Luận án Nghiên cứu bào chế, đánh giá độc tính và một số tác dụng sinh học của cao khô hành đen

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN QUÂN Y NGUYỄN HỒNG SƠN NGHIÊN CỨU BÀO CHẾ, ĐÁNH GIÁ ĐỘC TÍNH VÀ MỘT SỐ TÁC DỤNG SINH HỌC CỦA CAO KHÔ HÀNH ĐEN LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC HÀ NỘI - 2023 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN QUÂN Y NGUYỄN HỒNG SƠN NGHIÊN CỨU BÀO CHẾ, ĐÁNH GIÁ ĐỘC TÍNH VÀ MỘT SỐ TÁC DỤNG SINH HỌC CỦA CAO KHÔ HÀNH ĐEN Chuyên ngành: Công nghệ dược phẩm và Bào chế thuốc Mã số: 9720202 LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. Vũ Bình Dương 2. PGS.TS. Hồ Anh Sơn HÀ NỘI - 2023 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi với sự hướng dẫn khoa học của tập thể cán bộ hướng dẫn. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Nguyễn Hồng Sơn LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án này, tôi luôn được sự quan tâm, hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của các thầy cô, các nhà khoa học, cùng với sự động viên của bạn bè đồng nghiệp và những người thân trong gia đình. Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng đặc biệt và biết ơn sâu sắc tới: PGS.TS. Vũ Bình Dương PGS.TS. Hồ Anh Sơn Những người Thầy đã tận tâm hướng dẫn, luôn động viên, khích lệ, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô, các anh chị kỹ thuật viên, các anh chị học viên, các bạn sinh viên của Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng và sản xuất thuốc, Viện Đào tạo Dược, Bộ môn Sinh lý bệnh - Học viện Quân y, đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Trân trọng cảm ơn các thầy cô Viện Hóa Sinh biển, Trung tâm các phương pháp phổ ứng dụng, Viện Hóa học - Viện Hàn lâm Khoa học & Công nghệ Việt Nam đã tạo điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, phòng Sau đại học đã quan tâm và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện Quân y Tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới Viện Y học cổ truyền Quân đội, các anh/chị đồng nghiệp, người thân trong gia đình và bạn bè đã luôn động viên giúp đỡ và tạo điều kiện để tôi có thể yên tâm học tập, nghiên cứu. Hà Nội, Ngày tháng năm 2023 Nguyễn Hồng Sơn MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ, ký hiệu viết tắt trong luận án Danh mục các bảng Danh mục các hình ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................... 3 1.1. TỔNG QUAN VỀ CÂY HÀNH TA ..................................................... 3 1.1.1. Đặc điểm thực vật và phân bố ......................................................... 3 1.1.2. Thành phần hóa học ........................................................................ 4 1.1.3. Tác dụng sinh học và dược lý ....................................................... 13 1.2. TỔNG QUAN VỀ LÊN MEN DƯỢC LIỆU ...................................... 16 1.2.1. Đặc điểm ....................................................................................... 16 1.2.2. Phân loại ........................................................................................ 18 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình lên men dược liệu ................. 19 1.2.4. Thay đổi về thành phần hóa học và tác dụng sinh học sau quá trình lên men dược liệu chi Allium .................................................................. 22 1.3. CÁC GIAI ĐOẠN BÀO CHẾ CAO KHÔ DƯỢC LIỆU ................... 27 1.3.1. Chuẩn bị dung môi, dược liệu ....................................................... 27 1.3.2. Chiết xuất dược liệu ...................................................................... 27 1.3.3. Loại bớt tạp chất ............................................................................ 28 1.3.4. Cô đặc, sấy khô ............................................................................. 30 1.4. MỘT SỐ MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG SINH HỌC .............. 31 1.4.1. Các mô hình thực nghiệm in vivo ................................................. 31 1.4.2. Các mô hình thực nghiệm in vitro ................................................ 34 CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............. 37 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ............................................................. 37 2.1.1. Dược liệu nghiên cứu .................................................................... 37 2.1.2. Động vật thí nghiệm ...................................................................... 37 2.1.3. Các dòng tế bào và chủng vi sinh vật kiểm định cho nghiên cứu in vitro ......................................................................................................... 37 2.1.4. Thuốc thử, hóa chất và dung môi .................................................. 38 2.1.5. Thiết bị nghiên cứu ....................................................................... 40 2.1.6. Địa điểm thực hiện nghiên cứu ..................................................... 41 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 41 2.2.1. Nghiên cứu xây dựng quy trình lên men tạo hành đen và tiêu chuẩn chất lượng hành đen ..................................................................... 41 2.2.2. Nghiên cứu bào chế và xây dựng tiêu chuẩn cao khô hành đen ... 48 2.2.3. Nghiên cứu đánh giá độc tính và tác dụng sinh học của cao khô hành đen .................................................................................................. 53 2.2.4. Phương pháp xử lý số liệu ............................................................ 59 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................... 61 3.1. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG QUY TRÌNH LÊN MEN TẠO HÀNH ĐEN VÀ TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG HÀNH ĐEN ..... 61 3.1.1. Kết quả thẩm định phương pháp định lượng cycloalliin trong hành đen bằng sắc ký lỏng hiệu năng cao ........................................................ 61 3.1.2. Kết quả xây dựng tiêu chuẩn cơ sở dược liệu hành ta làm nguyên liệu bào chế hành đen .............................................................................. 65 3.1.3. Kết quả xây dựng quy trình lên men tạo hành đen ....................... 69 3.1.4. Kết quả nghiên cứu thành phần hóa học của hành đen ................. 78 3.1.5. Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở của hành đen ..................................... 83 3.2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU BÀO CHẾ VÀ XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CAO KHÔ HÀNH ĐEN ............................................................. 86 3.2.1. Kết quả xây dựng quy trình bào chế cao khô hành đen ................ 86 3.2.2. Kết quả xây dựng tiêu chuẩn cơ sở của cao khô hành đen ......... 101 3.2.3. Kết quả đánh giá độ ổn định của cao khô hành đen ................... 102 3.3. ĐÁNH GIÁ ĐỘC TÍNH VÀ TÁC DỤNG SINH HỌC CỦA CAO KHÔ HÀNH ĐEN .................................................................................... 103 3.3.1. Kết quả đánh giá độc tính của cao khô hành đen ....................... 103 3.3.2. Kết quả đánh giá một số tác dụng sinh học của cao khô hành đen ......................................................................................................... 108 CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN ............................................................................ 116 4.1. VỀ XÂY DỰNG QUY TRÌNH LÊN MEN TẠO HÀNH ĐEN VÀ TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG HÀNH ĐEN ......................................... 116 4.1.1. Về việc lựa chọn cycloalliin làm chất đánh dấu ......................... 116 4.1.2. Về tiêu chuẩn cơ sở hành ta ........................................................ 117 4.1.3. Về xây dựng quy trình lên men tạo hành đen ............................. 117 4.1.4. Về nghiên cứu thành phần hóa học của hành đen ....................... 123 4.1.5. Về xây dựng tiêu chuẩn cơ sở của hành đen ............................... 128 4.2. VỀ NGHIÊN CỨU BÀO CHẾ VÀ XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CAO KHÔ HÀNH ĐEN .................................................................................... 128 4.2.1. Về điều chế dịch chiết hành đen ................................................. 128 4.2.2. Bào chế cao khô hành đen bằng phương pháp phun sấy ............ 132 4.2.3. Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở bột cao khô hành đen ...................... 138 4.2.4. Đánh giá độ ổn định của cao khô hành đen ................................ 138 4.3. VỀ ĐÁNH GIÁ ĐỘC TÍNH VÀ TÁC DỤNG SINH HỌC CỦA CAO KHÔ HÀNH ĐEN .................................................................................... 139 4.3.1. Đánh giá độc tính của cao khô hành đen .................................... 139 4.3.2. Đánh giá một số tác dụng sinh học của cao khô hành đen ......... 141 KẾT LUẬN ................................................................................................... 146 KIẾN NGHỊ .................................................................................................. 148 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ, KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT Viết tắt Phần viết đầy đủ 1 AAS Atomic Absorption Spectrophotometric 2 ABTS 2,2′-Azino-bis(3-ethylbenzothiazolin-6-sulfonic acid) 3 ACSO S-alky(en)yl-cystein sulfoxyd 4 AE Aerosil 5 ALP Alkalin phosphatase 6 ALT Aspartate Amino Transferase 7 AOAC Association of Official Analytical Chemists (Hiệp hội các nhà hóa học phân tích chính thức) 8 ASEAN Association of Southeast Asian Nations (Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á) 9 AST Aspartate Transaminase 10 ATCC American Type Culture Collection 11 BP British Pharmacopoeia (Dược điển Anh) 12 13C-NMR Carbon-13 nuclear magnetic resonance (Phổ cộng hưởng từ carbon 13) 13 CI Carr's compressibility index (Chỉ số nén Carr) 14 CR/DP Chất rắn/dịch phun 15 CYC Cycloalliin 16 DĐVN Dược điển Việt Nam 17 DM/DL Dung môi/dược liệu 18 DMSO Dimethyl sulfoxyd 19 DMEM Dulbecco's Modified Eagle's Medium 20 DPPH 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl 21 ĐTĐ Đái tháo đường 22 GLUT Glucose-transporter 23 GSPC γ-glutamyl peptit 24 GS1PC γ-glutamyl-S-1-propenyl-L-cystein 25 1H-NMR Hydro-1 nuclear magnetic resonance (Phổ cộng hưởng từ proton) STT Viết tắt Phần viết đầy đủ 26 HDL-C High Density Lipoprotein Cholesterol 27 HMBC Heteronuclear multiple bond correlationspectroscopy (Phổ tương tác dị hạt nhân qua nhiều liên kết) 28 HPLC High performance liquid chromatography (Sắc ký lỏng hiệu năng cao) 29 HPMC E6 Hydroxypropyl methylcellulose E6 30 HSPS Hiệu suất phun sấy 31 IC50 Half maximal inhibitory concentration (Nồng độ ức chế tối đa một nửa) 32 KLRbk Khối lượng riêng biểu kiến 33 LD50 Lethal Dose 50 (Liều gây chết 50% số con vật thử) 34 LDH Lactat Dehydrogenase 35 LDL-C Low Density Lipoprotein Cholesterol 36 Mal Maltodextrin 37 MIC Minimum Inhibitory Concentration (Nồng độ ức chế tối thiểu 38 MTT 3-(4,5-dimethylthiazol-2-yl)-2,5-diphenyltetrazolium bromid 39 PVP K30 Polyvinyl pyrrolidon K30 40 RSD Relative standard deviation (Độ lệch chuẩn tương đối) 41 SD Standard deviation (Độ lệch chuẩn) 42 SAC S-allyl-L-cystein 43 SSHL So sánh hàm lượng 44 STT Số thứ tự 45 STZ Streptozocin 46 TCCS Tiêu chuẩn cơ sở 47 TD/CR Tá dược/Chất rắn 48 USP United States Pharmacopoeia (Dược điển Mỹ) 49 WHO World Health Organization (Tổ chức y tế thế giới) DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Tên bảng Trang 1.1. Các hợp chất flavonoid trong hành ta 5 1.2. Các hợp chất lưu huỳnh hữu cơ trong hành ta 11 1.3. Các hợp chất saponin trong hành ta 12 1.4. Kết quả thử hoạt tính chống ung thư của hành đen và hành ta 26 2.1. Danh mục thuốc thử, hóa chất và dung môi sử dụng 38 2.2. Thiết bị sử dụng trong nghiên cứu 40 2.3. Chế độ ăn bình thường và giàu chất béo tính trên 100 g thức ăn 57 3.1. Kết quả khảo sát tính tương thích của hệ thống sắc ký 61 3.2. Diện tích pic của dãy dung dịch cycloalliin chuẩn 63 3.3. Kết quả khảo sát độ lặp lại của phương pháp 64 3.4. Kết quả khảo sát độ đúng của hệ thống sắc ký 65 3.5. Kết quả xác định hàm lượng nước của các mẫu hành ta 66 3.6. Kết quả xác định hàm lượng tro toàn phần của hành ta 66 3.7. Kết quả định lượng CYC trong các mẫu hành ta 68 3.8. Tóm tắt các chỉ tiêu chất lượng của hành ta 69 3.9. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của thời gian lên men 70 3.10. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của độ ẩm lên men 72 3.11. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ lên men 73 3.12. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của loại, nồng độ enzym và thời gian ngâm ủ 75 3.13. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của enzym protease nồng độ 0,03%, ngâm ủ trong 3 ngày đến hàm lượng CYC theo thời gian lên men 76 3.14. Kết quả định lượng flavonoid toàn phần 78 3.15. Kết quả định lượng polyphenol toàn phần 78 3.16. Kết quả định lượng cycloalliin 79 3.17. Kết quả định lượng đường khử 79 3.18. Kết quả định lượng acid amin 80 3.19. Kết quả xác định độ ẩm hành đen 84 3.20. Kết quả định lượng CYC trong các mẫu hành đen 85 3.21. Tóm tắt các chỉ tiêu chất lượng trong TCCS của hành đen 86 Bảng Tên bảng Trang 3.22. Ảnh hưởng của phương pháp chiết đến chiết xuất cycloalliin 87 3.23. Ảnh hưởng của dung môi đến chiết xuất cycloalliin 88 3.24. Ảnh hưởng của tỷ lệ dung môi/dược liệu đến chiết xuất cycloalliin 88 3.25. Ảnh hưởng của số lần chiết đến chiết xuất cycloalliin 89 3.26. Ảnh hưởng của nhiệt độ chiết đến chiết xuất cycloalliin 90 3.27. Ảnh hưởng của thời gian đến chiết xuất cycloalliin 90 3.28. Kết quả chiết xuất hành đen quy mô 2 kg/mẻ 92 3.29. Kết quả cô đặc và loại tạp cao lỏng hành đen 1:1 92 3.30. Thiết kế khảo sát ảnh hưởng của tá dược đến quá trình phun sấy 93 3.31. Ảnh hưởng của loại tá dược đến hiệu suất phun sấy 94 3.32. Thiết kế khảo sát ảnh hưởng của tỷ lệ tá dược/chất rắn 96 3.33. Ảnh hưởng của tỷ lệ tá dược/chất rắn đến phun sấy cao hành đen 96 3.34. Thiết kế khảo sát ảnh hưởng của nhiệt độ phun sấy và tốc độ cấp dịch 97 3.35. Ảnh hưởng của nhiệt độ phun sấy và tốc độ cấp dịch đến quá trình phun sấy 98 3.36. Thiết kế khảo sát ảnh hưởng của tỷ lệ chất rắn/dịch phun 99 3.37. Ảnh hưởng của tỷ lệ chất rắn/dịch phun đến phun sấy cao hành đen 99 3.38. Thông số quy trình bào chế cao khô hành đen 101 3.39. Tóm tắt các chỉ tiêu chất lượng trong TCCS của cao khô hành đen 101 3.40. Hàm lượng cycloalliin còn lại của các mẫu cao khô được bảo quản ở điều kiện dài hạn 102 3.41. Hàm lượng cycloalliin còn lại của các mẫu cao khô được bảo quản ở điều kiện lão hóa cấp tốc 102 3.42. Tỷ lệ chuột sống, chết sau 72 giờ uống cao khô hành đen 103 3.43. Ảnh hưởng của cao khô hành đen đối với khối lượng cơ thể thỏ 104 3.44. Chỉ số hồng cầu, huyết sắc tố, bạch cầu, tiểu cầu ở các lô thỏ nghiên cứu 105 3.45. Nồng độ AST, ALT, creatinin và ure của các lô thỏ 106 3.46. Nhận xét mô bệnh học gan, thận, lách thỏ thí nghiệm 107 3.47. Tỉ lệ % ức chế các dòng tế bào ung thư của các mẫu thử 108 3.48. IC50 của các mẫu nghiên cứu trên bốn dòng tế bào ung thư 108 3.49. Kết quả thử hoạt tính kháng vi sinh vật kiểm định 109 Bảng Tên bảng Trang 3.50. So sánh một số chỉ số sinh hóa lipid máu giữa chuột ở nhóm chứng và mô hình 109 3.51. Chỉ số sinh hóa lipid máu của chuột sau 21 ngày điều trị 110 3.52. Chỉ số lipoprotein cholesterol máu của chuột sau 21 ngày điều trị 111 3.53. Kết quả hoạt tính ức chế α-glucosidase 112 3.54. Chỉ số glucose máu của chuột ở các lô trong đánh giá tác dụng hạ glucose máu của cao khô hành đen 113 3.55. Chỉ số sinh hóa lipid của chuột ở các lô trong đánh giá tác dụng hạ glucose máu của cao khô hành đen 114 3.56. Chỉ số lipoprotein cholesterol máu của chuột ở các lô trong đánh giá tác dụng hạ glucose máu của cao khô hành đen 115 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình Tên hình Trang 1.1. Hình ảnh hành ta 3 1.2. Cấu trúc của các flavonoid phân lập từ hành ta 5 1.3. Công thức hóa học của cycloalliin 6 1.4. Quá trình sinh tổng hợp isoalliin 9 1.5. Cơ chế chuyển hóa isoalliin thành cycloalliin 10 1.6. Các hợp chất chính trong tinh dầu hành ta 11 1.7. Cấu trúc của các saponin phân lập từ hành ta 12 1.8. Sơ đồ cấu tạo thiết bị và quy trình phun sấy 31 2.1. Chuồng nuôi và cho chuột uống thuốc 53 3.1. Sắc ký đồ của mẫu chuẩn, mẫu thử và dung môi pha mẫu 62 3.2. Đồ thị mối quan hệ tuyến tính của diện tích pic và nồng độ cycloalliin trong khoảng khảo sát 63 3.3. Thân hành ta (Allium ascalonicum L.) 66 3.4. Sắc ký đồ định tính CYC trong hành ta 67 3.5. Sự biến đổi hàm lượng CYC theo thời gian lên men 71 3.6. Ảnh hưởng của độ ẩm tới hàm lượng CYC trong hành đen 72 3.7. Ảnh hưởng của nhiệt độ tới hàm lượng CYC 74 3.8. Thân hành ta trước và sau khi lên men 77 3.9. Cấu trúc hóa học của các chất 1 - 9 83 3.10. Sắc ký đồ định tính CYC trong hành đen 84 3.11. Sơ đồ quy trình điều chế dịch chiết hành đen 91 3.12. Sơ đồ bào chế cao khô hành đen bằng phương pháp phun sấy 100 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, đây là điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng hết sức thuận lợi cho việc phát triển các vùng chuyên canh trồng hành ta. Cây hành ta (Allium ascalonicum L.) là loại cây quen thuộc chủ yếu được sử dụng phổ biến làm gia vị và thực phẩm. Ngoài ra, còn được sử dụng làm thuốc theo kinh nghiệm dân gian để điều trị nhiều loại bệnh liên quan đến tim mạch, đau đầu, hen suyễn, côn trùng cắn, giun sán [1]. Ngày nay, nhiều nghiên cứu đã chứng minh hành ta có nhiều tác dụng sinh học như tăng cường miễn dịch, ức chế tế bào ung thư, hạ lipid máu, hạ glucose máu, điều trị rối loạn trào ngược dạ dày [2]. Ngoài ra, những năm gần đây, các nhà khoa học đã nghiên cứu phát triển công nghệ lên men các loại thực vật họ Hành (Liliaceae) nhằm tìm kiếm và tối ưu hóa các hoạt chất cũng như tác dụng sinh học mới trong đó có các dược liệu điển hình như tỏi và hành. Lên men dược liệu là một quá trình chuyển hóa sinh học dưới tác động của vi sinh vật, enzym hoặc là tự chuyển hóa diễn ra ngay bên trong dược liệu dưới tác động của nhiệt độ, độ ẩm và thời gian. Lên men giúp cho chuyển hóa các chất cao phân tử thành các chất có khối lượng phân tử thấp hơn làm cho chúng trở thành một phân tử mới, không độc, dễ hấp thu hoặc hoạt tính mạnh hơn, thậm chí có hoạt tính hoàn toàn khác với chất ban đầu [3]. Nhiều nghiên cứu đã áp dụng lên men với các dược liệu như lên men trà xanh (Camellia sinensis L.), tỏi (Allium sativum L.) các sản phẩm sau khi lên men đều tăng hàm lượng hoạt chất và tác dụng sinh học. Đồng thời khắc phục được một số nhược điểm về mùi vị khi sử dụng ở dạng tươi (như các dược liệu họ hành), nhờ đó tạo thêm một nguyên liệu tốt cho sản xuất dược phẩm, thực phẩm, góp phần chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Hiện nay, các nghiên cứu về lên men hành đen từ hành ta còn ít và chưa 2 toàn diện, từ nghiên cứu về các điều kiện lên men để tối ưu hóa thành phần hoạt chất cũng như cải thiện tác dụng sinh học hay tìm kiếm tác dụng mới; nghiên cứu sự biến đổi thành phần hóa học; nghiên cứu chiết xuất bào chế cao khô dược liệu bằng các công nghệ mới để tiện sử dụng, tăng tính ổn định của các sản phẩm, đến các nghiên cứu về đánh giá tác dụng sinh học của dạng cao khô [4]. Vì vậy, chưa khai thác hết được tiềm năng và giá trị của hành ta là loại cây trồng khá phổ biến tại Việt Nam. Xuất phát từ thực tiễn trên, đề tài: “Nghiên cứu bào chế, đánh giá độc tính và một số tác dụng sinh học của cao khô hành đen” được thực hiện với các mục tiêu sau: 1. Xây dựng được quy trình lên men tạo hành đen từ hành ta (Allium ascalonicum L.) quy mô phòng thí nghiệm. 2. Xây dựng được quy trình bào chế, tiêu chuẩn cơ sở và bước đầu đánh giá độ ổn định c