Luận án Phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ

Du lịch là ngành kinh tế phát triển nhanh và ngày nay đã trở thành một trong những ngành kinh tế hàng đầu của nhiều địa phương và quốc gia trên thế giới. Đối với nước ta, Đảng và Nhà nước xác định vai trò hết sức quan trọng của du lịch trong nền kinh tế quốc dân, khẳng định mục tiêu phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước [5, tr.2; 28, tr.178] và ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhất quán, xuyên suốt từ nhiều năm qua để đạt được mục tiêu này. Những thành tựu mà ngành du lịch của Việt Nam đạt được từ những năm đổi mới đến nay cho thấy, quan điểm định hướng đúng đắn trên ngày càng được hiện thực hóa. Sự phát triển của du lịch ở nhiều địa phương nước ta cũng đã góp phần khẳng định điều đó. Nằm ở vùng trung du miền núi Bắc Bộ, đồng thời trong quy hoạch vùng Thủ đô, Phú Thọ hội tụ nhiều tiềm năng, điều kiện phát triển du lịch. Là vùng đất phát tích của dân tộc Việt Nam, vùng đệm quan trọng của chiến khu Việt Bắc trong suốt cuộc kháng chiến chống Pháp, Phú Thọ có rất nhiều di sản, di tích lịch sử văn hoá, lịch sử cách mạng có giá trị và ý nghĩa trên nhiều phương diện, đặc biệt là giá trị đặc sắc, riêng có được tạo nên từ quần thể di tích Đền Hùng và các di sản văn hóa gắn với thời kỳ Hùng Vương dựng nước (trong đó di tích Đền Hùng được xếp hạng di tích đặc biệt cấp quốc gia năm 2009 và được xác định là khu du lịch quốc gia, hát Xoan Phú Thọ được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại năm 2011, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ được UNESCO công nhận là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại năm 2012). Với kiến tạo địa chất, địa hình, hệ sinh thái, cảnh quan thiên nhiên đa dạng và truyền thống, tập quán sinh hoạt mang nét đặc thù của khu vực trung du miền núi, Phú Thọ có nhiều danh lam thắng cảnh kỳ thú, nhiều di sản văn hoá vật thể và phi vật thể độc đáo khác. Sự đa dạng, phong phú về tài nguyên du lịch, thuận lợi về vị trí địa lý và giao thông là cơ sở, điều kiện quan trọng để Phú Thọ có thể trở thành một trong những trọng điểm du lịch quốc gia, phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt cũng đã xác định Phú Thọ là một trong các địa bàn trọng điểm phát triển du lịch của cả nước

pdf194 trang | Chia sẻ: tranhieu.10 | Lượt xem: 1511 | Lượt tải: 2download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH DƯƠNG HOÀNG HƯƠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Ở TỈNH PHÚ THỌ LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ PHÁT TRIỂN HÀ NỘI - 2017 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH DƯƠNG HOÀNG HƯƠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Ở TỈNH PHÚ THỌ LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ PHÁT TRIỂN Mã số: 62 31 01 05 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả số liệu nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, chính xác và được trích dẫn đầy đủ theo quy định Tác giả luận án Dương Hoàng Hương MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 6 1.1. Những nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững ở nước ngoài 7 1.2. Những nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững ở trong nước 15 1.3. Nhận xét chung về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu 26 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Ở ĐỊA PHƯƠNG CẤP TỈNH 30 2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của phát triển du lịch bền vững 30 2.2. Nội dung và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững 44 2.3. Những yếu tố cơ bản tác động, ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững 57 2.4. Kinh nghiệm từ một số mô hình phát triển du lịch bền vững và không bền vững 61 Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Ở TỈNH PHÚ THỌ 68 3.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, tài nguyên du lịch tỉnh Phú Thọ 68 3.2. Thực trạng phát triển du lịch bền vững trên ba trụ cột kinh tế, xã hội và môi trường ở tỉnh Phú Thọ 76 3.3. Đánh giá thực trạng phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ theo các nội dung và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững 106 Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TỈNH PHÚ THỌ 117 4.1. Định hướng phát triển du lịch bền vững tỉnh Phú Thọ đến năm 2030 117 4.2. Giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ thời gian tới 130 KẾT LUẬN 149 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152 PHỤ LỤC 164 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CHERPLAN Dự án Tăng cường Di sản văn hóa thông qua Kế hoạch và Quản lý Môi trường ESRT Chương trình Phát triển Năng lực Du lịch có Trách nhiệm với Môi trường và Xã hội EU Liên minh Châu Âu GDP Tổng sản phẩm quốc nội GRDP Tổng sản phẩm trên địa bàn HĐND Hội đồng nhân dân JICA Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản UBND Ủy ban nhân dân UNEP Chương trình môi trường Liên Hiệp Quốc UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc UNWTO Tổ chức du lịch thế giới của Liên hiệp quốc VH,TT&DL Văn hóa, Thể thao và Du lịch WCED Ủy ban Môi trường và Phát triển thế giới WWF Quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1: Doanh thu du lịch Phú Thọ giai đoạn 2006 - 2015 77 Bảng 3.2: Giá trị tăng thêm ngành du lịch Phú Thọ và tỷ trọng trong nền kinh tế của tỉnh giai đoạn 2006 - 2015 78 Bảng 3.3: Danh mục các tuyến du lịch đang được khai thác 80 Bảng 3.4: Vốn đầu tư xây dựng hạ tầng và cơ sở vật chất du lịch Phú Thọ giai đoạn 2006 - 2015 82 Bảng 3.5: Cơ sở kinh doanh du lịch ở tỉnh giai đoạn 2006 -2015 85 Bảng 3.6: Thực trạng số lượng và trình độ lao động du lịch Phú Thọ giai đoạn 2006 - 2015 87 Bảng 3.7: Cơ cấu doanh thu du lịch Phú Thọ giai đoạn 2006 - 2015 90 Bảng 3.8: Hiện trạng khách du lịch đến Phú Thọ giai đoạn 2006 - 2015 92 Bảng 3.9: Thời gian lưu trú trung bình của khách lưu trú qua đêm 95 Bảng 3.10: Tổng hợp đánh giá thực trạng phát triển du lịch Phú Thọ theo các tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững giai đoạn 2006 - 2015 109 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1: Cơ cấu dân số và lao động tỉnh Phú Thọ năm 2015 68 Biểu đồ 3.2: Tốc độ tăng trưởng GRDP giai đoạn 2011 - 2015 69 Biểu đồ 3.3: Tăng trưởng doanh thu du lịch giai đoạn 2006 - 2015 77 Biểu đồ 3.4: Giá trị tăng thêm du lịch giai đoạn 2006 -2015 78 Biểu đồ 3.5: Tăng trưởng tổng lượng khách du lịch giai đoạn 2006 - 2015 93 Biểu đồ 3.6: Tăng trưởng khách du lịch nội địa giai đoạn 2006 - 2015 93 Biểu đồ 3.7: Tăng trưởng khách du lịch quốc tế giai đoạn 2006 - 2015 94 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Du lịch là ngành kinh tế phát triển nhanh và ngày nay đã trở thành một trong những ngành kinh tế hàng đầu của nhiều địa phương và quốc gia trên thế giới. Đối với nước ta, Đảng và Nhà nước xác định vai trò hết sức quan trọng của du lịch trong nền kinh tế quốc dân, khẳng định mục tiêu phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước [5, tr.2; 28, tr.178] và ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhất quán, xuyên suốt từ nhiều năm qua để đạt được mục tiêu này. Những thành tựu mà ngành du lịch của Việt Nam đạt được từ những năm đổi mới đến nay cho thấy, quan điểm định hướng đúng đắn trên ngày càng được hiện thực hóa. Sự phát triển của du lịch ở nhiều địa phương nước ta cũng đã góp phần khẳng định điều đó. Nằm ở vùng trung du miền núi Bắc Bộ, đồng thời trong quy hoạch vùng Thủ đô, Phú Thọ hội tụ nhiều tiềm năng, điều kiện phát triển du lịch. Là vùng đất phát tích của dân tộc Việt Nam, vùng đệm quan trọng của chiến khu Việt Bắc trong suốt cuộc kháng chiến chống Pháp, Phú Thọ có rất nhiều di sản, di tích lịch sử văn hoá, lịch sử cách mạng có giá trị và ý nghĩa trên nhiều phương diện, đặc biệt là giá trị đặc sắc, riêng có được tạo nên từ quần thể di tích Đền Hùng và các di sản văn hóa gắn với thời kỳ Hùng Vương dựng nước (trong đó di tích Đền Hùng được xếp hạng di tích đặc biệt cấp quốc gia năm 2009 và được xác định là khu du lịch quốc gia, hát Xoan Phú Thọ được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại năm 2011, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ được UNESCO công nhận là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại năm 2012). Với kiến tạo địa chất, địa hình, hệ sinh thái, cảnh quan thiên nhiên đa dạng và truyền thống, tập quán sinh hoạt mang nét đặc thù của khu vực trung du miền núi, Phú Thọ có nhiều danh lam thắng cảnh kỳ thú, nhiều di sản văn hoá vật thể và phi vật thể độc đáo khác. Sự đa dạng, phong phú về tài nguyên du lịch, thuận lợi về vị trí địa lý và giao thông là cơ sở, điều kiện quan trọng để Phú Thọ có thể trở thành một trong những trọng điểm du lịch quốc gia, phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt cũng đã xác định Phú Thọ là một trong các địa bàn trọng điểm phát triển du lịch của cả nước [89, tr.7]. 2 Nhận thức được những tiềm năng, lợi thế về du lịch và lợi ích do du lịch đem lại, tỉnh Phú Thọ đã có nhiều chủ trương, chính sách, giải pháp cụ thể đẩy mạnh phát triển ngành kinh tế quan trọng này và đã đạt những kết quả đáng ghi nhận. Nhiều năm qua, lượng khách du lịch liên tục tăng trưởng với tốc độ khá, doanh thu, giá trị tăng thêm cũng đạt mức tăng trưởng cao; cơ sở vật chất phát triển; vốn đầu tư cho du lịch tăng đều qua các năm và theo hướng đẩy mạnh xã hội hoá khá rõ nét Tuy nhiên, so với tiềm năng, sự phát triển của du lịch Phú Thọ chưa đạt được mức tương xứng và còn nhiều hạn chế đáng kể trên các mặt: Chất lượng và tính đa dạng của sản phẩm du lịch, chất lượng và tính đồng bộ của hệ thống cơ sở vật chất, chất lượng nguồn nhân lực ngành du lịch, công tác quản lý hoạt động du lịch, mối quan hệ liên kết, tính cạnh tranh trên thị trườngĐặc biệt, từ góc độ phát triển bền vững, hoạt động du lịch tỉnh Phú Thọ đang bộc lộ những vấn đề đáng quan tâm: Tăng trưởng của ngành du lịch chưa vững chắc; tốc độ và mức độ ổn định của tăng trưởng du lịch, đóng góp của du lịch cho GRDP của tỉnh đều thấp kém hơn so với mặt bằng chung cả nước; du lịch Phú Thọ chưa đón bắt và tranh thủ tốt được những cơ hội từ hội nhập ngày càng sâu rộng và toàn diện của Việt Nam với kinh tế thế giới; hoạt động du lịch gây không ít tác động tiêu cực tới tài nguyên du lịch, tới môi trường tự nhiên, xã hội, tới việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá vật thể, phi vật thể; một số ngoại ứng tiêu cực từ du lịch tới cộng đồngNhững hạn chế, yếu kém trên ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển du lịch của tỉnh Phú Thọ cả trước mắt cũng như về lâu dài. Trước tình hình đó, việc nghiên cứu, đề xuất các giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ là rất cần thiết, có ý nghĩa thực tế thiết thực. Xuất phát từ lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ” làm đề tài luận án Tiến sĩ chuyên ngành Kinh tế phát triển. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ lý luận về phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh để đánh giá thực trạng hoạt động du lịch và đề xuất định hướng, giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu trên, luận án thực hiện các nhiệm vụ sau: 3 - Hệ thống hóa và góp phần làm rõ thêm cơ sở lý thuyết về phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh. - Nghiên cứu kinh nghiệm từ một số mô hình phát triển du lịch bền vững và không bền vững ở một số quốc gia, vùng lãnh thổ và một số địa phương trong nước để rút ra bài học cho phát triển du lịch ở địa phương cấp tỉnh. - Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch ở Phú Thọ từ năm 2006 đến nay trên cơ sở lý thuyết về phát triển du lịch bền vững. - Đề xuất định hướng và các giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận về phát triển du lịch bền vững, thực tiễn và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: + Nghiên cứu khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, tiêu chí và các yếu tố tác động, ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững cấp tỉnh dựa trên ba trụ cột chính là tăng trưởng kinh tế bền vững; tăng trưởng kinh tế đồng thời thúc đẩy tiến bộ và công bằng xã hội; tăng trưởng kinh tế gắn với bảo vệ tài nguyên, bảo vệ môi trường sinh thái; + Nghiên cứu kinh nghiệm trong nước và quốc tế về một số mô hình phát triển du lịch bền vững để rút ra bài học kinh nghiệm cho địa phương cấp tỉnh trong phát triển du lịch bền vững; + Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ; + Đề xuất mục tiêu, định hướng và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. - Về không gian: Nghiên cứu phát triển du lịch bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng hoạt động du lịch từ năm 2006 đến nay; xây dựng mục tiêu, định hướng, giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. 4 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận của luận án là Chủ nghĩa Mác - Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước ta; dựa trên các lý thuyết về kinh tế học phát triển, kinh tế du lịch, phát triển bền vững, quản lý kinh tế, kinh tế vĩ mô, kinh tế vi mô đồng thời kế thừa, tiếp thu có chọn lọc những kết quả nghiên cứu về các vấn đề thuộc nội dung liên quan đến luận án trong các công trình khoa học đã được công bố. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Để phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu và thực hiện những nhiệm vụ của đề tài đặt ra, tác giả sẽ sử dụng các phương pháp sau: - Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin: Là phương pháp luận chung cho các phương pháp nghiên cứu của luận án, được sử dụng xuyên suốt quá trình nghiên cứu, xây dựng đề tài luận án. - Phương pháp hệ thống hóa: Sử dụng để hệ thống hóa những vấn đề lý luận về phát triển du lịch bền vững, trên cơ sở kế thừa các kết quả nghiên cứu lý luận của các công trình đã được công bố. - Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp, so sánh: Sử dụng để khảo cứu kinh nghiệm mô hình phát triển du lịch bền vững ở một số quốc gia, vùng lãnh thổ, các địa phương trong nước. Trên cơ sở đó tổng hợp, phân tích, rút ra bài học kinh nghiệm cho tỉnh Phú Thọ. Phương pháp này cũng sẽ được sử dụng để phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch của tỉnh Phú Thọ trong thời kỳ nghiên cứu. - Phương pháp dự báo: Sử dụng phương pháp này để dự báo các yếu tố tác động đến phát triển du lịch bền vững trong tương lai như dự báo tình hình và những biến động quốc tế, trong nước, nhu cầu thị trường, xu hướng chuyển dịch nguồn khách du lịch, tác động của các yếu tố kinh tế, xã hội, khoa học công nghệ trong và ngoài nước đến phát triển du lịch bền vững của tỉnh trong ngắn hạn và dài hạn... - Phương pháp phỏng vấn, điều tra, khảo sát: Sử dụng để khảo sát thực tế về phát triển du lịch bền vững trên địa bàn tỉnh; phỏng vấn, điều tra các tác động của phát triển du lịch đến cộng đồng, đến các yếu tố văn hóa, xã hội... Các phương pháp trên được sử dụng linh hoạt, đan xen, kết hợp để phát huy hiệu quả tổng hợp hướng đến hoàn thành mục tiêu nghiên cứu. 5 5. Đóng góp mới của luận án - Góp phần hệ thống, bổ sung thêm lý thuyết về phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh; - Rút ra bài học từ kinh nghiệm về phát triển du lịch bền vững của các nước, vùng lãnh thổ và các địa phương cho tỉnh Phú Thọ trong phát triển du lịch bền vững; - Làm rõ thực trạng phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ theo các nội dung và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững; - Đề xuất các mục tiêu, định hướng, giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. Luận án có thể là tài liệu tham khảo hữu ích cho tỉnh Phú Thọ trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện các Quy hoạch, Kế hoạch, Đề án phát triển du lịch của địa phương; đồng thời có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cán bộ nghiên cứu trong lĩnh vực phát triển du lịch bền vững. 6. Kết cấu và nội dung của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình của tác giả đã công bố liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm 4 chương, 12 tiết. 6 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI Ở nhiều quốc gia trên thế giới, du lịch luôn là ngành, lĩnh vực được quan tâm đầu tư phát triển bởi những lợi ích to lớn mà nó đem lại cho nền kinh tế. Song, phát triển du lịch với mục đích thuần kinh tế tuy đem đến nhiều lợi ích trước mắt, nhưng ngày càng bộc lộ những hạn chế, bất cập về lâu dài, nguy cơ làm suy kiệt tài nguyên du lịch, giảm tính đa dạng và đe dọa hủy hoại môi trường sinh thái, tác động xấu đến các nền văn hóa bản địa, đến cộng đồng địa phương, hậu quả của những tác động này sẽ ảnh hưởng tiêu cực trở lại đến chính sự phát triển du lịch trong dài hạn. Từ thực tế này, đã xuất hiện nhu cầu nghiên cứu về các loại hình du lịch mới, những cách thức phát triển du lịch mới, quan tâm hơn đến việc bảo vệ tài nguyên du lịch, đến môi trường sinh thái, đến trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, cân đối hơn giữa các yếu tố trước mắt và lâu dài trong quá trình phát triển. Lý thuyết về phát triển du lịch bền vững dần được hình thành và bổ sung, hoàn chỉnh qua quá trình tìm tòi, nghiên cứu đó. Cho đến nay, trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững. Chỉ tính đến năm 1999, theo thống kê của UNWTO, đã có trên 350 cuốn sách và bài báo (công bố quốc tế) nói về du lịch bền vững [trích theo 103, tr.3]. Theo thời gian, những nghiên cứu về vấn đề này tiếp tục ngày càng phong phú và đa dạng hơn nhiều, khó có thể tóm lược trong phạm vi một luận án nhỏ. Ở Việt Nam, các nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững bắt đầu được đề cập từ những năm 90 của thế kỷ 20 trên cơ sở tiếp cận, tiếp thu những kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn của quốc tế về phát triển bền vững nói chung, phát triển du lịch bền vững nói riêng, đồng thời gắn với yêu cầu phát triển thực tế của đất nước. Trước yêu cầu, đòi hỏi ngày càng cao về chất lượng phát triển, các công trình nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững cũng ngày một phong phú hơn. Dưới đây là tóm lược một số công trình và hướng nghiên cứu cụ thể trong và ngoài nước liên quan đến chủ đề của luận án. 7 1.1. NHỮNG NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Ở NƯỚC NGOÀI 1.1.1. Nghiên cứu lý luận chung về phát triển du lịch bền vững - Cuốn “The handbook on sustainable tourism development” (Cẩm nang về phát triển du lịch bền vững) do UNWTO và UNEP ấn hành [97]: Sách được xây dựng dựa trên một công trình nghiên cứu được thực hiện hơn 10 năm bởi các chuyên gia của UNWTO và UNEP, vừa mang tính khái lược, hệ thống một số nội dung lý thuyết về du lịch và phát triển bền vững đã từng được công bố trong các công trình, ấn bản chính thức của UNWTO và UNEP trước đó, vừa là sự tổng kết thực tiễn qua các cuộc khảo sát và nghiên cứu được tiến hành tại nhiều quốc gia thành viên của UNWTO. Nhằm mục đích cung cấp các chỉ dẫn cho các chính phủ và giới thiệu một khung khổ để xây dựng các chính sách hướng tới tăng cường bền vững du lịch, cuốn sách đưa ra khái niệm về phát triển bền vững trong du lịch; nêu quan điểm về những nguyên tắc chỉ đạo và phương pháp tiếp cận hiệu quả để xây dựng các định hướng, chiến lược và chính sách nhằm tăng cường bền vững du lịch; đánh giá những tác động về mặt chính sách của chương trình du lịch bền vững; phân tích vai trò của Chính phủ, của doanh nghiệp, du khách, cộng đồng địa phương, các tổ chức phi chính phủ, sự tác động của thị trường và các yếu tố văn hóa, xã hội, môi trường liên quan đến phát triển du lịch bền vững. Cuốn sách cũng đề xuất một bộ công cụ khá chi tiết với các nhóm công cụ đo lường bao gồm các chỉ số bền vững, giám sát bền vững và xác định giới hạn; công cụ chỉ đạo và kiểm soát bao gồm pháp luật, quy định, quy hoạch; công cụ kinh tế bao gồm thuế, phí, các chính sách khuyến khích và thỏa thuận tài chính, các công cụ hỗ trợ khác, để thực thi chiến lược và chính sách, thúc đẩy phát triển du lịch bền vững. Có thể nói rằng, đây là một trong những công trình công phu và có giá trị nghiên cứu cao về lý thuyết cũng như giá trị tham khảo thiết thực trong thực hành phát triển du lịch bền vững tính cho đến thời điểm sách được ấn hành và cả trong các năm về sau. - Cuốn “Managing Sustainable Tourism: A legacy for the future” (Quản lý du lịch bền vững: Một di sản cho tương lai) của David L.Edgell [125]: Thông qua nghiên cứu các hoạt động du lịch cụ thể, phân tích chính sách và thực tiễn quản lý du lịch cả thành công và thất bại, tác giả chỉ ra những ảnh hưởng có thể có của du lịch như tác động tiêu cực đến môi trường, nguy cơ làm suy thoái văn hóa, phá vỡ 8 cấu trúc xã hội của cộng đồng bản địa và rút ra nhận định: Sự thành công hay không của phát triển du lịch phụ thuộc vào việc duy trì một sự cân bằng tinh tế giữa tăng trưởng kinh tế với bảo tồn văn hóa, tôn trọng cộng đồng và bảo vệ môi trường. Tác giả cũng nhấn mạnh và cập nhật những xu hướng tác động, các cơ hội và thách thức toàn cầu đến du lịch; đề cao triết lý bảo vệ thiên nhiên, môi trường, văn hóa trong khi vẫn đảm bảo duy trì tăng trưởng kinh tế hợp lý và có trật tự trong quá trình phát triển du lịch; cung cấp cách tiếp cận đa diện cho việc nghiên cứu và thực hành quản lý du lịch bền vững; cung cấp câu trả lời cho việc khắc phục những khó khăn mà du lịch phải đối mặt, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo lập, củng cố các mối quan hệ hài hòa giữa chính quyền địa phương, khu vực tư nhân và cộng đồng dân cư. Công trình này thảo luận sâu những hướng dẫn hợp lý để bảo vệ môi trường, di sản và văn hóa địa phương trong khi phát triển các mục tiêu du lịch thực tế cho tăng trưởng kinh tế tương thích. Du lịch bền vững, như chia sẻ của tác giả, là một di sả
Luận văn liên quan