Luận án Nghiên cứu mối liên quan giữa đột biến gen Il36rn và card14 với một số biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng trên bệnh nhân vảy nến thể mủ toàn thân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108 -------oOo------- HÀ NỘI-2022 NGUYỄN NGỌC TRAI NGHIÊN CỨU MỐI LIÊN QUAN GIỮA ĐỘT BIẾN GEN IL36RN VÀ CARD14 VỚI MỘT SỐ BIỂU HIỆN LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG TRÊN BỆNH NHÂN VẢY NẾN THỂ MỦ TOÀN THÂN Ngành: Nội khoa Chuyên ngành: Da liễu Mã số: 9720107 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108 -------oOo------- HÀ NỘI-2022 NGUYỄN NGỌC TRAI NGHIÊN CỨU MỐI LIÊN QUAN GIỮA ĐỘT BIẾN GEN IL36RN VÀ CARD14 VỚI MỘT SỐ BIỂU HIỆN LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG TRÊN BỆNH NHÂN VẢY NẾN THỂ MỦ TOÀN THÂN Ngành: Nội khoa Chuyên ngành: Da liễu Mã số: 9720107 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS. TS. Lê Hữu Doanh 2. TS. BS. Bùi Thị Vân LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến: - Đảng ủy, Ban Giám Hiệu và phòng Sau đại học bệnh viện Trung Ương Quân đội 108 - Bộ môn Da Liễu bệnh viện Trung Ương Quân đội 108 - Bệnh viện Trung Ương Quân đội 108 - Bộ môn Da Liễu Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch - Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ Chí Minh - Bệnh viện Da Liễu Trung Ương - Tất cả những bệnh nhân và người tình nguyện tham gia nghiên cứu này Đặc biệt với lòng kính trọng và biết ơn vô cùng sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn chân thành tới: PGS. TS. LÊ HỮU DOANH – người thầy đầu tiên hướng dẫn tôi theo học Nghiên cứu sinh đồng thời trực tiếp hướng dẫn và tận tâm dạy dỗ, hết lòng giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin trân trọng và gửi lời cảm ơn chân thành tới: TS. BÙI THỊ VÂN - người cô đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo và động viên tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận án. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến những thầy cô đã tận tình giúp đỡ, đóng góp, hướng dẫn cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong chuyên ngành Da liễu và Dược lý, động viên tôi cố gắng học tập và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc Bệnh viện Da liễu Thành phố Hồ Chí Minh và Ban chủ nhiệm Bộ môn Da Liễu Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch nơi tôi đang công tác, bạn bè và đồng nghiệp chuyên ngành Da liễu đã luôn động viên, hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài này Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 20... Nguyễn Ngọc Trai LỜI CAM ĐOAN Tôi là Nguyễn Ngọc Trai, nghiên cứu sinh khóa 2018 Bệnh viện Trung Ương Quân đội 108, chuyên ngành Da Liễu, tôi xin cam đoan: 1. Đây là luận án do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn của: - PGS.TS Lê Hữu Doanh - TS Bùi Thị Vân 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố tại Việt Nam 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này. Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 20... Tác giả Nguyễn Ngọc Trai MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC BẢNG ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH-VIỆT ................................................... 1 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................. 2 DANH MỤC BẢNG .............................................................................................. 5 DANH MỤC BIỂU ĐỒ ........................................................................................ 10 DANH MỤC HÌNH .............................................................................................. 11 ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................................ 1 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...................................................................... 3 1.1 Tổng quan về bệnh vảy nến thể mủ toàn thân ............................................... 3 1.1.1 Dịch tễ .................................................................................................... 3 1.1.2 Sinh bệnh học ........................................................................................ 3 1.1.3 Lâm sàng ................................................................................................ 6 1.1.4 Cận lâm sàng .......................................................................................... 8 1.1.5 Tiêu chuẩn chẩn đoán ............................................................................ 9 1.1.6 Điều trị ................................................................................................. 12 1.2 Vai trò của IL-36, IL-36Ra và các đột biến gen IL36RN và CARD14 trong bệnh vảy nến thể mủ toàn thân .............................................................................. 14 1.2.1 Vai trò của IL-36 và IL-36Ra .............................................................. 14 1.2.2 Gen và đột biến gen ............................................................................. 19 1.2.3 Vai trò của các đột biến gen IL36RN và CARD14 trong vảy nến thể mủ toàn thân ............................................................................................................ 28 1.3 Một số nghiên cứu về đột biến gen IL36RN và CARD14 trong vảy nến thể mủ toàn thân trên thế giới ...................................................................................... 31 1.3.1 Những nghiên cứu về đột biến gen IL36RN ....................................... 31 1.3.2 Những nghiên cứu về đột biến gen CARD14 ở bệnh nhân vảy nến thể mủ toàn thân ...................................................................................................... 37 Chương 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................... 42 2.1 Đối tượng và vật liệu nghiên cứu ................................................................ 42 2.1.1 Đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 42 2.1.2 Vật liệu nghiên cứu .............................................................................. 43 2.2 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 45 2.2.1 Thiết kế nghiên cứu ............................................................................. 45 2.2.2 Cỡ mẫu nghiên cứu .............................................................................. 45 2.3 Các bước tiến hành nghiên cứu ................................................................... 46 2.3.1 Chọn lựa bệnh nhân vào nghiên cứu ................................................... 46 2.3.2 Hỏi bệnh sử để thu thập các biến số sau đây ....................................... 46 2.3.3 Khám lâm sàng để thu thập các biến số sau đây ................................. 47 2.3.4 Chỉ số xét nghiệm cận lâm sàng .......................................................... 49 2.4 Kỹ thuật xác định các đột biến của gen IL36RN và của gen CARD14 ....... 49 2.4.1 Quy trình thu nhận và lưu trữ vật liệu nghiên cứu .............................. 49 2.4.2 Tách chiết DNA từ mẫu máu ............................................................... 50 2.4.3 Thiết kế mồi cho phản ứng PCR khuếch đại các đoạn DNA .............. 50 2.4.4 Quá trình điện di .................................................................................. 51 2.4.5 Tinh sạch sản phẩm PCR ..................................................................... 51 2.4.6 Phản ứng Cycle Sequencing PCR ........................................................ 51 2.4.7 Tủa sản phẩm cycle sequencing PCR .................................................. 52 2.4.8 Phản ứng PCR khuếch đại các đoạn DNA .......................................... 52 2.4.9 Đọc kết quả giải trình tự và phân tích kết quả ..................................... 54 2.5 Xử lý số liệu ................................................................................................ 56 2.6 Địa điểm nghiên cứu ................................................................................... 57 2.7 Thời gian nghiên cứu ................................................................................... 57 2.8 Đạo đức nghiên cứu ..................................................................................... 57 2.9 Hạn chế của đề tài ....................................................................................... 57 SƠ ĐỒ NGHIÊN CỨU ..................................................................................... 59 Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................. 60 3.1 Đặc điểm đối tượng nghiên cứu .................................................................. 60 3.1.1 Tuổi ...................................................................................................... 60 3.1.2 Giới ...................................................................................................... 60 3.1.3 Tuổi khởi phát bệnh ............................................................................. 61 3.1.4 Tiền sử vảy nến .................................................................................... 62 3.1.5 Một số yếu tố khởi phát bệnh hoặc làm bệnh nặng hơn ...................... 62 3.1.6 Triệu chứng lâm sàng .......................................................................... 63 3.1.7 Tổn thương da trong đánh giá độ nặng của VNTMTT ....................... 63 3.1.8 Một số đặc điểm cận lâm sàng ở bệnh nhân VNTMTT ...................... 64 3.2 Tỷ lệ và các kiểu đột biến gen IL36RN và CARD14 ................................... 66 3.2.1 Tỷ lệ và các kiểu đột biến gen IL36RN ............................................... 66 3.2.2 Tỷ lệ và các kiểu đột biến gen CARD14 ............................................. 68 3.3 Mối liên quan giữa đột biến gen IL36RN và CARD14 với một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh VNTMTT ..................................................... 72 3.3.1 Mối liên quan giữa đột biến gen IL36RN với một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ................................................................................................. 72 3.3.2 Mối liên quan giữa đột biến gen CARD14 với một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ................................................................................................. 82 Chương 4 BÀN LUẬN ......................................................................................... 97 4.1 Đặc điểm đối tượng nghiên cứu .................................................................. 97 4.1.1 Tuổi ...................................................................................................... 97 4.1.2 Giới tính ............................................................................................... 97 4.1.3 Tuổi khởi phát bệnh ............................................................................. 97 4.1.4 Tiền sử vảy nến .................................................................................... 98 4.1.5 Một số yếu tố khởi phát bệnh hoặc làm bệnh nặng hơn ...................... 99 4.1.6 Triệu chứng lâm sàng ........................................................................ 100 4.1.7 Tổn thương da trong đánh giá độ nặng của VNTMTT ..................... 101 4.1.8 Một số đặc điểm cận lâm sàng ở bệnh nhân VNTMTT .................... 102 4.2 Tỷ lệ và các kiểu đột biến gen IL36RN và CARD14 ................................. 103 4.2.1 Tỷ lệ và các kiểu đột biến gen IL36RN ............................................. 103 4.2.2 Tỷ lệ và các kiểu đột biến gen CARD14 ........................................... 110 4.3 Mối liên quan giữa đột biến gen IL36RN và CARD14 với một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh VNTMTT ................................................... 114 4.3.1 Mối liên quan giữa đột biến gen IL36RN với một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ............................................................................................... 114 4.3.2 Mối liên quan giữa đột biến gen CARD14 với một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ............................................................................................... 122 Chương 5 KẾT LUẬN ........................................................................................ 130 KIẾN NGHỊ ........................................................................................................ 132 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN ........................................................................ 1 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC BẢNG ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ ANH-VIỆT Tiếng Anh Tiếng Việt Acrodermatitis continua of Hallopeau Viêm da đầu chi liên tục của Hallopeau Activation Hoạt hóa Caspase recruitment domain family member 14 Thành viên số 14 trong họ gen huy động caspase De novo Đơn độc Gain of function Thêm chức năng Generalised pustular psoriasis Vảy nến thể mủ toàn thân Interleukin-36 receptor antagonist Chất đối vận thụ thể interleukin-36 Keratinocyte Các tế bào ở lớp thượng bì da Loss of function Mất chức năng Palmoplantar pustulosis Vảy nến thể mủ lòng bàn tay bàn chân Psoriasis vulgaris Vảy nến thể mảng Susceptible Nhạy cảm Trigger Yếu tố khởi phát DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt AD Autosomal dominant Thể trội ARDS Acute respiratory distress syndrome Hội chứng suy hô hấp nguy kịch cấp tính Bp Base pair Cặp base nucleotide BSA Body surface area Diện tích da bề mặt cơ thể CARD14 Caspase recruitment domain family member 14 Thành viên số 14 của họ gen huy động caspase CRP C-reactive protein Protein C phản ứng CXCL CXC chemokine ligand Phối tử chemokine typ CXC DC Dendrocyte Tế bào đuôi gai DNA Deoxyribonucleic acid Axit deoxyribonucleic (vật chất di truyền của gen) GM-CSF Granulocyte macrophage colony-stimulating factor Yếu tố kích thích quần thể bạch cầu hạt-đại thực bào Hetero Heterozygous Dị hợp tử Homo Homozygous Đồng hợp tử IFN-γ Interferon-gamma IL Interleukin IL-36Ra Interleukin-36 receptor antagonist Chất đối vận thụ thể interleukin-36 KC Keratinocyte Tế bào thượng bì MAPK Mitogen-activated protein kinase Protein kinase hoạt hóa phân bào NCBI National Center for Biotechnology Information Trung tâm thông tin công nghệ sinh học quốc gia Hoa Kỳ NF-κB Nuclear factor kappa B Yếu tố nhân hoạt hóa kappa B PA Psoriatic arthritis Vảy nến khớp PCR Polymerase chain reaction Phản ứng tạo chuỗi của men polymerase PRP Pityriasis rubra pilaris Vảy phấn đỏ nang lông PV Psoriasis vulgaris Vảy nến thể mảng thông thường RNA Ribonucleic acid Axit ribonucleic (vật chất di truyền) SNP Single nucleotide polymorphism Đa hình đơn nucleotide Th17 T-helper 17 Tế bào T giúp đỡ số 17 TNF-α Tumor necorsis factor – alpha Yếu tố hoại tử u alpha VNMĐC Vảy nến thể mủ đầu chi VNMLBTBC Vảy nến thể mủ lòng bàn tay bàn chân VNTMTT Vảy nến thể mủ toàn thân WBC White blood cell count Số lượng bạch cầu máu DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Đánh giá các triệu chứng ở da (từ 0-9 điểm) ....................................... 11 Bảng 1.2: Đánh giá triệu chứng sốt và xét nghiệm cận lâm sàng (từ 0-8 điểm) .. 11 Bảng 1.3: Phân độ nặng của vảy nến thể mủ ........................................................ 12 Bảng 1.4: Một số kiểu đột biến gen IL36RN được tìm thấy trong các nghiên cứu trên thế giới [94] ........................................................................................................ 32 Bảng 1.5: Mối liên quan giữa các loại đột biến gen IL36RN với nồng độ protein IL-36Ra và biểu hiện kiểu hình [32] ......................................................................... 34 Bảng 1.6: Một số đột biến gen CARD14 và tác động trên NF-κB [14] ............... 38 Bảng 2.1: Tiêu chuẩn chẩn đoán vảy nến thể mủ toàn thân ................................. 42 Bảng 2.2: Các loại hóa chất dùng trong nghiên cứu ............................................. 44 Bảng 2.3: Đánh giá các triệu chứng ở da (từ 0-9 điểm) ....................................... 48 Bảng 2.4: Đánh giá triệu chứng sốt và xét nghiệm cận lâm sàng (từ 0-8 điểm) .. 48 Bảng 2.5: Phân độ nặng của vảy nến thể mủ toàn thân ........................................ 48 Bảng 2.6: Thành phần các chất cho phản ứng tinh sạch sản phẩm PCR .............. 51 Bảng 2.7: Thành phần phản ứng Cycle sequencing PCR ..................................... 51 Bảng 2.8: Thành phần hóa chất PCR .................................................................... 53 Bảng 2.9: Chu trình nhiệt PCR ............................................................................. 54 Bảng 3.1: Tuổi trung bình của bệnh nhân VNTMTT (n=64) ............................... 60 Bảng 3.2: Tuổi khởi phát bệnh (n=64) ................................................................. 61 Bảng 3.3: Các loại tiền sử vảy nến khác được ghi nhận (n=64) ........................... 62 Bảng 3.4: Tổn thương ban đỏ (hồng ban) ở da bệnh nhân VNTMTT (n=64) ..... 63 Bảng 3.5: Tổn thương mụn mủ ở da bệnh nhân VNTMTT (n=64) ...................... 64 Bảng 3.6: Tổn thương phù nề da ở bệnh nhân VNTMTT (n=64) ........................ 64 Bảng 3.7: Số lượng bạch cầu (WBC) bệnh nhân VNTMTT (n=64) .................... 64 Bảng 3.8: Nồng độ CRP trong máu bệnh nhân VNTMTT (n=64) ....................... 65 Bảng 3.9: Nồng độ albumin máu ở bệnh nhân VNTMTT (n=64)........................ 65 Bảng 3.10: So sánh tỷ lệ đột biến gen IL36RN giữa nhóm bệnh và nhóm chứng. ................................................................................................................................... 66 Bảng 3.11: So sánh tỷ lệ đột biến c.115+6T>C của intron số 3 thuộc gen IL36RN giữa nhóm bệnh và nhóm chứng. .............................................................................. 67 Bảng 3.12: So sánh tỷ lệ đột biến c.227C>T của exon số 4 thuộc gen IL36RN giữa nhóm bệnh và nhóm chứng ....................................................................................... 67 Bảng 3.13: So sánh tỷ lệ đột biến gen CARD14 giữa nhóm bệnh và nhóm chứng. ................................................................................................................................... 68 Bảng 3.14: Tỷ lệ 2 loại đột biến IL36RN và CARD14 ở bệnh nhân VNTMTT (n=64) ........................................................................................................................ 68 Bảng 3.15: So sánh tỷ lệ đột biến c.2458C>T (P.Arg820TrP) ở exon 21 của gen CARD14 giữa nhóm bệnh và nhóm chứng ............................................................... 70 Bảng 3.16: So sánh tỷ lệ đột biến c.1641C>T (P.Arg547Ser) ở exon số 15 của gen CARD14 giữa nhóm bệnh và nhóm chứng ............................................................... 70 Bảng 3.17: So sánh tỷ lệ đột biến c.1753G>A (P.Val585Ile) ở exon số 16 của gen CARD14 giữa nhóm bệnh và nhóm chứng ............................................................... 71 Bảng 3.18: So sánh tỷ lệ đột biến c.1641C>T giữa nhóm bệnh nhân có đột biến gen CARD14 đơn thuần và nhóm chứng .................................................................. 71 Bảng 3.19: So sánh tỷ lệ đột biến c.1753G>A giữa nhóm bệnh nhân mang đột biến CARD14 đơn thuần và nhóm chứng ......................................................................... 72 Bảng 3.20: Mối liên quan giữa đột biến gen IL36RN với tuổi bệnh nhân (n=64) ................................................................................................................................... 72 Bảng 3.21: Mối liên quan giữa đột biến gen IL36RN và giới tính (n=64) .......