Luận án Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH DOANH VÀ CÔNG NGHỆ HÀ NỘI ---------------- NGUYỄN THỊ MỸ LỆ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA DOANH NGHIỆP VÀ CƠ SỞ GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI, NĂM 2024 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH DOANH VÀ CÔNG NGHỆ HÀ NỘI ---------------- NGUYỄN THỊ MỸ LỆ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA DOANH NGHIỆP VÀ CƠ SỞ GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành : Quản trị kinh doanh Mã số : 9.34.01.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa dẫn: 1. PGS.,TS. Hà Đức Trụ; 2. PGS.,TS. Phạm Văn Hiếu HÀ NỘI, NĂM 2024 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng Tác giả với sự giúp đỡ của các Giáo viên hướng dẫn khoa học. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận án có nguồn gốc rõ ràng, đã được công bố công khai và trích dẫn theo đúng quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Các kết quả nghiên cứu trong Luận án do Tác giả tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan phù hợp với đối tượng và mục tiêu nghiên cứu và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào. Hà Nội, ngày tháng năm 2024 Tác giả Luận án LỜI CẢM ƠN Trước hết, cho phép tác giả bày tỏ lòng biết ơn tới cán bộ hướng dẫn khoa học PGS.,TS. Hà Đức Trụ; PGS.,TS. Phạm Văn Hiếu đã giúp Tác giả hoàn thành bản Luận án Tiến sĩ. Tác giả trân trọng cảm ơn đến Ban Giám hiệu, Viện Đào tạo Sau đại học, các nhà khoa học, cán bộ nhân viên trường Đại học Kinh Doanh và Công nghệ Hà Nội đã có những hướng dẫn và giúp đỡ nhiệt tình trong quá trình nghiên cứu hoàn thành Luận án. Tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo và các đồng nghiệp về những giúp đỡ chân thành, tận tình và những ý kiến đóng góp, động viên khích lệ giúp Tác giả hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu của mình. Cuối cùng xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè và những người thân đã thường xuyên động viên khích lệ, giúp đỡ Tác giả hoàn thành bản Luận án. Trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU ..............................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA DOANH NGHIỆP VÀ CƠ SỞ GIÁO DỤC ......9 1.1. TỔNG HỢP CÁC NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ ........9 1.1.1 Tổng hợp các công trình nghiên cứu ngoài nước.................................9 1.1.2 Tổng hợp các công trình nghiên cứu trong nước ...............................19 1.2 NHẬN XÉT KHÁI QUÁT VÀ KHOẢNG TRỐNG CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU................................................................................................28 1.2.1 Nhận xét khái quát các công trình nghiên cứu .......................................28 1.2.2 Những khoảng trống nghiên cứu........................................................30 1.2.3 Định hướng nghiên cứu của Luận án .................................................30 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1......................................................................................32 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA DOANH NGHIỆP VÀ CƠ SỞ GIÁO DỤC....................................................33 2.1 KHÁI QUÁT VỀ CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP ..................33 2.1.1 Về cơ sở giáo dục đào tạo nguồn nhân lực.........................................33 2.1.2 Tổng quan về doanh nghiệp ...............................................................37 2.2.1 Cơ sở lý luận về chất lượng đào tạo nguồn nhân lực .........................41 2.2.2 Liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp về nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ...............................................................................45 2.3 NỘI DUNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP.........49 2.3.1 Xây dựng kế hoạch liên kết đào tạo giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp..........................................................................................................49 2.3.2 Nâng cao năng lực quản trị đào tạo của các cơ sở giáo dục...............52 2.3.3 Lựa chọn mô hình liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp......53 2.4 CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP...........................................................................................55 2.4.1 Tiêu chí định tính ...............................................................................55 2.4.2 Tiêu chí định lượng ............................................................................58 2.5 VAI TRÒ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ ĐÀO TẠO VÀ DOANH NGHIỆP........60 2.5.1 Đối với doanh nghiệp .........................................................................61 2.5.2 Đối với cơ sở giáo dục........................................................................63 2.6 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP ....................................................................................64 2.6.1 Nhân tố bên trong...............................................................................64 2.6.1 Nhân tố bên ngoài...............................................................................65 2.7 KINH NGHIỆM TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP..........................................................67 2.7.1 Kinh nghiệm trong nước và quốc tế về chất lượng đào tạo nguồn nhân lực giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp ....................................................67 2.7.1.2 Kinh nghiệm trong nước .....................................................................71 2.7.2 Một số bài học kinh nghiệm đối với thành phố Hồ Chí Minh về chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp ..........................................................................................................75 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2......................................................................................78 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA DOANH NGHIỆP VÀ CƠ SỞ GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH...............79 3.1 KHÁI QUÁT VỀ ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN-KINH TẾ-XÃ HỘI CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH........................................................................79 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên và kinh tế xã hội của thành phố Hồ Chí Minh....79 3.1.2 Khái quát chung về các cơ sở giáo dục trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................................81 3.1.3 Các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh .......................83 3.2. THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN 2017- 2022.................................................................................................................85 3.2.1 Cơ chế chính sách và xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp .............................................85 3.2.2 Năng lực quản trị đào tạo của các cơ sở giáo dục ..............................88 3.2.2.2 Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo hiện đại ..........................94 3.2.3 Mô hình và nội dung liên kết nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực của cơ sở giáo dục với doanh nghiệp ....................................................97 3.2.4 Quản trị nguồn nhân lực của doanh nghiệp......................................106 3.3 THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH QUA KẾT QUẢ KHẢO SÁT ..................................................................................................113 3.3.1 Đối tượng và phạm vi khảo sát.........................................................113 3.3.2. Kết quả khảo sát ..............................................................................113 3.4. ĐÁNH GIÁ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.........................................115 3.4.1 Những kết quả đạt được ...................................................................115 3.4.2 Những tồn tại, hạn chế .....................................................................118 3.4.3 Những nguyên nhân của tồn tại, hạn chế .........................................121 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3...................................................................................126 CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP TIẾP TỤC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA DOANH NGHIỆP VÀ CƠ SỞ GIÁO DỤC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .........127 4.1 ĐỊNH HƯỚNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.........................................127 4.1.1 Quan điểm, mục tiêu về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp...127 4.1.2 Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của thành phố Hồ Chí Minh......130 4.1.3 Định hướng nâng cao chất lượng đào tạo của các cơ sở giáo dục trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................................132 4.1.4 Định hướng phát triển doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ....................................................................................................135 4.1.5 Định hướng nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp tại thành phố Hồ Chí Minh..........137 4.2 CƠ SỞ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH...139 4.2.1 Những thách thức .............................................................................139 4.2.2 Những cơ hội....................................................................................142 4.3 GIẢI PHÁP TIẾP TỤC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC TRONG LIÊN KẾT GIỮA CƠ SỞ GIÁO DỤC VÀ DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.........................144 4.3.1 Nhóm giải pháp liên quan đến nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp ..................................................144 4.3.2 Nhóm giải pháp về tăng cường kết hợp nghiên cứu và chuyển giao công nghệ giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp ...............................................149 4.3.3 Nhóm giải pháp tiếp tục nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục..................................151 4.3.4 Nhóm giải pháp đổi mới và nâng cao năng lực quản trị đào tạo của các cơ sở giáo dục góp phần naag cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết với doanh nghiệp ..........................................................................155 4.4 ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN GIẢI PHÁP..................................................163 4.4.1 Kiến nghị với Chính phủ và các bộ ngành liên quan .......................163 4.4.1 Kiến nghị với các sở ban ngành thành phố Hồ Chí Minh ................165 TIỂU KẾT CHƯƠNG 4....................................................................................168 KẾT LUẬN ......................................................................................................169 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT STT TỪ VIẾT TẮT TỪ VIẾT ĐẦY ĐỦ 1 ASXH An sinh xã hội 3 BHXH Bảo hiểm xã hội 4 BHYT Bảo hiểm y tế 5 BIDV Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam 6 CMCN Cách mạng công nghệ 7 CNH Công nghiệp hoá 8 CSGD Cơ sở giáo dục 9 DN Doanh nghiệp 10 DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa 11 DNTN Doanh nghiệp tư nhân 12 DT Doanh thu 13 ĐHBK Đại học Bách khoa 14 ĐH Đại học 15 EVN Tập đoàn điện lực Việt Nam 16 GRDP Tổng sản phẩm trên địa bàn 17 GDP Tổng sản phẩm quốc nội 18 GDĐH Giáo dục đại học 19 GDNN Giáo dục nghề nghiệp 20 GD&ĐTKN Giáo dục và đào tạo khởi nghiệp 21 HVNH Học viện Ngân hàng 22 KHCN Khoa học-Công nghệ 23 KHKT Khoa học kỹ thuật 24 NCS Nghiên cứu sinh 25 NCNL Nâng cao năng lực 26 NLĐ Người lao động 27 NNL Nguồn nhân lực 28 NNLCLC Nguồn nhân lực chất lượng cao 29 NCKH Nghiên cứu khoa học STT TỪ VIẾT TẮT TỪ VIẾT ĐẦY ĐỦ 30 NHCSXH Ngân hàng Chính sách xã hội 31 NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần 32 PLLĐ Pháp luật lao động 33 PGS Phó giáo sư 34 SPKT Sư phạm kỹ thuật 35 TS Tiến sĩ 36 ThS Thạc sĩ 37 TMCP Thương mại cổ phần 38 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 39 TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh 40 TSLN Tỷ suất lợi nhuận 41 VKD Vốn kinh doanh 42 UBND Uỷ ban nhân dân DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH TỪ VIẾT TIẾNG ANH NGHĨA TIẾNG VIỆT STT TẮT 43 ASEAN Association of South East Hiệp hội các quốc gia Đông Asian Nations Nam Á 44 ACCA Association of Chartered Hiệp hội Kế toán công chứng Certified Accountants Anh quốc 45 CPTPP Comprehensive and Hiệp định đối tác toàn diện và Progressive Agreement for tiến bộ xuyên Thái bình dương Trans-Pacific Partnership 46 ILO International Labour Tổ chức lao động quốc tế Organization 47 IBM International Business Tập đoàn công nghệ máy tính Machines đa quốc gia 48 ODA Official Development Hỗ trợ phát triển chính thức Assistance 49 PPP Provincial Competitiveness Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp Index tỉnh, thành phố 50 UNESCO United Nations Tổ chức giáo dục, khoa học và Educational Scientific and văn hoá Liên hiệp quốc Cultural Organization 51 UNDP United Nations Cơ quan hợp tác phát triển của Development Programe Liên hiệp quốc 52 UEC Universite-Entreprise Hơp tác Trường Đại học- Collaboration Doanh nghiệp 53 WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại thế giới DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Cấp độ năng lực kiến thức thuộc các lĩnh vực nội dung và chương trình hiện hành .............................................................................................................11 Bảng 2.1 Các hình thức liên kết cơ sở giáo dục và doanh nghiệp ở một số quốc gia ........................................................................................................................68 Bảng 3.1 Cơ cấu lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên phân theo giới tính và phân theo thành thị, nông thôn.....................................................................................81 Bảng 3.2 Giảng viên và sinh viên các trường đại học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh..............................................................................................................90 Bảng 3.3 Giảng viên và sinh viên cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.................................................................................................92 Bảng 3.4 Các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh....................107 Bảng 3.5 Lao động đang làm việc trong các loại hình doanh nghiệp ...............109 Bảng 3.6 Lao động trong các loại hình doanh nghiệp theo 04 ngành công nghiệp trọng yếu............................................................................................................110 Bảng 3.7 Lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc tại các loại hình doanh nghiệp112 Bảng 3.8 Tổng hợp kết quả khảo sát về nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong hoạt động liên kết giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục trong 3 năm 2020-2022..........................................................................................................114 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 Giảng viên và sinh viên các trường đại học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh........................................................................................................91 Biểu đồ 3.2 Giảng viên và sinh viên cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.................................................................................................92 Biểu đồ 3.3 Lực lượng lao động trong các doanh nghiệp .................................109 Biểu đồ 3.4 Người lao động trong các ngành công nghiệp trọng yếu...............111 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định đào tạo nguồn nhân lực là trung tâm của sự phát triển, của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hiện nay, trong điều kiện đất nước đang đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực được coi là một trong ba đột phá chiến lược, góp phần chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế. Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, Đảng ta tiếp tục khẳng định: "Công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong giai đoạn tới là tiếp tục đẩy mạnh mô hình công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế gắn với phát triển kinh tế tri thức, lấy khoa học, công nghệ, tri thức và nguồn nhân lực chất lượng cao làm động lực chủ yếu". Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ, cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và là lợi thế cạnh tranh quan trọng nhất, bảo đảm cho phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững. Trong bối cảnh hội nhập và phát triển ngày nay, đặc biệt là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra ngày càng khốc liệt và ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống và môi trường sản xuất của các doanh nghiệp. Cách mạng công nghiệp 4.0 đào thải nhiều ngành nghề và cũng sinh ra những nhiều công việc mới đòi hỏi phải có nguồn nhân lực với trình độ cao. Do đó, việc gắn kết nhà trường và doanh nghiệp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực đảm bảo phù hợp với nhu cầu thực tế là nội dung quan trọng cần được đẩy mạnh nhằm phát triển giáo dục nghề nghiệp trong bối cảnh mới. Trong thời gian qua hoạt động đào tạo gắn kết với doanh nghiệp được nhắc đến nhiều nhất trong các diễn đàn tuyển sinh và việc làm đối với giáo dục nghề nghiệp ở trong nước nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Bên cạnh đó 2 Nhà nước cũng có nhiều cơ chế, chính sách thu hút, khuyến khích doanh nghiệp tham gia giáo dục nghề nghiệp và từng bước cụ thể hóa và hoàn thiện văn bản pháp qui liên quan. Bộ luật Lao động sửa đổi được Quốc hội thông qua với nhiều quy định mới, cụ thể đã giúp doanh nghiệp tham gia sâu hơn, rộng hơn trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, như: Được phép thành lập cơ sở giáo dục nghề nghiệp; được phép mở lớp đào tạo nghề để đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề cho người lao động; Được phép phối hợp với cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo các trình độ sơ cấp, trung cấp, cao đẳng và các chương trình đào tạo nghề nghiệp Hoạt động gắn kết giữa cơ sở giáo dục với doanh nghiệp ngày càng được đẩy mạnh đã thu hút được nhiều doanh nghiệp đồng hành phát triển, ngày càng tham gia sâu hơn vào quá trình đào tạo, từ khâu phát triển chương trình đào tạo, tham gia đào tạo, thi, kiểm tra đánh giá người học, tuyển dụng người học sau khi tốt nghiệp. Mặt khác thách thức đặt ra đối với các cơ sở giáo dục là phải thay đổi trong công tác đào tạo để phù hợp với tất yếu khách quan của quy luật cung - cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao; Cơ sở giáo dục đang phải cạnh tranh gay gắt để đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực và các sản phẩm dịch vụ chất lượng cao đáp ứng yêu cầu luôn thay đổi của nền kinh tế với lợi thế so sánh mang tính bổ sung. Do đó, các cơ sở giáo dục cần dịch chuyển quá trình đào tạo từ tiếp cận nội dung sang đào tạo theo tiếp cận năng lực với định hướng ứng dụng nghề nghiệp. Để thực hiện tốt điều này, các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp phải đẩy mạnh việc liên kết, hợp tác và khai thác hiệu quả các giá trị của nó mang lại. Có thể nói, việc liên kết chặt chẽ giữa các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp chính là phương thức giải bài toán chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Việc liên kết giữa các cơ sở giáo dục với doanh nghiệp là mối quan hệ cộng hưởng, trong đó cơ sở giáo dục sẽ được hỗ trợ tài chính để phát triển đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyển giao công nghệ theo nhu cầu của doanh nghiệp. Doanh nghiệp thì được thừa hưởng nguồn nhân lực đó, giảm chi phí cho việc đào tạo lại và các loại chi phí cơ hội khác. Đồng thời, doanh nghiệp thông qua quá trình học 3 hỏi và liên kết thì khả năng hấp thụ công nghệ sẽ đạt hiệu quả cao, nguồn tài chính được cải thiện. Trong thời gian qua, trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh quan hệ hợp tác, liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp đã và đang trở thành một bộ phận quan trọng trong chiến lược nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đổi mới khoa học- giáo dục của Thành phố. Việc tăng cường quan hệ hợp tác giúp tạo ra những liên minh kinh tế bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, thúc đẩy tinh thần doanh nhân trong xã hội, nâng cao chất lượng đào tạo của các cơ sở giáo dục, qua đó đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, trên thực tế, không phải lúc nào doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh cũng có thể hợp tác, liên kết với nhau một cách hiệu quả. Chính vì các lý do trên đây và những vấn đề lý luận kế thừa, việc nghiên cứu mối quan hệ giữa doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục ở thành phố Hồ Chí Minh theo các khía cạnh khác nhau để từ đó đề xuất các giải pháp hữu hiệu góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế là hết sức cần thiết. Nghiên cứu sinh lựa chọn Đề tài: “Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” làm Luận án Tiến sĩ của mình. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Luận án làm sáng tỏ lý luận về nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục ở nước ta cũng như kinh nghiệm quốc tế. Trên cơ sở đó, Luận án phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất các nhóm giải pháp góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa doanh nghiệp và cơ sở giáo dục trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Một là, hệ thống hóa và bổ sung cơ sở lý luận về doanh nghiệp, các cơ sở giáo dục ở nước ta; Chất lượng đào tạo nguồn nhân lực; Liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trong nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực; Những kinh nghiệm trong nước và quốc tế về nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân 4 lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp. Qua đó rút ra một số bài học đối với thành phố Hồ Chí Minh. Hai là, phân tích, đánh giá những kết quả đạt được; chỉ ra những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của các hạn chế đối với nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Ba là, đề xuất các giải pháp cụ thể để giải quyết cơ bản những tồn tại, hạn chế nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. 3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của Luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Chất lượng và nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh, thành phố ở Việt Nam. 3.2. Phạm vi nghiên cứu (i) Nội dung và hướng tiếp cận nghiên cứu của luận án: Luận án nghiên cứu về nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. (ii) Về không gian: Các doanh nghiệp và cơ sở giáo dục trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh; Người lao động, sinh viên được đào tạo trong các doanh nghiệp, cơ sở giáo dục trên địa bàn Thành phố. (iii) Về thời gian: Luận án thu thập dữ liệu và phân tích thực trạng nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian từ 2017-2022 và đề xuất một số giải pháp đến năm 2030. 4. Câu hỏi nghiên cứu (i) Thông qua việc nghiên cứu những lý luận cơ bản về nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp, Luận án sử dụng những nội dung nào để phân tích, đánh giá thực trạng nâng cao chất 5 lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh? (ii) Khi nghiên cứu kinh nghiệm trong nước và quốc tế về nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp đã đem lại bài học nào cho thành phố Hồ Chí Minh? (iii) Các cơ sở giáo dục đã liên kết như thế nào với các doanh nghiệp trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực? Lợi ích của nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết mang lại cho các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp ở thành phố Hồ Chí Minh là gì? (iv) Qua đánh giá thực trạng thấy được những hạn chế, yếu kém gì và đâu là những nguyên nhân chủ quan, khách quan của các hạn chế? Qua đó có những giải pháp quan trọng nào để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp, góp phần đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế- xã hội của thành phố Hồ Chí Minh thời gian tới? 5. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu, Luận án đã sử dụng nhiều phương pháp, kết hợp định tính và định lượng nhằm tổng hợp, thống kê, phân tích, đối chiếu và so sánh kết quả để làm cơ sở đưa ra các nhận định, đánh giá và khuyến nghị, cụ thể: (i) Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu: Luận án sử dụng các nguồn tài liệu, dữ liệu, như: Báo cáo, tài liệu chính sách, sách, bài báo, tạp chí, bản báo cáo, dữ liệu thống kê trong các niên giám thống kê của thành phố Hồ Chí Minh và của Việt Nam; Các cơ sở dữ liệu điện tử; Dữ liệu lịch sử, bao gồm các dữ liệu lịch sử liên quan đến văn hóa, xã hội, kinh tế, chính trị và các sự kiện khác được ghi lại trong quá khứ liên quan đến đề tài của Luận án. (ii) Phương pháp tiếp cận: Để đạt được mục tiêu đề ra, trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, Luận án sử dụng các phương pháp tiếp cận hệ thống giữa mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp với 6 các yếu tố tác động của cơ chế, chính sách có liên quan và tổ chức thực hiện của các cơ sở giáo dục, doanh nghiệp. Kế thừa một cách có chọn lọc kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên khoa học đã được công bố có liên quan đến Đề tài của Luận án. (iii) Phương pháp xử lý số liệu: Phương pháp tổng hợp, phân tích: Được sử dụng ở cả 4 chương của Luận án, chủ yếu là chương 2,3,4 để tổng hợp, so sánh các tài liệu, số liệu thống kê qua các thời kỳ, các báo cáo và kết quả nghiên cứu, nhằm đưa ra những đánh giá công tác đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp phân tích logic để tìm ra nguyên nhân của những điểm tồn tại, hạn chế của hoạt động liên kết đào tạo nguồn nhân lực và đưa ra những kiến nghị, giải pháp. Xây dựng các tiêu chí đánh giá thực trạng chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp, như: Xác định rõ về mục tiêu và chuẩn đầu ra của các cơ sở giáo dục; Xây dựng nội dung chương trình đào tạo. Nội dung mô tả chương trình đào tạo đầy đủ thông tin và cập nhật; Đội ngũ quản lý, giảng viên, giáo viên. Đội ngũ cán bộ quản lý có phẩm chất đạo đức, đáp ứng yêu cầu về trình độ chuyên môn và thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ quản lý. Đội ngũ giảng viên, giáo viên có phẩm chất đạo đức, đáp ứng yêu cầu về số lượng và cơ cấu chuyên môn,.... Tác giả sử dụng các dữ liệu thứ cấp, tiến hành lập bảng biểu, các đồ thị, biểu đồ để đánh giá, so sánh rút ra các kết luận cần thiết. (iii) Phương pháp nghiên cứu định lượng Để đánh giá khách quan thực trạng, Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng là việc thu thập, phân tích, xử lý thông tin trên cơ sở các dữ liệu và số liệu thu được từ các nguồn khác nhau liên quan đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp với các tiêu chí, như: Nhóm tiêu chí đánh giá sự phát triển, hiệu quả kinh doanh và công tác đào tạo của doanh nghiệp (Tốc độ tăng trưởng doanh thu của doanh nghiệp; Tốc độ tăng trưởng số lượng các doanh nghiệp; Chi phí đào tạo có chi phí tài chính và chi phí cơ hội, ); Nhóm tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo nguồn 7 nhân lực của cơ sở giáo dục (Tỷ lệ người học đạt và thôi học của tất cả các chương trình đào tạo và các môn học/học phần được xác lập, giám sát và đối sánh để cải tiến; Kết quả hoạt động và các chỉ số tài chính cho đào tạo, nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng được xác lập, giám sát và đối sánh để cải tiến, ). (iv) Phương pháp khảo sát, phỏng vấn: Điều tra, khảo sát ý kiến về các yếu tố liên quan đến đề tài tập trung nghiên cứu và phân tích sâu cho đối tượng là các doanh nghiệp sản xuất và dịch vụ trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Đồng thời tiến hành tìm hiểu thêm về lợi ích mà các cơ sở giáo dục đạt được khi liên kết với doanh nghiệp trong nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực qua ý kiến của một số nhà quản lý của trường và viện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Cuộc khảo sát sử dụng hai loại phiếu điều tra. Nội dung của phiếu không quá phức tạp và cần phải được giải thích cụ thể cho người được phỏng vấn. Cuộc khảo sát áp dụng phương pháp phỏng vấn trực tiếp. Tác giả sẽ trực tiếp triển khai, đồng thời có sự hỗ trợ của một số cán bộ trong doanh nghiệp và cơ sở giáo dục. Những cán bộ lãnh đạo và cấp khoa của nhà rường và doanh nghiệp là đối tượng khảo sát cụ thể và sâu hơn về đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp. Việc này sẽ đảm bảo tính cụ thể, xác thực cũng như tạo nên sự khép kín của quá trình nghiên cứu, giúp cho việc phát hiện các vấn đề khác nhau phát sinh trên thực tiễn trong quá trình hợp tác đào tạo nguồn nhân lực giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp. 6. Những đóng góp mới của Luận án (i) Luận án đã nghiên cứu tổng quan, bổ sung cơ sở lý luận về nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp; Nghiên cứu các tiêu chí, vai trò và các nhân tố ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp. (ii) Kết quả nghiên cứu của Luận án sẽ giúp cho các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý cấp trung ương, địa phương có cái nhìn đầy đủ, toàn diện hơn về phương pháp tiếp cận và đánh giá hiệu quả nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong liên kết giữa cơ sở giáo dục và doanh nghiệp trên địa bàn cấp tỉnh, thành phố.