Luận án Phân tích lợi nhuận và một số biện pháp nhằm nâng cao lợi nhuận của các doanh nghiệp nhà nước thuộc Ngành Dệt May Việt Nam
Trong xu thế hội nhập và toàn cầu hoá hiện nay, ñấtnước ta ñang chuyển mình trong công cuộc ñổi mới, nền kinh tế ñang vận hành theo cơ chế thị trường, có sự ñiều tiết và quản lý vĩ mô của Nhà nước. ðể tồn tại và phát triển, các doanh nghiệp hoạt ñộng sản xuất kinh doanh phải hoạt ñộng có hiệu quả. Do vậy, lợi nhuận là mối quan tâm hàng ñầu của các doanh nghiệp, bởi vì lợi nhuận là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp duy nhất ñể ñánh giá hiệu quả hoạt ñộng kinh doanh của doanh nghiệp. Lợi nhuận không chỉ là nguồn tài chính tích luỹ ñể mở rộng sản xuất mà còn là nguồn tài chính quan trọng ñể thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nuớc, tăng thu nhập quốc dân và khuyến khích người lao ñộng gắn bó với công việc của mình. Vì vậy, việc phân tích lợi nhuận ñể ñánh giá hiệu quả hoạt ñộng sản xuất kinh doanh, từ ñó tìm ra các biện pháp ñể nâng cao lợi nhuận là vấn ñề hết sức quan trọng và cần thiết với các doanh nghiệp trong ñó có các doanh nghiệp nhà nước thuộc Ngành Dệt May Việt Nam.Ngành Dệt May là một ngành kinh tế quan trọng, trong những năm vừa qua ñã ñóng góp không nhỏ vào sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Rất nhiều doanh nghiệp dệt may làm ăn có lãi, nhưng cũng có nhiều doanh nghiệp dệt may làm ăn thua lỗ. ðể tồn tại và hoạt ñộng có hiệu quả trong giai ñoạn hội nhập kinhtế khu vực và thế giới là một vấn ñề rất bức xúc ñối với các doanh nghiệp dệtmay nhà nước. Với chức năng là công cụ quản lý kinh tế hữu hiệu, phân tíchlợi nhuận sẽ giúp các nhà quản lý ñiều hành hoạt ñộng của doanh nghiệp ñạt hiệu quả cao nhất. Trong thực tế, công tác phân tích lợi nhuận ñã ñượcthực hiện tại các doanh nghiệp dệt may nhà nước nhưng chưa thực sự ñáp ứng ñược yêu cầu quản lý do phương pháp, nội dung và hệ thống chỉ tiêu phân tích lợi nhuận còn ñơn giản. Xuất phát từ nhận thức trên, tôi ñã chọn ñề tài choluận án của mình là: “Phân tích lợi nhuận và một số biện pháp nhằm nâng cao lợi nhuận của các doanh nghiệp nhà nước thuộc Ngành Dệt May Việt Nam”.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Phân tích lợi nhuận và một số biện pháp nhằm nâng cao lợi nhuận của các doanh nghiệp nhà nước thuộc Ngành Dệt May Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là Công trình Nghiên c u c a
riêng tôi. K t qu trình bày trong Lu n án là trung th c và
chưa t ng ñư c công b trong b t kỳ công trình nào.
Tác gi Lu n án
ð Th Phương
DANH M C CÁC CH VI T T T
BH và CCDV Bán hàng và cung c p d ch v
BHXH, BHYT, KPCð B o hi m xã h i, b o hi m y t , kinh phí công ñoàn
BQ Bình quân
CLGT Chênh l ch giá tr
CLTL Chênh l ch t l
CLTT Chênh l ch t tr ng
CP C ph n
DK D t kim
DN Doanh nghi p
DNDM Doanh nghi p d t may
DNDMNN Doanh nghi p d t may nhà nư c
DT Doanh thu
DTT Doanh thu thu n
DTH D t t ng h p
DTHð Doanh thu ho t ñ ng
DTHDTC Doanh thu ho t ñ ng tài chính
ðBKD ðòn b y kinh doanh
ðV ðơn v
ðxuân ðông Xuân
GTCL Giá tr còn l i
GT NPL Giá tr nguyên ph li u
GTSXCN Giá tr s n xu t công nghi p
GVHB Giá v n hàng bán
HN Hà N i
HðKD Ho t ñ ng kinh doanh
HTK Hàng t n kho
KD Kinh doanh
KN Kim ng ch
KNXK Kim ng ch xu t kh u
LN L i nhu n
NG Nguyên giá
QLDN Qu n lý doanh nghi p
SXKD S n xu t kinh doanh
SDðP S dư ñ m phí
TCty T ng Công ty
TN Thu nh p
TSCð Tài s n c ñ nh
TSDH Tài s n dài h n
TSNH Tài s n ng n h n
TT T tr ng
VCSH V n ch s h u
VN Vi t Nam
XK Xu t kh u
M C L C
M ð U .................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ LU N V PHÂN TÍCH L I NHU N VÀ M T S
BI N PHÁP NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P............ 4
1.1. L I NHU N VÀ PHÂN TÍCH L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P ..... 4
1.1.1. L i nhu n và phương pháp xác ñ nh l i nhu n......................................... 4
1.1.2. Ý nghĩa và phuơng pháp phân tích l i nhu n......................................... 13
1.1.3. N i dung phân tích l i nhu n .................................................................. 21
1.1.4. Tài li u, thông tin và t ch c phân tích l i nhu n trong doanh nghi p... 47
1.2. M T S BI N PHÁP NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P .. 52
1.2.1. Quan ñi m chung v các bi n pháp nâng cao l i nhu n trong các doanh nghi p ....... 52
1.2.2. Các bi n pháp nâng cao l i nhu n trong các doanh nghi p .................... 53
1.3. KINH NGHI M PHÂN TÍCH L I NHU N VÀ CÁC BI N PHÁP NÂNG
CAO L I NHU N C A NGÀNH D T MAY ....................................................... 62
1.3.1. Kinh nghi m phân tích l i nhu n c a ngành d t may ............................. 62
1.3.2. Các bi n pháp nâng cao l i nhu n c a Ngành D t May.......................... 65
K T LU N CHƯƠNG 1 ....................................................................................... 67
CHƯƠNG 2: TH C TR NG PHÂN TÍCH L I NHU N VÀ ÁP D NG
CÁC BI N PHÁP NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH
NGHI P NHÀ NƯ C THU C NGÀNH D T MAY VI T NAM ................... 68
2.1.T NG QUAN V CÁC DOANH NGHI P NHÀ NƯ C THU C NGÀNH
D T MAY VI T NAM .......................................................................................... 68
2.1.1. Quá trình hình thành và phát tri n c a Ngành D t May Vi t Nam......... 68
2.1.2. Nh ng ñ c ñi m kinh doanh ch y u c a các doanh nghi p nhà nư c thu c
Ngành D t May Vi t Nam và nh hư ng c a nó ñ n phân tích l i nhu n ................. 73
2.2. TH C TR NG PHÂN TÍCH L I NHU N VÀ ÁP D NG CÁC BI N
PHÁP NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P NHÀ
NƯ C THU C NGÀNH D T MAY VI T NAM ................................................. 81
2.2.1. Khái quát chung v phân tích l i nhu n trong các doanh nghi p nhà nư c
thu c Ngành D t May Vi t Nam qua các giai ño n ......................................................82
2.2.2 Th c tr ng phân tích l i nhu n trong các doanh nghi p nhà nư c thu c
Ngành D t May Vi t Nam ...................................................................... 87
2.2.3. Th c tr ng áp d ng các bi n pháp nâng cao l i nhu n trong các doanh
nghi p nhà nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam .............................. 112
2.3. ðÁNH GIÁ TH C TR NG PHÂN TÍCH L I NHU N VÀ ÁP D NG
CÁC BI N PHÁP NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P
NHÀ NƯ C THU C NGÀNH D T MAY VI T NAM ...................................... 121
2.3.1. ðánh giá th c tr ng phân tích l i nhu n trong các doanh nghi p nhà
nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam................................................. 121
2.3.2. ðánh giá th c tr ng áp d ng các bi n pháp nâng cao l i nhu n trong
các doanh nghi p nhà nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam............. 128
K T LU N CHƯƠNG 2 ..................................................................................... 136
CHƯƠNG 3: HOÀN THI N PHÂN TÍCH L I NHU N VÀ M T S
BI N PHÁP NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P
NHÀ NƯ C THU C NGÀNH D T MAY VI T NAM .................................. 137
3.1. ð NH HƯ NG PHÁT TRI N C A NGÀNH D T MAY VI T NAM
ð N NĂM 2020 ................................................................................................ 137
3.2. S C N THI T PH I HOÀN THI N PHÂN TÍCH L I NHU N TRONG
CÁC DOANH NGHI P NHÀ NƯ C THU C NGÀNH D T MAY VI T NAM 140
3.3. M T S BI N PHÁP HOÀN THI N PHÂN TÍCH L I NHU N TRONG
CÁC DOANH NGHI P NHÀ NƯ C THU C NGÀNH D T MAY VI T NAM .... 141
3.3.1. Hoàn thi n h th ng cung c p thông tin ................................................ 141
3.3.2. Hoàn thi n n i dung phân tích l i nhu n............................................... 143
3.3.3. Hoàn thi n phương pháp phân tích l i nhu n........................................ 149
3.3.4. Hoàn thi n phân tích các ch tiêu t su t l i nhu n............................... 159
3.3.5. Hoàn thi n t ch c phân tích l i nhu n................................................. 162
3.4. CÁC BI N PHÁP NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH
NGHI P NHÀ NƯ C THU C NGÀNH D T MAY VI T NAM ...................... 164
3.4.1. Các bi n pháp tăng doanh thu................................................................ 164
3.4.2. Các bi n pháp gi m chi phí ................................................................... 168
3.4.3. T p trung s n xu t nh ng m t hàng có s dư ñ m phí cao ................... 174
3.4.4. Bi n pháp v ñi u ch nh cơ c u chi phí và s d ng ñòn b y kinh
doanh, ñòn b y tài chính h p lý .......................................................... 175
3.4.5. Bi n pháp v ñ u tư v n ........................................................................ 176
3.5. KI N NGH TH C HI N BI N PHÁP HOÀN THI N PHÂN TICH L I
NHU N VÀ NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P NHÀ
NƯ C THU C NGÀNH D T MAY VI T NAM ............................................... 179
3.5.1. V phía Nhà nư c .................................................................................. 179
3.5.2.V phía doanh nghi p ............................................................................. 183
K T LU N CHƯƠNG 3 ..................................................................................... 186
K T LU N ............................................................................................................ 187
DANH M C TÀI LI U THAM KH O
CÁC CÔNG TRÌNH ðƯ C CÔNG B C A TÁC GI CÓ LIÊN QUAN
ð N LU N ÁN
DANH M C B NG, HÌNH
B NG
B ng 2.1: Ch tiêu tăng trư ng Ngành D t May t năm 2003 ñ n năm 2008..............70
B ng 2.2: Kim ng ch xu t kh u c a Ngành D t May Vi t Nam và các doanh nghi p
d t may nhà nư c giai ño n 2003 2008.................................................71
B ng 2.10 : Tình hình th c hi n l i nhu n c a các doanh nghi p nhà nư c thu c
Ngành D t May Vi t Nam giai ño n 2006 2008...................................128
B ng 3.1: T c ñ tăng trư ng Ngành D t May giai ño n 2006 2020 ..................139
B ng 3.2: Các ch tiêu ch y u c a Ngành D t May và DNNN giai ño n 2008 – 2020....139
B ng 3.3: B ng phân tích s dư ñ m phí c a m t hàng s i t i T ng Công ty D t
May Hà N i năm 2007...........................................................................145
B ng 3.4: B ng phân tích DOL,DFL,DTL t i các DNDM NN giai ño n 2006 2008....147
B ng 3.5 : B ng phân tích lãi g p c a m t hàng s i năm 2007 t i T ng Công ty
D t May Hà N i.....................................................................................150
B ng 3.6: B ng phân tich lãi g p c a t ng nhóm m t hàng t i T ng Công ty D t
May Hà N i giai ño n 2007 2008 ........................................................151
B ng 3.7: Phân tích l i nhu n theo t ng ho t ñ ng t i Công ty D t Kim ðông Xuân
giai ño n 2007 – 2008.............................................................................152
B ng 3.8: Phân tích l i nhu n theo t ng ho t ñ ng t i T ng Công ty Phong Phú giai
ño n 2007 2008 ......................................................................................152
B ng 3.9: B ng phân tích lãi g p theo t ng ñ a ñi m ho t ñ ng t i T ng Công ty
D t May Hà n i......................................................................................154
B ng 3.10: B ng phân tích các nhân t nh hư ng ñ n l i nhu n g p bán hàng m t
hàng s i t i T ng Công ty D t May Hà N i giai ño n 2006 2007........155
B ng 3.11 : B ng hoàn thi n các ch tiêu t su t l i nhu n t i T ng Công ty D t
may Hà N i giai ño n 2006 2008.........................................................160
B ng 3.12 : B ng hoàn thi n các ch tiêu t su t c a l i nhu n t i T ng Công ty
Phong Phú giai ño n 2006 2008............................................................160
B ng 3.13 : Ch tiêu l i nhu n trung bình c a Ngành D t May Vi t Nam giai ño n
2006 2008 ............................................................................................161
B ng 3.14: Ch tiêu l i nhu n c a m t s doanh nghi p trong khu v c ................161
B ng 3.15: L trình cung ng s n ph m trong n i b ñ n năm 2015 ...................165
B ng 3.16 : L trình các doanh nghi p d t may nhà nư c ñ t tiêu chu n và thương
hi u qu c t ñ n năm 2015..................................................................167
B ng 3.17: L trình tăng t l n i ñ a hoá c a s n ph m d t may..........................168
B ng 3.18: L trình năng su t lao ñ ng c a các doanh nghi p d t may nhà nư c 170
B ng 3.19: B ng phân tích m c ñ s d ng và hi u qu s d ng chi phí bán hàng
và chi phí qu n lý doanh nghi p trong các doanh nghi p d t may Nhà
nư c giai ño n 2006 – 2008...................................................................172
B ng 3.20: L trình phát tri n các m t hàng có s dư ñ m phí cao trong các doanh
nghi p d t may nhà nư c ñ n năm 2015 ..............................................175
HÌNH
Hình 1.1: Sơ ñ bi u di n kh năng sinh l i c a Tài s n (ROA) .............................19
Hình 1.2: Sơ ñ bi u di n H th ng phân tích Tài chính Dupont ............................20
Hình 1.3 : ð th doanh thu biên và chi phí biên......................................................46
Hình 2.1: Bi u ñ năng l c s n xu t c a m t s ngành hàng d t may theo khu v c
s n xu t ....................................................................................................69
Hình 3.1: Mô hình ROE theo phương pháp Dupont t i Công ty May 10 ........159
1
M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài lu n án
Trong xu th h i nh p và toàn c u hoá hi n nay, ñ t nư c ta ñang chuy n
mình trong công cu c ñ i m i, n n kinh t ñang v n hành theo cơ ch th trư ng,
có s ñi u ti t và qu n lý vĩ mô c a Nhà nư c. ð t n t i và phát tri n, các
doanh nghi p ho t ñ ng s n xu t kinh doanh ph i ho t ñ ng có hi u qu . Do
v y, l i nhu n là m i quan tâm hàng ñ u c a các doanh nghi p, b i vì l i nhu n
là ch tiêu kinh t t ng h p duy nh t ñ ñánh giá hi u qu ho t ñ ng kinh doanh
c a doanh nghi p. L i nhu n không ch là ngu n tài chính tích lu ñ m r ng
s n xu t mà còn là ngu n tài chính quan tr ng ñ th c hi n nghĩa v tài chính
v i Nhà nu c, tăng thu nh p qu c dân và khuy n khích ngư i lao ñ ng g n bó
v i công vi c c a mình. Vì v y, vi c phân tích l i nhu n ñ ñánh giá hi u qu
ho t ñ ng s n xu t kinh doanh, t ñó tìm ra các bi n pháp ñ nâng cao l i nhu n
là v n ñ h t s c quan tr ng và c n thi t v i các doanh nghi p trong ñó có các
doanh nghi p nhà nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam. Ngành D t May là m t
ngành kinh t quan tr ng, trong nh ng năm v a qua ñã ñóng góp không nh vào
s phát tri n c a n n kinh t qu c dân. R t nhi u doanh nghi p d t may làm ăn
có lãi, nhưng cũng có nhi u doanh nghi p d t may làm ăn thua l . ð t n t i và
ho t ñ ng có hi u qu trong giai ño n h i nh p kinh t khu v c và th gi i là
m t v n ñ r t b c xúc ñ i v i các doanh nghi p d t may nhà nư c. V i ch c
năng là công c qu n lý kinh t h u hi u, phân tích l i nhu n s giúp các nhà
qu n lý ñi u hành ho t ñ ng c a doanh nghi p ñ t hi u qu cao nh t.
Trong th c t , công tác phân tích l i nhu n ñã ñư c th c hi n t i các doanh
nghi p d t may nhà nư c nhưng chưa th c s ñáp ng ñư c yêu c u qu n lý do
phương pháp, n i dung và h th ng ch tiêu phân tích l i nhu n còn ñơn gi n.
Xu t phát t nh n th c trên, tôi ñã ch n ñ tài cho lu n án c a mình là: “Phân
tích l i nhu n và m t s bi n pháp nh m nâng cao l i nhu n c a các doanh
nghi p nhà nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam ”.
2
2. T ng quan v tình hình nghiên c u ñ tài
Liên quan ñ n ñ tài “Phân tích l i nhu n và m t s bi n pháp nh m nâng cao
l i nhu n c a các DNNN thu c Ngành D t May Vi t Nam (NDMVN) ”ñã có m t
s Lu n án ti n sĩ hay công trình nghiên c u khoa h c ñư c công b dư i d ng ñ
tài khoa h c c p B , ngành và vi c nghiên c u này ñư c ti p c n nh ng góc ñ và
ph m vi khác nhau. Tuy nhiên vi c nghiên c u m t cách t ng quát v phân tích l i
nhu n và các bi n pháp nâng cao l i nhu n trong các DNNN thu c NDMVN thì
chưa có tác gi nào ñ c p, do v y ñ tài không b trùng l p v i các công trình ñã
công b trư c ñó.
3. M c ñích nghiên c u
Nghiên c u, t ng h p và h th ng các v n ñ lý lu n cơ b n v l i nhu n, phân
tích l i nhu n trong các doanh nghi p. Trên cơ s lý lu n v phân tích l i nhu n,
Lu n án ñưa ra m t s bi n pháp nâng cao l i nhu n trong các doanh nghi p .
Phân tích ñ c ñi m kinh t c a Ngành D t May Vi t Nam và các doanh nghi p
nhà nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam và nh hư ng c a nó ñ n phân tích l i
nhu n. Xem xét, ñánh giá th c tr ng phân tích l i nhu n trong các doanh nghi p
nhà nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam, t ñó nêu ra các ưu ñi m và các t n t i
c a các doanh nghi p trên trong vi c phân tích l i nhu n và áp d ng các bi n pháp
nâng cao l i nhu n.
Trên cơ s th c tr ng phân tích l i nhu n t i các doanh nghi p trên, lu n án s
ñ xu t m t s bi n pháp c th nh m hoàn thi n phân tích l i nhu n và nâng cao
l i nhu n trong các doanh nghi p nhà nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam.
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u
Nghiên c u các v n ñ lý lu n cơ b n và th c ti n v phân tích l i nhu n và
các bi n pháp nâng cao l i nhu n trong các doanh nghi p nhà nư c thu c Ngành
D t May Vi t Nam.
Ph m vi nghiên c u
Lu n án gi i h n vi c phân tích l i nhu n và các bi n pháp nâng cao l i nhu n
3
áp d ng trong các doanh nghi p nhà nư c thu c ngành d t may Vi t Nam, trong ñó ch
y u hư ng t i các gi i pháp nâng cao l i nhu n d a trên k t qu phân tích l i nhu n.
5. Phương pháp nghiên c u
Lu n án d a trên phương pháp lu n duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s c a
ch nghĩa Mác – Lênin.. Lu n án s d ng các phương pháp th ng kê, t ng h p,
phân tích, so sánh, k t h p nghiên c u lý lu n và kh o sát th c t . ð c bi t lu n án
ñã s d ng phương pháp t ng h p b ng mô hình toán h c ñ phân tích l i nhu n.
6. Nh ng ñóng góp m i c a lu n án
Lu n án ñã làm rõ và phát tri n các lý lu n v phân tích l i nhu n và m t s
bi n pháp nâng cao l i nhu n trong các doanh nghi p. ð c bi t lu n án ñã ñóng
góp, phát tri n lý lu n phân tích l i nhu n dư i góc ñ k toán qu n tr , góc ñ v n
ch s h u và phân tích l i nhu n trong ñi u ki n có l m phát.
Lu n án ñã phân tích, ñánh giá th c tr ng phân tích l i nhu n và áp d ng các
bi n pháp nâng cao l i nhu n t i các doanh nghi p nhà nư c thu c Ngành D t May
Vi t Nam và nêu ra các nguyên nhân c a các t n t i.
Lu n án ñã nêu ñư c m t s bi n pháp c th hoàn thi n phân tích l i nhu n
và nâng cao l i nhu n phù h p v i ñ c ñi m ho t ñ ng kinh doanh và yêu c u qu n
lý cho các doanh nghi p nhà nư c thu c Ngành D t May Vi t Nam.
7. K t c u c a Lu n án
Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o và ph l c, lu n án
ñư c k t c u thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n v phân tích l i nhu n và m t s bi n pháp nâng
cao l i nhu n trong các doanh nghi p
Chương 2: Th c tr ng phân tích l i nhu n và áp d ng các bi n pháp nâng
cao l i nhu n trong các doanh nghi p nhà nư c thu c Ngành
D t May Vi t Nam
Chương 3: Hoàn thi n phân tích l i nhu n và m t s bi n pháp nâng cao
l i nhu n trong các doanh nghi p nhà nư c thu c Ngành D t
May Vi t Nam.
4
CHƯƠNG 1
CƠ S LÝ LU N V PHÂN TÍCH L I NHU N VÀ M T S BI N
PHÁP NÂNG CAO L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P
1.1. L I NHU N VÀ PHÂN TÍCH L I NHU N TRONG CÁC DOANH NGHI P
1.1.1. L i nhu n và phương pháp xác ñ nh l i nhu n
1.1.1.1. Quan ñi m v l i nhu n và ngu n g c c a l i nhu n
Tr i qua quá trình phát tri n c a l ch s , khái ni m v l i nhu n ñư c r t nhi u
nhà kinh t h c bàn ñ n và ñưa ra các k t lu n khác nhau.
Các nhà tư tư ng kinh t ch y u c a La mã c ñ i, mà ñi n hình là Carton
(234–149 TCN) trong tác ph m “Ngh tr ng tr t“ cho r ng: L i nhu n là s dư th a
ngoài giá tr mà ông hi u l m là chi phí s n xu t. Theo ông giá tr là các chi phí v
v t tư và ti n tr cho công th . Như v y trong th i kỳ La mã c ñ i ngư i ta ñã hi u
ñư c r ng l i nhu n là ph n dư th a ngoài chi phí b ra, nhưng chưa nh n th y
ñư c l i nhu n t o ra t ñâu.
Các nhà tư tư ng kinh t th i Trung c như Thomas Aquin cho r ng ñ a tô, l i
nhu n thương m i là s tr công cho lao ñ ng g n li n v i vi c qu n lý tài s n,
ru ng ñ t. T i th i kỳ này các nhà kinh t h c ñã phân bi t ñư c khái ni m: ñ a tô
ñư c thu t ru ng ñ t, l i nhu n thương m i ñư c thu t vi c qu n lý tài s n nhưng
v n chưa ñưa ra ñư c quan ni m ñ y ñ v l i nhu n là l i nhu n không ch thu t
ru ng ñ t và qu n lý tài s n, mà l i nhu n còn thu t c các lĩnh v c khác.
Trong giai ño n t cu i th k th XV ñ n cu i th k th XIX xu t hi n m t
s h c thuy t v l i nhu n c a các trư ng phái như:
H c thuy t kinh t c a trư ng phái tr ng thương thì quan ni m r ng: L i
nhu n là do lĩnh v c lưu thông t o ra, là k t qu c a vi c mua bán hàng hoá. Như
v y h cho r ng l i nhu n ch ñư c t o ra trong lưu thông hàng hóa, mà trong s n
xu t không t o ra l i nhu n. Do v y, ñ có l i nhu n thì ch c n kinh doanh buôn
bán mà không c n ph i s n xu t. Trư ng phái này chưa nh n th y ñư c r ng l i
nhu n trong lưu thông là do giá tr th ng dư dư c t o ra t ngư i lao ñ ng trong s n
xu t như ng l i cho các nhà kinh doanh thương m i trong lưu thông.
5
H c thuy t kinh t c a trư ng phái c ñi n như W.Prety cho r ng: “ð a tô
là giá tr nông s n ph m sau khi ñã tr ñi các chi phí s n xu t, mà các chi phí này
g m chi phí v gi ng và ti n lương” [40, tr.15]. Trong lý thuy t ñ a tô c a mình,
W.Prety nh n th c r ng ngư i có ti n có th s d ng nó b ng hai cách ñ có thu
nh p: cách th nh t là
