Luận án Hoàn thiện và phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Kho bạc Quốc gia Lào

BéBé gi¸ogi¸o dôcdôc vµvµ ®µo®µo t¹ot¹o Tr−êngTr−êng ®¹i®¹i hächäc kinhkinh tÕtÕ quècquèc d©nd©n



  KhamKham PhaPha PANMALAYTHONGPANMALAYTHONG Hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña Kho b¹c Quèc gia Lµo ChuyªnChuyªn ngnhngnh :: KinhKinh tÕ,tÕ, TiTi chÝnhchÝnh Ng©nNg©n hnghng MM sèsè :: 62.31.12.0162.31.12.01 LLLUËNLUËNUËN ¸N¸N TIÕNTIÕN SÜSÜ KINHKINH TÕTÕ Ng−êiNg−êi h−íngh−íng dÉndÉn khoakhoa hächäc :: GS.TS.NguyÔnGS.TS.NguyÔn V¨nV¨n NamNam HµHµ NéiNéi ---- 20122012 ii LI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cu ca riêng tôi, các s liu, kt qu nêu trong lun án là trung thc và chưa tng ñưc ai công b trong bt kỳ công trình nào. Th ñô Viêng Chăn, ngày 29 tháng 6 năm 2011 Nghiên cu sinh Kham Pha PANMALAYTHONG iii MC LC LI CAM ðOAN ......................................................................................................ii DANH MC CM T VIT TT........................................................................ vi DANH MC BNG BIU .....................................................................................vii DANH MC SƠ ð ..............................................................................................viii DANH MC BIU ð............................................................................................ ix M ðU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: NHNG VN ð CƠ BN V THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIN MT.................................................................................................... 5 1.1. Tng quan v thanh toán không dùng tin mt ....................................... 5 1.1.1 S cn thit ca thanh toán không dùng tin mt ......................................... 5 1.1.2. Khái nim thanh toán không dùng tin mt ................................................. 6 1.1.3. Các ch th tham gia h thng thanh toán qua các t chc cung ng dch v thanh toán. ........................................................................................ 7 1.1.4. Tng quan v h thng thanh toán ................................................................ 8 1.1.5. Nhng yêu cu ca thanh toán không dùng tin mt .................................... 9 1.2. Các phương thc và phương tin thanh toán không dùng tin mt trong các t chc cung ng dch v thanh toán ..................................... 11 1.2.1. Vai trò thanh toán không dùng tin mt...................................................... 11 1.2.2. Các phương thc thanh toán không dùng tin mt trong các t chc cung ng dch v thanh toán. ...................................................................... 13 1.2.3. Các phương tin thanh toán qua t chc cung ng dch v thanh toán ...... 18 1.3. Quy trình cp phát, thanh toán các khon thu, chi Ngân sách Nhà nưc qua Kho bc...................................................................................... 25 1.3.1. Quy trình cp phát, thanh toán các khon chi Ngân sách Nhà nưc qua Kho bc........................................................................................................ 25 1.3.2. Quy trình thu Ngân sách Nhà nưc qua Kho bc Quc gia....................... 30 1.4. Các nhân t tác ñng ñn thanh toán không dùng tin mt ................ 32 1.4.1. Nhân t ch quan......................................................................................... 32 1.4.2. Nhân t khách quan..................................................................................... 33 1.5. Kinh nghim thanh toán không dùng tin mt ca mt s nưc trên th gii và bài hc rút ra ñi vi Lào ...................................................... 36 iv Kt lun chương 1 ................................................................................................... 46 CHƯƠNG 2: THC TRNG THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIN MT CA KHO BC QUC GIA LÀO ....................................................................... 47 2.1. Khái quát tình hình hot ñng ca Kho bc Quc gia Lào................... 47 2.1.1. Sơ ñ t chc b máy Kho bc Quc gia Lào ............................................ 47 2.1.2. Chc năng và nhim v ca Kho bc Quc gia Lào................................... 48 2.1.3. Năm Ngân sách ca Cng hòa Dân ch Nhân dân Lào .............................. 51 2.1.4. Hot ñng ca Kho bc Quc gia Lào ....................................................... 51 2.2. Thc trng t chc thanh toán không dùng tin mt ti Kho bc Quc gia Lào .............................................................................................. 60 2.2.1. Cơ s pháp lý cho hot ñng thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào......................................................................................... 60 2.2.2. Các ch th liên quan thanh toán vi Kho bc Quc gia ............................ 62 2.2.3. Qun lý ñiu hoà vn .................................................................................. 63 2.2.4. Thanh toán không dùng tin mt trong qun lý n ca Kho bc Quc gia Lào......................................................................................................... 64 2.2.5. Thc trng s dng các phương tin thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào .......................................................................... 65 2.2.6. Các phương thc thanh toán không dùng tin mt ti Kho bc Quc gia Lào ..............................................................................................72 2.3. ðánh giá thc trng thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào .............................................................................................. 80 2.3.1. Kt qu ñt ñưc ......................................................................................... 80 2.3.2. Nhng hn ch............................................................................................ 82 2.3.3. Nguyên nhân ............................................................................................... 86 2.3.4. Nhng thit hi ca thanh toán hin ti ñi vi nn kinh t ....................... 88 Kt lun chương 2 ................................................................................................... 90 v CHƯƠNG 3: MT S GII PHÁP HOÀN THIN VÀ PHÁT TRIN THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIN MT CA KHO BC QUC GIA LÀO......................................................................................................91 3.1. Ch trương, chính sách ca ðng và Nhà nưc v thanh toán không dùng tin mt và chin lưc phát trin Kho bc Quc gia Lào ñn năm 2020..................................................................................................... 91 3.1.1. Ch trương, chính sách ca ðng và Nhà nưc v thanh toán không dùng tin mt............................................................................................... 91 3.1.2. Mc tiêu hoàn thin thanh toán qua t chc cung ng dch v thanh toán......... 92 3.1.3. Mc tiêu phát trin thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào......................................................................................................... 93 3.1.4. Chin lưc phát trin Kho bc Quc gia Lào ñn năm 2020...................... 95 3.2. Các gii pháp hoàn thin và phát trin thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào................................................................ 97 3.2.1. Ci tin các phương tin thanh toán theo hưng thun tin và ñơn gin hóa các th tc............................................................................................. 97 3.2.2. ðào to cán b ñáp ng yêu cu thanh toán:............................................. 101 3.2.3. Tăng cưng tuyên truyn .......................................................................... 102 3.2.4. Ci tin phn mm k toán........................................................................ 103 3.2.5. Hp tác ña ngành....................................................................................... 103 3.2.6. Hoàn thin, phát trin thanh toán ca Kho bc Quc gia Lào .................. 105 3.2.7. Hin ñi hóa công ngh thanh toán ........................................................... 107 3.2.8. Xây dng cơ ch tính phí dch v thanh toán hp lý ................................ 112 3.3. Mt s kin ngh vi Chính ph và các b ngành liên quan ............... 113 3.3.1. Kin ngh Chính ph, B Tài chính và Ngân hàng Nhà nưc .................. 113 3.3.2. Kin ngh vi các ban ngành liên quan ..................................................... 118 Kt lun chương 3 ................................................................................................. 120 KT LUN ............................................................................................................ 121 DANH MC TÀI LIU THAM KHO............................................................. 122 DANH MC CÔNG TRÌNH TÁC GI ðà CÔNG B................................... 126 vi DANH MC CM T VIT TT ATM : Máy rút tin t ñng CHDCND : Cng hoà Dân ch Nhân dân CNTT : Công ngh thông tin ðTXDCB : ðu tư xây dng cơ bn HTTT : H thng thanh toán KBQG : Kho bc Quc gia KBNN : Kho bc Nhà nưc KBTƯ : Kho bc Trung ương LKB : Liên Kho bc NSNN : Ngân sách Nhà nưc NHTW : Ngân hàng Trung ương NHTM : Ngân hàng thương mi NHTMQD : Ngân hàng thương mi Quc doanh NH : Ngân hàng TTðT : Thanh toán ñin t TTKDTM : Thanh toán không dùng tin mt TTBTM : Thanh toán bng tin mt TCCƯDVTT : T chc cung ng dch v thanh toán TTBT : Thanh toán bù tr TTD : Th tín dng TƯBTM : Tm ng bng tin mt UNT : y nhim thu UNC : y nhim chi vii DANH MC BNG BIU Bng 2.1: Thanh toán không dùng tin mt trong qun lý chi NSNN.........51 Bng 2.2: Thanh toán không dùng tin mt trong qun lý thu NSNN ........53 Bng 2.3: Tình hình chi lương không dùng tin mt cho cán b công chc qua Kho bc Quc gia Lào .................................................55 Bng 2.4: Tình hình thanh toán ca KBQG Lào .........................................66 Bng 2.5: Tình hình s dng các phương tin TTKDTM ti KBQG năm 2005/2006 – 2009/2010...............................................................67 Bng 2.6: Tình hình thanh toán séc..............................................................70 Bng 2.7: Tình hình thc hin các phương thc thanh toán ti KBQG năm tài khóa 2005/2006 – 2009/2010 .........................................76 viii DANH MC SƠ ð Sơ ñ 1.1: Luân chuyn chng t và x lý thanh, quyt toán bù tr ròng ...14 Sơ ñ 1.2: Luân chuyn chng t và x lý thanh, quyt toán ca h thng thanh toán tng tc thi...............................................................16 Sơ ñ 1.3: Quy trình thanh toán y nhim chi..............................................20 Sơ ñ 1.4: Quy trình thanh toán y nhim thu..............................................22 Sơ ñ 1.5: Quy trình thanh toán thư tín dng ...............................................24 Sơ ñ 2.1: T chc b máy ca KBQG Lào (hay còn gi là V Kho bc Quc gia) .....................................................................................47 Sơ ñ 2.2: T chc b máy ca Kho bc tnh...............................................48 Sơ ñ 2.3: Quy trình thanh toán bù tr chng t giy..................................79 Sơ ñ 3.1: Quy trình thanh toán ñin t Kho bc .........................................94 Sơ ñ 3.2: Quy trình ci tin thanh toán y nhim thu :..............................99 Sơ ñ 3.3: Quy trình thanh toán ñin t cn ci tin như sau.....................105 Sơ ñ 3.4: Mô hình tng th h thng thanh toán.......................................111 ix DANH MC BIU ð Biu ñ 2.1: Thanh toán không dùng tin mt trong qun lý chi NSNN......52 Biu ñ 2.2: Thanh toán không dùng tin mt trong qun lý thu NSNN......54 Biu ñ 2.3: Tình hình chi lương không dùng tin mt cho cán b công chc qua Kho bc Quc gia Lào...............................................55 Biu ñ 2.4: Tình hình thanh toán ca KBQG ..............................................66 Biu ñ 2.5: Tình hình s dng các phương tin TTKDTM ti KBQG năm 225/2006 – 2009/2010 ......................................................67 Biu ñ 2.6: Tình hình thc hin các phương thc thanh toán ti KBQG Lào ....................................................................... 76 1 M ðU 1. Tính cp thit ca ñ tài Vi tư cách là Ngân hàng Chính ph, Kho bc Quc gia là mt thành viên tham gia vào h thng thanh toán ca nn kinh t và cung ng cho các ñơn v, cá nhân các dch v v thanh toán. Thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia có tác dng rt ln ñi vi nn kinh t nói chung và ñi vi qun lý Ngân sách Nhà nưc nói riêng. Nó giúp cho Kho bc Quc gia tp trung nhanh chóng các khon thu Ngân sách Nhà nưc (NSNN), chi Ngân sách Nhà nưc kp thi và trc tip ti các ñơn v th hưng Ngân sách, hn ch các hin tưng tiêu cc , loi b tình trng căng thng gi to ca Ngân sách các cp, thúc ñy s vn ñng ca hàng hóa, lành mnh hóa quá trình lưu thông tin t, phù hp vi nn kinh t hin ñi ca khu vc và th gii mà Cng hoà Dân ch Nhân dân Lào ñang trong quá trình hi nhp. Thanh toán ca Kho bc Quc gia Lào nói riêng và ca Cng hòa Dân ch Nhân dân (CHDCND) Lào nói chung còn nhiu bt cp, chưa theo kp tc ñ phát trin ca nn kinh t. Các phương tin thanh toán ñang áp dng ti Kho bc Quc gia (KBQG) Lào vi s lưng ít, cht lưng chưa cao, các phương thc thanh toán, các văn bn pháp lý ñm bo cho quá trình thanh toán còn nhiu bt cp, công ngh chưa phù hp, trình ñ cán b còn hn ch. Chi bng tin mt còn chim t trng ln trong tng chi Ngân sách Nhà nưc. Do ñó chi Ngân sách Nhà nưc Lào chưa thc s theo ñúng tin ñ công vic, tin mt b phân tán nhiu các qu ca các ñơn v th hưng Ngân sách Nhà nưc d dn ñn vic s dng sai nguyên tc tài chính. Thu ngân sách bng tin mt còn chim t trng ln dn ñn qun lý thu thu lng lo, tht thu thu, chi phí cho vic thu thu ln, qun lý qu ngân sách chưa thc s hiu qu. Các văn bn quy ñnh v TTKDTM còn hn ch và chưa ñng b, gây khó khăn cho vic thc hin. Vic nghiên cu, tìm ra các gii pháp ñ hoàn thin và phát trin TTKDTM ca Kho bc Quc gia Lào hin nay là mt vn ñ rt 2 cp thit nhưng chưa có ai nghiên cu. Do ñó tác gi chn ñ tài : “ Hoàn thin và phát trin thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào” ñ nghiên cu và vit lun án. 2. Tng quan v tình hình nghiên cu ca ñ tài. Tin t vi bn cht là mt loi hàng hoá ñc bit, làm trung gian, môi gii trong lưu thông, thanh toán hàng hóa, dch v. Chc năng thanh toán ca tin t ñưc thc hin dưi hai hình thc: thanh toán bng tin mt và thanh toán không dùng tin mt, gia chúng luôn có mi quan h tác ñng qua li và chuyn hóa ln nhau [27]. Chng t rng do yêu cu khách quan ca các khon thanh toán trong nn kinh t mà nên la chn mt hình thc thanh toán tin t hp lý. Thc t ñòi hi phi nhn thc và vn dng ñ ñm bo cho chu chuyn tin t phát huy ñưc tác dng tích cc ca nó. Trong mi trưng hp, không phi bt c lúc nào vic thanh toán bng chuyn khon ( hoc bng tin mt ) ñu ñưc s dng mt cách trit ñ. Vn ñ ch là cn phi vn dng mt cách linh hot và mm do trên cơ s phn ñu ñ gim ñn mc ti thiu các khon thanh toán trc tip tin mt. Hoàn thin và phát trin thanh toán không dùng tin mt ti Kho bc là ñ tài ñưc công b dưi nhiu hình thc khác nhau Vit Nam và các nưc trên th gii, chng hn như : Lun án thc s kinh t “ Gii pháp ñ m rng thanh toán khong dùng tin mt Vit Nam”ca Nguyn Th Thanh Hi, Hc vin Ngân hàng Vit Nam [ 34] Lun án thc s kinh t “ M rng thanh toán không dùng tin mt dưa trên nn tng công ngh thông tin ti Ngân hàng Thái Bình ” ca Nguyn Ngc Sâm, Hc vin Ngân hàng Vit Nam [33] Lun án tin sĩ kinh t “ Hoàn thin cơ ch phân cp ngân sách ca các cp chính quyn ña phương ” ca tác gi Phm ðc Hng, trưng ði hc Tài chính K toán Hà Ni, năm 2002 [37] 3 Lun án tin sĩ kinh t “ ði mi cơ ch phân cp qun lý ngân sách Nhà nưc” ca tác gi Nguyn Vit Cưng, trưng ði hc Tài chính K toán Hà Ni, năm 2001 [36] Lun án thc sĩ “ Các bin pháp tăng cưng qun lý thu, chi ngân sách các tnh duyên hi min Trung ” ca tác gi Phan Văn Dũng, năm 2001 [38] Song, Cng hòa Dân ch Nhân dân Lào ðng và Nhà nưc ñã có ch trương, ñnh hưng v vic hoàn thin và phát trin thanh toán không dùng tin mt và hin ñi hóa h thng thanh toán ñ tng bưc hi nhp quc t. Thi gian qua các công trình nghiên cu khoa hc v vn ñ tài chính – tin t và thanh toán còn rt ít. ðc bit chưa có ñ tài nào nghiên cu sâu, toàn din v hoàn thin và phát trin thanh toán không dùng tin mt trong các t chc cung ng dch v thanh toán nói chung và ti Kho bc Quc gia Lào nói riêng. Vì vy, ñ tài lun án không có s trùng lp vi các công trình ñã công b ti Công hòa Dân ch Nhân dân Lào. 3. Mc ñích nghiên cu ca ñ tài : Mt là : H thng hóa cơ s lý lun v thanh toán không dùng tin mt ti các t chc cung ng dch v thanh toán mà trong ñó có Kho bc Nhà nưc ñ làm cơ s lý lun ñưc s dng vào vic phân tích, ñánh giá thc trng chương hai. Hai là : Tìm hiu kinh nghim thanh toán không dùng tin mt ca mt s nưc trên th gii và rút ra nhng bài hc kinh nghim vn dng Lào. Ba là : ðánh giá khái quát thc trng thanh toán không dùng tin mt ti Kho bc Quc gia Lào, t ñó rút ra nhng mt ñưc, chưa ñưc và nguyên nhân tn ti. Bn là : ðưa ra nhưng gii pháp và kin ngh ñi vi B, ngành liên quan nhm hoàn thin và phát trin TTKDTM ti Kho bc Quc gia Lào. 4. ði tưng và phm vi nghiên cu : Lun án tp trung nghiên cu cơ s lý lun thanh toán không dùng tin mt trong các t chc cung ng dch v thanh toán trong ñó có Kho bc Nhà nưc, nghiên cu thc trng thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào, 4 các phương thc, phương tin TTKDTM c yu ñang thc hin ti KBQG Lào hin nay và trin vng phát trin trong tương lai. S liu và tình hình thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào mà ñ tài tp trung phân tích trong vòng 5 năm t năm tài khóa 2005/2006 ñn năm 2009/2010 trên giác ñ Kho bc Quc gia cũng như Chính ph. Tham kho các tài liu trong và ngoài nưc thanh toán không dùng tin mt qua t chc cung ng dch v thanh toán ñ rút ra nhng kinh nghim phù hp vn dng vào thc tin thanh toán không dùng tin mt ca Kho bc Quc gia Lào. 5. Các phương pháp nghiên cu : Lun án s dng bin pháp duy vt bin chng, duy vt lch s, tng hp, so sánh, ñi chiu, khái quát hóa, h thng hóa. Quá trình nghiên cu có s kt hp gia lý lun và thc tin. 6. Kt cu lun án : Ngoài phn m ñu và kt lun, lun án ñưc kt cu thành 3 chương, trong ñó : Chương 1: Nhng vn ñ cơ bn v thanh toán không dùng tin mt. Chương 2: Thc trng thanh toán không dùng tin mt ti Kho bc Quc gia Lào. Chương 3 : Mt s gii pháp hoàn thin và phát trin thanh toán không dùng tin mt c