1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngay từ khi mới thành lập, Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà đã chú
ý tới cán bộ làm nhiệm vụ công tố. Các vấn đề pháp lý của chức danh này được
điều chỉnh trong những văn bản pháp luật đầu tiên của chính quyền dân chủ
nhân dân. Nếu như những năm đầu tiên, chế định công tố và Công tố viên gắn
liền với tổ chức và hoạt động của Tòa án thì sự ra đời của Viện kiểm sát nhân
dân năm 1960 đánh dấu sự thay đổi lớn của chế định này. Vị trí, vai trò của
Kiểm sát viên trong hệ thống cơ quan Viện kiểm sát và bộ máy Nhà nước được
khẳng định trong Hiến pháp năm 1959, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân
năm 1960 và nhiều văn bản hướng dẫn thi hành. Cùng với quá trình phát triển
của hệ thống cơ quan tư pháp, pháp luật về Kiểm sát viên cũng từng bước hoàn
thiện, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để tiếp tục xây dựng đội ngũ Kiểm sát viên
đáp ứng yêu cầu của cải cách tư pháp.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện nhiệm vụ của Kiểm sát viên cho thấy, các
quy định pháp luật hiện nay chưa bảo đảm cho Kiểm sát viên chủ động thực hiện
hiệu quả chức năng, nhiệm vụ của mình. Trong quá trình thực hành quyền công tố
vẫn còn có trường hợp bỏ lọt tội phạm; việc phê chuẩn các quyết định áp dụng,
thay đổi, hủy bỏ các biện pháp ngăn chặn có trường hợp còn chưa chính xác; còn
một số trường hợp đình chỉ điều tra bị can, đình chỉ vụ án do bị can không phạm
tội, trong khi đội ngũ Kiểm sát viên còn thiếu về số lượng, yếu về trình độ và năng
lực nghiệp vụ.
171 trang |
Chia sẻ: tranhieu.10 | Lượt xem: 1140 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Hoàn thiện pháp luật về kiểm sát viên viện kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
LÊ TUẤN PHONG
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SÁT VIÊN
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG
THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ THEO YÊU CẦU
CẢI CÁCH TƯ PHÁP Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
HÀ NỘI - 2017
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
LÊ TUẤN PHONG
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SÁT VIÊN
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG THỰC HÀNH
QUYỀN CÔNG TỐ THEO YÊU CẦU CẢI CÁCH
TƯ PHÁP Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
Mã số: 62 38 01 01
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN TẤT VIỄN
HÀ NỘI - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi,
có sự hỗ trợ của các đồng nghiệp. Các số liệu nêu trong luận
án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa
được ai công bố trong bất kỳ công trình nào.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Lê Tuấn Phong
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN 7
1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước 7
1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài 22
1.3. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu 28
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SÁT VIÊN
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ 34
2.1. Khái niệm pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân trong thực
hành quyền công tố 34
2.2. Đặc điểm, nội dung, vai trò của pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát
nhân dân trong thực hành quyền công tố 41
2.3. Yêu cầu của cải cách tư pháp, tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện và các
điều kiện bảo đảm hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát
nhân dân trong thực hành quyền công tố 48
2.4. Pháp luật về Kiểm sát viên trong thực hành quyền công tố ở một số nước
trên thế giới và giá trị tham khảo đối với Việt Nam 58
Chương 3: QUÁ TRÌNH HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SÁT VIÊN
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ Ở
VIỆT NAM 75
3.1. Pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền
công tố từ 1945 đến trước khi ban hành Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân
dân năm 2002 75
3.2. Pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền
công tố từ khi ban hành Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002
đến 2015 và thực tiễn áp dụng 85
Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ
KIỂM SÁT VIÊN VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG THỰC HÀNH
QUYỀN CÔNG TỐ THEO YÊU CẦU CẢI CÁCH TƯ PHÁP 115
4.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân
trong thực hành quyền công tố 115
4.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân
trong thực hành quyền công tố 123
KẾT LUẬN 147
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 151
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
BLTTHS : Bộ luật Tố tụng hình sự
CNXH : Chủ nghĩa xã hội
CQĐT : Cơ quan điều tra
VKSND : Viện kiểm sát nhân dân
XHCN : Xã hội chủ nghĩa
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngay từ khi mới thành lập, Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà đã chú
ý tới cán bộ làm nhiệm vụ công tố. Các vấn đề pháp lý của chức danh này được
điều chỉnh trong những văn bản pháp luật đầu tiên của chính quyền dân chủ
nhân dân. Nếu như những năm đầu tiên, chế định công tố và Công tố viên gắn
liền với tổ chức và hoạt động của Tòa án thì sự ra đời của Viện kiểm sát nhân
dân năm 1960 đánh dấu sự thay đổi lớn của chế định này. Vị trí, vai trò của
Kiểm sát viên trong hệ thống cơ quan Viện kiểm sát và bộ máy Nhà nước được
khẳng định trong Hiến pháp năm 1959, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân
năm 1960 và nhiều văn bản hướng dẫn thi hành. Cùng với quá trình phát triển
của hệ thống cơ quan tư pháp, pháp luật về Kiểm sát viên cũng từng bước hoàn
thiện, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để tiếp tục xây dựng đội ngũ Kiểm sát viên
đáp ứng yêu cầu của cải cách tư pháp.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện nhiệm vụ của Kiểm sát viên cho thấy, các
quy định pháp luật hiện nay chưa bảo đảm cho Kiểm sát viên chủ động thực hiện
hiệu quả chức năng, nhiệm vụ của mình. Trong quá trình thực hành quyền công tố
vẫn còn có trường hợp bỏ lọt tội phạm; việc phê chuẩn các quyết định áp dụng,
thay đổi, hủy bỏ các biện pháp ngăn chặn có trường hợp còn chưa chính xác; còn
một số trường hợp đình chỉ điều tra bị can, đình chỉ vụ án do bị can không phạm
tội, trong khi đội ngũ Kiểm sát viên còn thiếu về số lượng, yếu về trình độ và năng
lực nghiệp vụ.
Thực trạng trên do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân là cơ sở
pháp lý đối với chức danh Kiểm sát viên, trong đó có các bảo đảm pháp lý cho
việc thực hành quyền công tố của chức danh này chưa hoàn thiện, các quyền năng
pháp lý của Kiểm sát viên chưa được phát huy, chưa đáp ứng được yêu cầu của
cải cách tư pháp trong lĩnh vực hoạt động công tố. Nghị quyết số 48/NQ-TW,
ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống
pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đã xác định các
2
phương hướng và nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện pháp luật, trong đó có nhiệm vụ
“Hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát theo hướng bảo
đảm thực hiện tốt chức năng công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp”. Tiếp đó, Nghị
quyết số 49/NQ-TW ngày 2 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải
cách tư pháp đến năm 2020 đặt ra nhiệm vụ:
... Phân định rõ thẩm quyền quản lý hành chính với trách nhiệm, quyền
hạn tư pháp trong hoạt động tố tụng tư pháp theo hướng tăng thẩm
quyền và trách nhiệm cho Điều tra viên, Kiểm sát viên và Thẩm phán
để họ chủ động trong thực thi nhiệm vụ, nâng cao tính độc lập và chịu
trách nhiệm trước pháp luật... [10].
Trong bối cảnh thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp, hoàn thiện các quy
định pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) là một nhiệm
vụ quan trọng vừa mang tính cấp thiết, vừa mang tính lâu dài, cần phải được tiến
hành trên cơ sở chủ trương, quan điểm, phương hướng cải cách tư pháp và các
quy định của Hiến pháp năm 2013, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của hoạt động của
kiểm sát viên trong thực hành quyền công tố, góp phần thực hiện mục tiêu của cải
cách tư pháp.
Với những lý do nêu trên, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài: “Hoàn thiện
pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân trong thực hành quyền công
tố theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam” làm luận án tiến sĩ luật học,
chuyên ngành Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát
viên VKSND trong thực hành quyền công tố, đánh giá đúng thực trạng pháp luật,
Luận án đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên VKSND
trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải cách tư pháp.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu sau:
3
- Tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến pháp
luật về Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố; từ đó, nêu các vấn
đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu.
- Xây dựng cơ sở lý luận hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên VKSND
trong thực hành quyền công tố gắn với yêu cầu cải cách tư pháp; Xây dựng khái
niệm pháp luật về Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố; Nghiên
cứu pháp luật về Kiểm sát viên/Công tố viên trong thực hành quyền công tố ở một
số nước, rút ra các giá trị tham khảo có thể vận dụng ở Việt Nam.
- Khái quát sự hình thành và phát triển pháp luật về Kiểm sát viên VKSND
trong thực hành quyền công tố ở Việt Nam; Đánh giá thực trạng pháp luật về
Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố, chỉ ra các điểm hạn chế bất
cập và nguyên nhân.
- Nêu quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên
VKSND trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải cách tư pháp.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu về lý luận và thực tiễn của việc hoàn thiện pháp luật về
Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố gắn với yêu cầu cải cách tư
pháp; tập trung vào đối tượng là các quy định pháp luật về Kiểm sát viên VKSND
trong thực hành quyền công tố.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu những quy định của pháp luật về Kiểm sát viên
VKSND trong thực hành quyền công tố trong phạm vi toàn quốc. Thời gian nghiên
cứu từ khi có Nghị quyết số 08/NQ-TW, ngày 02-01-2002 của Bộ Chính trị “Về
một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới” đến năm 2015.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Cơ sở lý luận của luận án
Luận án được nghiên cứu dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, lý luận về hoàn thiện pháp luật,
4
các quan điểm chỉ đạo của Đảng ta về hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực tổ chức
và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân.
4.2. Phương pháp nghiên cứu của luận án
Phương pháp luận được sử dụng trong nghiên cứu Luận án là phép duy vật
biện chứng và duy vật lịch sử. Trong đó nguyên lý về mối liên hệ phổ biến giữa
các hiện tượng và quá trình xã hội được sử dụng để nghiên cứu, phân tích mối liên
hệ hữu cơ giữa các thiết chế tư pháp và thể chế pháp lý cho hoạt động của Viện
kiểm sát và Kiểm sát viên. Nguyên lý về sự phát triển được sử dụng để nghiên
cứu, phân tích những thay đổi về kinh tế -xã hội, quá trình hội nhập quốc tế và
toàn cầu hóa dẫn đến những thay đổi theo chiều hướng tích cực trong cách thức tổ
chức và hoạt động tư pháp, trong đó có Viện kiểm sát. Một số quy luật của phép
biện chứng duy vật như quy luật lượng-chất, hay các cặp phạm trù như cái chung
và cái riêng, khả năng và hiện thực, được sử sử dụng để nghiên cứu, phân tích các
yếu tố tác động, các điều kiện đảm bảo thực hiện pháp luật về Kiểm sát viên
VKSND trong thực hành quyền công tố.
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng trong Luận án là:
- Phương pháp hệ thống được áp dụng trong chương 1 để phân loại và
nghiên cứu nội dung các tài liệu nghiên cứu pháp luật về Kiểm sát viên VKSND
trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam, hệ
thống hóa theo một cấu trúc logic khoa học qua đó giúp tác giả có được nhận thức
một cách biện chứng, tổng thể, khái quát nhất về hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát
viên VKSND trong thực hành quyền công tố ở Việt Nam hiện nay và một số nước
trên thế giới.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng cả chương 2, chương 3 và
chương 4 của luận án. Phân tích khái niệm về Kiểm sát viên, pháp luật về Kiểm
sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố; đặc điểm, nội dung điều chỉnh,
vai trò; các yêu cầu cải cách tư pháp, các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện của
pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân; các điều kiện bảo đảm; phân
tích nguyên nhân của thực trạng pháp luật về Kiểm sát viên VKSND trong thực
5
hành quyền công tố; phân tích các quan điểm và giải pháp hoàn thiện của pháp
luật về Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải
cách tư pháp ở Việt Nam.
- Phương pháp so sánh được áp dụng để nghiên cứu kinh nghiệm nước
ngoài, qua đó rút ra bài học và lựa chọn những hạt nhân hợp lý, phù hợp với điều
kiện, hoàn cảnh để áp dụng đối với Việt Nam.
- Trong chương 3, bên cạnh việc sử dụng phương pháp phân tích tác giả
còn sử dụng các phương pháp thống kê, phương pháp tổng hợp các số liệu để
chứng minh cho các luận giải đã nêu trong phần đánh giá thực trạng pháp luật về
Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải cách tư
pháp ở Việt Nam.
5. Đóng góp mới của luận án
Luận án là công trình khoa học nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện
các quy định pháp luật về Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố
theo yêu cầu của tiến trình cải cách tư pháp ở Việt Nam. Những đóng góp của
Luận án thể hiện cụ thể như sau:
- Trên cơ sở nghiên cứu kế thừa các tài liệu đã có của Việt Nam và các
nước trên thế giới, xây dựng khái niệm pháp luật về Kiểm sát viên VKSND trong
thực hành quyền công tố; khái quát nội dung, đặc điểm, vai trò của pháp luật về
Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố; Xây dựng các tiêu chí
đánh giá mức độ hoàn thiện và các điều kiện bảo đảm hoàn thiện pháp luật về
Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố pháp luật theo yêu cầu cải
cách tư pháp ở Việt Nam.
- Đánh giá khái quát sự hình thành và phát triển của pháp luật về Kiểm sát
viên VKSND trong thực hành quyền công tố ở Việt Nam từ năm 1945 đến trước
năm 2002 và thực tiễn áp dụng pháp luật về Kiểm sát viên VKSND trong thực
hành quyền công tố từ 2002 - 2015.
- Nêu quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên
VKSND trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam
trong những năm tới.
6
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Ý nghĩa lý luận
Kết quả nghiên cứu của luận án có ý nghĩa đối với việc hoàn thiện pháp
luật về Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố theo yêu cầu cải
cách tư pháp. Với việc đề xuất các giải pháp, trong đó có việc đưa ra một số kiến
nghị góp phần vào sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), Bộ luật Hình sự,
Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Luận án đóng góp thêm vào sự phát triển
lý luận về pháp luật Kiểm sát viên VKSND trong thực hành quyền công tố ở
Việt Nam.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan chức năng
trong quá trình nghiên cứu hoàn thiện chính sách, pháp luật hình sự và tố tụng
hình sự. Luận án cũng là tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy
ở các cơ sở đào tạo luật, các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng chuyên ngành kiểm sát và
những ai quan tâm đến lĩnh vực này.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án bao
gồm 4 chương, 11 tiết.
7
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC
Trong những năm qua, với việc thực hiện chủ trương cải cách tư pháp của
Đảng, vấn đề hoàn thiện pháp luật về Kiểm sát viên VKSND trong thực hành
quyền công tố đã được nghiên cứu nhiều hơn so với trước đây. Điều này được thể
hiện qua số lượng và nội dung của các công trình nghiên cứu dưới dạng các đề tài
nghiên cứu khoa học, các xuất bản phẩm, các luận văn, luận án, các bài viết đăng
trên tạp chí nghiên cứu pháp luật chuyên ngành. Để bảo đảm phục vụ việc nghiên
cứu của luận án tác giả phân chia thành các nhóm vấn đề cụ thể như sau:
1.1.1. Pháp luật về Kiểm sát viên
Pháp luật về Kiểm sát viên tiếp cận dưới giác độ lý luận lịch sử Nhà nước
và pháp luật đòi hỏi phải có cách nhìn toàn diện, khái quát xuất phát từ nguồn gốc,
bản chất, mối quan hệ của quyền công tố trong phương thức tổ chức bộ máy nhà
nước, mà trực tiếp là trong Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam từ
1945 đến nay.
* Xuất bản phẩm dưới dạng sách và đề tài nghiên cứu khoa học
Trước hết phải kể đến công trình nghiên cứu chuyên khảo “Cơ sở lý luận và
thực tiễn xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân
dân, vì nhân dân” của Trần Hậu Thành [105]. Trong cuốn sách này, tác giả đã
khái quát quá trình hình thành và phát triển tư tưởng nhà nước pháp quyền trong
tiến trình lịch sử nhân loại, đồng thời hệ thống một số quan điểm và thực tiễn tổ
chức theo hướng nhà nước pháp quyền hiện nay trên thế giới. Cuối cùng tác giả đã
luận giải và đưa ra mô hình Nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện đại, trong đó có
mô hình tổ chức các cơ quan tư pháp như tòa án và viện kiểm sát
Cuối sách “Dân chủ và pháp luật dân chủ” của Ngô Huy Cương [25].
Trong cuốn sách này tác giả đã luận giải và xây dựng khái niệm về dân chủ, đồng
8
thời đưa ra sáu thành tố của dân chủ đó là: Nhà nước pháp quyền; Chủ nghĩa lập
hiến; Phân chia quyền lực; Xã hội công dân; Quyền con người, quyền công dân;
Tư pháp độc lập. Trên cơ sở thực tiễn pháp luật Việt Nam tác giả đã đưa ra các
tiêu chuẩn đánh giá tính dân chủ và hiện trạng dân chủ trong pháp luật Việt Nam
trên cơ sở tổ chức Nhà nước, bảo đảm quyền con người và hình thức dân chủ.
Luận giải và đưa ra một số giải pháp về dân chủ và pháp luật dân chủ trong các
lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực tư pháp.
Cuốn sách “Thể chế tư pháp trong Nhà nước pháp quyền” do PGS.TS.
Nguyễn Đăng Dung chủ biên, Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội, 2004 [16]. Cuốn
sách lần đầu tiên nêu khái niệm thể chế tư pháp trong nhà nước pháp quyền, thể
chế tư pháp với việc thực hiện các nguyên tắc của nhà nước pháp quyền và các
loại hình thể chế tư pháp với một số mô hình tổ chức tư pháp đặc trưng trên thế
giới. Từ đó, tác giả nêu và phân tích quá trình hình thành và phát triển của hệ
thống Tòa án, cơ quan công tố, vai trò của thẩm phán và công tố viên và những
vấn đề đặt ra trong tiến trình cải cách tư pháp ở Việt Nam.
Cuốn sách “Thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp
trong giai đoạn điều tra” của Lê Hữu Thể [107], đã đề cập tương đối toàn diện,
đầy đủ các quan điểm và lý luận chung về chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, trong đó đi sâu nghiên cứu các quan điểm
về quyền công tố, thực hành quyền công tố, hoạt động tư pháp và kiểm sát các
hoạt động tư pháp ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự; những quy định của pháp
luật về Kiểm sát viên và một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả
hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm việc tuân theo pháp luật trong giai
đoạn điều tra; đồng thời, khái quát về cơ quan công tố của một số nước trên thế
giới nhằm rút ra kinh nghiệm ứng dụng vào Việt Nam.
Nguyễn Hải Phong và cộng sự trong cuốn “Một số vấn đề về trách nhiệm
công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra theo yêu cầu
cải cách tư pháp” [82] đã phân tích, đánh giá các quy định pháp luật hiện hành,
tổng kết kinh nghiệm thực tiễn hoạt động công tố của các cấp kiểm sát, kiến nghị
9
các giải pháp thiết thực, có tính khả thi khi thực hiện trách nhiệm công tố trong
hoạt động điều tra của Viện kiểm sát.
Đề tài “Tăng cường trách nhiệm của công tố trong hoạt động điều tra theo
yêu cầu cải cách tư pháp” của Nguyễn Ngọc Khánh [66], đề tài đã tập trung
nghiên cứu về mối quan hệ giữa công tố với điều tra của một số quốc gia và quan
điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước ta về việc tăng cường trách nhiệm của công tố
trong hoạt động điều tra theo yêu cầu cải cách tư pháp, đã xác định vị trí, thẩm
quyền của Viện kiểm sát, Kiểm sát viên trong hoạt động điều tra theo yêu cầu cải
cách tư pháp.
* Luận án, luận văn
Vấn đề thực hành quyền công tố cũng là tâm điểm thu hút sự chú ý nghiên
cứu của các luận án Tiến sĩ như “Quyền công tố ở Việt Nam” của Lê Thị Tuyết
Hoa, từ góc độ lý luận nhà nước và pháp luật [54] đã khái quát những vấn đề cơ
bản nhất về quyền công tố như khái niệm, đối tượng, phạm vi, nội dung của quyền
công tố và thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự; thực trạng tổ chức thực
hành quyền công tố trong tố tụng hình sự ở Việt Nam trên cơ sở đó đề xuất một số
giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố ở Việt
Nam. Đồng thời nêu được một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về tổ chức
và hoạt động của viện kiểm sát nhân dân.
Luận án của Nguyễn Duy Giảng “Các chủ thể tiến hành tố tụng trong Luật
Tố tụng hình sự Việt Nam” [44] đã nghiên cứu toàn diện việc thực hiện các quy
định pháp luật liên quan đến chủ thể tiến hành tố tụng, những kết quả, hạn chế,
vướng mắc bộ lộ trong thực tiễn, qua đó làm rõ những hạn chế trong quy định của
BLTTHS hiện hành cần được xem xét sửa đổi, bổ sung hoặc quy định mới. Trên
cơ sở kết quả nghiên cứu về lý luận tổng kết thực tiễn và làm rõ những yêu cầu
của cải cách tư pháp, tác giả đã đề xuất các nội dung cần sửa đổi, bổ sun