Luận án Nghiên cứu chuyển đổi mô hình tổ chức từ mô hình làm việc các phòng ban độc lập sang mô hình nhóm làm việc đối với những doanh nghiệp thuộc lĩnh vực làm việc đối với những doanh nghiệp thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin tại Việt Nam

BéBé GI¸OGI¸O DôCDôC VµVµ §µO§µO T¹OT¹O TR¦êNGTR¦êNG §¹I§¹I HäCHäC KINHKINH TÕTÕ QUèCQUèC D¢ND¢N NG¤NG¤ TUÊNTUÊN ANHANH NGHI£NNGHI£N CøUCøU CHUYÓNCHUYÓN §æI§æI M¤M¤ H×NHH×NH TæTæ CHøCCHøC TõTõ M¤M¤ H×NHH×NH LµMLµM VIÖCVIÖC C¸CC¸C PHßNGPHßNG BANBAN §éC§éC LËPLËP SANGSANG M¤M¤ H×NHH×NH NHãMNHãM LµMLµM VIÖCVIÖC §èI§èI VíIVíI NH÷NGNH÷NG DOANHDOANH NGHIÖPNGHIÖP THUéCTHUéC LÜNHLÜNH VVùCV ùCùC C¤NGC¤NG NGHÖNGHÖ TH¤NGTH¤NG TINTIN T¹IT¹I VIÖTVIÖT NAMNAM Chuyªn ngnh : KINH TÕ LAO §éNG M sè : 62.31.11.01 luËnluËn ¸n¸n tiÕntiÕn süsü kinhkinh tÕtÕ Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS. TS. TrÇn Xu©n CÇu 2. PGS. TS. NguyÔn Nam Ph−¬ng H Néi 2011 ii LI CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cu ca cá nhân tôi. Các s liu công b ca các cá nhân và t chc ñưc tham kho và s dng ñúng quy ñnh. Các s liu và kt qu trình bày trong Lun án là trung thc và chưa ñưc ai công b trong bt kỳ công trình nào khác. Tác gi Ngô Tun Anh iii MC LC LI CAM ðOAN ......................................................................................................ii DANH MC CÁC HÌNH V .................................................................................. vi DANH MC BNG BIU .....................................................................................vii LI M ðU............................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ LUN V CHUYN ðI MÔ HÌNH T CHC T MÔ HÌNH LÀM VIC CÁC PHÒNG BAN ðC LP SANG MÔ HÌNH NHÓM LÀM VIC TRONG DOANH NGHIP ...................................... 9 1.1. KHÁI NIM V T CHC VÀ CÁC MÔ HÌNH T CHC CA DOANH NGHIP..........................................................................................9 1.1.1. T chc..........................................................................................................9 1.1.2. Mô hình t chc trong doanh nghip ..........................................................10 1.2. KHÁI NIM V THAY ðI VÀ NHNG THAY ðI TRONG YU T THÀNH CÔNG CA DOANH NGHIP............................................. 17 1.2.1. Thay ñi.......................................................................................................17 1.2.2. S thay ñi ca môi trưng kinh doanh và xu th tái cu trúc mô hình t chc doanh nghip ..................................................................................21 1.3. KHÁI NIM V NHÓM LÀM VIC VÀ XU TH CHUYN ðI SANG MÔ HÌNH T CHC THEO CÁC NHÓM LÀM VIC (ðC THÙ THEO NHÓM LÀM VIC LIÊN PHÒNG BAN) TRONG DOANH NGHIP....................................................................................... 35 1.3.1. Nhóm làm vic ........................................................................................... 35 1.3.2. Vai trò ca nhóm làm vic trong s phát trin doanh nghip .................... 39 1.3.3. Xu th chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban) ca doanh nghip......................43 1.4. NHNG VN ð NY SINH KHI CHUYN ðI SANG MÔ HÌNH T CHC THEO CÁC NHÓM LÀM VIC ............................................ 52 1.4.1. ði vi phương din con ngưi ................................................................ 52 iv 1.4.2. ði vi phương din cung cách qun lý ...................................................55 KT LUN CHƯƠNG 1 ..................................................................................... 58 CHƯƠNG 2: ðÁNH GIÁ THC TRNG CHUYN ðI MÔ HÌNH T CHC THEO CÁC PHÒNG BAN SANG MÔ HÌNH T CHC THEO CÁC NHÓM LÀM VIC (ðC THÙ THEO NHÓM LÀM VIC LIÊN PHÒNG BAN) CA CÁC DOANH NGHIP CÔNG NGH THÔNG TIN NƯC TA ......................................................................................................... 60 2.1. KHÁI QUÁT V H THNG DOANH NGHIP CÔNG NGH THÔNG TIN VIT NAM ........................................................................... 60 2.1.1. S lưng, quy mô, và loi hình hot ñng .................................................60 2.1.2. Mô hình t chc và phong cách qun lý ca các doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam ............................................................................61 2.2. NGHIÊN CU CHUYN ðI MÔ HÌNH T CHC THEO CÁC PHÒNG BAN SANG MÔ HÌNH T CHC THEO CÁC NHÓM LÀM VIC (ðC THÙ THEO NHÓM LÀM VIC LIÊN PHÒNG BAN) MT S DOANH NGHIP CÔNG NGH THÔNG TIN VIT NAM ..... 64 2.2.1. Trưng hp công ty trách nhim hu hn dch v công ngh CMC .........65 2.2.2. Trưng hp công ty trách nhim hu hn dch v công ngh Tinh Vân...78 2.2.3. Kt qu kho sát mt s doanh nghip công ngh thông tin Vit nam v quá trình chuyn ñi sang mô hình t chc theo nhóm làm vic liên phòng ban ................................................................................................. 85 2.3. ðÁNH GIÁ CHUNG V QUÁ TRÌNH CHUYN ðI SANG MÔ HÌNH T CHC THEO CÁC NHÓM LÀM VIC MT S DOANH NGHIP CÔNG NGH THÔNG TIN VIT NAM ................... 100 2.3.1. Nhn xét v quá trình chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban mt s doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam ................................................................................................ 100 2.3.2. Nhng ưu ñim và hn ch ca vic chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic mt s doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam ................................................................................................ 106 3 nghip, hơn th na nó ñang dưng như có th nh hưng mt mc ñ cao hơn: s trung thành ca con ngưi ñi vi doanh nghip. Nghiên cu ca Nguyn Thanh Hi [11, tr.40] ch ra rng, vic chuyn ñi mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban) ñã ñang và gây khó khăn ñi vi các cp qun lý và nhân viên trong doanh nghip. Ví d như cp qun lý t qun ñc tr lên thưng s mt quyn lc không trao tt c quyn t quyt cho nhóm hoc không th cung cp ñy ñ ñiu kin cho nhóm vô tình ngăn cn nhóm c gng ñn mc tiêu cui cùng. ði vi nhân viên thì s mt v trí hin ti do nhu cu cao trong làm vic nhóm. S chuyn ñi mô hình t chc theo mô hình ñc thù này, theo mt nghiên cu khác ca Charles Handy [18, tr.40] cũng ñang ñng thi to ra nhng mt tích cc; con ngưi trong doanh nghip dưng như s ñưc hiu bit nhiu hơn v kin thc cũng như k năng, có kinh nghim nhiu hơn trong các lĩnh vc, có kh năng hơn trong vic ñáp ng vi s bin ñi ca môi trưng doanh nghip. Không nhng th, theo như mt nghiên cu ca Lê Th Gii [7, tr.285] trong các vn ñ v chuyn ñi theo hưng nhóm làm vic liên phòng ban, có bn cm giác nh hưng mnh nht ñn hiu qu và năng sut ca doanh nghip ñó là: S tín tưng, thân thin, t do, và s ph thuc ln nhau. V khía cnh qun lý; nghiên cu ca Kortter và Schlesinger [27, Tr. 42] cho thy vic chuyn ñi mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban) ñang dưng như giúp các nhà qun lý ñc lp và t tin hơn, ít ph thuc hơn, và nâng cao k năng qun lý nhiu hơn. Vic chuyn ñi mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban) theo D. Keith Denton [22, tr.19] cũng ñã và ñang ñòi hi s chuyn ñi v cung cách suy nghĩ trong hàng lot các vn ñ qun lý, ñòi hi s gim dn nhng rào cn gia các b phn, gim ti ña tin trình ra quyt ñnh, phi hp linh hot và thng nht ti ña các hot ñng ca tng b phn theo mc tiêu chung cn ñt, huy ñng và khai thác tng lc (nhân lc, vt lc, tài lc,…) cho mc ñích hot ñng tng giai ñon cũng như mc ñích chung ca doanh nghip nhm ñt ñưc hiu qu cao nht. Nghiên cu ca Vũ Hoàng Ngân và Trn Th Bích Nga [14, Tr. 42; 13, Tr. 30] cũng khng ñnh, chuyn 4 ñi mô hình t chc theo các nhóm làm vic là nhm chuyn sang mô hình t chc mi mà ñó h thng qun lý thc hin theo nhóm s ña dng hơn và phù hp vi ñc ñim và kh năng ca tng nhóm, mc tiêu ca tng nhóm có th khác nhau nhưng suy cho cùng tt c ñu nhm thc hin mc tiêu các kinh doanh chung ca doanh nghip. Mc dù ñã có nhiu công trình nghiên cu v quá chuyn ñi mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban trên th gii và Vit Nam nhưng trong thc t vn chưa có mt công trình nào nghiên cu ñy ñ, toàn din v thc tin quá trình chuyn ñi mô hình t chc doanh nghip t mô hình t chc theo các phòng ban ñc lp sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban các doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam – ñó là các doanh nghip mà lĩnh vc kinh doanh luôn gn lin vi s sáng to, s ñi mi và phát trin – v ni dung và phương thc chuyn ñi, v nhng tác ñng ca quá trình chuyn ñi c mt tích cc và tiêu cc... ñ t ñó có nhng khuyn ngh v vic doanh nghip có nên chuyn ñi mô hình t chc hay không và chuyn ñi sao cho thành công. 3. MC ðÍCH NGHIÊN CU T nghiên cu các vn ñ lý lun và thc tin quá trình chuyn ñi mô hình t chc doanh nghip, t mô hình t chc theo các phòng ban ñc lp sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban mt s doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam, làm rõ nhng ưu ñim, hn ch cùng nhng nh hưng ca quá trình chuyn ñi mô hình t chc sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban vi hot ñng ca doanh nghip trên cơ s ñó ñ xut nhng khuyn ngh v các vn ñ: Nhng doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam dng nào thì cn thit phi chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban; Nhng nguyên tc và gii pháp cn thc hin trong tin hành chuyn ñi sang mô hình t chc mi ñ ñt ti mc tiêu cao nht là nâng cao hiu qu hot ñng ca doanh nghip. 4. ðI TƯNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU ði tưng nghiên cu ca ñ tài lun án là quá trình chuyn ñi mô hình t 5 chc doanh nghip, t mô hình t chc theo các phòng ban ñc lp sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban), các doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam. Tuy nhiên, trong nghiên cu, ñ tài lun án gii hn phm vi nghiên cu mt s doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam có quy mô ln và trung bình ñã chuyn ñi mô hình t chc doanh nghip sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban). ð thc hin các mc tiêu nghiên cu ñ ra, lun án tp trung vào nghiên cu quá trình chuyn ñi mô hình t chc hai doanh nghip hot ñng trong lĩnh vc công ngh thông tin tiêu biu là Công ty trách nhim hu hn dch v công ngh CMC và Công ty Tinh Vân. Vic la chn hai doanh nghip này ñ nghiên cu xut phát t: 1) ðây là hai doanh nghip ñã chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban) và ñiu này ñã góp phn quan trng vào thành công trong hot ñng kinh doanh ca doanh nghip; 2) Trong hai doanh nghip này, mt doanh nghip kinh doanh ña lĩnh vc, c phn cng, phn mm và gii pháp tng th v công ngh thông tin (Công ty CMC), mt doanh nghip chuyên hot ñng trong lĩnh vc gii pháp phn mm (Công ty Tinh Vân) là nhng ñc trưng ni bt ca doanh nghip hot ñng trong lĩnh vc công ngh thông tin Vit Nam. Ngoài ra, ñ tài còn tin hành kho sát nhiu doanh nghip hot ñng trong lĩnh vc công ngh thông tin ñ thc hin mc tiêu nghiên cu ñ ra. 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU Lun án s dng phương pháp lun ca ch nghĩa duy vt bin chng, ch nghĩa duy vt lch s. ð thc hin các mc tiêu nghiên cu ñ ra, lun án s dng các phương pháp lch s, phương pháp lôgic, phương pháp nghiên cu so sánh, phương pháp ñiu tra, kho sát và phương pháp chuyên gia ñ làm rõ ni dung nghiên cu. ðc bit, ñ thc hin nhng mc tiêu nghiên cu ñ ra, ñ tài lun án s dng phương pháp kho sát thc tin trong thi gian t tháng 8 năm 2010 ñn tháng 10 năm 2010. Tác gi lun án ñã t chc thc hin cuc ñiu tra kho sát 50 doanh 6 nghip công ngh thông tin Vit Nam (trong ñó có 03 doanh nghip quy mô ln và 47 doanh nghip có quy mô trung bình) và phng vn các nhà qun lý các cp các doanh nghip này nhm thu thp thông tin phc v nghiên cu v mc tiêu ca vic chuyn ñi mô hình t chc doanh nghip, và v nhng nh hưng ca vic chuyn ñi. Mu ñiu tra ñưc chn bng phương pháp chn mu: chn doanh nghip t bn kê danh sách các doanh nghip hot ñng trong lĩnh vc công ngh thông tin theo phương pháp ñin hình phân loi. Cuc ñiu tra ñã áp dng các phiu phng vn ñưc thit k tương ñi chi tit (xem phn ph lc) nhm thu thp nhiu nht các thông tin có th. Cuc ñiu tra ñã áp dng hai hình thc ñiu tra là ñiu tra trc tip và gi phiu qua ñưng bưu ñin. Tt c các phiu ñiu tra sau khi nghim thu ñt yêu cu ñưc ñưa vào x lí, tng hp. Vic x lí, tng hp theo các bưc như sau: 1) Nhp d liu: trưc khi nhp, các phiu ñưc kim tra làm sch s liu; Vic nhp d liu ñưc s dng phn mm chuyên dùng SPSS DE (SPSS Data Entry) ñm bo ñ chính xác cao; 2) Tng hp: phn mm chuyên dùng SPSS ñưc s dng ñ tính toán cho kt qu chính xác cao. Ngoài ra, trong nghiên cu, lun án ñã k tha và s dng có chn lc nhng kt qu nghiên cu ca mt s công trình ñã nghiên cu trưc ñó. 6. NHNG ðÓNG GÓP MI CA ð TÀI LUN ÁN Nhng ñóng góp mi v mt hc thut, lý lun: T nghiên cu các vn ñ lý lun v ci cách mô hình t chc doanh nghip lun án ñã ñi ñn khng ñnh rng xu hưng ci cách là gim dn s lưng các cp bc, gim bt quyn lc ca chui mnh lnh chc năng ca mô hình t chc theo phòng ban ñc lp nhm nâng cao hiu qu kim soát ni b và ñáp li s thay ñi nhanh chóng ca môi trưng bên ngoài thông qua vic hình thành các nhóm làm vic liên phòng ban. Mô hình mi này có ưu ñim là nâng cao tinh thn hp tác, nâng cao kh năng sáng to ca nhân viên, tn dng ti ưu ñưc các ngun lc trong doanh nghip và to ra kh năng thích nghi nhanh chóng vi nhng bin ñi ca th trưng. 7 Nhng phát hin, ñ xut mi rút ra ñưc t kt qu nghiên cu, kho sát ca lun án: (1) T nghiên cu thc trng chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban CMC, Tinh Vân và kt qu kho sát, phng vn cán b qun lý 50 doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam xoay quanh vn ñ mc tiêu và nhng nh hưng ca vic chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban, lun án ñã ñi ñn khng ñnh vic chuyn ñi này ñưc ví như mt cuc “ñi phu thut” nhm to ra mt mô hình mi có tính tp trung, gn nh và ñc bit có rt ít cp bc qun lý, gn gũi hơn vi nhng thay ñi nhanh chóng ca th trưng công ngh thông tin và hưng ti mc ñích cao nht là nâng cao hiu qu hot ñng ca doanh nghip. ðng thi, kt qu nghiên cu cũng ch ra rng, ñ chuyn ñi mô hình t chc doanh nghip thành công, nht thit cn phi xây dng ñ án tái cu trúc. Khi xây dng ñ án tái cu trúc mô hình t chc, cn có s ñánh giá li mt cách cơ bn doanh nghip ñ làm cơ s cho thit k li quy trình hot ñng sn xut kinh doanh, vi các ch tiêu ñánh giá hiu qu ch yu là tài chính, cht lưng và hiu năng. Vic thc hin ñ án tái cu trúc mô hình t chc s làm rõ các vn ñ cn quan tâm quanh 4 khía cnh: chin lưc, quy trình kinh doanh, công ngh, và con ngưi. (2) Lun án ñ xut mt s khuyn ngh vi nhng doanh nghip cn chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic liên phòng ban. Th nht, phi tuân th nhng nguyên tc cơ bn sau: chuyn ñi phi hưng ñn s phát trin; ñm bo tính h thng; tính k tha; kt hp hài hòa v li ích; phi hưng ñn mc tiêu nâng cao tính hiu qu trong hot ñng ca doanh nghip. Th hai, ñ quá trình chuyn ñi mô hình t chc doanh nghip din ra mt cách thun li và mang li hiu qu thit thc, doanh nghip cn có h thng các nhóm gii pháp ñng b, bao gm: i) Nhóm gii pháp v con ngưi trong doanh nghip; ii) Nhóm gii pháp v xây dng môi trưng làm vic trong doanh nghip; iii) Nhóm gii pháp v chia s và liên kt thông tin trong doanh nghip. 8 7. KT CU CA ð TÀI LUN ÁN Ngoài li m ñu, kt lun, tài liu tham kho và ph lc, lun án ñưc kt cu thành 3 chương: Chương 1 : Cơ s lý lun v chuyn ñi mô hình t chc t mô hình làm vic các phòng ban ñc lp sang mô hình nhóm làm vic trong doanh nghip Chương 2 : ðánh giá thc trng chuyn ñi mô hình t chc theo các phòng ban sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban) ca các doanh nghip công ngh thông tin nưc ta Chương 3 : Mt s khuyn ngh v chuyn ñi sang mô hình t chc theo các nhóm làm vic (ñc thù theo nhóm làm vic liên phòng ban) ñi vi các doanh nghip công ngh thông tin Vit Nam 9 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LUN V CHUYN ðI MÔ HÌNH T CHC T MÔ HÌNH LÀM VIC CÁC PHÒNG BAN ðC LP SANG MÔ HÌNH NHÓM LÀM VIC TRONG DOANH NGHIP 1.1. KHÁI NIM V T CHC VÀ CÁC MÔ HÌNH T CHC CA DOANH NGHIP 1.1.1. T chc 1.1.1.1. Khái nim ð tn ti và phát trin, con ngưi không th hành ñng riêng l mà cn phi hp nhng n lc cá nhân hưng vào nhng mc tiêu chung. T chc ñã, ñang và vn tip tc s là mt yu t cn thit ca xã hi loài ngưi, vì nó có th liên kt, tp hp ñưc hai hay nhiu ngưi cùng hot ñng trong nhng hình thái mô hình nht ñnh ñ ñt ñưc nhng mc ñích chung. Quá trình to ra ca ci vt cht và tinh thn cũng như vic ñm bo cuc sng an toàn cho cng ñng xã hi ngày càng ñưc thc hin trên quy mô ln hơn vi tính phc tp ngày càng cao hơn ñòi hi s phân công, hp tác ñ liên kt nhng cá nhân mt cách khoa hc hơn. C. Mác ñã ch ra rng: “Mi lao ñng xã hi trc tip hoc lao ñng chung khi thc hin trên mt quy mô tương ñi ln, mc ñ nhiu hay ít ñu cn ñn công tác t chc”. [4] Thc t, t chc là mt thut ng ñưc s dng mt cách linh hot và ñưc hiu theo nhng cách khác nhau. Có th khái quát mt s cách hiu v t chc như sau: Th nht, theo khái nim ca t ñin Vit ng ca Nguyn Như Ý thì t chc là s sp xp và b trí thành các b phn ñ cùng thc hin mt nhim v hoc chc năng chung. [12, Tr 797]. Th hai, theo giáo trình qun tr hc ca Trưng ði hc kinh t quc dân t chc là quá trình trin khai các k hoch. Ví d t chc ñ thc hin k hoch, t chc ñ thc thi chính sách hay t chc trin khai d án. [6, Tr 169]. 10 Th ba, cũng theo giáo trình trên, t chc là quá trình xây dng nhng hình thái cơ cu nht ñnh ñ ñt mc tiêu và ñm bo ngun nhân lc theo cơ cu. [6, Tr 11]. Như vy vi mt doanh nghip, t chc là mt trong nhng công vic ca qun lý liên quan ñn các hot ñng thành lp nên các b phn trong doanh nghip, nó bao gm các khâu và các cp ñ ñm nhn nhng hot ñng cn thit, xác lp các mi quan h v nhim v quyn hn và trách nhim gia các b phn trong doanh nghip. Mc tiêu ca t chc là to nên mt môi trưng ni b thun li cho mi cá nhân, mi b phn phát huy ñưc năng lc, và ñóng góp tt nht vào vic hoàn thành các mc tiêu ca doanh nghip. 1.1.1.2. Chc năng ca t chc Vi doanh nghip, chc năng ca t chc là hot ñng qun tr nhm thit lp mt h thng các v trí cho mi cá nhân và b phn sao cho các cá nhân và b phn có th phi hp vi nhau mt cách