Luận án Hiệu quả đào tạo nhân lực của tập đoàn điện lực Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG - XÃ HỘI   LÊ TRUNG HIẾU HIỆU QUẢ ĐÀO TẠO NHÂN LỰC CỦA TẬP ĐOÀN ĐIỆN LỰC VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÀ NỘI, 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG - XÃ HỘI   LÊ TRUNG HIẾU HIỆU QUẢ ĐÀO TẠO NHÂN LỰC CỦA TẬP ĐOÀN ĐIỆN LỰC VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị nhân lực Mã số : 9340404 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Lê Thanh Hà 2. PGS.TS. Cao Văn Sâm HÀ NỘI, 2022 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng: Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực và chưa từng được dùng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng: Mọi việc giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn và các trích dẫn trong luận án đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Lê Trung Hiếu ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực hiện đề tài “Hiệu quả đào tạo nhân lực của Tập đoàn Điện lực Việt Nam” tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của các Thầy/Cô giáo Khoa Quản lý Nguồn nhân lực, Trường Đại học Lao động- Xã hội, , các cán bộ, đồng nghiệp và bạn bè cùng các anh/chị làm việc tại Tập đoàn EVN Tôi xin bày tỏ tấm lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Lê Thanh Hà và PGS.TS. Cao Văn Sâm, người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ và định hướng cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận án. Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới tất cả các Thầy/Cô giáo Khoa Quản lý Nguồn nhân lực, Trường Đại học Lao động- Xã hội đã tận tình giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn các nhà quản lý, cán bộ nhân viên Tập đoàn EVN đã phối hợp và tạo điều kiện cho tôi thăm quan và nghiên cứu vấn đề hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN hiện nay Trân trọng cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã luôn sát cánh, tạo điều kiện tốt nhất để tôi học tập và hoàn thiện luận án. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Lê Trung Hiếu iii MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ..................................................... 10 1.1. Các công trình nghiên cứu hiệu quả và hiệu quả đào tạo nhân lực ............. 10 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về hiệu quả ..................................................... 10 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về hiệu quả đào tạo nhân lực ......................... 12 1.2. Các công trình nghiên cứu về yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo nhân lực ........................................................................................................................ 20 1.3. Khoảng trống và cơ hội nghiên cứu của luận án .......................................... 26 1.3.1. Đánh giá về những nghiên cứu có liên quan ............................................. 26 1.3.2. Khoảng trống nghiên cứu .......................................................................... 26 Tóm tắt chương 1 ................................................................................................ 28 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ ĐÀO TẠO NHÂN LỰC TRONG TỔ CHỨC ............................................................................................ 29 2.1. Một số khái niệm có liên quan ..................................................................... 29 2.1.1. Đào tạo nhân lực ....................................................................................... 29 2.1.2. Hiệu quả và hiệu quả đào tạo nhân lực ..................................................... 34 2.2. Đo lường hiệu quả đào tạo nhân lực trong tổ chức ...................................... 38 2.2.1. Nghiên cứu các mô hình đánh giá hiệu quả đào tạo nhân lực trong tổ chức ... 38 2.2.2. Lựa chọn và xây dựng các tiêu chí đo lường HQĐT trong tổ chức ................. 54 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến HQĐT trong tổ chức ......................................... 56 2.4. Mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ............................................. 61 2.4.1. Sơ đồ mô hình nghiên cứu chính thức về hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN. .................................................................................................................... 61 Tóm tắt chương 2 ................................................................................................ 67 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 68 3.1. Quy trình nghiên cứu .................................................................................... 68 3.2. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 69 3.2.1. Phương pháp nghiên cứu định tính ........................................................... 69 iv 3.2.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng ........................................................ 71 3.3. Thu thập và xử lý thông tin .......................................................................... 86 3.3.1. Thu thập và xử lý thông tin định tính sơ bộ .............................................. 86 3.3.2. Thu thập và xử lý thông tin trong nghiên cứu định lượng sơ bộ .............. 90 3.3.3. Thu thập và xử lý thông tin định lượng chính thức .................................. 96 3.3.4. Thu thập và xử lý thông tin định tính bổ sung .......................................... 98 Tóm tắt chương 3 ................................................................................................ 99 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................... 100 4.1. Giới thiệu về tập đoàn Điện lực Việt Nam ................................................ 100 4.1.1. Thông tin chung ...................................................................................... 100 4.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển .............................................................. 100 4.1.3. Sơ đồ tổ chức bộ máy .............................................................................. 102 4.1.4. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh .................................................. 103 4.1.5. Đặc điểm nguồn nhân lực ....................................................................... 105 4.2. Phân tích thực trạng hoạt động đánh giá HQĐT nhân lực của EVN ......... 107 4.2.1. Tổng quan về đào tạo nhân lực của EVN ............................................... 107 4.2.2. Thực trạng hoạt động đánh giá HQĐT nhân lực của EVN ..................... 113 4.3. Kết quả phân tích định lượng về hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN. ..... 119 4.3.1. Thống kê mô tả ........................................................................................ 119 4.3.2. Kết quả phân tích độ tin cậy của thang đo .............................................. 124 4.4. Đánh giá hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN ........................................... 132 4.4.1. Hiệu quả đào tạo nhân lực trung bình của EVN ..................................... 132 4.4.2. Hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN đối với cá nhân ............................. 132 4.4.3. Hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN đến tổ chức ................................... 135 4.4.4. Hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN đến xã hội ..................................... 142 4.4.5. Phân tích sự khác biệt của hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN với các đặc điểm của đối tượng nghiên cứu (kiểm định one – way Anova) ........................ 147 CHƯƠNG 5. LUẬN BÀN VỀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................. 151 VÀ MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 151 5.1. Luận bàn kết quả nghiên cứu ..................................................................... 151 v 5.1.1. Luận bàn về các yếu tố ảnh hưởng đến HQĐT nhân lực của EVN ........ 151 5.1.2. Luận bàn các giả thuyết nghiên cứu. ....................................................... 157 5.2. Khuyến nghị nâng cao HQĐT nhân lực của EVN ..................................... 161 5.2.1. Căn cứ xác định phương hướng nâng cao HQĐT nhân lực của EVN .... 161 5.2.2. Các giải pháp, khuyến nghị nâng cao HQĐT nhân lực của EVN giai đoạn 2020 - 2030 ........................................................................................................ 167 Tóm tắt chương 5 .............................................................................................. 181 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 182 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 184 PHỤ LỤC .......................................................................................................... 192 vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ, cụm từ Viết tắt 1 Cán bộ Công nhân viên CBCNV 2 Đào tạo nhân lực ĐTNL 3 Hiệu quả đào tạo HQĐT 4 Khoa học công nghệ KHCN 5 Người lao động NLĐ 6 Doanh nghiệp DN 7 Sản xuất kinh doanh SXKD 8 Tổ chức Nhân sự TCNS 9 Nguồn nhân lực NNL 10 Kỹ sư tài năng KSTN vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HÌNH ẢNH Sơ đồ 1.1. Mô hình của Baldwin và Ford (1988) ................................................ 22 Sơ đồ 1.2. Mô hình của K. L. Jayawardana và H. A. D. Prasanna, 2007 ........... 22 Sơ đồ 1.3. Mô hình của Hyochang Lim và cộng sự, 2007 .................................. 23 Sơ đồ 1.4. Mô hình của Abdullah Lin và Mohd Yazam Shariff, 2008 ............... 24 Sơ đồ 2.1. Sơ đồ sáu giai đoạn của Brinkerhoff ................................................. 48 Sơ đồ 2.2. Mô hình nghiên cứu của tác giả về HQĐT nhân lực cảu EVN ......... 61 Sơ đồ 3.1. Quy trình nghiên cứu ......................................................................... 68 Sơ đồ 3.2. Quy trình thực hiện nghiên cứu định lượng bằng bảng hỏi ............... 71 Sơ đồ 4.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức bộ máy của EVN ........................................... 103 Biểu đồ 4.1. Đánh giá của người quản lý trực tiếp về KSTN ........................... 114 Biểu đồ 4.2. Đánh giá của KSTN về môi trường làm việc ............................... 115 Hình 4.1. Kết quả phân tích CFA của mô hình nghiên cứu .............................. 126 Biểu đồ 4.3. So sánh tốc độ tăng năng suất lao động theo các khối giai đoạn 2017 - 2020 ................................................................................................................. 137 Biểu đồ 4.4. So sánh năng suất lao động của EVN với các công ty khác ........ 139 Biểu đồ 4.5. Tỷ trọng sản xuất điện các nguồn sản xuất của EVN ............ 143 Biểu đồ 4.6. Tỷ lệ hộ nông thôn và xã có điện các năm ................................... 145 Sơ đồ 5.1. Quy trình đánh giá HQĐT nhân lực ................................................ 175 viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. So sánh mô hình OEM với mô hình Kirkpatrick ................................ 47 Bảng 2.2. Tổng hợp Mô hình đánh giá đào tạo ................................................... 49 Bảng 2.3. Đánh giá về các mô hình đánh giá hiệu quả đào tạo .......................... 51 Bảng 2.4. Giả thuyết nghiên cứu của luận án ..................................................... 66 Bảng 3.1. Thông tin về các đối tượng tham gia phỏng vấn ................................ 70 Bảng 3.2. Thang đo thái độ học viên .................................................................. 72 Bảng 3.3. Thang đo nội dung đào tạo ................................................................. 73 Bảng 3.4. Thang đo văn hóa học tập của tổ chức ............................................... 74 Bảng 3.5. Thang đo sử dụng sau đào tạo ............................................................ 75 Bảng 3.6. Thang đo HQĐT đối với cá nhân ....................................................... 76 Bảng 3.7. Thang đo HQĐT đối với tổ chức ........................................................ 76 Bảng 3.8. Thang đo HQĐT nhân lực đối với xã hội ........................................... 77 Bảng 3.9. Thống kê nguồn phiếu điều tra khảo sát ............................................. 83 Bảng 3.10. Đặc điểm mẫu nghiên cứu ................................................................ 83 Bảng 3.11. Cơ cấu mẫu xét mẫu xét theo vị trí vông việc và giới tính ............... 85 Bảng 3.12. Biến quan sát bị loại bỏ sau phỏng vấn bổ sung thông tin ............... 88 Bảng 3.13. Các biến quan sát bị thay đổi sau điều tra thử nghiệm ..................... 91 Bảng 3.14. Thang đo chính thức được sử dụng .................................................. 92 Bảng 4.1 Một số chỉ tiêu tài chính của EVN giai đoạn 2010 – 2020 ............... 104 Bảng 4.2. Số lượng nguồn nhân lực EVN theo các khối .................................. 105 Bảng 4.3. Cơ cấu nguồn nhân lực EVN theo trình độ chuyên môn .................. 106 Bảng 4.4. Các chương trình đào tạo chính của EVN ........................................ 107 Bảng 4.5. Các phương pháp đào tạo của EVN ................................................. 108 Bảng 4.6. Mức độ sử dụng phương pháp nhằm đánh giá HQĐT của EVN ..... 116 Bảng 4.7. Đánh giá việc sử dụng kết quả đánh giá HQĐT của EVN vào các mục đích .................................................................................................................... 118 Bảng 4.8. Đánh giá yếu tố thái độ học viên đối với HQĐT nhân lực của EVN119 Bảng 4.9. Đánh giá yếu tố nội dung đào tạo đến HQĐT nhân lực của EVN ... 120 Bảng 4.10. Đánh giá yếu tố văn hóa học tập đến HQĐT của EVN .................. 121 ix Bảng 4.11. Đánh giá yếu tố sử dụng sau đào tạo đến HQĐT của EVN ........... 123 Bảng 4.12. Hệ số tương quan ............................................................................ 127 Bảng 4.13. Đánh giá mức độ phù hợp của mô hình (Model Summary) ........... 128 Bảng 4.14. Kết quả kiểm định phương sai (Anova) ......................................... 128 Bảng 4.15. Hệ số hồi quy (Coefficients) ........................................................... 128 Bảng 4.16. Đánh giá mức độ phù hợp của mô hình (Model Summary) ........... 129 Bảng 4.17. Kết quả kiểm định phương sai (Anova) ......................................... 129 Bảng 4.18. Hệ số hồi quy (Coefficients) ........................................................... 129 Bảng 4.19. Đánh giá mức độ phù hợp của mô hình (Model Summary) ........... 130 Bảng 4.20. Kết quả kiểm định phương sai (Anova) ......................................... 130 Bảng 4.21. Hệ số hồi quy (Coefficients) ........................................................... 130 Bảng 4.22. Kết luận về các giả thuyết nghiên cứu ............................................ 131 Bảng 4.23. Kết quả điều tra khảo sát về hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN . 132 Bảng 4.24. Hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN đối với cá nhân ..................... 133 Bảng 4.25. Các chỉ số tài chính Nguồn nhân lực cho ba năm gần nhất ........... 134 Bảng 4.26. Chi phí lương và các khoản chi cho con người .............................. 135 Bảng 4.27. Hiệu quả đào tạo nhân lực của EVN đến tổ chức ........................... 136 Bảng 4.28. Chỉ tiêu năng suất lao động của EVN............................................. 137 Bảng 4.29. Một số chỉ tiêu tài chính cơ bản của EVN qua các năm ................. 140 Bảng 4.30. Kết quả khảo sát về HQĐT nhân lực đến xã hội ............................ 142 Bảng 4.31. Chi phí hoạt động công ích các năm của EVN ............................... 145 Bảng 4.32. Kết quả kiểm định Anova của HQĐT đối với cá nhân .................. 147 Bảng 4.33. Kết quả kiểm định Anova của HQĐT đối với tổ chức ................... 148 Bảng 4.34. Kết quả kiểm định Anova của HQĐT đối với xã hội ..................... 149 1 LỜI MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Với khả năng giúp tổ chức xây dựng đội ngũ lao động đa kỹ năng, chống chọi với sự thay đổi và yêu cầu ngày càng cao của thị trường, đào tạo nhân lực ngày càng trở nên quan trọng đối với sự phát triển của tổ chức. Nhận định này đã được thế giới công nhận khi các quốc gia đều cố gắng đầu tư cho đào tạo nguồn nhân lực, và coi đây là quốc sách của quốc gia. Cùng với đó, các tổ chức cũng có xu hướng xây dựng hệ thống đào tạo nội bộ đáp ứng yêu cầu riêng của tổ chức mình. Tại Việt Nam, các Tập đoàn kinh tế Nhà nước để phát huy được thế mạnh về vốn, quy mô và khẳng định vị trí đặc biệt quan trọng trong các thành phần kinh tế, hàng năm đều đầu tư lớn cho nguồn nhân lực thông qua đào tạo nhân lực. Bởi đào tạo nhân lực là hoạt động giúp các Tập đoàn Kinh tế Nhà nước giữ vững lợi thế cạnh tranh, tạo ra sự khác biệt về vốn nhân lực so với các tổ chức thuộc các thành phần kinh tế khác. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có thể coi là một minh chứng rõ nét cho điều này. Được thành lập năm 2006, với vai trò nòng cốt về đảm bảo cung cấp năng lượng điện cho phát triển kinh tế, xã hội và nhu cầu sinh hoạt của nhân dân, EVN đã đạt tốc độ phát triển nhanh chưa từng có, trở thành Tập đoàn kinh tế mạnh của đất nước. Từ năm 2010 đến nay, hoạt động SXKD của Tập đoàn tiếp tục phát triển bền vững, bảo toàn và phát triển vốn. Tổng tài sản của Tập đoàn Điện lực Quốc gia Việt Nam đến cuối năm 2018 là 706.504 tỷ đồng (gấp hơn 28 lần so với năm 1995). Năm 2020 mặc dù chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh Covid 19, kết quả kinh doanh của EVN vẫn đạt mức 403283 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế 15315 tỷ đồng, nộp ngân sách 3753 tỷ đồng. Những con số trên, phần nào cho thấy sức mạnh tài chính, tốc độ tăng trưởng cũng như thành công trong hoạt động SXKD của EVN. Đối với hoạt động đào tạo nhân lực, nhận thức được vai trò quan trọng của đào tạo nhân lực, những năm qua EVN luôn đầu tư mạnh cho các chương trình đào tạo nhân lực. Hàng năm, EVN đã đào tạo và gửi đi đào tạo hàng nghìn cán bộ quản lý các chi nhánh từ cấp Trưởng phòng trở lên. Không chỉ có các cấp 2 quản lý, công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên (CBNV) được đẩy mạnh ở các cấp, bằng nhiều hình thức. Năm 2019, EVN đã tổ chức cho 312568 người học tập trung và 318250 lượt người học E-learning. Ngoài ra, Tập đoàn có chính sách hỗ trợ về tài chính để khuyến khích, động viên CB,NV tự học nâng cao trình độ, tay nghề. Số liệu trên cho thấy, đào tạo nhân lực tại EVN hàng năm có khối lượng rất lớn và được xác định đóng vai trò quan trọng trong hoạt động SXKD của EVN. Tuy nhiên, liệu rằng số lượng đầu tư ‘khủng” được liệt kê ở trên có đi kèm với “hiệu quả” không, đây là câu hỏi cần có lời giải đáp. Từ đó có thể khẳng định, đo lường HQĐT là hoạt động rất cần thiết tại EVN hiện nay. Hoạt động này sẽ giúp EVN có những chiến lược hành động cụ thể từ đó phát huy hơn nữa vai trò của đào tạo nhân lực trong sự phát triển chung của EVN. Đặc biệt hơn, Việt Nam đang trong quá trình đẩy mạnh hội nhập quốc tế mà hơn hết là hội nhập kinh tế quốc tế, đảm bảo HQĐT lại càng đóng vai trò quan trọng. Đối với EVN, hội nhập kinh tế quốc tế có thể giúp kết nối các công ty điện lực trên toàn thế giới. Cùng với quan điểm thị trường hóa ngành điện, chắc chắn EVN sẽ phải đối mặt với cạnh tranh khốc liệt của nền kinh tế thị trường cạnh tranh mở - điều mà EVN chưa từng trải qua, đây thực sự là cơ hội phát triển nhưng cũng là thách thức lớn mà EVN cần vượt qua. HQĐTNL lúc này trở thành chìa khóa giúp EVN vượt qua thách thức trên bởi chỉ có đảm bảo HQĐT EVN mới đảm bảo xây dựng được đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của thị trường. Nhận thức được vấn đề trên, Ban Lãnh đạo EVN trong những năm qua luôn chú ý tới việc đảm bảo chất lượng đào tạo nhân lực. Cụ thể, nhằm đảm bảo HQĐT, bắt đầu từ nă