Luận án Phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  NGUYỄN QUỐC NHẤT PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUẢN TRỊ VỐN HOẠT ĐỘNG THUẦN ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỢI CỦA CÁC CÔNG TY KINH DOANH NĂNG LƯỢNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2023 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  NGUYỄN QUỐC NHẤT PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUẢN TRỊ VỐN HOẠT ĐỘNG THUẦN ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỢI CỦA CÁC CÔNG TY KINH DOANH NĂNG LƯỢNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 9.34.03.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGHIÊM THỊ THÀ 2. GS. TS. NGUYỄN VĂN CÔNG HÀ NỘI - 2023 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ kinh tế “Phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ở Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận án hoàn toàn trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào. Tất cả những nội dung tham khảo và được kế thừa từ nguồn tài liệu khác đều được trích dẫn đầy đủ và ghi nguồn cụ thể trong danh mục tài liệu tham khảo. NCS. Nguyễn Quốc Nhất ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i MỤC LỤC ................................................................................................................. ii DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ vi DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... x MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ................................................................... 1 2. Tổng quan nghiên cứu .......................................................................................... 3 2.1. Nghiên cứu về vốn hoạt động thuần và quản trị vốn hoạt động thuần .... 3 2.2. Nghiên cứu về phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi ....................................................................................................... 6 2.3. Xác lập vấn đề nghiên cứu .......................................................................... 16 3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 17 4. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................. 18 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 18 6. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 19 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .......................................................... 23 8. Kết cấu của đề tài ................................................................................................ 24 Chương 1: ................................................................................................................. 25 LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUẢN TRỊ VỐN HOẠT ĐỘNG THUẦN ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỢI CỦA DOANH NGHIỆP ................................................................................................................................... 25 1.1. Vốn hoạt động thuần và quản trị vốn hoạt động thuần của doanh nghiệp 25 1.1.1. Vốn hoạt động thuần ................................................................................ 25 1.1.2. Quản trị vốn hoạt động thuần ................................................................. 27 1.2. Phương pháp phân tích ................................................................................... 36 1.2.1. Phương pháp đánh giá ............................................................................. 36 1.2.2. Phương pháp phân tích nhân tố .............................................................. 37 1.2.3. Các phương pháp phân tích khác ........................................................... 38 iii 1.3. Phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi của doanh nghiệp ..................................................................................................... 39 1.3.1. Xác định chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lợi ......................................... 39 1.3.2. Xác định nhân tố phản ánh tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi .............................................................................................. 44 1.3.3. Xây dựng giả thuyết nghiên cứu .............................................................. 47 1.3.4. Xây dựng mô hình nghiên cứu................................................................. 51 1.3.5. Thu thập dữ liệu phân tích ...................................................................... 54 1.3.6. Lựa chọn phương pháp phân tích và kiểm định .................................... 56 Chương 2: ................................................................................................................. 58 THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUẢN TRỊ VỐN HOẠT ĐỘNG THUẦN ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỢI CỦA CÁC CÔNG TY KINH DOANH NĂNG LƯỢNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM ........................................ 58 2.1. Tổng quan về các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ở Việt Nam ... 58 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ............................................................. 58 2.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh và tổ chức quản lý hoạt động của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết. ............................................................. 63 2.1.3. Thực trạng khả năng sinh lợi .................................................................. 69 2.2. Thực trạng phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết Việt Nam ........ 73 2.2.1. Thực trạng phương pháp phân tích ........................................................ 73 2.2.2. Thực trạng sử dụng chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lợi và nhân tố ảnh hưởng ........................................................................................................................ 75 2.2.3. Thực trạng phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi ..................................................................................................... 78 2.2.4. Thực trạng cơ sở dữ liệu phân tích ......................................................... 81 2.3. Đánh giá thực trạng phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ở Việt Nam ........................................................................................................................... 85 iv 2.3.1. Kết quả đạt được ....................................................................................... 85 2.3.2. Những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế ................. 87 Chương 3: ................................................................................................................. 93 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA QUẢN TRỊ VỐN HOẠT ĐỘNG THUẦN ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỢI CỦA CÁC CÔNG TY KINH DOANH NĂNG LƯƠNG NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM ............................. 93 3.1. Định hướng phát triển của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết và nguyên tắc hoàn thiện phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ở Việt Nam ................................................................................................................................... 93 3.1.1. Định hướng phát triển của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ................................................................................................................................... 93 3.1.2. Nguyên tắc hoàn thiện ............................................................................ 100 3.2. Giải pháp hoàn thiện phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết Việt Nam ................................................................................................................................. 104 3.2.1. Hoàn thiện phương pháp phân tích ...................................................... 104 3.2.2. Hoàn thiện việc xác định chỉ tiêu đo lường và nhân tố ảnh hưởng .... 112 3.2.3. Hoàn thiện dữ liệu phục vụ phân tích ................................................... 119 3.3. Điều kiện thực hiện giải pháp hoàn thiện phân tích tác động của quản trị vốn hoạt động thuần đến khả năng sinh lợi của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết Việt Nam ...................................................................................... 145 3.3.1. Đối với Chính phủ và các Bộ, ngành ..................................................... 145 3.3.2. Đối với Hiệp hội về ngành năng lượng điện, khí .................................. 147 3.3.3. Đối với các công ty kinh doanh năng lượng điện, khí niêm yết .......... 148 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 151 DANH MỤC NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ......................... 152 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 153 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 161 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu và chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CCC Chu kỳ chuyển đổi thành tiền CR Hệ số khả năng thanh toán nợ ngắn hạn DIO Thời gian lưu kho bình quân DSO Kỳ thu tiền bình quân DPO Kỳ thanh toán bình quân FEM Mô hình tác động cố định GDP Tổng sản phẩm nội địa GMM Phương pháp ước lượng mô men tổng quát GRO Tốc độ tăng trưởng doanh thu GLS Ước lượng bình phương nhỏ nhất tổng quát KNSL Khả năng sinh lợi HĐKD Hoạt động kinh doanh IFRS Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế LEV Đòn bẩy tài chính OLS Phương pháp bình phương nhỏ nhất REM Mô hình tác động ngẫu nhiên ROA Hệ số khả năng sinh lợi của tài sản ROE Hệ số khả năng sinh lợi của VCSH ROS Hệ số khả năng sinh lợi của doanh thu thuần SIZ Quy mô công ty SXKD Sản xuất kinh doanh VHĐT Vốn hoạt động thuần VCSH Vốn chủ sở hữu vi DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Tổng hợp các công trình nghiên cứu thực nghiệm tác động của quản trị VHĐT đến KNSL của công ty .................................................................................. 14 Bảng 2.1: Kết quả phân tích KNSL .......................................................................... 70 Bảng 2.2: 5 công ty có KNSL cao nhất ngành năng lượng năm 2021 ...................... 72 (ĐVT: lần) ................................................................................................................. 72 Bảng 2.3: 5 công ty có KNSL thấp nhất ngành năng lượng năm 2021 .................... 73 ĐVT: lần .................................................................................................................... 73 Bảng 2.4: Các phương pháp phân tích của 10 công ty điển hình.............................. 74 Bảng 2.5: Các chỉ tiêu đo lường KNSL của 10 công ty điển hình ............................ 75 Bảng 2.6: Hệ số khả năng thanh toán nợ ngắn hạn của 10 công ty kinh doanh năng lượng niêm yết giai đoạn 2012- 2021 ....................................................................... 79 Bảng 2.7: 5 công ty đã xem xét các yếu tố tác động đến quản trị VHĐT ................ 80 Bảng 2.8: 5 công ty thu thập dữ liệu tốt nhất phục vụ cho phân tích........................ 83 Bảng 2.9: Các chỉ tiêu phân tích KNSL của 10 công ty điển hình ........................... 84 Bảng 3.1: Định hướng phát triển của ngành năng lượng đến năm 2045 .................. 97 Bảng 3.2: Kế hoạch tài chính một số công ty kinh doanh năng lượng điện, khí ...... 99 Bảng 3.3: Đánh giá khái quát KNSL của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ............................................................................................................................ 104 Bảng 3.4: Phân tích xu hướng và nhịp điệu tăng trưởng KNSL của VCSH theo thời gian .......................................................................................................................... 106 Bảng 3.5: Khả năng sinh lợi của Công ty Cổ phần Nhiệt điện Phả Lại giai đoạn 2012-2021................................................................................................................ 107 Bảng 3.6: Kết quả phân tích các nhân tố tác động đến KNSL của VCSH (ROE) tại Công ty Cổ phần Phân phối khí thấp áp Dầu khí Việt Nam ................................... 110 Bảng 3.7: Phân tích hệ số lợi nhuận gộp ................................................................. 113 Bảng 3.8: Phân tích hệ số lợi nhuận hoạt động kinh doanh/doanh thu thuần ......... 114 Bảng 3.9: Phân tích KNSL của vốn đầu tư ............................................................. 115 Bảng 3.10: Phân tích KNSL cơ bản của vốn kinh doanh........................................ 116 vii Bảng 3.11: Phân tích kỳ thu tiền bình quân (DSO) ................................................ 117 Bảng 3.12: Phân tích kỳ thanh toán bình quân (DPO) ............................................ 118 Bảng 3.13: Phân tích chu kỳ chuyển đổi thành tiền (CCC) .................................... 119 Bảng 3.14: Giải thích và cách tính biến của mô hình nghiên cứu .......................... 126 Bảng 3.15: Kết quả thống kê mô tả ......................................................................... 130 Bảng 3.16: Kết quả hồi quy của các mô hình theo phương pháp D-GMM ............ 134 Nhóm 1-KNSL được đo lường bằng ROA ............................................................. 134 Bảng 3.17: Kết quả hồi quy của các mô hình theo phương pháp D-GMM ............ 135 Nhóm 2-KNSL được đo lường bằng ROE .............................................................. 135 Bảng 3.18: Kết quả hồi quy của các mô hình theo phương pháp D-GMM ............ 136 Nhóm 3-KNSL được đo lường bằng ROS .............................................................. 136 Bảng 3.19: Kết quả kiểm định hiện tượng tự tương quan bậc 2 ............................. 137 Bảng 3.20: Kết quả kiểm định sự ngoại sinh của biến công cụ .............................. 138 Bảng PL01: Danh sách các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết trên TTCK Việt Nam sử dụng cho nghiên cứu .................................................................................. 161 Bảng PL02: Danh sách các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết trên TTCK Việt Nam không đủ điều kiện cho nghiên cứu................................................................ 162 Bảng PL03: Tình hình thu thập dữ liệu phục vụ cho phân tích các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ................................................................................................ 163 Bảng PL04: Tổng hợp nội dung, chỉ tiêu và phương pháp phân tích liên quan đến KNSL trong báo cáo thường niên các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết ... 165 Bảng PL05: Hệ số khả năng thanh toán nợ ngắn hạn của các ................................ 167 công ty kinh doanh năng lượng niêm yết giai đoạn 2012- 2021 ............................. 167 Bảng PL06: Tổng hợp các cách xác định chỉ tiêu đo lường KNSL ........................ 168 của ROA, ROE của các công ty .............................................................................. 168 Bảng PL07: Tổng hợp nội dung phân tích, kết quả tác động của quản trị VHĐT.. 170 của các công ty kinh doanh năng lượng năm 2021 ................................................. 170 Bảng PL08: Tổng hợp lợi nhuận của các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết giai đoạn 2012-2021 ....................................................................................................... 171 viii Bảng PL09: Tổng hợp hệ số ROA các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết giai đoạn 2012-2021 ....................................................................................................... 173 Bảng PL10: Tổng hợp hệ số ROE các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết giai đoạn 2012-2021 ....................................................................................................... 174 Bảng PL11: Tổng hợp hệ số ROS các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết giai đoạn 2012-2021 ....................................................................................................... 175 Bảng PL12: Tổng hợp kỳ thanh toán bình quân các công ty kinh doanh năng lượng niêm yết giai đoạn 2012-2021 ................................................................................. 177 Bảng PL13: Kết quả tính toán các chỉ tiêu phục vụ cho nghiên cứu của luận án ... 179 Bảng PL14: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến trong mô hình nghiên cứu Hệ số KNSL được đo lường bằng ROA, ROE, ROS ............................................. 189 Bảng PL15: Kết quả kiếm định đa cộng tuyến ....................................................... 190 (VIF -Độ phóng đại phương sai) ............................................................................. 190 Bảng PL16: Kết quả hồi quy của các mô hình theo phương pháp OLS ................. 190 Nhóm 1-Hệ số KNSL được đo lường bằng ROA ................................................... 190 Bảng PL17: Kết quả hồi quy của các mô hình theo phương pháp OLS ................. 192 Nhóm 2-KNSL được đo lường bằng ROE .............................................................. 192 Bảng PL18: Kết quả hồi quy của các mô hình theo phương pháp OLS ................. 193 Nhóm 3-KNSL được đo lường bằng ROS .............................................................. 193 Bảng PL19: Kết quả hồi quy các mô hình theo mô hình FEM ............................... 194 Nhóm 1-Khả năng sinh lợi được đo lường bằng ROA ........................................... 194 Bảng PL20: Kết quả hồi quy theo mô hình FEM ................................................... 195 Nhóm 2-Khả năng sinh lợi được đo lường bằng ROE ............................................ 195 Bảng PL21: Kết quả hồi quy theo mô hình FEM ................................................... 196 Nhóm 3-Khả năng sinh lợi được đo lường bằng ROS ............................................ 196 Bảng PL22: Kết quả hồi quy theo mô hình REM ................................................... 197 Nhóm 1-Khả năng sinh lợi được đo lường bằng ROA ........................................... 197 Bảng PL23: Kết quả hồi quy theo mô hình REM ................................................... 197 Nhóm 2-Khả năng sinh lợi được đo lường bằng ROE ............................................ 197 ix Bảng PL24: Kết quả hồi quy theo mô hình REM ................................................... 198 Nhóm 3-Khả năng sinh lợi được đo lường bằng ROS ............................................ 198 Bảng PL25: Kết quả kiểm định và lựa chọn mô hình ............................................. 199 Bảng PL26: Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi .................................... 200 Bảng PL27: Kết quả kiểm định hiện tượng tự tương quan ..................................... 200 Bảng PL28: Phụ lục báo cáo phân tích của các công ty điển hình ......................... 201 x DANH MỤC HÌNH Hình 1: Quy trình nghiên cứu của luận án ................................................................ 23 Hình 2.1: Sản lượng huy động c