Luận án Hoàn thiện chính sách tỷ giá ở Việt Nam giai đoạn 2010-2020

LI CÁM ƠN Li ñu tiên, nghiên cu sinh xin ñưc bày t lòng bit ơn chân thành và sâu sc ti PGS.TS. Nguyn Th Thu Tho và TS. Ngô Chung v s hưng dn tn tâm ca Thy, Cô vi nhng ñnh hưng, góp ý xác ñáng cho ni dung ca lun án, v s ñng viên tinh thn Thy và Cô ñã dành cho nghiên cu sinh trong sut bn năm qua. Nghiên cu sinh xin ñưc gi li cám ơn chân thành ti các Thy, Cô Vin Ngân hàng – Tài chính, ði hc Kinh t quc dân; Thy, Cô trong Hi ñng bo v cp cơ s; và hai nhà phn bin ñc lp. S quan tâm, nhng ý kin ñóng góp, nhng li phê bình nghiêm khc ca Thy, Cô ñã tr thành ngun ñng lc giúp nghiên cu sinh khc phc nhng nhưc ñim ñ hoàn thin ñ tài nghiên cu. Xin ñưc gi li tri ân ti TS. Lương Thái Bo, Ths. Trn Chung Thy, TS. Nguyn Th Minh và PGS.TS. Nguyn Văn Thng, nhng ngưi Thy ñã ñng hành cùng nghiên cu sinh trong sut quá trình thc hin lun án. Nghiên cu sinh ñã nhn ñưc s ch dn ht sc nhit tình v phương pháp nghiên cu và s h tr quý báu v ngun tài liu tham kho nưc ngoài t Thy, Cô. Xin ñưc bày t lòng bit ơn ti Thy, Cô Vin Sau ði hc, ðHKTQD, nhng ngưi ñã luôn nhit tình và to ñiu kin tt nht giúp nghiên cu sinh hoàn thành lun án theo ñúng quy ñnh ca B Giáo dc và ðào to. Li cám ơn vô cùng sâu sc xin ñưc gi ti gia ñình, nhng ngưi ñã ht lòng chăm sóc các cháu nh ñ nghiên cu sinh yên tâm hoàn thành lun án ñúng hn. Xin gi li cám ơn ti bn bè ñng nghip ñã luôn ñng viên, chia s; ti nhng ngưi bn ñang làm vic ti NHNN Vit Nam và Tng cc Thng kê ñã h tr nhit tình giúp nghiên cu sinh thu thp s liu cho lun án. LI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan lun án là công trình nghiên cu ñc lp, nghiêm túc ca riêng tôi. Lun án ñưc thc hin vi ngun s liu và tài liu tham kho ñã ñưc công b ñy ñ. Ni dung ca lun án là trung thc, ñm bo tính mi, tính cp nht trên cơ s phân tích s liu ñc lp. Tôi xin chu trách nhim hoàn toàn v li cam ñoan ca mình! Hà Ni, tháng 12 năm 2012 Nghiên cu sinh Ths. Hoàng Th Lan Hương MC LC DANH MC CH VIT TT DANH MC BNG, HÌNH V DANH MC BIU ð, SƠ ð LI M ðU .............................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TIP CN NGHIÊN CU CHÍNH SÁCH T GIÁ ..........................8 1.1. Gii thiu tng quan tình hình nghiên cu v chính sách t giá......................8 1.1.1. Nghiên cu v la chn ch ñ t giá ........................................................8 1.1.2. Nghiên cu v hiu ng tác ñng ca t giá ti d tr ngoi hi trong Bng cân ñi tin t ca NHTW .........................................................................12 1.1.3. Nghiên cu v chính sách phá giá tin t, h s co giãn ca cu xut nhp khu, t giá thc ña phương và các nhân t tác ñng ..............................15 1.2. Phương pháp nghiên cu................................................................................20 1.2.1. Phương pháp ñnh tính Tham kho ý kin chuyên gia..........................20 1.2.2. Phương pháp ñnh lưng .........................................................................20 CHƯƠNG 2: LÝ LUN CƠ BN V CHÍNH SÁCH T GIÁ.............................29 2.1. Tng quan v t giá........................................................................................29 2.1.1. Khái nim t giá .......................................................................................29 2.1.2. Phân loi t giá ........................................................................................30 2.1.3. Tác ñng ca t giá ti nn kinh t..........................................................33 2.1.4. Nhân t tác ñng ti t giá ......................................................................38 2.2. Chính sách t giá............................................................................................39 2.2.1. Khái nim và mc tiêu ca chính sách t giá ..........................................39 2.2.2. Ni dung ca chính sách t giá ...............................................................52 2.3. Chính sách t giá hoàn thin ..........................................................................69 2.3.1. Quan nim v chính sách t giá hoàn thin.............................................69 2.3.2. Ch tiêu phn ánh mc ñ hoàn thin chính sách t giá .........................69 2.3.3. ðiu kin ñm bo s hoàn thin ca chính sách t giá .........................70 CHƯƠNG 3: KINH NGHIM HOÀN THIN CHÍNH SÁCH T GIÁ CA MT S QUC GIA CHÂU Á.........................................................................................72 3.1. Ch ñ t giá áp dng ti các nưc Châu Á ...................................................72 3.2. Kinh nghim hoàn thin chính sách t giá ca Trung Quc ..........................74 3.2.1. Din bin t giá Trung Quc ................................................................74 3.2.2. Bài hc rút ra t kinh nghim ca Trung Quc .......................................79 3.3 Kinh nghim hoàn thin chính sách t giá ca Singapore...............................81 3.3.1. Din bin t giá Singapore ....................................................................81 3.3.2. Bài hc rút ra t kinh nghim ca Singapore ..........................................84 3.4. Kinh nghim hoàn thin chính sách t giá ca Thái Lan ...............................85 3.4.1. Din bin t giá Thái Lan ......................................................................85 3.4.2. Bài hc rút ra t kinh nghim ca Thái Lan ............................................86 3.5. Kinh nghim hoàn thin chính sách t giá ca Malaysia...............................88 3.5.1. Din bin t giá Malaysia .....................................................................88 3.5.2. Bài hc rút ra t kinh nghim ca Malaysia ...........................................89 3.6. Kinh nghim hoàn thin chính sách t giá ca Inñônêxia .............................90 3.6.1. Din bin t giá Inñônêxia ...................................................................90 3.6.2. Bài hc rút ra t kinh nghim ca Inñônêxia ..........................................92 CHƯƠNG 4: THC TRNG CHÍNH SÁCH T GIÁ VIT NAM ..................93 4.1. Din bin chính sách t giá Vit Nam t 1989 ñn nay..............................93 4.1.1. Giai ñon 1 (1989 ñn 1995, sau khi th trưng ngoi t liên ngân hàng ñưc thành lp) ..................................................................................................93 4.1.2. Giai ñon 2 (1995 ñn 2000) ...................................................................96 4.1.3. Giai ñon 3 (2000 ñn 2006, khi th trưng chng khoán Vit Nam bt ñu hot ñng) ....................................................................................................99 4.1.4. Giai ñon 4 (2006 ñn nay) ...................................................................101 4.2. Thc trng chính sách t giá ca Vit Nam thông qua kim ñnh mô hình kinh t lưng ........................................................................................................111 4.2.1. Hiu ng trung chuyn ca t giá và các nhân t tác ñng ...................111 4.2.2. Kim ñnh h s co giãn ca cu xut nhp khu ñi vi t giá ............118 4.3. Kt qu và hn ch ca chính sách t giá Vit Nam .................................125 4.3.1. Kt qu ñã ñt ñưc ...............................................................................125 4.3.2. Hn ch và nguyên nhân ........................................................................126 CHƯƠNG 5: HOÀN THIN CHÍNH SÁCH T GIÁ VIT NAM GIAI ðON 20102020................................................................................................................130 5.1. ðnh hưng chính sách t giá Vit Nam ñn 2020 ...................................131 5.2. Các phương án cho chính sách t giá ca Vit Nam....................................133 5.2.1. Phương án 1 – Phá giá ni t (VND) ....................................................133 5.2.2. Phương án 2 – Không phá giá ni t, giá du th gii tăng ..................135 5.2.3. Phương án 3 – Không phá giá ni t, nhưng tác ñng tăng lãi sut .....136 5.2.4. Phương án 4 – Không phá giá ni t, gim lãi sut ñ khuyn khích doanh nghip vay vn, ñy mnh xut khu ....................................................136 5.3. ð xut vi NHNN nhm hoàn thin chính sách t giá Vit Nam giai ñon 20102020 ............................................................................................................137 5.3.1. La chn ch ñ t giá cn thn trng ...................................................137 5.3.2. Không phá giá tin t vi mc ñích ci thin cán cân vãng lai ............144 5.3.3. Ni rng biên ñ dao ñng t giá ..........................................................145 5.3.4. NHNN dng vic h lãi sut huy ñng vn ngn hn VND mc 8% trong quý 3/2012 .........................................................................................................146 5.4. ð xut vi Quc hi, Chính ph và các b ngành .....................................147 5.4.1. ð xut vi Quc hi và Chính ph ......................................................147 5.4.2. ð xut vi B Công thương .................................................................150 KT LUN.............................................................................................................155 DANH MC TÀI LIU THAM KHO A. Phn ting Vit B. Phn ting Anh DANH MC CÔNG TRÌNH CA TÁC GI PH LC DANH MC VIT TT ADB Ngân hàng Phát trin Châu Á CCVL Cán cân vãng lai CSTG Chính sách t giá CCTT Chính sách tin t CNY ðng Nhân dân t (Trung Quc) JPY ðng Yên (Nht Bn) MYR ðng Ringgit (Malaysia) NBER Ch s t giá danh nghĩa song phương NEER Ch s t giá danh nghĩa ña phương NHNN Ngân hàng Nhà nưc NHTM Ngân hàng thương mi NHTW Ngân hàng Trung ương SGD ðng ðôla (Singapore) TCTD T chc tín dng THB ðng Bt (Thái Lan) RBER Ch s t giá thc song phương REER Ch s t giá thc ña phương USD ðng ðôla (M) VND Vit Nam ðng DANH MC BNG, HÌNH V Hình A. Mi quan h gia 3 chính sách: t giá, qun lý ngoi hi, và lãi sut ..........4 Hình 2.1. B ba bt kh thi [77 – trang 89] ..............................................................48 Hình 2.2. Hiu ng tuyn J .......................................................................................66 Bng 1.1. Danh mc các ch tiêu tính h s co giãn cu xut nhp khu .................24 Bng 1.2. Danh mc mt hàng ñ tính ch s giá xut nhp khu ca Vit Nam.....25 Bng 1.3: ðóng góp ca 16 quc gia vào xut khu ca Vit Nam .........................26 Bng 2.1. Bng cân ñi tin t ca NHTW...............................................................34 Bng 2.2. ð lch chun ca các mô hình d báo t giá ..........................................51 Bng 2.3. Phân loi ch ñ t giá (không chính thc)..............................................55 Bng 2.4. Ưu, nhưc ñim ca tng ch ñ t giá....................................................58 Bng 2.5. Tóm tt ni dung chính sách t giá hoàn thin.........................................69 Bng 3.1. Din bin ch ñ t giá và bin s kinh t vĩ mô ca Trung Quc ..........78 Bng 3.2. Din bin ch ñ t giá và bin s kinh t vĩ mô ca Singapore..............84 Bng 3.3. Din bin ch ñ t giá và bin s kinh t vĩ mô ca Thái Lan ...............86 Bng 3.4. Ch ñ t giá và bin s kinh t vĩ mô ca Malaysia ...............................89 Bng 3.5. Din bin ch ñ t giá và bin s kinh t vĩ mô ca Indonexia..............91 Bng 4.1. Các bin s kinh t trong các mô hình nghiên cu.................................112 Bng 4.2. Tương quan NER vi các bin ca hàm cu XNK.................................119 Bng 4.3. Kim ñnh t tương quan........................................................................120 Bng 4.4. H s co giãn cu nhp khu ñi vi t giá............................................121 Bng 4.5. H s co giãn cu xut khu ñi vi t giá.............................................122 Bng 5.1. Tóm tt chính sách t giá ca Vit Nam ................................................130 Bng 5.2. Du hiu khng hong và các ch tiêu ño lưng ....................................149 DANH MC BIU ð, SƠ ð Biu ñ 1.1: T trng thương mi ca 11 nưc thuc OECD vi Vit Nam ..........23 Biu ñ 1.2: T trng thương mi ca 9 nưc không thuc OECD vi Vit Nam ........23 Biu ñ 2.1. Biu ñ Swan (1955) ............................................................................42 Biu ñ 2.2. Mô hình MundellFleming ...................................................................44 Biu ñ 2.3. Ch ñ t giá c ñnh trong ñiu kin di chuyn vn t do..................45 Biu ñ 2.4. Ch ñ t giá th ni trong ñiu kin di chuyn vn t do ..................47 Biu ñ 3.1. T l phá giá danh nghĩa ñng Nhân dân t .........................................74 Biu ñ 3.2. T giá USD/CNY và tình hình kinh t vĩ mô ca Trung Quc............76 Biu ñ 3.3: Ch s t giá danh nghĩa và thc ña phương ca CNY (2005=100) ....80 Biu ñ 3.4. T giá ñng ðôla Singapore vi lm phát và CCVL (19901997) ......83 Biu ñ 3.5. T trng dòng vn vào Thái Lan qua các giai ñon.............................87 Biu ñ 3.6. T l an toàn vn và t l n xu NHTM Thái Lan (2004 vs. 2009)...88 Biu ñ 4.1. Lm phát ca Vit Nam giai ñon 19851992 .....................................93 Biu ñ 4.2. Ch s t giá danh nghĩa VND và các ñng tin Châu Á (1995=1).....96 Biu ñ 4.3. T giá thc và danh nghĩa USD/VND (19952000) ............................97 Biu ñ 4.4. Kinh t Vit Nam giai ñon 19952000 ...............................................98 Biu ñ 4.5. T giá thc và danh nghĩa USD/VND (20002006) ............................99 Biu ñ 4.6. Kinh t Vit Nam giai ñon 20002006 .............................................100 Biu ñ 4.7. Kinh t Vit Nam giai ñon 20062011 .............................................102 Biu ñ 4.8. Ch s t giá thc và danh nghĩa USD/VND 20062012 ...................103 Biu ñ 4.9. Din bin n nưc ngoài ca Vit Nam .............................................104 Biu ñ 4.10. T l n nưc ngoài/TS nưc ngoài trên BCðTT ca NHNN, .......104 t giá và tăng trưng GDP ca Vit Nam (19952010)..........................................104 Biu ñ 4.11. Din bin biên ñ dao ñng t giá USD/VND.................................106 Biu ñ 4.12. Tc ñ tăng trưng GDP, Lm phát, Cán cân vãng lai ca Vit Nam....107 Biu ñ 4.13. Thâm ht ngân sách và thâm ht thương mi ca Vit Nam ...........108 Biu ñ 4.14. T giá vi FDI, FPI ca Vit Nam ...................................................109 Biu ñ 4.15. T giá và d tr ngoi hi caVit Nam..........................................110 Biu ñ 4.16. T trng xut khu ca các nưc vào Vit Nam (19952011) .........114 Biu ñ 4.17. T giá, xut khu và nhp khu ca Vit Nam (20002011) ...........123 Biu ñ 4.18. Lm phát M (20002012) ............................................................124 Biu ñ 4.19. Lm phát Vit Nam (20002012) ..................................................124 Biu ñ 4.20. Ch s t giá danh nghĩa, thc song phương và ña phương ............125 Biu ñ 4.21. Din bin t giá và ch s giá tiêu dùng ca Vit Nam (20052012)127 Biu ñ 5.1. Phn ng ca tăng trưng, giá NK và giá tiêu dùng trưc bin ñng ca t giá........................................................................................................................134 Biu ñ 5.2. Phn ng ca tăng trưng trưc thay ñi ca lm phát......................135 Biu ñ 5.3. Mc ñ m ca tài khon vn các nưc thuc G20 (2008)...............142 Biu ñ 5.4. T l d tr ngoi hi ca Trung Quc và Vit Nam (%GDP) .........142 Biu ñ 5.5. So sánh CPI Trung Quc và Vit Nam (2000=100) ..........................143 Biu ñ 5.6. Tc ñ tăng CPI ca Vit Nam (2010 2012) ...................................147 Biu ñ 5.7. Xut khu – nhp khu sn phm thô ca Vit Nam (19952010) ....151 Biu ñ 5.8. Xut khu – nhp khu sn phm ch bin ca Vit Nam (19952010).151 Biu ñ 5.9. Cơ cu xut khu ca Vit Nam (19952010)....................................152 Biu ñ 5.10. Cơ cu nhp khu ca Vit Nam (19952010).................................153 Biu ñ 5.11. T giá thc song phương VND vi Nhân dân t (TQ), ñng Bt (Thái Lan) và Ringgit (Malaysia) .....................................................................................154 Sơ ñ 4.1. Quan h nhân qu gia t giá và các bin vĩ mô (ñ tr =2).................117 Sơ ñ 4.2. Quan h nhân qu gia t giá vi các bin vĩ mô (ñ tr =4) ...............117 1 LI M ðU A. Tính cp thit ca ñ tài Trong Chin lưc phát trin kinh t xã hi 10 năm 20012010, mt trong nhng mc tiêu quan trng ñưc ñ ra, ñó là “ðưa GDP năm 2010 lên ít nht gp ñôi năm 2000” . Trên thc t, Vit nam ñã ñt ñưc mc tiêu trên, vi GDP năm 2010 là hơn 550 nghìn t ñng, gp hơn hai ln GDP năm 2000 (270 nghìn t ñng). ðiu này ngoài vic chng t ñưc s phát trin ca nn kinh t Vit Nam, còn cho thy công tác d báo ñã phát huy tác dng. Tip ñó, ti ði hi ðng ln th XI, trong báo cáo chính tr ca Ban chp hành Trung ương khóa 10, mc tiêu phát trin ñt nưc 5 năm (20112015) ñã ñưc c th hóa thành các ch tiêu, trong ñó có mt nhim v quan trng “kim ngch xut khu tăng bình quân 12%/năm, gim nhp siêu, phn ñu ñn năm 2020 cân bng ñưc xut nhp khu”. [4] ðiu kin tiên quyt ñ Vit Nam có th thc hin ñưc nhim v nêu trên là phi ñm bo s phi hp ñng b gia các chính sách kinh t vĩ mô, trong ñó có chính sách t giá. T giá là mt bin s quan trng ca nn kinh t m. Nó có mi liên h tác ñng qua li vi các ch s vĩ mô như lãi sut, t l lm phát, tăng trưng kinh t, và cán cân thanh toán quc t. ðc bit, nhng quc gia ñang áp dng ch ñ t giá c ñnh, hay th ni có ñiu tit, hoc neo ñu vi mt ñng tin (trong ñó có Vit Nam), s tác ñng qua li ln nhau gia các bin s này càng sâu sc hơn c. Vi mc tiêu gi vng s n ñnh sc mua ca ñng tin và ñm bo s cân bng ca cán cân vãng lai, NHNN Vit nam ñưc giao nhim v là cơ quan ñiu hành, thc thi chính sách t giá quc gia vi hai nhim v cơ bn là i, xác ñnh ch ñ t giá phù hp, và ii, ñiu tit t giá. Nhìn li 20 năm qua, k t cui nhng năm 80 ca th k này cho ñn nay, chính sách t giá ca Vit nam t ch cng nhc, mang nng tính ch quan ñã tr 2 nên linh hot hơn, theo sát din bin ca th trưng. Tuy nhiên, dưng như chúng ta vn chưa tìm ra ñưc hưng ñiu hành t giá thc s ch ñng, nht là trong bi cnh th gii có nhiu bin ñng, tác ñng ña chiu ti nn kinh t trong nưc. S liu thng kê v thâm ht cán cân thương mi cũng như tc ñ tăng trưng ca Vit nam trong vài năm tr li ñây cho thy s bp bênh, không n ñnh. Năm 2010 và 2011 ñã chng kin s lp li tình trng ca năm 2008, khi càng v cui năm, lm phát càng tin nhanh ti mc hai con s (gn 12% năm