Luận án Hoàn thiện phân tích Báo cáo tài chính tại các doanh nghiệp thuộc tập đoàn bưu chính viễn thông Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH -------------------- LÊ THỊ ÁNH HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH -------------------- LÊ THỊ ÁNH HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM Chuyên ngành : Kế toán Mã số : 9.34.03.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS,TS. NGHIÊM THỊ THÀ HÀ NỘI - 2022 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chƣa từng công bố ở một công trình nghiên cứu khoa học nào. Tác giả luận án Lê Thị Ánh ii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan .............................................................................................................................. i Mục lục ...................................................................................................................................... ii Danh mục các chữ viết tắt......................................................................................................... v Danh mục các bảng .................................................................................................................. vi Danh mục các biểu đồ .............................................................................................................. ix Danh mục các sơ đồ, hình ........................................................................................................ ix MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ........................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án .................................. 2 3. Mục tiêu nghiên cứu của luận án .............................................................................. 14 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 15 5. Câu hỏi nghiên cứu của luận án ................................................................................ 15 6. Quy trình và phƣơng pháp nghiên cứu luận án ....................................................... 15 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án .............................................................. 20 8. Kết cấu của luận án .................................................................................................... 20 Chƣơng 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP ................................................................................................................. 21 1.1. TỔNG QUAN VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP .................................................................................. 21 1.1.1. Tổng quan về báo cáo tài chính doanh nghiệp ................................................. 21 1.1.2. Tổng quan về phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp ................................. 26 1.2. TỔ CHỨC PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP ...................... 28 1.2.1. Tổ chức bộ máy, quy trình phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp ........... 28 1.2.2. Phƣơng pháp phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp ................................. 31 1.3. NỘI DUNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP.................... 38 1.3.1. Phân tích Bảng cân đối kế toán doanh nghiệp.................................................. 38 1.3.2. Phân tích Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh doanh nghiệp ..................... 43 1.3.3. Phân tích Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ doanh nghiệp ........................................ 44 1.3.4. Phân tích liên báo cáo tài chính doanh nghiệp ................................................. 46 1.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP .......................................................................................... 58 1.4.1. Các nhân tố chủ quan ......................................................................................... 58 1.4.2. Các nhân tố khách quan ..................................................................................... 59 iii 1.5. KINH NGHIỆM PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP TẠI MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM ................................................................................... 59 1.5.1. Kinh nghiệm phân tích BCTC DN tại một số nƣớc trên thế giới ................... 59 1.5.2. Bài học phân tích báo cáo tài chính cho các doanh nghiệp Việt Nam ............ 66 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ....................................................................................................... 68 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM ............................................................................................................................. 69 2.1. TỔNG QUAN VỀ CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM ........................................................................... 69 2.1.1. Quá trình hình thành, phát triển của các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ............................................................. 69 2.1.2. Đặc điểm của các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ảnh hƣởng đến phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp ................. 71 2.2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM .................................................................................................... 82 2.2.1. Thực trạng tổ chức bộ máy, quy trình phân tích báo cáo tài chính ................. 82 2.2.2. Thực trạng về phƣơng pháp phân tích báo cáo tài chính ................................. 85 2.3. THỰC TRẠNG NỘI DUNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM .................................................................................................... 88 2.3.1. Thực trạng phân tích Bảng cân đối kế toán ...................................................... 88 2.3.2. Thực trạng phân tích Báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh .......................... 103 2.3.3. Thực trạng phân Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ .................................................. 108 2.3.4. Thực trạng phân tích liên báo cáo tài chính .................................................... 110 2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM .................................................................................................. 118 2.4.1. Những kết quả đạt đƣợc ................................................................................... 118 2.4.2. Những hạn chế .................................................................................................. 120 2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ................................................................................ 125 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ..................................................................................................... 126 iv Chƣơng 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM .............................................................................................. 127 3.1. ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN VÀ NGUYÊN TẮC HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM ................................................. 127 3.1.1. Bối cảnh kinh tế xã hội .................................................................................... 127 3.1.2. Định hƣớng phát triển các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ....................................................................................... 130 3.1.3. Nguyên tắc hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính tại các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ............................. 133 3.2. HOÀN THIỆN TỔ CHỨC PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM .................................................................................................................. 135 3.2.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy và quy trình phân tích báo cáo tài chính tại các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ............. 135 3.2.2. Hoàn thiện về phƣơng pháp phân tích báo cáo tài chính ............................... 140 3.3. HOÀN THIỆN NỘI DUNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TẬP ĐOÀN BƢU CHÍNH VIỄN THÔNG VIỆT NAM .................................................................................................. 147 3.3.1. Hoàn thiện phân tích Bảng cân đối kế toán tại các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ......................................... 147 3.3.2. Hoàn thiện phân tích báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh tại các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ................. 161 3.3.3. Hoàn thiện phân tích Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ tại các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ......................................... 165 3.3.4. Hoàn thiện phân tích liên báo cáo tài chính tại các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam ......................................... 169 3.4. CÁC ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN GIẢI PHÁP ............................................................ 184 3.4.1. Về phía nhà nƣớc ............................................................................................. 184 3.4.2. Về phía Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam...................................... 186 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ..................................................................................................... 188 KẾT LUẬN .......................................................................................................................... 189 DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................................................................................... 190 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 191 PHỤ LỤC ............................................................................................................................. 203 v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT - Tiếng Việt Chữ viết tắt Nội dung BC LCTT Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ BCTCDN Báo cáo tài chính doanh nghiệp BCĐKT Bảng cân đối kế toán BCKQSXKD Báo cáo kết quả SXKD BH &CCDV Bán hàng và cung cấp dịch vụ CNTT Công nghệ thông tin DN Doanh nghiệp DTT&TN Doanh thu thuần và thu nhập HĐĐT Hoạt động đầu tƣ HĐKD Hoạt động kinh doanh HĐTC Hoạt động tài chính HTK Hàng tồn kho KNSL Khả năng sinh lời KQKD Kết quả kinh doanh LNST Lợi nhuận sau thuế SXKD Sản xuất kinh doanh TM BCTC Thuyết minh BCTC TSBQ Tài sản bình quân TSCĐ Tài sản cố định TSDH Tài sản dài hạn TSNH Tài sản ngắn hạn VCĐ Vốn cố định VCSH Vốn chủ sở hữu VKD Vốn kinh doanh VLĐ Vốn lƣu động VNPT Tập đoàn Bƣu chính Viễn thông Việt Nam - Tiếng Anh Từ viết tắt Nội dung tiếng Việt Nội dung tiếng Anh ESG Môi trƣờng, Xã hội, Quản trị Environmental, Social and Governance ROA Tỷ suất sinh lời của tài sản Return on asset ROE Tỷ suất sinh lời của vốn chủ sở hữu Return on equity ROS Tỷ suất sinh lời của doanh thu thuần Return on sales vi DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1: Thông tin chủ yếu trên bảng cân đối kế toán ....................................................... 24 Bảng 1.2: Thông tin chủ yếu trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh .......................... 24 Bảng 1.3: Thông tin cơ bản trên Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ ............................................... 25 Bảng 1.4: Chỉ tiêu phân tích danh mục đầu tƣ của DN ........................................................ 39 Bảng 1.5: Bảng nhận diện rủi ro tài chính thông qua phân tích BCTC DN ........................ 56 Bảng 2.1: Bảng phân tích tình hình huy động vốn của công ty mẹ - VNPT ....................... 91 Bảng 2.2: Phân tích tình hình biến động vốn của Tổng công ty Vinaphone năm 2019 ................................................................................................................................ 92 Bảng 2.3: Bảng tổng hợp phân tích tình hình huy động vốn của Công ty CP Vật tƣ Bƣu điện năm 2020 ............................................................................................................. 92 Bảng 2.4: Bảng phân tích tình hình tài sản của công ty mẹ VNPT ..................................... 95 Bảng 2.5: Bảng phân tích tình hình tài sản của Tổng công ty VNPT-Vinaphone .............. 95 Bảng 2.6: Bảng cơ cấu tài sản năm 2019 của Tổng Công ty VNPT-Vinaphone ................ 96 Bảng 2.7: Bảng PT cơ cấu tài sản năm 2021 của Công ty CP Số liệu toàn cầu.................. 96 Bảng 2.8: Bảng phân tích tình hình đầu tƣ của Công ty mẹ của VNPT năm 2020 ............ 97 Bảng 2.9: Bảng phân tích hoạt động thoái vốn tại các DN thuộc VNPT năm 2020 .......... 97 Bảng 2.10: Bảng phân tích tình hình tài trợ cho hình thành TS và XDCB năm 2020 tại VNPT ......................................................................................................................... 98 Bảng 2.11: Bảng phân tích các khoản phải thu của công ty mẹ VNPT ............................... 99 Bảng 2.12: Bảng phân tích các khoản phải trả tại Công ty mẹ VNPT .............................. 100 Bảng 2.13: Bảng tổng hợp phân tích công nợ từ năm 2017 đến năm 2019 tại Công ty VNPT-Tech ............................................................................................................. 101 Bảng 2.14: Bảng phân tích khả năng thanh toán tại Công ty mẹ VNPT ........................... 102 Bảng 2.15: Chỉ tiêu phân tích KNTT theo quy định của VNPT ........................................ 102 Bảng 2.16: Bảng phân tích khả năng thanh toán của Công ty TNHH MTV Cáp quang - Focal ......................................................................................................................... 103 Bảng 2.17: Bảng phân tích khả năng thanh toán của Công ty CP Vật tƣ Bƣu điện ......... 103 Bảng 2.18: Bảng phân tích kết quả kinh doanh tại Công ty mẹ VNPT ............................. 104 Bảng 2.19: Bảng phân tích KQKD năm 2021 tại Công ty CP Số liệu toàn cầu ............... 105 Bảng 2.20: Bảng phân tích sức sinh lời hoạt động tại Công ty mẹ của VNPT ................. 106 Bảng 2.21: Phân tích sức sinh lời hoạt động năm 2020 tại VNPT - Media ...................... 107 Bảng 2.22: Phân tích sức sinh lời hoạt động năm 2018 tại VNPT-Tech ........................... 108 vii Bảng 2.23: Bảng phân tích tình hình lƣu chuyển tiền tệ của VNPT-Vinaphone .............. 110 Bảng 2.24: Phân tích hiệu suất sử dụng vốn của Vinaphone ............................................. 111 Bảng 2.25: Phân tích hiệu suất sử dụng vốn tại Công ty CP Vật tƣ Bƣu điện .................. 112 Bảng 2.26: Bảng phân tích khả năng sinh lời của công ty mẹ - VNPT ............................. 113 Bảng 2.27: Tình hình sinh lời của VNPT-Vinaphone ........................................................ 113 Bảng 2.28: Bảng phân tích KNSL năm 2019 Công ty TNHH MTV Cáp quang Focal .......................................................................................................................... 114 Bảng 2.29: Bảng phân tích KNSL năm 2021 của Công ty CP Vật tƣ Bƣu điện .............. 114 Bảng 2.30: Bảng phân tích tình hình tăng trƣởng tại VNPT-Media .................................. 115 Bảng 2.31: Phân tích rủi ro tài chính của Vinaphone ......................................................... 117 Bảng 2.32: Phân tích rủi ro tài chính tại Công ty CP Vật tƣ Bƣu điện .............................. 118 Bảng 3.1: Phân công nhân sự phân tích BCTC tại các DN thuộc Tập đoàn VNPT ......... 135 Bảng 3.2: Nội dung kiểm tra BCTC các DN thuộc Tập đoàn VNPT ............................... 139 Bảng 3.3: Nội dung phƣơng pháp SWOT trong phân tích BCTC tại các DN thuộc Tập đoàn VNPT .................................................................................................................... 141 Bảng 3.4: Sử dụng PP SWOT trong phân tích BCTC tại Tập đoàn VNPT năm 2020 ............................................................................................................................... 141 Bảng 3.5: Các chỉ tiêu trong mô hình Dupont của Tập đoàn VNPT ................................. 145 Bảng 3.6: Phân tích tình hình huy động vốn năm 2021 tại VNPT-Vinaphone ................. 147 Bảng 3.7: Bảng phân tích tình hình huy động vốn năm 2020 tại Công ty CP Viễn thông - Tin học Bƣu điện ...................................................................................................... 148 Bảng 3.8: Bảng phân tích tình hình tài trợ tại các DN thuộc Tập đoàn VNPT ................. 150 Bảng 3.9: Phân tích tình hình tài trợ năm 2020 tại VNPT-Media ..................................... 150 Bảng 3.10: Phân tích công nợ từ năm 2017 đến năm 2020 tại công ty mẹ Tập đoàn VNPT ............................................................................................................................ 153 Bảng 3.11: Các chỉ tiêu PT khả năng thanh toán của các DN thuộc Tập đoàn VNPT ........................................................................................................................... 156 Bảng 3.12: Phân tích khả năng thanh toán từ năm 2019 đến năm 2021 tại Tổng Công ty VNPT - Vinaphone ................................................................................................. 158 Bảng 3.13: Phân tích tình hình khả năng thanh toán tại công ty CP Viễn thông - Tin học Bƣu điện CT-IN năm 2020 ..................................................................................... 159 Bảng 3.14: Hệ số khả năng thanh toán của 1 số DN cùng ngành của của công ty CP Viễn thông - Tin học Bƣu điện CT-IN năm 2020 ......................................................... 160 Bảng 3.15: Đề xuất chỉ tiêu phân tích tình hình quản trị chi phí và sức sinh lời hoạt động tại các DN thuộc Tập đoàn VNPT ...................................................................... 161 viii Bảng 3.16: Phân tích tình hình quản trị chi phí và sức sinh lời hoạt động từ năm 2019 đến năm 2021 của Công ty CP Vật tƣ Bƣu điện ........................................................ 163 Bảng 3.17: Đề xuất các chỉ tiêu phân tích BCLCTT tại các DN thuộc Tập đoàn VNPT ........................................................................................................................... 165 Bảng 3.18: Phân tích Báo cáo Lƣu chuyển tiền tệ Công ty CP Vật tƣ Bƣu điện từ năm 2019 đến năm 2021 ....................................................................................................... 166 Bảng 3.19: Các biến ảnh hƣởng đến ROA, ROE trong nghiên cứu nƣớc ngoài: ............. 169 Bảng 3.20: Các biến ảnh hƣởng đến ROA, ROE trong nghiên cứu trong nƣớc ............... 170 Bảng 3.21: Tổng hợp các biến trong nghiên cứu ................................................................ 171 Bảng 3.22: Thống kê mô tả các biến trong mô hình ........................................................... 172 Bảng 3