Luận án Năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch cộng hòa dân chủ nhân dân Lào: Nghiên cứu từ phía cung

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Pisa VONGSILA NĂNG LỰC CẠNH TRANH ĐIỂM ĐẾN DU LỊCH CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO: NGHIÊN CỨU TỪ PHÍA CUNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ Đà Nẵng, năm 2024 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Pisa VONGSILA NĂNG LỰC CẠNH TRANH ĐIỂM ĐẾN DU LỊCH CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO: NGHIÊN CỨU TỪ PHÍA CUNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ Chuyên ngành: Quản trị Kinh doanh Mã số: 9.34.01.01 Giảng viên hướng dẫn 1: TS. Nguyễn Thị Bích Thủy Giảng viên hướng dẫn 2: TS. Nguyễn Quốc Tuấn Đà Nẵng, năm 2024 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh Phúc LỜI CAM ĐOAN Xin cam đoan luận án tiến sĩ kinh tế “Năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào: Nghiên cứu từ phía cung” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình khác. Nghiên cứu sinh Pisa VONGSILA Pisa Vongsila LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu luận án tại trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng, Nghiên cứu sinh đã nhận được sự quan tâm, hỗ trợ giúp đỡ của Quý Thầy Cô, Gia đình, Đồng nghiệp. Tôi xin trân trọng gửi lời biết ơn sâu sắc đến hai Thầy Cô hướng dẫn khoa học TS. Nguyễn Thị Bích Thủy và TS. Nguyễn Quốc Tuấn đã tận tình hỗ trợ, định hướng nghiên cứu, theo dõi, đôn đốc, động viên để Tôi hoàn thành công trình nghiên cứu luận án của mình. Tôi trân trọng biết ơn và gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu, Phòng đào tạo, Khoa quản trị kinh doanh trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng đã tạo mọi điều kiện để Nghiên cứu sinh hoàn thành việc học tập và nghiên cứu. Với tất cả sự kính trọng, Tôi xin được gửi tới quý Thầy Cô, Bạn bè, Đồng nghiệp và Gia đình lòng biết ơn sâu sắc! Đà Nẵng, ngày tháng năm 2024 Nghiên cứu sinh Pisa VONGSILA Pisa Vongsila MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC SƠ ĐỒ MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của nghiên cứu ........................................................................ 1 2. Tổng quan nghiên cứu về năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch ................... 4 3. Câu hỏi nghiên cứu ....................................................................................... 12 4. Mục tiêu nghiên cứu của luận án .................................................................. 12 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ............................................. 13 6. Khung nghiên cứu ........................................................................................ 15 7. Ý nghĩa của nghiên cứu ................................................................................ 16 8. Cấu trúc của luận án ..................................................................................... 19 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH ĐIỂM ĐẾN DU LỊCH .................................................................................................................. 20 1.1. Điểm đến du lịch ................................................................................................ 20 1.1.1. Ngành du lịch và vai trò của ngành du lịch đối phát triển nền kinh tế ... 20 1.1.1. Điểm đến du lịch .................................................................................... 21 1.2. Các lý thuyết nền tảng cho nghiên cứu về TDC ................................................ 26 1.2.1. Lý thuyết lợi thế so sánh ......................................................................... 26 1.2.2. Lý thuyết lợi thế cạnh tranh .................................................................... 27 1.2.3. Lý thuyết các bên liên quan .................................................................... 28 1.3. Năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch ............................................................... 30 1.3.1. Định nghĩa năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch .................................. 30 1.3.2. Các yếu tố của năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch ............................ 37 1.3.3. Năng lực cạnh tranh với phát triển bền vững điểm đến du lịch ............. 60 1.3.4. Các nghiên cứu đánh giá về năng lực cạnh tranh các điểm đến du lịch . 63 CHƯƠNG 2. PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA ĐIỂM ĐẾN DU LỊCH CHDCND LÀO ............................................................................................ 72 2.1. Tổng quan về điểm đến du lịch Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào ................... 72 2.1.1. Khái quát về tiềm năng các điểm du lịch của nước CHDCND Lào ...... 72 2.1.2. Sản phẩm du lịch tiêu biểu của CHDCND Lào ..................................... 76 2.1.3. Kết quả hoạt động của ngành du lịch của nước CHDCND Lào trong thời gian qua ................................................................................................................ 77 2.1.4. Định hướng phát triển du lịch của Lào ................................................... 81 2.2. Phát triển mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến CHDCND Lào ...... 83 2.3. Thiết kế nghiên cứu định lượng đánh giá TDC CHDCND Lào ...................... 115 2.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu............................................................... 115 2.3.2. Xác định kích thước mẫu và phương pháp chọn mẫu .......................... 116 2.3.3. Xử lý và phân tích dữ liệu kiểm định mô hình đánh giá TDC ............. 116 2.3.4. Thống kê mô tả đánh giá TDC CHDCND Lào .................................... 119 2.3.5. Phân tích mức độ quan trọng - thực hiện (IPA) đánh giá phân bổ nguồn lực cho TDC ............................................................................................................ 119 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA ĐIỂM ĐẾN DU LỊCH CHDCND LÀO ..................................... 122 3.1. Mô tả mẫu khảo sát .......................................................................................... 122 3.2. Kiểm định mô hình đo lường TDC CHDCND Lào ......................................... 124 3.2.1. Phân tích hệ số tin cậy Cronbach’s alpha ............................................. 124 3.2.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ...................................................... 128 3.2.3. Phân tích nhân tố khẳng định (CFA) .................................................... 132 3.3. Đánh giá TDC của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào ..................................... 139 3.3.1. Mức độ đạt được của các yếu tố cấu thành TDC của CHDCND Lào . 139 3.3.2. Mức độ đạt được của các thuộc tính ở mỗi yếu tố xác định TDC của CHDCND Lào ......................................................................................................... 141 3.4. Kết quả IPA về việc phân bổ các yếu tố của TDC CHDCND Lào ................. 154 CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN, THẢO LUẬN VÀ CÁC HÀM Ý ........................... 159 4.1. Kết luận nghiên cứu và các thảo luận .............................................................. 159 4.2. Các đóng góp từ kết quả nghiên cứu ................................................................ 162 4.2.1. Đóng góp về lý thuyết .......................................................................... 162 4.2.2. Hàm ý về thực tiễn quản trị .................................................................. 164 4.3. Những hạn chế của nghiên cứu và đề xuất hướng nghiên cứu trong tương lai180 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 1 PHỤ LỤC 1: PHỎNG VẤN CHUYÊN SÂU ......................................................... 13 PHỤ LỤC 2: DANH SÁCH THÀNH PHẦN CHUYÊN GIA ............................... 20 PHỤ LỤC 3: BẢNG CÂU HỎI ............................................................................... 21 PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ THỐNG KÊ MÔ TẢ MẪU............................................. 32 PHỤ LỤC 5: KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH ĐỘ TIN CẬY CỦA THANG ĐO ............. 34 PHỤ LỤC 6: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA .................. 40 PHỤ LỤC 7: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHẲNG ĐỊNH CFA .............. 47 PHỤ LỤC 8: KẾT QUẢ IPA ................................................................................... 50 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Thuật ngữ tiếng Anh Thuật ngữ tiếng Việt TDC Tourism destination Năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch competitiveness LTCT Lợi thế cạnh tranh IPA Importance - Performance Analysis CFA Confirmatory Factor Analysis EFA Exploratory Factor Analysis TNDL Tài nguyên du lịch DN Doanh nghiệp BTTVHDL Bộ thông tin, Văn hoá và Du lịch DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Định nghĩa về năng lực cạnh tranh điểm đến ............................................ 31 Bảng 1.2. Đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến của các quốc gia/vùng thuộc quốc gia, các nghiên cứu đã công bố ................................................................................. 67 Bảng: 2.1 Số lượng khách quốc tế và nội địa du lịch của nước CHDCND Lào năm 2015-2022. ......................................................................................................... 78 Bảng 2.2: Doanh thu và số lượng tạo công ăn việc làm của ngành du lịch 2015- 2022 ........................................................................................................................... 80 Bảng 2.3. Các thuộc tính của các yếu tố TDC cho mô hình phát triển đối với điểm đến CHDCND Lào .................................................................................................... 86 Bảng 2.4. Các thuộc tính của các yếu tố TDC điểm đến CHDCND Lào đã hiệu chỉnh sau nghiên cứu định tính ............................................................................... 106 Bảng 3.1. Kết quả phân tích mô tả thống kê ........................................................... 122 Bảng 3.2. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha và hệ số tương quan biến tổng của từng thang đo đánh giá năng lực cạnh tranh du lịch điểm đến Lào ........................ 124 Bảng 3.3. Kết quả phân tích KMO và kiểm định Bartlett ....................................... 128 Bảng 3.4. Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA .............................................. 129 Bảng 3.5. Kết quả kiểm định độ tin cậy và giá trị hội tụ của thang đo ................... 134 Bảng 3.6 Kết quả kiểm tra vùng điều kiện Fornell-Lacker ..................................... 138 Bảng 3.7. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các yếu tố TDC ....................... 139 Bảng 3.8. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Nguồn lực cốt lõi và các yếu tố thu hút chính của điểm đến Lào ....................................... 141 Bảng 3.9. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Cơ sở hạ tầng và chất lượng dịch vụ du lịch của điểm đến Lào ........................................ 143 Bảng 3.10. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Cơ sở hạ tầng chung tại điểm đến Lào .............................................................................. 144 Bảng 3.11. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Các yếu tố điều kiện, hỗ trợ của điểm đến Lào .............................................................. 145 Bảng 3.12. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Chính sách, quy hoạch và phát triển du lịch của điểm đến Lào ........................................ 148 Bảng 3.13. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Quản lý điểm đến du lịch CHDCND Lào ......................................................................... 151 Bảng 3.14. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Yếu tố cầu của điểm đến du lịch CHDCND Lào ................................................................ 153 DANH MỤC SƠ ĐỒ Hình 1.1. Mô hình năng lực cạnh tranh của điểm đến của Ritchie và Crouch (2003) ................................................................................................................................... 38 Hình 1.2 Mô hình của Dwyer và Kim’s (2003) ........................................................ 41 Hình 1.3 Các yếu tố quyết định tính cạnh tranh thị trường, Mô hình cạnh tranh điểm đến của Hassan (Hassan, 2000) ................................................................................ 42 Hình 2.1. Mô hình năng lực cạnh tranh du lịch điểm đến nước CHDCND Lào đề xuất ............................................................................................................................ 85 Hình 3.2. Mô hình phân tích mức độ quan trọng và thực hiện ............................... 121 Hình 3.1. Kết quả CFA của thang đo TDC CHDCND Lào (đã chuẩn hoá) .......... 133 Hình 3.2. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các yếu tố TDC ........................ 140 Hình 3.3. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Nguồn lực cốt lõi và các yếu tố thu hút chính của điểm đến Lào ....................................... 142 Hình 3.4. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Cơ sở hạ tầng và chất lượng dịch vụ du lịch của điểm đến Lào ............................................ 143 Hình 3.5. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Cơ sở hạ tầng chung tại điểm đến Lào ................................................................................... 145 Hình 3.6. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Các yếu tố điều kiện, hỗ trợ của điểm đến Lào ..................................................................... 147 Hình 3.7. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Chính sách, quy hoạch và phát triển du lịch của điểm đến Lào ........................................ 149 Hình 3.8. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Quản lý điểm đến du lịch CHDCND Lào ............................................................................. 152 Hình 3.9. Kết quả đánh giá mức độ thực hiện của các thuộc tính của yếu tố Yếu tố cầu của điểm đến du lịch CHDCND Lào ................................................................ 153 Hình 3.10. Mô hình tầm quan trọng - mức độ thực hiện (IPA) TDC Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào ................................................................................................... 157 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của nghiên cứu Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO, 2018) trong thế kỷ 21, du lịch trở thành hoạt động kinh tế quan trọng trên phạm vi toàn cầu, và có vai trò ngày càng tăng trong sự phát triển nền kinh tế thế giới. Ngành du lịch đã phát triển thành một lĩnh vực kinh doanh mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho các quốc gia trên thế giới (Balaguer và Cantavella-Jordá, 2002; Cárdenas-García và cộng sự, 2015; Mowforth và Munt, 2008; Tugcu, 2014). Ngành du lịch cũng là một động lực quan trọng hướng tới xóa đói giảm nghèo và chênh lệch giữa các vùng, đặc biệt là ở các điểm đến du lịch mới nổi, thông qua gia tăng việc làm và các hoạt động kinh tế đi kèm du lịch. Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng các điểm đến khác nhau trên thế giới đã làm gia tăng mạnh mẽ sự cạnh tranh giữa các điểm đến (Cracolici và cộng sự, 2008; Eraqi, 2009). Bất chấp sự sụt giảm hiện tại về các dòng du lịch do đại dịch (Fotiadis và cộng sự 2020), sự cạnh tranh dự kiến sẽ còn khốc liệt hơn khi đại dịch kết thúc. Các nhà quản lý điểm đến du lịch ngày càng nhận thấy việc duy trì năng lực cạnh tranh của điểm đến là một yếu tố quan trọng để tồn tại trên thị trường du lịch năng động và bão hòa ngày nay (Luštický và Štumpf, 2021; Mat Som và cộng sự, 2021; Zainuddin và cộng sự, 2013). Năng lực cạnh tranh là điều cần thiết cho sự thành công của một điểm đến và đảm bảo sự thịnh vượng của điểm đến (Mazanec và cộng sự, 2007; Leung và Baloglu, 2013). Các điểm đến cần nhận thức được những gì làm cho nó cạnh tranh hơn các điểm đến khác và phải phát triển, cải thiện chúng. Một điểm đến phải duy trì được tính cạnh tranh bằng cách tối ưu hóa hết tiềm năng của mình để duy trì và kiểm soát được một phần thị trường du lịch đang phát triển rất nhanh (Hanafiah, Hemdi, và Ahmad, 2016b). Chính vì vậy, chủ đề về năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch (TDC) đã được các nhà nghiên cứu và hoạch định chiến lược điểm đến du lịch quan tâm rất lớn (Mangion, Cooper, Cortes-Jimenez, và Durbarry, 2012; Mendola và Volo, 2017). Thúc đẩy TDC đã trở thành một thách thức chính đối với một số quốc gia và là lĩnh vực nghiên cứu du lịch chính, với hơn một trăm 2 bài báo được xuất bản trong 20 năm qua (Cronjé và du Plessis, 2020). Nó là mối quan tâm lớn đối với các tổ chức quản lý điểm đến (DMO) và các nhà hoạch định chính sách du lịch. TDC được xác định là yếu tố then chốt cho sự thành công của các điểm đến du lịch. Điều này đã khuyến khích nhiều nghiên cứu được thực hiện để dần dần làm cho khái niệm về năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch trở nên dễ hiểu hơn. Phần lớn các nghiên cứu ban đầu tập trung vào các khía cạnh riêng lẻ của năng lực cạnh tranh điểm đến mà ít chú ý đến việc phát triển một khuôn khổ toàn diện gồm nhiều thành phần khác nhau quyết định vị thế cạnh tranh của một điểm đến du lịch. Các mô hình lý thuyết nổi tiếng nhất về năng lực cạnh tranh tổng thể của du lịch là của Crouch và Ritchie (1999), được cải tiến thêm trong Ritchie và Crouch (2000) và được mô tả chi tiết hơn trong Ritchie và Crouch (2003). Các mô hình khác về năng lực cạnh tranh của điểm đến mang tính thực nghiệm được áp dụng với mục đích phân tích vị thế cạnh tranh của các điểm đến cụ thể (Sirše và Mihalič, 1999; Dwyer và cộng sự, 2003; Enright và Newton, 2004; Gomezelj và Mihalič, 2008). Tuy nhiên vẫn có một số điểm bất đồng và chưa đạt được sự đồng thuận về cách tiếp cận và phương pháp hay nhất được sử dụng (Miličević, Mihalič, và Sever 2017). Do đó việc hiểu biết về các nghiên cứu hiện tại về năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch và tiếp tục thực hiện nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm du lịch là rất quan trọng. Theo Novais (2020), trong nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của điểm đến, đo lường nó là một trong những chủ đề chính được nhiều nhà khoa học tiếp tục quan tâm. Hiểu biết về năng lực cạnh tranh của/điểm đến, đo lường nó đặc biệt có ý nghĩa vì giúp cho các nhà quản lý điểm đến hiểu được vị thế cạnh tranh của họ và cung cấp thông tin cần thiết để cải thiện vị thế đó (Gmezelj và Mihalič, 2008; Abreu-Novais và cộng sự, 2016). Nhìn chung việc đo lường năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch được thừa nhận là phức tạp và tốn nhiều thời gian do có nhiều yếu tố cần được đưa vào (Hallmann, Müller và Feiler 2014). Để đối phó với sự phức tạp như vậy, các nhà nghiên cứu đã sử dụng một cách tổng thể các quan điểm 3 liên quan đến những gì cần được đo lường, cách thức và đối tượng để tìm kiếm phương pháp đo lường hiệu quả nhất (Abreu Novais, Ruhanen và Arcodia 2015). Nghiên cứu năng lực cạnh tranh điểm đến có thể được tiếp cận từ cung, từ cầu hoặc đồng thời cả hai. Cronje và du Plessis (2020) đã thực hiện một nghiên cứu tổng hợp về các nghiên cứu về TDC từ năm 1997 đến năm 2018 đã nhận thấy rằng 84% nghiên cứu được thực hiện từ phía cung, 14% từ phía cầu và 4% liên quan đến cả hai bên. Sở dĩ các nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận từ phía cung nhiều hơn bởi đa phần nhà nghiên cứu cho rằng những người trong ngành du lịch sẽ có kinh nghiệm, thông tin, kiến thức về tài nguyên trong việc đáp ứng nhu cầu của du khách cũng như các hoạt động quản lý điểm đến và chính sách cho phát triển du lịch, vì thế họ có khả năng đánh giá tốt hơn các thuộc tính về năng lực cạnh tranh của một điểm đến. Theo Enright và Newton (2004), các nhà điều hành trong ngành du lịch là những người biết nhiều hơn về điều gì làm cho một điểm đến trở nên cạnh tranh. Ngoài ra, Cronje và du Plessis (2020) đã chỉ ra rằng hầu hết các nghiên cứu về TDC đều chủ yếu được thực hiện ở lục địa Châu Âu, cho thấy cần phải tập trung vào các lục địa khác. Những nghiên cứu về TDC du lịch hầu như chưa được thực hiện ở những nền kinh tế kém phát triển nên cần phải được quan tâm. Trong những năm qua, nước CHDCND Lào đã xác định du lịch là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, chính phủ Lào ưu tiên thúc đẩy du lịch. Điều này đã góp phần giúp nền kinh tế Lào phát triển và đưa vẻ đẹp thanh bình, êm ả của đất nước Lào đến với bạn bè quốc tế. Với nhiều tiềm năng du lịch đặc sắc và hấp dẫn, Lào đã thu hút được một số du khách quốc tế đến thăm và du lịch, mang lại những kết quả tích cực cho nền kinh tế, giúp thúc đẩy các ngành nghề kinh doanh liên quan du lịch, tạo nhiều việc làm cho người dân, kích thích phát triển cơ sở hạ tầng. Theo BTTVHDL Lào, số lượng du khách quốc tế đến Lào đã gia tăng nhưng không mạnh trong những năm qua. Năm 2015, du lịch Lào thu hút 4,7 triệu người, đóng góp vào nền kinh tế Lào hơn 725 triệu USD; năm 2019 đạt hơn 4,8 triệu người và mang đến nguồn thu khoảng 934 triệu USD. Đã có dấu hiệu phục hồi sau đại dịch Covid nhưng kết quả lượng khách quốc tế đến du lịch hiện nay vẫn còn rất khiêm 4 tốn. Mặc dù tiềm năng đa dạng song du lịch của nước CHDCND Lào chưa thực sự phát triển tương xứng, biểu hiện rõ với kết quả tăng trưởng của du lịch còn thấp. Từ luận giải những lý do trên, nghiên cứu của luận án được thực hiện để xác định mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh cho điểm đến du lịch của CHDCND Lào là cần thiết, có ý nghĩa đóng góp về lý luận và thực tiễn. Nghiên cứu sẽ góp phần phát triển lý thuyết về năng lực cạnh tranh của điểm đến trên cơ sở tiếp tục nghiên cứu để xác định những gì cần được đo lường năng lực cạnh tranh của một điểm đến du lịch theo quan điểm từ phía cung, đối tượng được cho là thích hợp, tốt hơn để đánh giá các thuộc tính về năng lực cạnh tranh của một điểm đến. Nghiên cứu được thực hiện cho điểm đến du lịch của một nền kinh tế đang kém phát triển ở châu Á. Đề tài thực hiện đánh giá mức độ cạnh tranh được đo lường cụ thể với các đặc điểm địa lý, kinh tế xã hội văn hóa riêng có của nước CHDCND Lào cũng như đánh giá được việc thực thi phân bổ nguồn lực hiện nay để tạo lập năng lực cạnh tranh sẽ giúp các nhà quản lý trong ngành du lịch ở đây. Trên cơ sở đó nghiên cứu sẽ đề xuất những chính sách và định hướng giải pháp phù hợp nhằm cải thiện năng lực cạnh tranh của du lịch ở đây thu hút du khách trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt của thị trường du lịch trong khu vực và thế giới, từ đó CHDCND Lào có thể hướng đến sự phát triển du lịch bền vững. Bởi theo Ritchie và Crouch (2000), khả năng cạnh tranh là ảo tưởng nếu không có tính bền vững nên để có tính cạnh tranh, sự phát triển du lịch của điểm đến phải bền vững, không chỉ về mặt kinh tế, không chỉ về mặt sinh thái mà còn về mặt xã hội, văn hóa và chính trị. 2. Tổng quan nghiên cứu về năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch Sự tăng trưởng mạnh mẽ về các dòng du lịch trên toàn thế giới trong ba thập kỷ qua đã làm gia tăng cạnh tranh giữa các điểm đến du lịch. Bất chấp sự sụt giảm hiện tại về các dòng du lịch do đại dịch (Fotiadis và cộng sự, 2020) sự cạnh tranh dự kiến sẽ còn khốc liệt hơn khi đại dịch kết thúc. Các điểm đến du lịch tập trung nguồn lực, những đầu tư và sự chú ý vào những thuộc tính có thể có tác động có lợi nhất đến khả năng cạnh tranh của điểm đến (Crouch, 2011). TDC du lịch đã trở thành chủ đề rất được quan tâm của các nhà điều hành quản lý du lịch của các quốc 5 gia và các nhà nghiên cứu trong ngành du lịch (Cronjé và du Plessis, 2020). Để hiểu biết về nghiên cứu TDC đã được các nhà nghiên cứu thực hiện như thế nào và do đó cho thấy những gì cần được tiếp tục nghiên cứu hoặc nghiên cứu kỹ lưỡng hơn, luận án đã thực hiện phân tích nội dung về các khía cạnh chính của các ấn phẩm đã được công bố. Trọng tâm thực hiện phân tích dựa trên các tài liệu thông qua tìm kiếm các trang điện tử trực tuyến lưu trữ các nghiên cứu trên thế giới với những bài báo nghiên cứu khoa học được xuất bản trên các tạp chí nghiên cứu khoa học uy tín về năng lực cạnh tranh của điểm đến trong ngành du lịch. Kết quả phân tích nội dung từ các ấn phẩm mà nghiên cứu chủ đề này tập trung vào đã cho thấy: - Về vai trò của năng lực cạnh tranh của điểm đến: Các nhà nghiên cứu thống nhất cao về tầm quan trọng của năng lực cạnh tranh điểm đến trong môi trường ngày càng cạnh tranh của lĩnh vực du lịch. Từ những năm 1980, một số học giả đã nắm bắt tầm quan trọng của năng lực cạnh tranh của điểm đến và nỗ lực xác định các yếu tố góp phần làm cho một điểm đến trở nên cạnh tranh hơn cũng như xác định cách các điểm đến cạnh tranh và hoạt động với nhau (ví dụ: Bahar và Kozak, 2007; Crouch, 2010; Crouch và Ritchie, 1999; 2000; Dwyer và Kim, 2003; Heath, 2003). Năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch là điều quan trọng để một điểm đến có được vị trí thuận lợi trên thị trường du lịch thế giới và duy trì LTCT (Leung và Baloglu, 2013). Theo Akin và cộng sự (2021), một trong những yếu tố quyết định vị thế của ngành du lịch trong môi trường kinh doanh cạnh tranh toàn cầu chính là điểm đến và vị thế cạnh tranh của nó. Việc quản lý điểm đến để đạt được năng lực cạnh tranh cao là rất cần thiết khi nghiên cứu đối với ngành du lịch (Pike và Page, 2014). Môi trường thay đổi làm cho năng lực cạnh tranh trở thành một khái niệm phải đảm bảo tính thực tế, và đối với các nhà quản lý du lịch, các DN trong ngành và các điểm đến du lịch, các chiến lược cạnh tranh, cách thức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu là rất quan trọng để đi trước đối thủ (Saayman và Du Plessis, 2003). Đạt được LTCT bền vững theo Athiyaman và Robertson (1995) là rất cần thiết và đòi hỏi phải liên tục áp dụng năng lượng và nguồn lực vào việc lậpkế 6 hoạch chiến lược và kết quả từ các quyết định và hành động cần dựa trên các kết quả nghiên cứu cụ thể. Các nhà quản lý điểm đến du lịch nhận thấy việc duy trì tính cạnh tranh của điểm đến là một yếu tố quan trọng để điểm đến tồn tại trong thị trường du lịch rất năng động và bão hòa ngày nay (Luštický và Štumpf, 2021; Mat Som và cộng sự, 2021; Zainuddin và cộng sự, 2013). Vì thế, nhiều nhà nghiên cứu, các nhà hoạch định chính sách và các nhà thực hành đã xem xét tác động đáng kể của năng lực cạnh tranh của điểm đến và các tác động thuộc tính của nó trong việc lập kế hoạch và phát triển một điểm đến du lịch. - Về định nghĩa năng lực cạnh tranh điểm đến: Để hiểu được năng lực cạnh tranh trong ngành du lịch, điều quan trọng đầu tiên là phải định nghĩa và mô tả khái niệm này (Hamarneh, 2015). Thuật ngữ cạnh tranh là một chủ đề nghiên cứu được thảo luận nhiều trong các chủ đề khác nhau và các lĩnh vực nghiên cứu. Hầu hết các nghiên cứu được thực hiện về năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch đều dựa trên công trình của Porter và phát triển như một bộ môn khoa học vào cuối những năm 70. Trong khi khái niệm năng lực cạnh tranh ban đầu xuất hiện trong lĩnh vực kinh tế, việc áp dụng nó trong bối cảnh du lịch đã dẫn đến một loạt các cuộc tranh luận mới xung quanh việc khái niệm thuật ngữ này. Tuy nhiên, du lịch chủ yếu là một ngành định hướng dịch vụ, nên các nhà nghiên cứu du lịch đã phải điều chỉnh các quan điểm, phát triển các mô hình và xác định các yếu tố mới có thể áp dụng phù hợp cho ngành du lịch. Năng lực cạnh tranh của điểm đến, giống như năng lực cạnh tranh nói chung, là một khái niệm phức tạp và đa nghĩa (Cracolici và Nijkamp, 2009; Li và cộng sự, 2013). Vì lý do này, một số lượng lớn các biến số đã được liên kết với thuật ngữ này (Heath, 2003), các yếu tố và quan điểm khác nhau đã được đề xuất. Sự đa dạng của các phương pháp tiếp cận mô tả sự đa dạng trong các phát biểu định nghĩa và cho thấy rằng một sự thống nhất định nghĩa vẫn còn khó đạt được (Azzopardi, 2011; Botti và Peypoch, 2013; Mazanec và cộng sự, 2007). Mặc dù một số tác giả như Crouch và Ritchie (1999), Dwyer và Kim (2003), Enright và Newton (2004) và Heath (2002) đã xác định năng lực cạnh tranh của ngành du lịch, vẫn có sự chưa thống nhất hoàn toàn trong tài liệu về năng lực cạnh tranh đòi hỏi những gì 7 (Hamarneh, 2015) do có sự khác biệt giữa các định nghĩa, các yếu tố cạnh tranh của điểm đến du lịch. - Về các khía cạnh và thuộc tính xác định năng lực cạnh tranh điểm đến: Các yếu tố hay các khía cạnh xác định năng lực cạnh tranh của một điểm đến là chủ đề được quan tâm lớn nhất trong các nghiên cứu về TDC. Những nỗ lực tạo ra một khung lý thuyết và khái niệm cho phân tích TDC đã đạt được sức hút trong những năm 1990 (Azzopardi và Nash, 2016). Những nghiên cứu này chủ yếu mở rộng các nghiên cứu trước đó về tính hấp dẫn của điểm đến, kết nối nó với các chiến lược cạnh tranh du lịch và năng lực cạnh tranh của thị trường du lịch (Narasimha, 2000; Porter, 1990; Waheeduzzaman và Ryans, 1996, Pearce, 1997). Các nghiên cứu đầy đủ về năng lực cạnh tranh du lịch đã được phát triển đầu tiên bởi Crouch và Ritchie (1994, 1995, 1999), Ritchie và Crouch (2000, 2003). Các tác giả này cơ bản đã đề xuất một mô hình khái niệm để xác định năng lực cạnh tranh và sự thành công của một điểm đến du lịch bền vững, dựa trên “Mô hình kim cương quốc gia” do Porter (1990) phát triển. Họ làm như vậy bằng cách phân tích một tập hợp các yếu tố đã được xác định và ưu tiên bởi các CEO của các tổ chức quản lý điểm đến (DMO's). Mô hình này so sánh lợi thế của việc phân bổ nguồn lực sẵn có tại mỗi điểm đến của du khách với LTCT, được coi là nguồn lực sẵn có của mỗi điểm đến để đóng góp vào tăng trưởng và phát triển du lịch. Môi trường toàn cầu (vĩ mô) và môi trường cạnh tranh (vi mô) có ảnh hưởng quan trọng đến các điểm du lịch, ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực đến sức hấp dẫn của chúng. Ritchie và Crouch (1993) xác định mô hình bốn nhóm yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh. Sau đó, dựa trên mô hình được phát triển bởi Crouch và Ritchie (1993, 1999), Dwyer đã phát triển một mô hình toàn diện về TDC (Dwyer và cộng sự, 2003). Các công trình của Dwyer và Kim (2003), Dwyer và cộng sự (2004) tập trung vào việc xác định một bộ chỉ số, phân loại thành bảy nhóm lớn (Nguồn lực ưu đãi, Nguồn lực được tạo ra, Yếu tố hỗ trợ, Quản lý điểm đến, Điều kiện tình huống, Yếu tố nhu cầu và Chỉ số hoạt động thị trường) liên quan đến năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch, và bao gồm hầu hết các khía cạnh được xác định bởi mô hình phát triển của Crouch và 8 Ritchie, cũng như các yếu tố chính của TDC được xác định bởi Buhalis (2000), Hassan (2000) và Mihalic (2000). Mô hình được phát triển bởi Heath (2003) có cấu trúc giống như một ngôi nhà bao gồm bốn yếu tố thiết yếu. Những đóng góp khác gần đây hơn tập trung vào việc lý thuyết hóa và phát triển các mô hình TDC là của Goffi (2013), Hong (2009), Navickas và Malakauskaite (2009), và Omerzel (2006). Các mô hình này tập trung vào việc xác định và giải thích các động lực thúc đẩy năng lực cạnh tranh của điểm đến, trong một số trường hợp đã có những đóng góp gia tăng, tuy nhiên trong một số trường hợp khác, không thể có những tiến bộ đáng kể trong việc phát triển các mô hình phức hợp với danh sách đầy đủ các chỉ số (Abreu-Novais và cộng sự, 2018). Các nhà nghiên cứu đều cho rằng điểm đến cần nhận thức được ý nghĩa của việc cạnh tranh dựa trên định nghĩa chung về năng lực cạnh tranh và hiểu các mô hình và yếu tố cạnh tranh. Ngày càng có nhiều sự quan tâm đến việc nỗ lực đo lường năng lực cạnh tranh của các điểm đến và xác định các yếu tố hoặc khía cạnh hỗ trợ nâng cao vị thế cạnh tranh của chúng (Abreu-Novais và cộng sự, 2016). Ngoài các mô hình phát triển cơ sở lý thuyết và khái niệm cho năng lực cạnh tranh của điểm đến như những mô hình đã đề cập ở trên, nhiều nghiên cứu thực nghiệm đã được phát triển trên cơ sở áp dụng một số mô hình trong đó, sử dụng dữ liệu về các điểm đến cụ thể để đánh giá mức độ các thuộc tính liên quan đến năng lực cạnh tranh du lịch của điểm đến (Crouch, 2011). Thông thường, năng lực cạnh tranh được đo lường thông qua các chỉ số tổng hợp, đòi hỏi phải thu thập dữ liệu dựa trên vô số chỉ số đơn giản (Croes và Kubickova, 2013). OECD (2010a và b, 2011a và b) và Ngân hàng Thế giới (2001) nhấn mạnh sự cần thiết phải tiếp cận đo lường năng lực cạnh tranh du lịch từ góc độ đa chiều nhưng cũng chỉ ra rằng không có hệ thống với các chỉ số hoàn hảo. Việc thiết lập một danh sách phù hợp các biến và khuyến khích cải tiến trong việc đo lường chúng là một bước quan trọng trong phân tích toàn diện về năng lực cạnh tranh. Do sự khác biệt trong các tài liệu và các nghiên cứu có sẵn về chủ đề phong phú này, nhu cầu thực hiện đánh giá về năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch để đảm bảo có cái nhìn sâu sắc hơn cho các nghiên cứu 9 trong tương lai và sẽ đảm bảo lợi ích lớn hơn cho điểm đến. Theo Dwyer và cộng sự (2000), rất có giá trị đối với ngành du lịch và chính phủ khi có kiến thức về năng lực cạnh tranh. Các nghiên cứu dựa trên điểm đến cụ thể về năng lực cạnh tranh sử dụng cách tiếp cận chủ yếu theo mô hình Dwyer-Kim (2003) và Ritchie và Crouch (2003). Dựa trên mô hình đó, các yếu tố hoặc biến số quyết định thích hợp được kết hợp cho phép mở rộng việc đo lường năng lực cạnh tranh các điểm đến cụ thể. Mặt khác, một số tác giả đã liên kết khái niệm năng lực cạnh tranh với khái niệm bền vững (Ritchie và Crouch, 2000; Hassan, 2000; Mihalic, 2000; Heath, 2002). Trong nhiều năm qua, mối quan hệ giữa tính bền vững của du lịch và khả năng cạnh tranh đang tiếp tục được thảo luận. Tính bền vững là một vấn đề quan trọng trong các tài liệu về năng lực cạnh tranh của điểm đến, nhưng các nghiên cứu hiện có chủ yếu là lý thuyết hơn là thực tiễn (Saarinen 2006, Cucculelli và Goffi, 2014). Cucculelli và Goffi là những người tiên phong tìm kiếm mô hình nhằm kiểm tra vai trò của tính bền vững trong TDC. Câu hỏi quan trọng là phân tích xem tính bền vững có đóng một vai trò quan trọng trong việc giải thích khả năng cạnh tranh của điểm đến ở các nước đang phát triển hay không. - Về phương pháp tiếp cận đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch: Nghiên cứu TDC đã được thực hiện tiếp cận từ cung hoặc từ cầu hoặc đồng thời cả hai. Dựa trên chọn lọc trên 121 bài báo trên các tạp chí uy tín về TDC từ năm 1997 đến năm 2018, Cronje và du Plessis (2020) đã xác nhận rằng hầu hết các nghiên cứu về TDC đều được thực hiện từ phía cung, ít được thực hiện từ phía cầu và rất hiếm liên quan đến cả hai bên. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng tiếp cận từ cung được ưa chuộng hơn là do họ cho rằng những người hành nghề du lịch với kinh nghiệm, thông tin, kiến thức và sự quen thuộc của họ với các vấn đề liên quan đến quản lý điểm đến và chính sách du lịch, có thể đánh giá tốt hơn các thuộc tính về năng lực cạnh tranh của điểm đến. Các nhà điều hành có thể biết nhiều hơn về điều gì làm cho một điểm đến trở nên cạnh tranh (Enright và Newton, 2004). Khách du lịch có thể đánh giá các đặc điểm tiêu chuẩn về mức độ hấp dẫn của điểm đến, nhưng ít có năng lực đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến tính cạnh tranh của điểm đến, như