Luận án Nghiên cứu phát triển thứ ăn viên cho cá chim vây vàng (trachinotus falcatus)

O V O T O TRƢỜNG I HỌ NH TR NG ------&&&----- HU H THI T NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN THỨ ĂN VIÊN CHO CÁ CHIM VÂY VÀNG (Trachinotus falcatus) LUẬN N TI N S NU I TRỒNG TH S N KH NH H , 2018 O V O T O TRƢỜNG I HỌ NH TR NG ------&&&------ HU H THI T NGHIÊN ỨU PH T TRIỂN THỨ ĂN VIÊN HO HIM V V NG Trachinotus falcatus) N n o t o: Nu trồn T s n M n n : 62620301 LUẬN N TI N S NU I TRỒNG TH S N N N N O : 1. PGS. TS. NGUYỄN QUANG HUY 2. PGS. TS. PH M QUỐC HÙNG KH NH H , 2018 n trìn ƣợc o n t n t Trƣờn ọc N a Tran Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Quang uy 2. P S. TS. Phạm Quốc ùng Phản biện 1: S. TS. Nguyễn Thanh Phương Phản biện 2: P S. TS. Lê Thanh ùng Phản biện 3: TS. Trương à Phương Luận án được bảo vệ tại ội đồng đánh giá luận án cấp Trường họp tại Trường ại học Nha Trang vào hồi.. giờ, ngày.. tháng.. Năm 2018 ó thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia - Thư viện Trường ại học Nha Trang i LỜI M O N Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các kết quả được trình bày trong luận án là thành quả nghiên cứu của D án: “Sử dụng hiệu quả nguồn dinh dưỡng phát triển nuôi trồng thuỷ sản bền vững ở miền Trung Việt Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu” (M số: 11-P02-VIE), thuộc chương trình hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam và an Mạch trong lĩnh v c biến đổi khí hậu. Tôi là thành viên tham gia d án với tư cách là nghiên cứu sinh, th c hiện chính toàn bộ thí nghiệm về dinh dưỡng, thức ăn cho cá chim vây vàng Trachinotus falcatus). Tôi đ được iám đốc d án, PGS. TS. Nguyễn Quang Huy, đồng thời là người hướng dẫn chính, cho phép sử dụng tất các số liệu, kết quả nghiên cứu này cho luận án tiến sĩ của mình. Tôi xin cam đoan các kết quả, số liệu trong luận án là trung th c và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu hay tạp ch nào trước đây. Việc công bố các kết quả nghiên cứu đ tuân thủ theo quy định của chương trình đào tạo tiến sĩ của Trường ại học Nha Trang, theo thỏa thuận với Nhà tài trợ và đối tác th c hiện d án phía an Mạch. h nh H , th ng 3 năm 2018 Nghiên cứu sinh hu h Thiết ii LỜI M ƠN Để hoàn thành u n n n y, tôi ã nh n c rất nhiều sự giúp ỡ, hi s của các nh n, t p thể. Từ y l ng, tôi trân trọng và biết ơn những giúp ỡ quý b u ó: Lời ầu tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Gi m hi u r ờng Đ i họ h r ng, n ãnh o i n uôi tr ng hủy sản thu r ờng; go i gi o Đ n h Vi n Nghiên cứu Nuôi tr ng Thuỷ sản I ã t o mọi iều ki n thu n l i ho tôi hoàn thành khoá học. Tôi ặc bi t trân trọng biết ơn PGS. guy n u ng Huy, ng ời h ớng dẫn hính, ã hỗ tr , giúp ỡ tôi t n tình trong vi ịnh h ớng nghiên cứu, triển khai thí nghi m, phân tích mẫu, chỉnh sửa các báo cáo khoa học và hoàn thi n lu n án; PGS. h m u H ng ã t n tình giúp ỡ, h ớng dẫn tôi xây dựng ề ơng nghiên ứu, hoàn thi n huyên ề nghiên cứu, các ho t ng học thu t và chỉnh sửa hoàn thi n Lu n n. ôi ũng trân trọng cảm ơn ự n: “ ử dụng hi u quả ngu n dinh d ỡng phát triển nuôi tr ng thuỷ sản bền vững ở miền Trung Vi t Nam trong b i cảnh biến ổi khí h u” ã s : 11-P02-VIE), thu h ơng trình h p tác giữa Chính phủ Vi t m v Đ n h trong lĩnh vực biến ổi khí h u, ã t i tr t i hính, ơ sở v t chất, thiết bị trong vi c thực hi n toàn b thí nghi m nghiên cứu; và trân trọng cảm ơn Tiến sỹ Ivar Lund, i tác dự án thu c Đ i học Kỹ thu t Đ n h ã nhi t tình góp ý, chỉnh sửa các thí nghi m và báo cáo khoa học. Tôi chân thành cảm ơn n ãnh o và t p thể, cán b công tác t i Phân vi n Nghiên cứu Nuôi tr ng Thuỷ sản Bắc Trung B , nơi tôi ông t , ã hi s , giúp ỡ tôi t n tình trong su t quá trình học t p, triển khai thí nghi m. Cu i cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn h n th nh tới ng ời thân, b n bè, ng nghi p ã ng viên, giúp ỡ tôi trong su t quá trình học t p, nghiên cứu, hoàn thành Lu n n này. Nghiên cứu sinh Chu Chí Thiết iii M L LỜI M O N ............................................................................................. i LỜI C M ƠN .................................................................................................. ii M L ....................................................................................................... iii NH M NG ..................................................................................... viii NH M H NH ......................................................................................... x NH M H VI T TẮT ..................................................................... xi NH NG ÓNG GÓP MỚI C A LUẬN ÁN ........................................... xiv MỞ ẦU .......................................................................................................... 1 ƣơn 1. TỔNG QUAN ............................................................................... 3 1.1. Một v ặc ểm sinh học c a cá chim vây vàng ................................. 3 1.1.1. Vị trí phân loại ........................................................................................ 3 1.1.2. ặc điểm hình thái ngoài ........................................................................ 4 1.1.3. Tập tính phân bố ...................................................................................... 4 1.1.4. ặc điểm dinh dưỡng .............................................................................. 5 1.1.5. ặc điểm sinh trưởng .............................................................................. 5 1.1.6. ặc điểm sinh sản ................................................................................... 5 1.2. Tình hình s n xuất giốn , nu t ƣơn p ẩm c c m v v n tron nƣớc và trên thế giới ....................................................................................... 6 1.2.1. Sản xuất giống và nuôi thương ph m cá chim vây vàng trên thế giới .... 6 1.2.2. Sản xuất giống và nuôi thương ph m cá chim vây vàng ở Viêt Nam .... 8 1.3. Tình hình nghiên cứu về d n dƣỡng và thức ăn c o c b ển .............. 9 1.3.1. Nghiên cứu về dinh dưỡng, thức ăn của các loài cá chim vây vàng ....... 9 1.3.2. Nghiên cứu về dinh dưỡng, thức ăn cho các loài cá biển khác ............. 12 1.3.2.1. Nghiên cứu nhu cầu protein ............................................................... 12 iv 1.3.2.2. Nghiên cứu nhu cầu năng l ng ........................................................ 14 1.3.2.3. Nghiên cứu cân bằng protein v năng l ng trong thứ ăn .............. 15 1.3.2.4. Nghiên cứu nhu cầu lipid và axit béo ................................................ 16 1.3.2.5. Nghiên cứu nhu cầu hydrat carbon.................................................... 19 1.3.2.6. Nghiên cứu tiêu hóa m t s lo i nguyên li u ................................ 19 1.3.2.7. Nghiên cứu thay thế protein b t cá bằng protein thực v t ................ 23 1.3.2.8. Nghiên cứu thay thế dầu cá bằng dầu thực v t ................................. 26 ƣơn 2. VẬT LIỆU V PHƢƠNG PH P NGHIÊN ỨU.................. 28 2.1. ố tƣợng nghiên cứu ............................................................................. 28 2.2. Ph m vi nghiên cứu ................................................................................ 28 2.3. Thờ an v ịa ểm nghiên cứu ........................................................ 28 2.4. Hệ thống thí nghiệm ............................................................................... 28 2.5. Sơ ồ khối các nội dung nghiên cứu ..................................................... 30 2.6. P ƣơn p p t ến hành các nội dung nghiên cứu ............................... 31 2.6.1. Nghiên cứu nhu cầu protein và năng lượng trong thức ăn của cá chim vây vàng giống - Thí nghi m 1 ........................................................................ 31 2.6.1.1. Cá thí nghi m ..................................................................................... 31 2.6.1.2. Thứ ăn thí nghi m ............................................................................. 31 2.6.1.3. B trí và theo dõi thí nghi m .............................................................. 31 2.6.1.4. Thu mẫu phân tích .............................................................................. 32 2.6.1.5. Các chỉ tiêu nh gi ......................................................................... 33 2.6.2. ánh giá khả năng tiêu hóa của một số nguyên liệu cung cấp protein của cá chim vây vàng giống - Thí nghi m 2 ................................................... 35 2.6.2.1. Cá thí nghi m ..................................................................................... 35 2.6.2.2. Thứ ăn thí nghi m ............................................................................. 35 2.6.2.3. B trí và theo dõi thí nghi m .............................................................. 37 v 2.6.2.4. Thu mẫu phân cá ................................................................................ 37 2.6.2.5. Các chỉ tiêu nh gi ......................................................................... 37 2.6.3. Nghiên cứu khả năng thay thế protein bột cá bằng protein bột đậu nành trong thức ăn của cá chim vây vàng giống- Thí nghi m 3 .............................. 38 2.6.3.1. Cá thí nghi m ..................................................................................... 38 2.6.3.2. Thứ ăn thí nghi m ............................................................................. 38 2.6.3.3. B trí và theo dõi thí nghi m .............................................................. 38 2.6.3.4. Thu mẫu cá và máu cá ....................................................................... 40 2.6.3.5. Các chỉ tiêu nh gi ......................................................................... 40 2.6.4. Nghiên cứu khả năng thay thế dầu cá bằng dầu đậu nành trong thức ăn của cá chim vây vàng giống -Thí nghi m 4 .................................................... 41 2.6.4.1. Cá thí nghi m ..................................................................................... 41 2.6.4.2. Thứ ăn thí nghi m ............................................................................. 41 2.6.4.3. B trí và theo dõi thí nghi m .............................................................. 41 2.6.4.4. Thu mẫu cá thí nghi m ....................................................................... 43 2.6.4.5. Các chỉ tiêu nh gi ......................................................................... 43 2.6.5. ánh giá hiệu quả thức ăn nghiên cứu trong nuôi cá chim vây vàng giống ở quy mô thí nghiệm - Thí nghi m 5 ..................................................... 44 2.6.5.1. Cá thí nghi m ..................................................................................... 44 2.6.5.2. Thứ ăn thí nghi m ............................................................................. 44 2.6.5.3. B trí và theo dõi thí nghi m .............................................................. 44 2.6.5.4. Thu mẫu thí nghi m ............................................................................ 45 2.6.5.5. Các chỉ tiêu nh gi ......................................................................... 46 2.7. P ƣơn p p p n tíc ......................................................................... 46 2.7.1. Phân tích sinh hóa máu và thành phần dinh dưỡng .............................. 46 2.7.1.1. Phân tích sinh hóa máu ...................................................................... 46 2.7.1.2. Phân tích thành phần dinh d ỡng ...................................................... 47 vi 2.7.2. Xác định các chỉ tiêu tăng trưởng, hiệu quả sử dụng thức ăn, tỷ lệ sống của cá thí nghiệm............................................................................................. 48 2.7.3. Xử lý và phân tích số liệu ..................................................................... 49 ƣơn 3. K T QU NGHIÊN CỨU VÀ TH O LUẬN ........................ 50 3.1. Nhu cầu prote n v năn lƣợng c a cá chim vây vàng giống ............ 50 3.1.1. Ảnh hưởng của protein và năng lượng đến khả năng tiêu hóa thức ăn của cá chim vây vàng giống ............................................................................ 50 3.1.2. Ảnh hưởng của protein và năng lượng tới tăng trưởng, hiệu quả sử dụng thức ăn của cá chim vây vàng ......................................................................... 53 3.1.3. Ảnh hưởng của protein và năng lượng đến chất lượng thịt của cá chim vây vàng giống ................................................................................................ 56 3.1.4. Thảo luận ............................................................................................... 58 3.2. Kh năn t êu óa một số n u ên l ệu prote n bột cá và protein bột thực vật c a cá chim vây vàng giống ........................................................... 62 3.2.1. ộ tiêu hóa thức ăn của cá chim vây vàng giống ................................. 62 3.2.2. ộ tiêu hóa nguyên liệu của cá chim vây vàng giống .......................... 63 3.2.3. Thảo luận ............................................................................................... 64 3.3. n ƣởng c a thay thế protein bột cá bằng protein bột ậu n n tron t ức ăn c a c c m v v n ống.................................................. 67 3.3.1. Ảnh hưởng của protein bột đậu nành đến tăng trưởng và tỷ lệ sống của cá chim vây vàng giống ................................................................................... 67 3.3.2. Ảnh hưởng của protein bột đậu nành đến hiệu quả sử dụng thức ăn của cá chim vây vàng giống ................................................................................... 68 3.3.3. Ảnh hưởng của protein bột đậu nành đến thành phần dinh dưỡng thịt cá chim vây vàng giống ....................................................................................... 70 3.3.4. Ảnh hưởng của protein bột đậu nành đến một số chỉ tiêu sinh hóa máu cá chim vây vàng giống ................................................................................... 71 3.3.5. Thảo luận ............................................................................................... 72 vii 3.4. n ƣởng c a thay thế dầu cá bằng dầu ậu nành trong thức ăn c a cá chim vây vàng giống .......................................................................... 74 3.4.1. Ảnh hưởng của dầu đậu nành đến tốc độ tăng trưởng, hiệu quả sử thức ăn và tỷ lệ sống của cá chim vây vàng giống .................................................. 74 3.4.2. Ảnh hưởng của dầu đậu nành đến thành phần dinh dưỡng thịt cá chim vây vàng giống ................................................................................................ 75 3.4.3. Ảnh hưởng của dầu đậu nành đến thành phần axit béo trong thịt cá chim vây vàng giống ....................................................................................... 75 3.4.4. Thảo luận ............................................................................................... 80 3.5. Hiệu qu c a thức ăn n ên cứu so với thức ăn t ƣơn m ối với cá chim vây vàng giống quy mô thí nghiệm ................................................ 82 3.5.1. Ảnh hưởng của thức ăn đến tốc độ tăng trưởng, hiệu quả sử dụng protein, hệ số chuyển đổi thức ăn, tỷ lệ sống của cá chim vây vàng giống .... 82 3.5.2. Ảnh hưởng của thức ăn đến một số chỉ tiêu dinh dưỡng trong thịt cá chim vây vàng giống ....................................................................................... 83 3.5.3. Hiệu quả kinh tế của thức ăn nghiên cứu so với thức ăn thương mại có sẵn tại Việt Nam .............................................................................................. 83 3.5.4. Hiệu quả môi trường của thức ăn nghiên cứu so với thức ăn thương mại có sẵn tại Việt Nam ......................................................................................... 84 3.5.5. Thảo luận ............................................................................................... 85 K T LUẬN VÀ KI N NGHỊ ...................................................................... 89 1. K T LUẬN ................................................................................................ 89 2. KI N NGHỊ ............................................................................................... 91 DANH M NG TR NH Ã NG Ố ................................... 92 TÀI LIỆU THAM KH O ............................................................................ 93 PHẦN PH L C viii NH M NG Bảng 2.1. Thành phần nguyên liệu và dinh dưỡng của thức ăn th nghiệm ... 34 Bảng 2.2. Thành phần nguyên liệu và thức ăn th nghiệm ............................. 36 Bảng 2.3. Thành phần dinh dưỡng của nguyên liệu (theo vật chất khô) ........ 36 Bảng 2.4. Tỷ lệ thay thế protein bột cá bằng protein bột đầu nành trong các thức ăn th nghiệm ........................................................................................... 39 Bảng 2.5. Thành phần amino axit trong các thức ăn theo các tỷ lệ thay thế protein bột cá bằng protein bột đậu nành ........................................................ 40 Bảng 2.6. Thành phần nguyên liệu và dinh dưỡng trong các thức ăn thay thế dầu cá bằng dầu đậu nành ............................................................................... 42 Bảng 2.7. Thành phần axit béo trong các thức ăn th nghiệm ........................ 43 Bảng 2.8. Thành phần nguyên liệu trong thức ăn .................................. 45 Bảng 2.9. Thành dinh dưỡng của thức ăn th nghiệm (theo % vật chất khô) . 46 Bảng 3.1. ộ tiêu hóa protein, lipid, năng lượng và hydrat carbon thức ăn của cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm ........................................... 50 Bảng 3.2. Tăng trưởng, hiệu quả sử dụng thức ăn và tỷ lệ sống của cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm ......................................................... 53 Bảng 3.3. Lượng thức sử dụng, hiệu quả sử dụng và tích lỹ protein của cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm ................................................ 55 Bảng 3.4. Thành phần ( %) dinh dưỡng thịt cá và gan cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm ................................................................................... 57 Bảng 3.5. ộ tiêu hóa vật chất khô, protein và năng lượng thức ăn của cá chim vây vàng giống (theo vật chất khô) ........................................................ 62 Bảng 3.6. ộ tiêu hóa vật chất khô, protein và năng lượng nguyên liệu của cá chim vây vàng giống (theo vật chất khô) ........................................................ 63 ix Bảng 3.7. Khối lượng, tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ sống của cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm ......................................................................... 67 Bảng 3.8. Lượng thức ăn sử dụng hàng ngày, hiệu quả sử dụng protein, hệ số chuyển đổi thức ăn và hệ số gan của cá theo thức ăn th nghiệm ................... 68 Bảng 3.9. Thành phần (%) độ m, protein, lipid và tro trong thịt cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm ................................................................ 70 Bảng 3.10. Một số chỉ tiêu sinh hóa máu của cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm ........................................................................................... 71 Bảng 3.11. Khối lượng, tốc độ tăng trưởng, lượng thức ăn sử dụng hàng ngày, hệ số chuyển đổi thức ăn, tỷ lệ sống của cá theo thức ăn th nghiệm ............. 74 Bảng 3.12. Thành phần %) độ m, protein, lipid và tro trong thịt cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm ................................................................ 75 Bảng 3.13. Thành phần axit béo trong thịt cá chim vây vàng giống theo thức ăn th nghiệm .........................................