Luận án Hiệu quả can thiệp truyền thông và bổ sung canxi, vitamin D, kẽm cho học sinh trung học cơ sở độ tuổi dậy thì thị trấn Củ Chi

BỘ  GIÁO  DỤC  VÀ ĐÀO  TẠO BỘ  Y  TẾ VIỆN  DINH  DƯỠNG ĐÀO  THỊ  YẾN  PHI   HIỆU  QUẢ CAN  THIỆP TRUYỀN  THÔNG  VÀ   BỔ  SUNG  CANXI,  VITAMIN  D,  KẼM CHO HỌC  SINH  TRUNG  HỌC  CƠ  SỞ  ĐỘ  TUỔI  DẬY  THÌ   THỊ  TRẤN  CỦ  CHI  - NĂM  HỌC 2012-2013 LUẬN  ÁN  TIẾN  SĨ DINH  DƯỠNG   HÀ  NỘI,  2017 BỘ  GIÁO  DỤC  VÀ ĐÀO  TẠO BỘ  Y  TẾ   VIỆN  DINH  DƯỠNG ĐÀO  THỊ  YẾN  PHI   HIỆU  QUẢ CAN  THIỆP TRUYỀN  THÔNG  VÀ   BỔ  SUNG  CANXI,  VITAMIN  D,  KẼM CHO HỌC  SINH  TRUNG  HỌC  CƠ  SỞ  ĐỘ  TUỔI  DẬY  THÌ   THỊ  TRẤN  CỦ  CHI  - NĂM  HỌC  2012-2013 Chuyên  ngành:  Dinh  dưỡng Mã  số                            :  62.73.03.03 LUẬN  ÁN  TIẾN  SỸ  DINH  DƯỠNG   Người  hướng  dẫn  khoa  học:   1. GS. TS. BS. LÊ  THỊ  HỢP 2. TS. BS. PHẠM  THUÝ  HOÀ HÀ  NỘI  – 2017 LỜI  CAM  ĐOAN   Tôi  xin  cam  đoan  đây  là  công  trình  nghiên  cứu  của  riêng  tôi,  các  kết   quả  nghiên  cứu  được   trình  bày   trong   luận  án   là   trung   thực,  khách quan và chưa  từng  để  bảo  vệ  ở  bất  kỳ  học  vị nào. Tôi  xin  cam  đoan  rằng  mọi  sự  giúp  đỡ  cho  việc  thực  hiện  luận  án  đã   được  cám  ơn  và  tất  cả các  thông  tin  trích  dẫn  trong  luận  án  này  đều  được ghi rõ  nguồn  gốc. Hà  Nội,  ngày  01 tháng 05 năm  2016 Tác  giả  luận  án ĐÀO  THỊ  YẾN  PHI   CHÂN  THÀNH  CÁM  ƠN     Tôi xin gửi lời trân trọng cảm ơn  đến  Ban  lãnh  đạo Viện  Dinh  dưỡng, Trung  tâm  đào  tạo Dinh dưỡng và Thực phẩm - Viện dinh dưỡng, Ban Giám Hiệu  trường  Đại Học Y khoa Phạm N gọc Thạch  đã  tạo mọi  điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian thực hiện luận án này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất với GS. TS. BS. Lê Thị Hợp và TS. BS. Phạm Thuý Hoà, những  người Thầy tận  tâm  đã  dành   thời gian và công sức  để hướng dẫn, hỗ trợ,  động viên tôi suốt quá trình làm luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Phòng Giáo dục Huyện Củ Chi, Ban Giám Hiệu và các Thầy Cô tại   trường Phổ thông  Cơ  sở Thị Trấn Củ Chi  đã  tạo  điều kiện và cùng tham gia quá trình thực hiện nghiên cứu này. Tôi xin chân thành cảm ơn   các   đồng nghiệp, các em sinh viên, các chuyên  viên  đã  tham  gia  thu  thập số liệu cho nghiên cứu và theo dõi can thiệp,  cũng  như  đã  giúp   tôi   trong  quá   trình  xử lý số liệu và kiểm  định kết quả.  Cũng  xin  gởi lời  cám  ơn  đến  các  đồng nghiệp  đang  làm  việc tại Trung tâm  đào  tạo Viện  Dinh  dưỡng  đã  giúp  tôi  hoàn  thành  mọi thủ tục cần thiết cho việc trình luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn  đặc biệt tới tất cả các em học sinh của trường Phổ thông  Cơ  sở Thị trấn Củ Chi  năm  học 2012-2013 và quý vị phụ huynh đã  tham  gia  cuộc nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin gửi  lòng  tri  ân  đến  hai  đấng  sinh  thành  và  gia  đình,   người thân, tất cả những bạn  bè  thân  quý  đã  luôn  bên  tôi  để động viên, hỗ trợ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu của tôi. Hà  Nội, ngày 01 tháng 05 năm  2016 Tác  giả  luận  án ĐÀO  THỊ  YẾN  PHI MỤC  LỤC LỜI  CAM  ĐOAN  ........................................................................................ i LỜI  CÁM  ƠN  ............................................................................................. ii MỤC  LỤC  ................................................................................................... iii Danh  mục  các  chữ  viết  tắt  ............................................................................ x Danh  mục  các  bảng  .....................................................................................  xii   Danh  mục  các  hình  và  biểu  đồ  .................................................................. xvii ĐẶT  VẤN  ĐỀ  .............................................................................................. 1 Mục  tiêu  nghiên  cứu  ...................................................................................... 4 Chương  1: TỔNG  QUAN  TÀI  LIỆU 1.1.  Các  điểm mốc  trong  độ tuổi dậy  thì  và  các  đặc  điểm về chiều cao, cân nặng, thành phần  cơ  thể trong  các  giai  đoạn dậy thì .. 5 1.1.1.  Các  giai  đoạn  dậy  thì  và  các  chỉ  số  quan  trọng   ....  5 1.1.1.1.  Các  giai  đoạn  của  quá  trình  dậy  thì  .. 5 1.1.1.2. Các mốc  thời  điểm  quan  trọng  của  quá  trình  dậy  thì ...  7 1.1.2.  Sự phát  triển  thể  chất  trong  độ  tuổi  dậy  thì  .12   1.1.2.1.  Sự  phát  triển  chiều  cao  ...  12 1.1.2.2.  Sự  phát  triển  cân  nặng   14 1.1.2.3.  Sự  thay  đổi  thành  phần  cơ  thể   15 1.1.3.  Sự  phát  triển  các  đặc  tính  sinh  dục  thứ  phát  ..  17 1.2.  Các  yếu   tố  ảnh  hưởng lên tăng   trưởng  và  vai   trò  quan   trọng  của   dinh  dưỡng  giai  đoạn  dậy  thì    ......    17   1.2.1.  Ảnh  hưởng  của  di  truyền  lên  tiềm  năng  về  tầm  vóc    ...18 1.2.2.  Vai  trò  quan  trọng  của  dinh  dưỡng  với  tăng  trưởng      19 1.2.2.1.  Thiếu  dinh  dưỡng  và  ảnh  hưởng  đến  tăng  trưởng  .    19 1.2.2.2.  Thừa  dinh  dưỡng  và những  ảnh  hưởng  trên  tuổi  dậy  thì  ....... 21 1.2.2.3.   Các   chất   dinh   dưỡng   cần   cho   tăng   trưởng   và   các   nghiên   cứu   can   thiệp  bổ  sung  dưỡng  chất  .... 23 1.2.3.  Các  yếu  tố  môi  trường  khác  ảnh  hưởng  trên  tăng  trưởng  .  28 1.2.3.1.  Giấc  ngủ ....    28 1.2.3.2. Hoạt  động thể lực ...  30 1.2.3,.3. Các chất hoá học  trong  môi  trường ...  30     1.2.3.4. Bệnh  lý  ......    33   1.2.4.  Vai  trò  của  các  chương  trình  hoạt  động  dinh  dưỡng  với  tăng  trưởng   trong  giai  đoạn  tiền  dậy  thì  – dậy  thì  của  học  sinh .....    34   1.2.4.1.     Xây   dựng   và   triển   khai  Kế   hoạch  Hành   động  Quốc   gia   về  Dinh   dưỡng,  trong  đó  có  mục  tiêu  quan  trọng  liên  quan  đến  sự  phát  triển  thể  chất   của  trẻ  em  và  tầm  vóc  dân  tộc  ..... 34 1.2.4.2. Các hoạt  động truyền  thông  .... 36 1.2.4.3. Các can thiệo bổ sung chất  dinh  dưỡng  .  37 Chương  2:  ĐỐI  TƯỢNG  VÀ  PHƯƠNG  PHÁP  NGHIÊN  CỨU     2.1.  Đối  tượng  nghiên  cứu  ......................................................................... 40 2.2.  Thời  gian  nghiên  cứu  .......................................................................... 40 2.3.  Địa  điểm  nghiên  cứu  ........................................................................... 41 2.4.  Thiết  kế  nghiên  cứu  ............................................................................ 43 2.5.  Cỡ  mẫu  và  kỹ  thuật  chọn  mẫu .......................................................... 43 2.6.  Các  biến  số  chính  trong  nghiên  cứu    ................................................ 50 2.7.  Phương  pháp  và  kỹ  thuật  thu  thập  số  liệu  ....................................... 60 2.8.  Các  biện  pháp  khống  chế  sai  số  ......................................................... 66 2.9.  Xử  lý  số  liệu,  phân  tích  và  kiểm  định  ................................................ 68 2.10.  Vấn  đề  đạo  đức  trong  nghiên  cứu  ................................................... 69 Chương  3:  KẾT  QUẢ  NGHIÊN  CỨU   3.1.  Đặc  điểm  phân  bố  mẫu  và  tình  trạng  dinh  dưỡng  chung  ............... 70 3.2.  Tuổi  dậy  thì  trung  bình  và  các  đặc  điểm  về  chiều  cao,  cân  nặng  và   thành  phần  cơ  thể  ...................................................................................... 71 3.2.1. Tỉ lệ dậy thì ở các  giai  đoạn theo Tanner ....................................... 71 3.2.2. Tuổi trung bình của các mốc thời  điểm dậy thì ..  74 3.2.3. Chiều cao, cân nặng, thành phần  cơ  thể ở các  giai  đoạn dậy thì .. 78 3.2.4. Tầm vóc ở các nhóm trẻ đã  và  chưa  có  biểu hiện xuất tinh lần  đầu hoặc hành kinh lần  đầu ..... 86 3.2.5. Các biểu hiện thứ phát của dậy  thì  ngoài  cơ  quan  sinh  dục .   87 3.3. Hiệu quả can thiệp truyền thông lên kiến thức,  thái  độ, thực hành và bổ sung canxi, vitamin D, kẽm  lên  tăng  trưởng trong thời gian dậy thì ....  88 3.3.1.  Đánh  giá  hiệu qủa can thiệp truyền thông lên kiến thức, thái  độ, thực hành liên  quan  đến dậy thì ...  88 3.3.1.1. Kiến thức,  thái  độ, thực hành tại thời  điểm  điều  tra  ban  đầu  .  88 3.3.1.2. Sự thay  đổi kiến thức, thái  độ, thực hành ở học sinh sau can thiệp truyền  thông    .... 95 3.3.2.  Đánh  giá  hiệu quả can thiệp bổ sung canxi, vitamin D, kẽm lên sự thay  đổi chiều cao, cân nặng, thành phần  cơ  thể  101       3.3.2.1. Hiệu quả của can thiệp bổ sung canxi, vitamin D, kẽm lên sự thay đổi chiều cao, cân nặng và thành phần  cơ  thể 102 3.3.2.2. Các  đỉnh  tăng  trưởng chiều cao (PHV), cân nặng (PWV) và mối liên quan  đến can thiệp bổ sung canxi, vitamin D, kẽm ..    110   Chương 4: BÀN LUẬN 4.1. Tuổi dậy   thì   trung   bình   và   đặc   điểm về chiều cao, cân nặng và thành phần  cơ  thể trong  các  giai  đoạn dậy thì ..  113 4.1.1. Phân bố tình trạng dậy thì trong nhóm trẻ nghiên cứu .......  113 4.1.2. Tuổi trung bình của các mốc thời  điểm trong dậy thì ......  113     4.1.3.  Các  đặc  điểm về chiều cao, cân nặng, thành phần  cơ  thể giai  đoạn tiền dậy thì – dậy thì    122 4.1.4.  Đặc  điểm  về  biểu  hiện  sinh  dục  thứ  phát  ngoài  hệ  sinh  dục  132 4.2.  Hiệu  quả  can  thiệp  truyền  thông  lên  kiến  thức,  thái  độ,  thực  hành   và  bổ  sung  canxi,  vitamin  D,  kẽm  lên  tăng  trưởng  trong  thời  gian  dậy   thì .  132   4.2.1. Đánh  giá  hiệu  quả   can   thiệp   truyền   thông   lên   kiến   thức, thái   độ, thực  hành  liên quan  đến  dậy  thì ............................................................. 132 4.2.2. Đánh  giá  hiệu  quả bổ  sung  canxi,  vitamin  D,  kẽm   lên sự   thay  đổi   chiều  cao,  cân  nặng  và  thành  phần  cơ  thể  ............................................. 140 4.3. Bàn luận  về  phương  pháp  nghiên  cứu    150 KẾT  LUẬN  .............................................................................................. 152 KHUYẾN  NGHỊ    ..................................................................................... 154 NHỮNG  ĐÓNG  GÓP  MỚI  CỦA  LUẬN  ÁN   CÁC  HẠN  CHẾ  CỦA  ĐỀ  TÀI  NGHIÊN  CỨU   DANH  MỤC  CÔNG  TRÌNH  ĐÃ  CÔNG  BỐ   TÀI  LIỆU  THAM  KHẢO PHỤ  LỤC     Phụ  lục  1:  Danh  sách  biến  số  và  định  nghĩa  biến  số  (chi  tiết) Phụ  lục  2:  Bảng  câu  hỏi  1  (cho  trẻ  trai  và  trẻ  gái)     Phụ  lục  3:  Bảng  câu  hỏi  2   Phụ  lục  4:  Hình  ảnh  mẫu  khám  dậy  thì  theo  Tanner   Phụ   lục  5:  Kết  quả  phân   tích   thành  phần  cơ   thể   (bằng  cân  kháng   trở   sinh  học  điện  tử  Tanita) Phụ  lục  6:  Tài  liệu  truyền  thông   Phụ  lục  7:  Mẫu  thư  ngỏ  gởi  phụ  huynh  học  sinh   Phụ  lục  8: Thông  tin  sản  phẩm  bổ  sung  và  nhà  sản  xuất   Phụ  lục  9:  Biểu  mẫu  theo  dõi  nhận  thuốc  bổ  sung   Phụ  lục  10:  Biểu  mẫu  theo  dõi  tham  dự  truyền  thông  và  nhận  quà       Phụ  lục  11:  Bản  đồ  địa  giới  huyện  Củ  Chi   MỘT  SỐ  HÌNH  ẢNH  CỦA  CUỘC  ĐIỀU  TRA   DANH  MỤC  CÁC  CHỮ  VIẾT  TẮT Danh  mục   Diễn  giải   Tiếng  Việt   BPSD Bộ  phận  sinh  dục   CC Chiều  cao   NLKP Năng  lượng  khẩu  phần   GTSH Giá  trị  sinh  học   SDD Suy  dinh  dưỡng   TB Trung bình TLTK Tài  liệu  tham  khảo   TTDD Tình  trạng  dinh  dưỡng   Tiếng  Anh   AAP American  Academic  of  Pediatrics  (Hiệp  hội  Nhi  Khoa   Hàn  lâm  Mỹ)   B1 Breast  stage  1  (Phát  triển  tuyến  vú  ở  giai  đoạn  1  theo   phân  giai  đoạn  dậy  thì  của  tác  giả  Tanner)   BF % Body  Fat  %  (Tỉ  lệ  phần  trăm  của  trọng  lượng  mỡ  cơ  thể   so  với  thể  trọng)   BMI Body  Mass  Index  (Chỉ  số  khối  cơ  thể)     DDE Dichlorodiphenyldichloroethylen  (Hợp  chất  hoá  học  có   trong  thuốc  trừ  sâu  có  thể  gây  ảnh  hưởng  trên  dây  thì)   DEHP DiEthylHexyl  Phthalate  (Một  hợp  chất  hoá  học  phụ  gia   trong  nhựa  có  thể  ảnh  hưởng  trên  dậy  thì)   DNA Desoxy-Ribonucleic  Acid    (Đơn  vị  giữ  mã  di  truyền)   EEG ElectroEncephaloGraph  (Điện  não  đồ)   FM Fat  Mass  (Trọng  lượng  khối  mỡ  của  cơ  thể) FFM Free  Fat  Mass  (Trọng  lượng  khối  không  mỡ  của  cơ  thể)   G1 Genitalia  stage  1  (Phát  triển  tinh  hoàn  ở  giai  đoạn  1  theo   phân  giai  đoạn  dậy  thì  của  tác  giả  Tanner)   GH Growth  Hormone  (Nội  tiết  tố  tăng  trưởng)   GMP Good  Manufacturing  Practice  (Thực  hành  sản  xuất  dược   phẩm  tốt)   GnRH Gonadotropin  Realesing  Hormone  (Nội  tiết  tố  hướng   sinh  dục  tiết  từ  tuyến  yên) HIV Human  Immunodeficiency  Virus  (Siêu  vi  gây  hội  chứng   suy  giảm  miễn  dịch  ở  người)   IGFs Insulin-Like  Growth  Factors  (Các  yếu  tố  tăng  trưởng  có   tác  dụng  tương  tự  nội  tiết  tố  Insulin)   MEHP DiEthylHexyl Phthalate MEDLINE National Library Medicine  (Một  hợp  chất  hoá  học  phụ   gia  trong  nhựa  có  thể  ảnh  hưởng  trên  dậy  thì) MFP factors Meat,  Fish,  Poultry  factors  (Các  yếu  tố  có  trong  thịt,  cá,   gia  cầm  có  ảnh  hưởng  trên  hấp  thu  chất  dinh  dưỡng  tại  tế   bào  niêm  mạc  ruột)   MM Muscle  Mass  (Trọng  lượng  khối  cơ)   NHANES National Health and Nutrition Examination Survey (Khảo  sát  về  dinh  dưỡng  và  sức  khoẻ  quốc  gia  – Mỹ) NCHS National  Center  of  Health  Statictics  (Trung  tâm  quốc  gia   về  các  số  liệu  thống  kê  sức  khoẻ  - Mỹ)     PBA Bisphenol A (Một  hợp  chất  hoá  học  phụ  gia  trong  nhựa   có  thể  ảnh  hưởng  trên  dậy  thì) PBBs PolyBrominated Biphenyls (Một  hợp  chất  hoá  học  phụ   gia  trong  nhựa  có  thể  ảnh  hưởng  trên  dậy  thì) PCBs PolyChlorinated Biphenyls (Một  hợp  chất  hoá  học  phụ   gia  trong  nhựa  có  thể  ảnh  hưởng  trên  dậy  thì) PBD Peak  Bone  Density  (Mật  độ  xương  đỉnh  – Mật  độ  xương   cao  nhất  trong  suốt  đời  người)   PH Public  Hair    (Lông  mao  ở  vùng  kín)   PHV Peak  Height  Velocity  (Tốc  độ  tăng  trưởng  chiều  cao  đỉnh   – Tốc  độ  tăng  chiều  cao  trong  1  năm  nhiều  nhất  trong   suốt  thời  gian  dậy  thì)   PWV Peak  Weigh  Velocity  (Tốc  độ  tăng  trưởng  cân  nặng  đỉnh   – Tốc  độ  tăng  cân  nặng  trong  một  năm  nhiều  nhất  trong   suốt  thời  gian  dậy  thì)     REM Rapid  Eye  Movement  (Giai  đoạn  lay  động  nhãn  cầu   nhanh  của  giấc  ngủ)   SD Standard Devation  (Độ  lệch  chuẩn)   TBF Total  Body  Fat  (Tổng  trọng  lượng  khối  mỡ  của  cơ  thể)   TBW Total  Body  Water  (Tổng  trọng  lượng  khối  nước  của  cơ   thể) WHO World  Health  Organization  (Tổ  chức  Y  tế  Thế  giới)     DANH  MỤC  CÁC  BẢNG   Bảng Nội  dung   Trang 1.1. Các giai  đoạn dậy thì theo tiêu chuẩn Tanner 6 1.2. Tuổi  bắt  đầu  dậy  thì  theo  một  số  nghiên  cứu  ở  nước  ngoài 7 1.3. Tuổi  hành  kinh  lần  đầu  ở  một  số  quốc  gia     8 1.4. Tuổi  hành  kinh  lần  đầu  ở  Việt  Nam   9 1.5. Tốc  độ  tăng  chiều  cao  trung  bình  trong các  giai  đoạn  dậy  thì   11 1.6. Đỉnh  tăng  trưởng  cân  nặng   14 1.7. Các  nghiên  cứu  về  tỉ  lệ  ảnh  hưởng  của  di  truyền  lên  tầm  vóc   17 1.8. Mối   liên   quan   giữa   các   chỉ   số   của   dậy   thì   với   chế   độ   ăn,   chiều   cao   và   tình   trạng   dinh   dưỡng,   Havard   Longitudinal Sdudies  của  Khoa  Sức  khoẻ  Trẻ  em  Đại  Học  Harvard     22 1.9. Tính  khả  dụng  sinh  học  của  một  số  thực  phẩm  giàu  canxi 24 1.10. Tỉ  lệ  canxi  nguyên  tố,    khả  năng  hấp  thu  và  giá  thành  của  các   loại  muối  canxi  dùng  trong  chế  phẩm  bổ  sung  canxi 25 1.11. Ảnh  hưởng  của  các  yếu  tố  hoá  học  đến  dậy  thì  và/hoặc  tăng   trưởng  qua  một  số  nghiên  cứu  trên  thế  giới 32 3.1. Phân  bố  mẫu  nghiên  cứu  theo  tuổi  và  giới   70 3.2. Phân  loại  và  so  sánh  tình  trạng  dinh  dưỡng  theo  giới 71 3.3. Phân  bố  các  giai  đoạn  dậy  thì  ở  học  sinh  nam  và  nữ 72 3.4 Phân  bố  giai  đoạn  dậy  thì  2  theo  tuổi  và  giới   74 3.5. Tuổi  trung  bình  của  các  giai  đoạn  dậy  thì   75 3.6. Phân  bố  xuất  tinh  lần  đầu  ở  nam  và  hành  kinh  lần  đầu  ở  nữ   theo  giai  đoạn  dậy  thì   76 3.7. Tuổi   trung  bình   của   thời   điểm  xuất   tinh   lần   đầu   ở  nam  và   hành  kinh  lần  đầu  ở  nữ 76 3.8. Tuổi   khởi   phát   dậy   thì   trung   bình   theo   giới   liên   quan   đến   tình  trạng  dinh  dưỡng   77 3.9. Tuổi  xuất  tinh  lần  đầu  ở  nam  và  hành  kinh  lần  đầu  ở  nữ  liên   quan  đến  tình  trạng  dinh  dưỡng  hiện 78 3.10. Chiều  cao  trung  bình  theo  giới  ở  các  giai  đoạn  dậy  thì   79 3.11. Cân  nặng  trung  bình  theo  giới ở  các  giai  đoạn  dậy  thì   80 3.12. Tỉ   lệ  mỡ  cơ   thể   trung  bình  ở  các  giai  đoạn  dậy   thì   so  sánh   theo  tình  trạng  dinh  dưỡng     81 3.13. Trọng  lượng  khối  mỡ  trung  bình  ở  các  giai  đoạn  dậy  thì  so   sánh  theo  tình  trạng  dinh  dưỡng     82 3.14. Trọng  lượng  trung  bình  khối  không  mỡ  ở  các  giai  đoạn  dậy   thì  so  sánh  theo  tình  trạng  dinh  dưỡng   84 3.15. Trọng   lượng   trung  bình  khối   cơ  ở  các  giai  đoạn  dậy   thì   so   sánh  theo  tình  trạng  dinh  dưỡng   85 3.16. Chiều  cao  trung  bình  theo  tuổi  của  học  sinh  nam  đã  và  chưa   xuất  tinh  lần  đầu   86 3.17. Chiều  cao  trung  bình  theo  tuổi  của  học  sinh  nữ  đã  và  chưa  có   hành  kinh  lần  đầu   86 3.18. Sự  xuất  hiện   các  biểu  hiện   của  dậy   thì  ngoài   cơ  quan   sinh   dục  trong  các  giai  đoạn  dậy  thì   87 3.19 Phân  bố  tuổi  theo  giai  đoạn  dậy  thì  tại  thời  điểm  ban  đầu   89 3.20. Tỉ  lệ  học  sinh  từng  được  cung  cấp  kiến  thức  về  tuổi  dậy  thì   89 3.21. Nguồn  cung  cấp  thông  tin về  kiến  thức  tuổi  dậy  thì   89 3.22. Bảng   tổng  hợp  về   các  kiến   thức  dinh  dưỡng   liên  quan  đến   phát  triển  tầm  vóc   90 3.23. Kiến  thức  của  học  sinh  về  các  chất  dinh  dưỡng  liên  quan  đến   sự  phát  triển  tầm  vóc 91 3.24. Kiến  thức  của  học  sinh  về  các  yếu  tố  liên  quan  đến  phát  triển   tầm  vóc  ở  tuổi  dậy  thì   91 3.25. Thái  độ  của  học  sinh  đối  với  các  yếu  tố  liên  quan  đến  phát   triển  tầm  vóc  ở  tuổi  dậy  thì     92 3.26. Thực hành của học sinh về các yếu tố liên   quan   đến phát triển tầm vóc ở tuổi dậy thì 93 3.27. Bảng   tổng   hợp   đánh   giá   chung   về   kiến   thức,   thái   độ,   thực   hành  đối  với  các  yếu  tố  liên  quan  đến  tăng  trưởng  trong  tuổi   94 dậy  thì     3.28 Phân   bố   các   mức   độ   đánh   giá   kiến   thức   dinh   dưỡng   theo   Kiến  thức  – Thái  độ  - Thực  hành  tốt 94 3.29. Phân bố mẫu theo giới tính ở hai nhóm học sinh THCS thị trấn Củ Chi có và không can thiệp truyền thông 95 3.30. Sự  thay  đổi  Kiến  thức  sau  can  thiệp  truyền  thông     95 3.31. Hiệu   quả   can   thiệp   về   sự   thay   đổi   tỉ   lệ   học   sinh   đạt   điểm   “kiến  thức  tốt”  ở  yếu  tố  kiến  thức  chung  trong  độ  tuổi  dậy  thì   trước  và  sau  truyền  thông 98 3.32. Sự thay  đổi  Thái  độ sau can thiệp truyền thông 98 3.33. Sự thay  đổi Thực hành sau can thiệp truyền thông 100 3.34. Phân bố mẫu can thiệp bổ sung canxi, vitamin D, kẽm theo giới  tính  và  giai  đoạn dậy thì ở hai nhóm 101 3.35. Mức  độ gia  tăng  chiều  cao  trung  bình  /  năm  ở nhóm chứng và nhóm can thiệp  theo  các  giai  đoạn dậy thì 102 3.36. Mức  độ gia  tăng  cân  nặng  trung  bình  /  năm  ở nhóm chứng và nhóm can thiệp theo  các  giai  đoạn dậy thì 103 3.37. Sự  thay  đổi  tỉ  lệ  mỡ  cơ  thể  trung  bình  /năm  ở  nhóm  chứng  và   nhóm  can  thiệp  theo  các  giai  đoạn  dậy  thì 105 3.38. Sự   thay  đổi   trọng   lượng  khối  mỡ   trung  bình   /năm  ở  nhóm   chứng  và  nhóm  can  thiệp  theo  các  giai