Luận án Nghiên cứu chiến lược phát triển của Tổng công ty cổ phần vận tải dầu khí đến năm 2025

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỎ - ĐỊA CHẤT NGUYỄN NGỌC ANH NGHIÊN CỨU CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CỦA TỔNG CÔNG TY CỔ PHẦN VẬN TẢI DẦU KHÍ ĐẾN NĂM 2025 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỎ - ĐỊA CHẤT NGUYỄN NGỌC ANH NGHIÊN CỨU CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CỦA TỔNG CÔNG TY CỔ PHẦN VẬN TẢI DẦU KHÍ ĐẾN NĂM 2025 Chuyên ngành : Quản lý kinh tế Mã số : 62.34.04.10 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS PHAN HUY ĐƯỜNG 2. TS. VƯƠNG HUY HÙNG HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, các kết quả nghiên cứu trong luận án là xác thực và chưa từng được công bố trong kỳ bất công trình nào khác trước đó. Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả Nguyễn Ngọc Anh MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH VẼ PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI .................................................................................................. 7 1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài ....................................................... 7 1.1.1. Các nghiên cứu liên quan đến khái niệm, vai trò của chiến lược ........ 7 1.1.2. Các nghiên cứu liên quan đến quản trị chiến lược ............................... 8 1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước ...................................................... 10 1.2.1. Các nghiên cứu liên quan đến khái niệm, vai trò, phân loại chiến lược ............................................................................................................... 10 1.2.2. Các nghiên cứu liên quan đến quản trị chiến lược ............................. 13 1.2.3. Các nghiên cứu liên quan đến ngành vận tải biển và xây dựng chiến lược phát triển của một số doanh nghiệp vận tải biển ........................ 16 1.3. Các kết luận rút ra từ tổng quan nghiên cứu ................................................ 18 1.3.1. Một số vấn đề đạt được sự nhất trí cao .............................................. 18 1.3.2. Khoảng trống nghiên cứu ................................................................... 18 Kết luận chương 1 ............................................................................................... 19 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CỦA TỔNG CÔNG TY VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI ... 20 2.1. Chiến lược phát triển của tổng công ty ........................................................ 20 2.1.1. Khái niệm chiến lược phát triển của tổng công ty ............................. 20 2.1.2. Phân cấp chiến lược của tổng công ty ................................................ 21 2.1.3. Vai trò của chiến lược phát triển đối với tổng công ty ...................... 22 2.1.4. Những nội dung cơ bản của chiến lược phát triển tổng công ty ........ 23 2.2. Quy trình xây dựng chiến lược phát triển của tổng công ty ......................... 25 2.2.1. Phân tích môi trường kinh doanh ....................................................... 26 2.2.2. Xác định sứ mệnh, tầm nhìn chiến lược phát triển tổng công ty ....... 34 2.2.3. Xác định mục tiêu chiến lược phát triển tổng công ty ....................... 34 2.2.4. Xây dựng các lựa chọn chiến lược phát triển tổng công ty ............... 35 2.2.5. Đánh giá và lựa chọn phương án chiến lược phát triển tối ưu cho tổng công ty .................................................................................................. 36 2.2.6. Đề xuất và quyết định chiến lược phát triển tổng công ty ................. 37 2.3. Một số mô hình xây dựng và lựa chọn chiến lược phát triển cơ bản của doanh nghiệp ....................................................................................................... 37 2.3.1. Nhóm mô hình phân tích môi trường của doanh nghiệp ................... 37 2.3.2. Mô hình xây dựng định hướng chiến lược ......................................... 40 2.3.3. Nhóm mô hình lựa chọn chiến lược tối ưu ........................................ 43 2.4. Kinh nghiệm xây dựng chiến lược phát triển của một số công ty, tổng công ty trong nước và bài học rút ra cho Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí - PV Trans .................................................................................................................... 45 2.4.1. Kinh nghiệm xây dựng chiến lược phát triển của Tổng công ty Vận tải thủy Petrolimex ............................................................................... 45 2.4.2. Kinh nghiệm xây dựng chiến lược phát triển của Công ty cổ phần Vận tải biển Việt Nam ................................................................................. 46 2.4.3. Bài học rút ra cho Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí trong xây dựng chiến lược phát triển ..................................................................... 47 2.5. Phương pháp nghiên cứu luận án ................................................................. 48 2.5.1. Khung lý thuyết nghiên cứu ............................................................... 48 2.5.2. Quy trình nghiên cứu ......................................................................... 49 2.5.3. Phương pháp thu thập và xử lý tài liệu, dữ liệu nghiên cứu .............. 49 Kết luận chương 2 ............................................................................................... 51 CHƯƠNG 3. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CỦA TỔNG CÔNG TY CỔ PHẦN VẬN TẢI DẦU KHÍ ............................................... 53 3.1. Tổng quan về Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí ................................. 53 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí ......................................................................................................... 53 3.1.2. Ngành nghề hoạt động của Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí .. 53 3.1.3. Cơ cấu tổ chức của Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí .............. 54 3.1.4. Các Công ty thành viên của Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí . 54 3.1.5. Khái quát kết quả hoạt động kinh doanh của Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí giai đoạn 2011-2015 .......................................................... 55 3.2. Phân tích chiến lược hiện thời của Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí . 57 3.2.1. Phân tích chiến lược phát triển giai đoạn 2011-2015 của Công ty mẹ (PV Trans) .............................................................................................. 59 3.2.2. Phân tích ảnh hưởng chiến lược phát triển của các Công ty con đến quá trình xây dựng chiến lược phát triển của Công ty mẹ - PV Trans.. 64 3.2.3. Phân tích ảnh hưởng chiến lược phát triển của Tập đoàn PVN đến quá trình xây dựng chiến lược phát triển của PV Trans .............................. 69 3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chiến lược phát triển của Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí ......................................................................... 70 3.3.1. Phân tích nhóm nhân tố bên ngoài ..................................................... 70 3.3.2. Phân tích môi trường bên trong của Tổng công ty cổ phần Vận tải Dầu khí ......................................................................................................... 99 Kết luận chương 3 ............................................................................................. 119 CHƯƠNG 4. CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CỦA TỔNG CÔNG TY CỔ PHẦN VẬN TẢI DẦU KHÍ ĐẾN NĂM 2025 .................................................................. 121 4.1. Xác định sứ mệnh, tầm nhìn của Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí . 121 4.1.1. Sứ mệnh của Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí ..................... 121 4.1.2. Tầm nhìn của Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí .................... 121 4.2. Mục tiêu chiến lược phát triển của Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí ...................................................................................................................... 121 4.2.1. Mục tiêu tổng quát ........................................................................... 121 4.2.2. Mục tiêu cụ thể ................................................................................. 122 4.3. Đề xuất chiến lược phát triển của Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí đến năm 2025 .................................................................................................... 123 4.3.1. Xây dựng các phương án chiến lược phát triển cho Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí ............................................................................ 123 4.3.2. Lựa chọn chiến lược phát triển tối ưu cho Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí .......................................................................................... 129 4.4. Giải pháp thực hiện chiến lược phát triển của Tổng công ty Cổ phần Vận tải Dầu khí ......................................................................................................... 139 4.4.1. Giải pháp về tài chính ...................................................................... 139 4.4.2. Giải pháp về nguồn nhân lực ........................................................... 140 4.4.3. Giải pháp về marketing .................................................................... 143 4.4.4. Giải pháp về hoạt động nghiên cứu và phát triển ............................ 145 4.4.5. Giải pháp về hợp tác hội nhập kinh tế quốc tế ................................. 145 4.4.6. Giải pháp về tổ chức quản lý ........................................................... 146 4.4.7. Giải pháp về bảo vệ môi trường ....................................................... 150 4.5. Điều kiện và kiến nghị ............................................................................... 150 4.5.1. Điều kiện cần để thực hiện chiến lược ............................................. 150 4.5.2. Một số kiến nghị .............................................................................. 150 Kết luận chương 4 ............................................................................................. 151 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 152 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ AFTA Khu vực mậu dịch tự do ASEAN ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á BCG Ma trận Boston BKS Ban kiểm soát BSR Công ty TNHH MTV Lọc hóa dầu Bình Sơn BTGĐ Ban Tổng giám đốc CBCNV Cán bộ công nhân viên CEPT Chương trình ưu đãi thuế quan CNG Compressed Natural Gas - Khí thiên nhiên CSTT Chính sách tiền tệ CTCP Công ty cổ phần DQS Công ty TNHH MTV Công nghiệp Tàu thủy Dung Quất DWT Deadweight tonnage - là đơn vị đo năng lực vận tải an toàn của tàu thủy tính bằng tấn ĐH Đại học ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông ĐVTV Đơn vị đầu tư EFE Ma trận đánh giá yếu tố bên ngoài FPSO/FSO Kho nổi chức xử lý và xuất dầu thô GDP Tổng sản phẩm quốc nội GSM Ma trận chiến lược phát triển chính GTVT Giao thông vận tải HĐQT Hội đồng quản trị IFE Ma trận đánh giá yếu tố bên trong IMO Tổ chức hàng hải quốc tế LPG Liquefied petroleum gas - Khí dầu mỏ hóa lỏng MTV Một thành viên NCS Nghiên cứu sinh NMLD Nhà máy lọc dầu NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại PEST Mô hình phân tích vĩ mô PR Public relations - Quan hệ công chúng PV Oil Tổng công ty Dầu Việt Nam PVEP Tổng công ty Thăm dò khai thác dầu khí PVN Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam QSPM Ma trận hoạch định chiến lược SWOT Ma trận Swot TCT Tổng công ty TCT D Tổ chức tín dụng TKV Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam TNDN Thu nhập doanh nghiệp TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh TPP Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương THNN Trách nhiệm hữu hạn USD Đô la Mỹ VLCC Tàu chở dầu thô loại lớn VLGC Tàu chở Gas loại lớn VNĐ Việt Nam Đồng VSP Liên doanh Việt - Nga WTO Tổ chức thương mại thế giới XNK Xuất nhập khẩu DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang Bảng 2.1: Bảng mẫu ma trận EFE ............................................................................. 38 Bảng 2.2: Bảng mẫu ma trận IFE .............................................................................. 39 Bảng 2.3: Bảng mẫu ma trận hình ảnh cạnh tranh .................................................... 40 Bảng 2.4: Bảng mẫu ma trận QSPM ......................................................................... 43 Bảng 2.5: Mô tả mẫu điều tra .................................................................................... 51 Bảng 2.6: Mô tả vị trí công tác của những người được điều tra ............................... 51 Bảng 3.1: Cơ cấu cổ đông tại PV Trans đến hết năm 2015 ...................................... 53 Bảng 3.2: Các công ty thành viên của PV Trans tính đến hết 2015 ......................... 55 Bảng 3.3: Khái quát kế hoạch 05 năm giai đoạn 2011-2015 của PV Trans ............. 57 Bảng 3.4: Kết quả hoạt động kinh doanh của PV Trans giai đoạn 2011-2015 ......... 60 Bảng 3.5: So sánh kế hoạch và thực hiện hoạt động kinh doanh của PV Trans giai đoạn 2011-2015 ............................................................................... 62 Bảng 3.6: Đánh giá chiến lược phát triển của PV Trans giai đoạn 2011-2015 ........ 63 Bảng 3.7: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Vũng Tàu giai đoạn 2011-2015 ............................................................................................... 64 Bảng 3.8: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Hà Nội giai đoạn 2011-2015 ............................................................................................... 65 Bảng 3.9: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Quảng Ngãi giai đoạn 2011-2015 ...................................................................................... 65 Bảng 3.10: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Phương Nam giai đoạn 2011-2015 ...................................................................................... 66 Bảng 3.11: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Thái Bình Dương giai đoạn 2011-2015 ............................................................................... 66 Bảng 3.12: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Quốc tế giai đoạn 2011-2015 ............................................................................................... 67 Bảng 3.13: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Cửu Long giai đoạn 2011-2015 ............................................................................................... 67 Bảng 3.14: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Phương Đông Việt giai đoạn 2011-2015 ............................................................................... 68 Bảng 3.15: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của PVT Đông Dương giai đoạn 2011-2015 ...................................................................................... 68 Bảng 3.16: Đánh giá ảnh hưởng của môi trường chính trị đến hoạt động của PV Trans hiện tại và tương lai ...................................................................... 71 Bảng 3.17: Rủi ro pháp lý trong quá trình hoạt động của PV Trans ......................... 72 Bảng 3.18: Đánh giá ảnh hưởng của môi trường pháp luật và chính sách đến hoạt động của PV Trans hiện tại và tương lai ................................................ 74 Bảng 3.19: Tình hình nợ phải trả của PV Trans giai đoạn 2011-2015 ..................... 76 Bảng 3.20: Đánh giá ảnh hưởng của lạm phát đến hoạt động của PV Trans hiện tại và tương lai ........................................................................................ 77 Bảng 3.21: Đánh giá ảnh hưởng của môi trường công nghệ đến hoạt động của PV Trans ................................................................................................ 82 Bảng 3.22: Đánh giá mức độ ảnh hưởng của môi trường văn hóa xã hội đến hoạt động của PV Trans ................................................................................. 83 Bảng 3.23: Tác động của biến động giá dầu thô đến hoạt động của PV Trans ........ 85 Bảng 3.24: Ma trận hình ảnh cạnh tranh giữa PV Trans và một số doanh nghiệp trong lĩnh vực vận tải dầu sản phẩm, hóa chất ....................................... 91 Bảng 3.25: Ma trận hình ảnh cạnh tranh giữa PV Trans và một số doanh nghiệp trong lĩnh vực vận tải sản phẩm khí hóa lỏng LPG ................................ 92 Bảng 3.26: Ma trận hình ảnh cạnh tranh giữa PV Trans và một số doanh nghiệp trong lĩnh vực vận tải than ...................................................................... 93 Bảng 3.27: Ma trận hình ảnh cạnh tranh giữa PV Trans và một số doanh nghiệp trong lĩnh vực dịch vụ hàng hải dầu khí (FSO/FPSO) ........................... 94 Bảng 3.28: Ma trận hình ảnh cạnh tranh chung giữa PV Trans và một số đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn .................................................................................. 98 Bảng 3.29: Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài (EFE) của TCT PV Trans ......... 98 Bảng 3.30: Bảng cân đối kế toán hợp nhất giai đoạn 2011-2015 của PV Trans .... 100 Bảng 3.31:Một số tiêu chí tài chính giai đoạn 2011-2015 của PV Trans ............... 102 Bảng 3.32: Đánh giá năng lực tài chính của PV Trans ........................................... 103 Bảng 3.33: Thống kê CBCNV tại TCT PV Trans giai đoạn 2011-2015 ................ 104 Bảng 3.34: Đánh giá đội ngũ CBCNV tại TCT PV Trans ...................................... 106 Bảng 3.35: Thực trạng đội tàu của PV Trans tính đến hết năm 2015 ..................... 107 Bảng 3.36: Đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu hoạt động kinh doanh trong tương lai của đội tàu PV Trans ............................................................. 108 Bảng 3.37: Kế hoạch phát triển đội tàu cho giai đoạn 2016-2020 của PV Trans ... 109 Bảng 3.38: Nhân sự làm công tác marketing tại PV Trans (Công ty mẹ) giai đoạn 2011-2015 ............................................................................................. 111 Bảng 3.39: So sánh các chính sách marketing - mix của PV Trans với các đối thủ cạnh tranh hiện tại ................................................................................ 114 Bảng 3.40: Đánh giá hoạt động nghiên cứu và phát triển tại PV Trans ................. 115 Bảng 3.41: Đánh giá cơ cấu tổ chức của PV Trans hiện nay .................................. 118 Bảng 3.42: Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong (IFE) của PV Trans ................. 119 Bảng 4.1: Các chỉ tiêu sản xuất kinh doanh chính trong kế hoạch 05 năm 2016- 2020 của PV Trans ............................................................................... 122 Bảng 4.2: Các chỉ tiêu sản xuất kinh doanh chính đến năm 2025 của PV Trans ... 123 Bảng 4.3: Ma trận SWOT hình thành các định hướng chiến lược cho PV Trans... 124 Bảng 4.4: Doanh thu của PV Trans giai đoạn 2011-2015 ở một số SBU chính ..... 127 Bảng 4.5: Ma trận QSPM lựa chọn chiến lược phát triển tối ưu cho PV Trans ..... 129 Bảng 4.6: Dự kiến kế hoạch đầu tư cho lĩnh vực vận tải dầu thô ........................... 131 Bảng 4.7: Dự kiến kế hoạch đầu tư cho lĩnh vực vận tải dầu sản phẩm, hóa chất . 133 Bảng 4.8: Dự kiến kế hoạch đầu tư cho lĩnh vực vận tải khí hóa lỏng LPG .......... 135 Bảng 4.9: Dự kiến kế hoạch đầu tư cho lĩnh vực vận tải than ................................ 137 DANH MỤC HÌNH VẼ TT Tên hình Trang Hình 2.1: Những nội dung cơ bản của bản chiến lược phát triển TCT ..................... 24 Hình 2.2: Quy trình hoạch định chiến lược phát triển của TC