Biểu đồ 3.1: Giới tính người trả lời.. Biểu đồ 3.2: Vị trí, nhiệm vụ trong lớp, trường Biểu đồ 3.3: Cơ cấu đoàn thể Biểu đồ 3.4: Nơi ở hiện nay của sinh viên Trang 78 78 79 79 TÊN CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN Bảng 3.1: Thống kê các trường ĐH, CĐ trong cả nước triển khai cuộc thi Olympic các môn khoa học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh Bảng 3.2: Đánh giá của sinh viên về mức độ đáp ứng yêu cầu của hệ thống cơ sở vật chất nhà trường đối với việc học tập và rèn luyện . Bảng 3.3: Đánh giá nhận thức của sinh viên về sự cần thiết của việc học tập các môn khoa học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh . Bảng 3.4: Hoạt động xung kích tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng của ĐVTN các trường ĐH, CĐ ... Bảng 3.5: Tỉ lệ sinh viên tham gia các hoạt động xã hội trong quá trình học tập ... Bảng 3.6: Lý do sinh viên tham gia các hoạt động xã hội trong quá trình học tập Trang 81 86 89 91 100 101 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống những quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, trong đó tư tưởng giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người là nội dung cốt lõi và là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ di sản tư tưởng của Người. Đó không có gì khác hơn là một chủ nghĩa nhân văn đích thực, làm cơ sở tạo nên sức sống và khả năng trường tồn của tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, hay chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh là một bộ phận cấu thành quan trọng, giữ vị trí hạt nhân, nền tảng triết học của toàn bộ hệ thống tư tưởng cũng như sự nghiệp thực tiễn Hồ Chí Minh, là giá trị tinh túy trong toàn bộ di sản Hồ Chí Minh. Giá trị này có sức nội sinh, ngoại hóa vô cùng mạnh mẽ, làm nên chiều sâu tư tưởng, sức thuyết phục, cảm hóa, chuyển hóa của phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh. Cũng chính những giá trị nhân văn Hồ Chí Minh đã góp phần làm nên bản chất, sức mạnh của Đảng Cộng sản Việt Nam và sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Vì thế, nghiên cứu tư tưởng nhân văn của Người một cách toàn diện chính là đi vào chiều sâu bên trong của hệ tư tưởng, từ đó, xác định rõ hơn cơ chế tồn tại và khả năng lan tỏa đối với mọi tầng lớp nhân dân. Nhân loại đang bước sang một thiên niên kỷ mới cùng với những cơ hội và những thách thức đan xen. Loài người đã đạt được những thành tựu to lớn trong mọi lĩnh vực hoạt động của mình, nhưng cũng đang phải đối đầu với nhiều vấn đề liên quan đến con người, các giá trị làm người. Ở Việt Nam, công cuộc đổi mới đất nước đã đạt được những những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử, tạo được những tiền đề cần thiết cho sự phát triển toàn diện của con người, phát triển các phẩm chất người. Trong xã hội, bên cạnh việc hình thành những con người biết đồng cảm, chia sẻ, luôn nghĩ đến người khác còn có một số bộ phận không nhỏ, trong đó có thanh niên – sinh viên đang suy thoái đạo đức, chạy theo chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa cá nhân dẫn đến sự vô cảm của bản thân đối với con người với xã hội. Thực trạng này được Đảng ta khẳng định trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII (2016) “Tình trạng nhập khẩu, quảng bá, tiếp thu dễ dãi, thiếu chọn lọc sản phẩm văn hóa nước 2 ngoài đã tác động tiêu cực đến đời sống văn hóa của một bộ phận nhân dân, nhất là lớp trẻ” [34, tr 125]. Thanh niên, trong đó có sinh viên đại học, là một lực lượng nòng cốt trong xây dựng và bảo vệ tổ quốc, là một sứ giả đưa Việt Nam hội nhập quốc tế, là một hiện thân, đại biểu cho dân tộc Việt Nam, cho nền văn hóa Việt Nam, chính vì thế, họ cần phải là những con người phát triển toàn diện cả về đức, trí, thể, mỹ, mà cốt cách, bản chất, không khác gì hơn chính là các giá trị nhân văn. Vì vậy, một trong những nhiệm vụ trung tâm của giáo dục Việt Nam, đã được Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ rõ, là “đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ; dạy người, dạy chữ và dạy nghề. Đổi mới nội dung giáo dục theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Chú trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống, tri thức pháp luật và ý thức công dân. Tập trung vào những giá trị cơ bản của văn hóa, truyền thống và đạo lý dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại, giá trị cốt lõi và nhân văn của của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh” [35, tr. 128 ]. Để thực hiện nhiệm vụ đó, việc đi sâu vào nghiên cứu, giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh vào cuộc sống để thúc đẩy quá trình nhân văn hóa đời sống xã hội, nhân văn hóa bản chất con người Việt Nam, trong đó có thanh niên, sinh viên, đồng thời làm cho các giá trị nhân văn Hồ Chí Minh ngày càng được khẳng định, bồi đắp, tòa sáng và trường tồn là một vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cấp bách hiện nay. Vì vậy, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài “Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường Đại học ở Việt Nam hiện nay” để làm Luận án Tiến sĩ, chuyên ngành Hồ Chí Minh học. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích Phân tích những nội dung cơ bản của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, xây dựng hệ tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở nước ta hiện nay. 3 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ cơ sở hình thành tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh; - Xây dựng hệ tiêu chí đánh giá chất lượng của hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn cho sinh viên trong các trường đại học ở nước ta; - Làm rõ những nội dung cơ bản của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh; - Đánh giá thực trạng giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh các trường đại học. - Đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng công tác giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên tại các trường đại học ở Việt Nam hiện nay. 3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Việt Nam. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận án tập trung nghiên cứu công tác giáo dục tư tưởng nhân văn cho sinh viên các trường Đại học ở nước ta hiện nay. - Giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên trong các trường đại học là một vấn đề rộng. Do đó, trong khuôn khổ luận án, tác giả tập trung vào nghiên cứu và khảo sát thực tế giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh ở các trường đại học khu vực miền Bắc. - Hoạt động giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học được luận án nghiên cứu, khảo sát trong khoảng thời gian từ năm 2006 đến 2016. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án được thực hiện trên nền tảng các quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về chủ nghĩa xã hội, về văn hóa, đạo đức, về con người... 4 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Luận án được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin - Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu của khoa học liên ngành và chuyên ngành, trong đó đặc biệt chú trọng các phương pháp: phương pháp lôgic, lịch sử, sử dụng phương pháp văn bản học, nghiên cứu các tác phẩm kinh điển của Hồ Chí Minh, kết hợp các bài nói, bài viết với hoạt động chỉ đạo thực tiễn của người; sử dụng các phương pháp chuyên biệt: điều tra xã hội học, phân tích, tổng hợp, so sánh, để thực hiện đề tài. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 5.1. Ý nghĩa khoa học - Luận án góp phần làm phong phú thêm vào hệ thống các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác giáo dục thanh niên- sinh viên nói chung và về giáo dục đạo đức, nhân văn nói riêng. - Luận án là cơ sở lý luận quan trọng để các trường Đại học xây dựng các kế hoạch, chủ trương trong công tác nghiên cứu đạo đức sinh viên. - Là tài liệu tham khảo cho việc học tập, nghiên cứu tư tưởng đạo đức, phong cách của Hồ Chí Minh ở các trường Đại học nước ta. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận án đề xuất các giải pháp căn bản nhằm giúp các trường Đại học đẩy mạnh công tác giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên hiện nay. 6. Những đóng góp mới của Luận án - Phân tích các quan điểm trong tư tưởng nhân văn của Hồ Chí Minh theo lôgic, trình tự. - Luận án đề xuất hệ thống các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường Đại học ở Việt Nam hiện nay. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án gồm 4 chương, 10 tiết. 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH Nghiên cứu về chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh, về tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh là một nội dung quan trọng trong nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung đã được nhiều học giả, nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm, tìm hiểu, nghiên cứu theo nhóm các tư liệu sau: 1.1.1. Đề tài khoa học Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Di sản Hồ Chí Minh trong thời đại ngày nay” của Học viện chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh [59]. Trong Hội thảo, một số bài tham luận đã tập trung vào làm rõ bản chất, đặc trung tổng quát của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, khẳng định tình yêu thương con người vô hạn, lòng khoan dung rộng lớn là những nội dung quan trọng của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh; tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh được biểu hiện thông qua cách sống và làm việc của Người; khẳng định tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh là một di sản tinh thần to lớn mà Người để lại cho chúng ta trong tiến trình xây dựng con người mới, xã hội mới. Kỷ yếu Hội thảo khoa học Giá trị nhân văn trong Di chúc Hồ Chí Minh, của Bảo tàng Hồ Chí Minh – Trường Đại học Khoa học Xã hội nhân văn, [11]. Trong công trình này, ngoài việc các tác giả đã đi vào nghiên cứu các mối quan hệ giữa đạo đức và nhân văn, giữa công tác xây dựng Đảng với xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, về sự cần thiết trong việc nâng cao đạo đức cách mạng cho cán bộ đảng viên, đặc biệt là thế hệ trẻ trong giai đoạn mới của cách mạng hiện nay; các tham luận đã nêu bật giá trị lịch sử, tư tưởng nhân văn và ý nghĩa sâu sắc trong bản Di chúc của chủ tịch Hồ Chí Minh. Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Tư tưởng Hồ Chí Minh- giá trị nhân văn và phát triển” [60]. Tại hội thảo, các tham luận đã tập trung vào làm sáng tỏ một cách sâu sắc, toàn diện những giá trị nhân văn và phát triển trong tư tưởng Hồ Chí Minh 6 trên các vấn đề: Giá trị nhân văn và phát triển của tư tưởng Hồ Chí Minh trong xác định mục tiêu và con đường cách mạng Việt Nam; Giá trị nhân văn và phát triển trong tư tưởng Hồ Chí Minh về động lực của cách mạng Việt Nam; Giá trị nhân văn và phát triển trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và phát triển xã hội trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục, đối ngoại. Từ đó, góp phần thúc đẩy sự vận dụng và phát triển sáng tạo những giá trị đó vào trong công cuộc đổi mới đất nước hiện nay. Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh” của Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch [58], tại Hội thảo, các tham luận khoa học tập trung trao đổi các vấn đề: Thứ nhất, làm rõ khái niệm tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh, chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh, tính nhân văn trong tư tưởng Hồ Chí Minh... Sự giống nhau, khác nhau và cần hiểu thế nào, sử dụng ra sao cho đúng các khái niệm; Thứ hai, tập trung làm rõ những nội dung, những bình diện tiếp cận khác nhau của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh như tư tưởng dân chủ, tư tưởng về xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, tư tưởng về chính trị, ngoại giao, kinh tế... và cách ứng xử đầy tình nghĩa của Hồ Chí Minh đối với các tầng lớp nhân dân; Thứ ba, làm rõ những nội dung chủ nghĩa nhân văn, tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh cần phải vận dụng vào trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế của đất nước hiện nay, cũng như xây dựng mối quan hệ giữa con người với con người. 1.1.2. Sách chuyên khảo Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh đã được đề cập đến từ rất sớm. Trên thế giới đã có một số công trình của các học giả nước ngoài nghiên cứu về Hồ Chí Minh như: Cuốn Đồng chí Hồ Chí Minh của tác giả E. Cô bê lép [22], đây là một cuốn sách tác giả nghiên cứu, tìm hiểu cuộc đời, sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh được đề cập đến như là một con người suốt đời đấu tranh cho nền độc lập, tư do của tổ quốc, cho cuộc sống tốt đẹp của nhân dân. Đồng thời tác giả cũng nhấn mạnh đến lòng yêu thương con người vô hạn của Hồ Chí Minh dành cho các tầng lớp nhân dân, cũng như những chính sách mà Đảng và nhà nước cần phải chú ý thực hiện để chăm lo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần 7 cho các tầng lớp nhân dân khi tác giả nói về bản Di chúc mà Hồ Chí Minh để lại cho Đảng, Nhà nước và nhân dân trước khi Người qua đời. Nguyễn Đài Trang, một nhà nghiên cứu Việt Nam đang sống và làm việc tại Canada với công trình mới được xuất bản Hồ Chí Minh - Nhân văn và phát triển [130]. Trong cuốn sách, tác giả đã cho chúng ta thấy được những nội dung cơ bản và ý nghĩa của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh thông qua việc đi sâu vào nghiên cứu những lý tưởng sâu xa của Người, đó là mong muốn về một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh; mong muốn mưu cầu hạnh phúc cho loài người, cho nhân loại; chân lý không có gì quý hơn độc lập tự do; nghệ thuật, phương pháp cách mạng lấy yếu thắng mạnh; chiến lược xây dựng nguồn nhân lực cho sự phát triển vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người; ham muốn tột bậc đem lại hạnh phúc, cuộc sống ấm no cho nhân dân; chiến lược đại đoàn kết vì mục tiêu nhân văn. Đồng thời, tác giả đã khẳng định, những giá trị nhân văn của Hồ Chí Minh chính là những mục tiêu cao cả nhất mà nhân loại hiện nay đang theo đuổi: đó là phát triển bền vững mà trọng tâm là phát triển nguồn nhân lực và bảo vệ môi trường; đó là những ham muốn đem lại hạnh phúc cho nhân dân- một mục tiêu cao nhất của sự phát triển. Võ Nguyên Giáp, Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt Nam [48]. Trong cuốn sách, tác giả đã xác định những vấn đề chung về tư tưởng Hồ Chí Minh như: quá trình hình thành, phát triển và nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh; khái quát những luận điểm sáng tạo lớn và những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh; vận dụng tư tưởng của người vào sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay. Trong các nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng về nhân văn đã bước đầu được đề cập đến trong chương VII “Tư tưởng nhân văn, đạo đức, văn hóa Hồ Chí Minh” trên các nội dung sau: Thứ nhất, đã chỉ ra được nguồn gốc của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh đó là sự kế thừa những giá trị tư tưởng văn hóa “vĩnh cửu” của nhân loại, thấm đượm một chủ nghĩa nhân văn cao cả, đáp ứng những yêu cầu nguyện vọng bức thiết và sâu xa của dân tộc và loài người. Từ đó tác giả đi đến khẳng định cả cuộc đời hoạt động của Người là tiêu biểu sáng ngời cho chủ nghĩa nhân đạo cộng 8 sản, chủ nghĩa nhân văn hiện thực. Thứ hai, nội dung của tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh được thể hiện ở những điểm nổi bật sau: một là, lòng yêu thương con người, yêu thương nhân dân, hết sức bao la, sâu sắc, trước hết là những người nghèo khổ. Tư tưởng này đã được Hồ Chí Minh khái quát thành triết lý sống: Nghĩ cho cùng, mọi vấn đề... là vấn đề ở đời và làm người. Ở đời và làm người là phải thương yêu người, thương dân, thương nhân loại đau khổ bị áp bức. Hai là, lòng tin mãnh liệt vào sức mạnh, khả năng chủ động, sáng tạo to lớn của nhân dân, có dân là có tất cả. Ba là, lòng tôn trọng, kính yêu nhân dân, lắng nghe ý kiến của dân, dân là chủ, chính phủ, cán bộ là đầy tớ. Bốn là, lòng yêu thương con người gắn với lòng căm ghét, lên án mọi chế độ bất công, lên án chủ nghĩa đế quốc thực dân, kiên quyết tìm ra con đường giải phóng. Lên án và xử lý thích đáng những kẻ sâu mọt trong đảng viên, cán bộ, nội bộ nhân dân, xâm phạm lợi ích của nhân dân, tham ô lãng phí, ức hiếp nhân dân... Năm là, lòng yêu thương con người bao hàm nội dung rất quan trọng là phải biết chăm lo bồi dưỡng, phát huy sức mạnh của