Luận án Phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn Thành phố Hà Nội

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ PHÙNG HUY VINH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CHĂN NUÔI GIA CẦM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2023 HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ PHÙNG HUY VINH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CHĂN NUÔI GIA CẦM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Ngành : Kinh tế phát triển Mã số : 9.31.01.05 Người hướng dẫn khoa học : 1. PGS.TS. NGÔ THỊ THUẬN 2. TS. NGUYỄN CÔNG TIỆP HÀ NỘI - 2023 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài là trung thực và chưa từng được sử dụng, công bố trong bất kì nghiên cứu nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án này đã được cảm ơn và thông tin trích dẫn trong đề tài đều được ghi rõ nguồn gốc./. Hà Nội, ngày 08 tháng 11 năm 2023 Tác giả luận án Phùng Huy Vinh ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận án, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Ngô Thị Thuận và TS. Nguyễn Công Tiệp, các thầy cô đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Phân tích định lượng, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cùng toàn thể cán bộ, giảng viên của Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tạo điều kiện thuận lợi, tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo UBND thành phố Hà Nội, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chi cục Thú y thành phố Hà Nội; lãnh đạo và cán bộ chuyên viên có liên quan của UBND, Phòng Kinh tế, Chi cục Thống kê, các huyện Ba Vì, Sóc Sơn, Ứng Hòa, Đông Anh; lãnh đạo và cán bộ có liên quan của 12 xã thuộc 4 huyện được chọn nghiên cứu; cùng toàn thể các cơ sở chăn nuôi, thu gom, giết mổ,... gia cầm (hộ, trang trại, gia trại) trên địa bàn thàn phố Hà Nội đã đóng góp những thông tin vô cùng quý báu và những ý kiến xác đáng và giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài luận án. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận án./. Hà Nội, ngày 08 tháng 11 năm 2023 Nghiên cứu sinh Phùng Huy Vinh iii MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ............................................................................................................................ iii Danh mục các từ viết tắt .................................................................................................. vi Danh mục bảng ............................................................................................................... vii Danh mục đồ thị ................................................................................................................ x Danh mục sơ đồ ................................................................................................................ x Danh mục hình ................................................................................................................. xi Danh mục hộp .................................................................................................................. xi Trích yếu luận án ............................................................................................................ xii Thesis abstract................................................................................................................ xiv Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................................. 3 1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................................... 3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................... 3 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 4 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 4 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 4 1.4. Những đóng góp mới của luận án ....................................................................................... 4 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ........................................................................ 5 Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ........ 6 2.1. Cơ sở lý luận về phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm .................................................. 6 2.1.1. Khái niệm về phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm .......................................... 6 2.1.2. Vai trò của phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ............................................ 10 2.1.3. Đặc điểm kinh tế kỹ thuật trong chăn nuôi gia cầm ........................................... 12 2.1.4. Nội dung nghiên cứu phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ............................ 14 2.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm .................... 19 iv 2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ............................................ 24 2.2.1. Tổng quan về sản xuất và tiêu thụ gia cầm trên thế giới .................................... 24 2.2.2. Kinh nghiệm phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ở một số địa phương của Việt Nam ............................................................................................................. 26 2.2.3. Bài học kinh nghiệm cho phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ...................... 29 2.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan......................................................... 30 2.3.1. Các nghiên cứu về phát triển nông nghiệp bền vững.......................................... 30 2.3.2. Các nghiên cứu về hiệu quả kinh tế, rủi ro trong chăn nuôi gia cầm ................. 34 2.3.3. Các nghiên cứu về phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ................................ 37 2.3.4. Những khoảng trống của các nghiên cứu trước đây ........................................... 40 Tóm tắt phần 2 ................................................................................................................ 41 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 42 3.1. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích ....................................................................... 42 3.1.1. Phương pháp tiếp cận .......................................................................................... 42 3.1.2. Khung phân tích .................................................................................................. 43 3.2. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ................................................................................ 44 3.2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................................. 44 3.2.2. Chọn điểm nghiên cứu ........................................................................................ 48 3.3. Phương pháp thu thập số liệu, thông tin ........................................................................... 50 3.3.1. Phương pháp thu thập số liệu, thông tin thứ cấp ................................................ 50 3.3.2. Phương pháp thu thập số liệu, thông tin sơ cấp .................................................. 50 3.4. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu, thông tin .......................................................... 53 3.4.1. Phương pháp xử lý số liệu, thông tin .................................................................. 53 3.4.2. Phương pháp phân tích số liệu, thông tin ........................................................... 53 3.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 58 3.5.1. Nhóm chỉ tiêu thể hiện kết quả phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm về kinh tế ................................................................................................................. 58 3.5.2. Nhóm chỉ tiêu thể hiện kết quả đóng góp cho xã hội trong phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ............................................................................................... 59 v 3.5.3. Nhóm chỉ tiêu thể hiện kết quả bảo vệ môi trường trong phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ............................................................................................... 60 3.5.4. Nhóm chỉ tiêu thể hiện các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ................................................................................................................ 60 Tóm tắt phần 3 ................................................................................................................ 61 Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ................................................................... 62 4.1. Thực trạng phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ........................................................................................................................................ 62 4.1.1. Phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm về kinh tế .............................................. 62 4.1.2. Phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm về mặt xã hội ........................................ 94 4.1.3. Phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm về môi trường ....................................... 99 4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội .............................................................................................................. 102 4.2.1. Xác định các yếu tố ảnh hưởng ......................................................................... 102 4.2.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................................. 121 4.3. Giải pháp phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội .... 125 4.3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp ................................................................................... 125 4.3.2. Định hướng phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm ......................................... 129 4.3.3. Các giải pháp .................................................................................................... 130 Tóm tắt phần 4 .............................................................................................................. 148 Phần 5. Kết luận và kiến nghị .................................................................................... 149 5.1. Kết luận .............................................................................................................................. 149 5.2. Kiến nghị ........................................................................................................................... 150 Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến kết quả luận án ............................ 151 Tài liệu tham khảo ........................................................................................................ 152 Phụ lục .......................................................................................................................... 167 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt ATTP An toàn thực phẩm BQ Bình quân CN Chăn nuôi CNGC Chăn nuôi gia cầm DN Doanh nghiệp ĐVT Đơn vị tính EU Liên minh Châu Âu FAO Tổ chức nông nghiệp và lương thực Liên Hợp Quốc GC Gia cầm GO Giá trị sản xuất GRDP Tổng sản phẩm trên địa bàn HĐND Hội đồng nhân dân HTX Hợp tác xã IC Chi phí trung gian LĐ Lao động Nghìn đ. Nghìn đồng NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế TĐPT Tốc độ phát triển Tr.đồng Triệu đồng TT Trang trại UBND Ủy ban nhân dân USDA Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ VA Giá trị gia tăng vii DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang 3.1. Căn cứ chọn huyện nghiên cứu theo số liệu năm 2019 ................................... 49 3.2. Số lượng mẫu được chọn khảo sát ................................................................... 52 3.3. Ma trận phân tích SWOT ................................................................................. 54 4.1. Vốn và nguồn vốn đầu tư cho phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm thành phố Hà Nội .............................................................................................................. 63 4.2. Tình hình đạo tạo, bồi dưỡng nhân lực và chuyển giao khoa học kỹ thuật cho chăn nuôi gia cầm thành phố Hà Nội giai đoạn 2017 - 2021........................... 65 4.3. Số lượng các tổ chức chăn nuôi gia cầm chủ yếu trên địa bàn thành phố Hà Nội .............................................................................................................. 67 4.4. Số lượng hộ chăn nuôi gia cầm theo qui mô nuôi trên địa bàn thành phố Hà Nội .............................................................................................................. 68 4.5. Số đầu con gia cầm bình quân một cơ sở chăn nuôi trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................................................................... 68 4.6. Hình thức và nội dung liên kết của hộ và trang trại chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ...................................................................................... 70 4.7. Các quy trình kỹ thuật chăn nuôi gia cầm sử dụng tại cơ sở chăn nuôi trên địa bàn thành phố Hà Nội ...................................................................................... 72 4.8. Các nguồn mua giống để chăn nuôi gia cầm chủ yếu của các cơ sở chăn nuôi trên địa bàn thành phố Hà Nội ......................................................................... 74 4.9. Nguồn mua thức ăn chăn nuôi của các cơ sở chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ............................................................................................. 75 4.10. Tỷ lệ các cơ sở áp dụng các biện pháp phòng trừ dịch bệnh trong chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................. 76 4.11. Tỷ lệ các cơ sở chăn nuôi gà có mắc các bệnh thường gặp trên địa bàn Hà Nội .............................................................................................................. 77 4.12. Tỷ lệ các cơ sở chăn nuôi vịt, ngan có mắc các bệnh thường gặp trên địa bàn Hà Nội ................................................................................................................... 78 4.13. Tỷ lệ tiêu thụ qua các tác nhân của các cơ sở chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ............................................................................................. 80 viii 4.14. Khối lượng thịt hơi gia cầm tiêu thụ bình quân 1 lứa nuôi của các cơ sở chăn nuôi trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................. 83 4.15. Giá bán bình quân thịt hơi gia cầm tại các cơ sở chăn nuôi gia cầm trên địa bàn Hà Nội .............................................................................................................. 84 4.16. Số đầu con và sản lượng thịt hơi gia cầm xuất chuồng của thành phố Hà Nội giai đoạn 2017 - 2021 ...................................................................................... 88 4.17. Giá trị sản xuất và tỷ trọng giá trị sản xuất chăn nuôi gia cầm trong ngành chăn nuôi và ngành nông nghiệp của Hà Nội ........................................................... 89 4.18. Chi phí sản xuất gia cầm thịt bình quân một kg thịt hơi xuất chuồng trên địa bàn thành phố Hà Nội ............................................................................................. 90 4.19. Một số chỉ tiêu thể hiện kết quả và hiệu quả kinh tế của hộ chăn nuôi gà thịt trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................................ 93 4.20. Lao động và cơ cấu lao động nông thôn của thành phố Hà Nội ...................... 95 4.21. Giá trị sản xuất bình quân 1 lao động và tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện đại diện thành phố Hà Nội ............................................................................................. 97 4.22. Tỷ lệ đóng góp của chăn nuôi gia cầm trong tổng thu nhập của các cơ sở chăn nuôi trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................................................. 97 4.23. Tổng hợp kết quả điều tra hộ chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội về bảo vệ sức khỏe và trình độ hiểu biết của người dân .................................. 99 4.24. Tổng hợp ý kiến hộ chăn nuôi gia cầm về về xử lý chất thải chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ....................................................................... 100 4.25. Tổng hợp ý kiến người dân về môi trường nước, đất, không khí .................. 101 4.26. Đánh giá của người chăn nuôi về điều kiện tự nhiên ảnh hưởng đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ......................... 103 4.27. Tổng hợp số lượng các văn bản pháp luật có liên quan trực tiếp phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................ 105 4.28. Điểm bình quân và tỷ lệ ý kiến đánh giá theo các mức độ của thể chế chính sách đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội . 108 4.29. Một số chỉ tiêu trong quy hoạch và thực hiện quy hoạch phát triển chăn nuôi gia cầm của thành phố Hà Nội ............................................................................. 109 4.30. Tổng hợp ý kiến của người chăn nuôi về ảnh hưởng của quy hoạch đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm tại Hà Nội ................................................ 110 ix 4.31. Hệ thống cơ sở hạ tầng chủ yếu có liên quan đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ......................................................... 111 4.32. Một số chỉ tiêu thể hiện các dịch vụ hỗ trợ chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ..................................................................................................... 112 4.33. Tổng hợp ý kiến của người chăn nuôi về ảnh hưởng của cơ sở hạ tầng, dịch vụ đến phát triển bền vững chăn nuôi gia cầm tại Hà Nội .................................. 113 4.34. Tổng hợp ý kiến của cơ sở chăn nuôi về các tiêu chí liên quan đến nhu cầu & thị trường tiêu dùng sản phẩm chăn nuôi gia cầm trên địa bàn thành phố Hà Nội ..........................